Anda di halaman 1dari 85

Ayo Belajar dari Rumah

Ayo Belajar dari Rumah!

Mandiri, Aktif, Senang, dan Antusias Semarang Serasi


Mandiri, Aktif, Senang, dan Antusias Semarang Serasi

Modul Sekolah Dasar


Modul Sekolah Dasar
Kelas 2
Kelas 2

Bahasa Jawa

i
MODUL BAHASA JAWA INI MILIK

Nama :
Nomor Absen :
Kelas :
Sekolah :

ii
Penyusun :
1. Ita Eprilia, S.Pd SDN Payungan
2. Intan Kurnia Ramadhani, S.Pd SDN Jetis 02
3. Triyantiningsih, S.Pd SDN Kradenan 02
4. Rika Etika, S.Pd SDN Mukiran 04
5. Velina Megaliana, S.Pd SDN Kener

Penelaah :
1. Drs. Abdul Rosyid Korwilcam Kaliwungu
2. Muh Rofi’udin, S.Pd. M.Si Korwilcam Kaliwungu

Editor :
Fitria Novetasari, S.Pd SDN Rogomulyo 01

iii
Segala puji syukur patut dipanjatkan kehadirat Tuhan Yang Maha Esa yang
telah melimpahkan rahmat serta hidayah-Nya kepada kita semua. Dengan
pertolongan-Nya penulis dapat menyusun modul ini untuk mempermudah siswa
dalam mengikuti pembelajaran daring.

Tentunya selama penyusunan modul ini tidak lepas dari bantuan berbagai
pihak, untuk itu kami mengucapkan terima kasih kepada:
1. Orang Tua,
2. Teman-teman,
3. Semua pihak yang telah membantu terselesainya modul ini.

Penyusun menyadari bahwa modul ini masih jauh dari sempurna. Oleh karena
itu, kami mengharapkan kritik dan saran dari semua pihak yang bersifat membangun
demi lebih sempurnanya modul ini yang akan datang. Semoga dengan
terselesaikannya modul ini dapat bermanfaat bagi penyusun khususnya dan bagi
pembaca pada umumnya.

Tim Penyusun

iv
HALAMAN JUDUL ………………………………………………………………………………….. i
KATA PENGANTAR ………………………………………………………………………………….. ii
DAFTAR ISI ……………………………………………………………................................. Iii
PROTOKOL KESEHATAN ………………………………………………………………………….. iv
PANDUAN PENDAMPING …………………………………………………………………………. v
PANDUAN PENGGUNAAN MODUL ……………………………………………………………… vi
KOMPETENSI INTI ………………………………………………………………………………….. vii
PEMETAAN KD…………………………………………………………………………………………. viii
PEMETAAN MODUL ………………………………………………….................................. ix

PIWULANG 1 BUDAYA ……………………………………………................................... 1


Pasinaon 1 ………………………………………………………………………………… 1
Pasinaon 2 ………………………………………………………………………………… 6
Pasinaon 3 ………………………………………………………………………………… 10
Pasinaon 4 ………………………………………………………………………………… 13

PIWULANG II KEGIYATANKU SABEN DINA ……………………………………………….. 19


Pasinaon 1 ……………………………………………………………………………….. 20
Pasinaon 2 ……………………………………………………………………………….. 25
Pasinaon 3 ……………………………………………………………………………….. 29
Pasinaon 4 ……………………………………………………………………………… 33

PIWULANG III INSTRUMEN GAMELAN ……………………………………………………… 38


Pasinaon 1 ……………………………………………………………………………… 39
Pasinaon 2 ……………………………………………………………………………… 44
Pasinaon 3 ……………………………………………………………………………… 49
Pasinaon 4 ……………………………………………………………………………… 56

PIWULANG IV DISIPLIN ………………………………………………………………………….. 56


Pasinaon 1 ………………………………………………………………………………… 57
Pasinaon 2 ……………………………………………………………………………….. 61
Pasinaon 3 ………………………………………………………………………………… 64
Pasinaon 4 ………………………………………………………………………………… 67

DAFTAR PUSTAKA ………………………………………………………………………………….. 73

v
vi
1. E-Modul ini berisi materi Bahasa Jawa yang membahas tentang
lingkunganku, pitutur dan budi pekerti.
2. Bantulah anak dalam menggunakan E-modul ini bagaimana cara
membaca petunjuk dan menpelajari kegiatan dalam setiap modul.
3. Bimbinglah anak sebelum belajar.
4. Bimbinglah anak agar mengetahui isi dan informasi yang ada
dalam setiap modul.
5. Setelah anak selesai mengerjakan seluruh rangkaian modul,
arahkan untuk mengisi uji kemampuan agar dapat memperkuat
pemahaman materi dan isi modul.

vii
viii
1. Menerima dan menjalankan ajaran agama
yang dianutnya

2. Menunjukkan perilaku jujur, disiplin, tanggung jawab, santun,


peduli, dan percaya diri dalam berinteraksi dengan keluarga,
teman dan guru

3. Memahami pengetahuan faktual dengan cara mengamati,


mendengar, melihat, membaca, dan menanya berdasarkan
rasa ingin tahu tentang dirinya, makhluk ciptaan Tuhan dan
kegiatanny, dan benda-benda yang dijumpainya dirumah,
di sekolah.

4. Menyajikan pengetahuan faktual dalam bahasa jawa yang


jelas, logis, dan sistematis dalam karya estetis dalam gerakan
yang mencerminkan anak yang sehat, dalam tindakan yang
mencerminkan perilaku anak beriman dan berakhlak mulia

ix
Piwulang 1 Budhaya
KD 3.1 Mengenal tokoh Pandawa dan Punakwan.
KD 4.1 Mendeskripsikan tokoh Pandawa secara lisan
dengan ragam ngoko.

Piwulang 2 Kegiyatanku Saben Dina


KD 3.2 Memahami teks pendek nonsastra
tentang kegiatan sehari-hari.
KD 4.2 Menceritakan kegiatan sehari-hari secara
lisan dengan ragam ngoko

Piwulang 3 Instrumen Gamelan


KD 3.3 Mengenal nama instrumen gamelan.
KD 4.3 Mendeskripsikan nama gamelan secara
lisan dan tertulis

Piwulang 4 Dhisiplin
KD 3.4 Memahami tembang dolanan bertema disiplin
KD 4.4 Menceritakan isi tembang dolanan bertema
dhisiplin, secara lisan dan tulis

x
PIWULANG Budhaya
1
PIWULANG Kegiyatanku
2 Saben Dina
Mengidentifikasikan tokoh
Pandhawa dan Punakawan.
Menyebutkan nama-nama Menjawab pertanyaan tentang
tokoh Pandhawa dan isi teks pendek nonsastra
Punakwan. kegiatan sehari-hari.
Menyebutkan urutan Melengkapi kalimat rumpang
kekerabatan Pandhawa dan tentang bacaan nonsastra
urutan kekerabatan kegiatan sehari-hari.
Punakawan. Menjodohkan gambar-gambar
Menjodohkan gambar tokoh dan pernyataan tentang
Pandhawa dan Punakawan. kegiatan sehari-hari.
Mendiskripsikan tokoh Mengidentifikasi kegiatan
Pandhawa dan tokoh sehari-hari.
Punakawan. Menceritakan kegiatan sehari-
hari secara lisan.

PIWULANG
3 Instrumen Gamelan

PIWULANG Dhisiplin
Mengidentifikasi nama-nama 4
gamelan.
Menuliskan bunyi/suara gamelan.
Mengartikan kata-kata sulit
Mencocokkan/menjodohkan
yang digunakan dalam
antara pernyataan dan gambar
tembang dolanan.
gamelan.
Menjawab pertanyaan tentang
Mencocokkan/menjodohkan
isi tembang dolanan ragam
antara pernyataan tentang suara
ngoko dan krama.
gamelan dan gambar gamelan.
Melengkapi kalimat rumpang
Menirukan Instrumen gamelan
tentang tembang dolanan.
berdasarkan sumber bunyi.
Membaca nyaring teks
Menuliskan kata yang didiktekan
tembang dolanan.
tentang nama gamelan.
Menceritakan kembali isi
Mendeskripsikan nama gamelan
tembang dolanan secara
secara lisan.
singkat dalam ragam ngoko

xi
1
Tujuan Pembelajaran
Setelah kamu membaca teks bacaan pada modul ini, kamu akan
dapat menyebutkan nama tokoh Pandhawa dan menceritakan
tokoh Pandhawa

Indikator
Menyebutkan nama tokoh Pandhawa
Menceritakan tokoh Pandhawa

Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan menyebutkan nama tokoh
Pandhawa
Setelah itu, kamu akan mencoba menceritakan tokoh
Pandhawa

2
Wacanen Kanthi Premati!

PANDHAWA

Dewi Kunthi Prabu Pandhudewanata Dewi Madrim

Puntadewa Werkudara Janaka Nakula Sadewa


Gambar 1.1 Silsilah Pandhawa

Pandhawa iku putrane Prabu Pandhudewanata.


Prabu Pandhudewanata garwane ana loro
yaiku Dewi Kunthi lan Dewi Madrim.
Dewi Kunthi duwe anak telu yaiku Puntadewa, Werkudara, lan Arjuna.
Dewi Madrim duwe anak loro kembar yaiku Nakula lan Sadewa.
Anake Prabu Pandhudewanata ana 5
yaiku Puntadewa, Werkudara, Arjuna, Nakula, lan Sadewa
kabeh dadi siji diarani Pandhawa.

3
1. Tulisna jeneng Pandhawa!

P_n _ a _ _ w _ J_ n _ k _ S_d_w_

W_ _ k _ d _ r _ N_k_l_

2. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki!


1. Sapa bapake Pandhawa?
Wangsulan : ...............................................................................
2. Sapa garwane Prabu Pandhudewanata?
Wangsulan : ...............................................................................
3. Pandhawa cacahe ana pira?
Wangsulan : ...............................................................................
4. Sebutna paragane Pandhawa?
Wangsulan : ...............................................................................
5. Sapa Pandhawa kang kembar?
Wangsulan : ...............................................................................

4
Nyeritakake Isi Cerita
Coba critakna crita Pandhawa nganggo basa ngoko,
garapen kaya tuladhane!
Tuladha :

Pandhawa iku putrane Prabu Pandhudewanata.


Prabu Pandhudewanata garwane ana loro yaiku
Dewi Kunthi lan Dewi Madrim.
Dewi Kunthi duwe anak telu yaiku Puntadewa,
Werkudara, lan Arjuna.
Dewi Madrim duwe anak loro kembar yaiku Nakula lan
Sadewa.
Anake Prabu Pandhudewanata ana 5 yaiku Puntadewa,
Werkudara, Arjuna, Nakula, lan Sadewa kabeh dadi
siji diarani Pandhawa.

Adus Sarapan Ndedonga

Apa dina iki bocah-bocah wis dhisiplin sakdurunge


sinau? Ayo wenehono tandha centhang!

5
Tujuan Pembelajaran
Setelah kamu membaca teks bacaan pada modul ini, kamu akan
dapat menyebutkan nama tokoh Pandhawa dan menceritakan
tokoh Pandhawa

Indikator
Menyebutkan nama tokoh Pandhawa
Menceritakan tokoh Pandhawa

Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan menyebutkan nama tokoh
Pandhawa
Setelah itu, kamu akan mencoba menceritakan tokoh
Pandhawa

6
Ayo Ngerteni Pandhawa!

Paraga

Jeneng Puntadewa Werkudara Janaka Nakula Sadewa


Jeneng Yudhistira Raden Bima Raden Raden Raden
liya Arjuna Pinten Tansen
Anak Pambarep/ Loro Panenga- Papat Wuragil/
nomer siji hing/Telu Lima
Ratu/ Ratu ing Satriya ing Satriya ing Satriya ing Satriya ing
Satriya Ngamarta Jodhipati Madukara Bumiretawu Sawojajar
Pusaka Jimat Gada Rujak Panah
Kalimasada Polo Pasopati
Watak lan Jujur, Dhisiplin, Anteng, Pinter Seneng
keprigelan sabar, kendel alus, nambani, ngopeni
loma, ora perang, sing trampil, ora kendel jaran
seneng bener dibela, seneng perang
perang sing salah tetulung
diukum

Jodhokna gambar-gambar ing ngisor iki karo jenenge sing bener!

Aku anak nomer telu, jenengku Janaka.


Aku satriya ing Madukara.

7
Aku anak wuragil, jenengku Sadewa.
Sedulur kembare Nakula. Aku satriya ing
Sawojajar.

Aku anak pambarep, jenengku Puntadewa.


Aku ratu ing Ngamarta.

Aku anak nomer loro, jenengku Werkudara.


Aku satriya ing Jodhipati.

Aku anak nomer papat, jenengku Nakula.


Sedulur kembarane Sadewa. Aku satriya ing
Bumiretawu.

Nyeritake Paragane Pandhawa!


Ceritakna salah siji paragane Pandhawa!
Tuladha :
Pambarepe Pandhawa yaiku Puntadewa, jeneng liyane Yudhistira, Yudhistira ratu ing
ngamarta. Watake jujur, sabar, lan loma.

8
Adus Sarapan Ndedonga

Apa dina iki bocah-bocah wis dhisiplin sakdurunge


sinau? Ayo wenehono tandha centhang!

Ayo tulisna tumindak becik kang kok lakoni dina iki!

Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!

9
Tujuan Pembelajaran
Setelah kamu membaca teks bacaan pada modul ini, kamu akan
dapat menyebutkan nama tokoh Punakawan dan menceritakan
tokoh Punakawan

Indikator
Menyebutkan nama tokoh Punakawan
Menceritakan tokoh Punakawan

Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan menyebutkan nama tokoh
Punakawan
Setelah itu, kamu akan mencoba menceritakan tokoh
Punakawan

10
Wacanen Kanthi Premati!
Punakawan

Semar

Gareng Petruk Bagong


Gambar 1.2 Silsilah Punakawan

Raden Janaka nduwe abdi arane Punakawan.


Punakawan cacahe ana papat yaiku Semar, Gareng, Petruk, lan Bagong.
Jeneng liyane Ismaya. Semar duwe anak 3 yaiku Gareng Petruk, lan Bagong.

1. Tulisna Jeneng Punakawan!

S_ m _ _ G_r__g P_ t _ _ k B_g_n_

11
2. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki!
1. Sapa abdine Raden Janaka?
Wangsulan : ...............................................................................
2. Punokawan cacahe ana pira?
Wangsulan : ...............................................................................
3. Sapa anake Semar?
Wangsulan : ...............................................................................
4. Sapa anak wuragile Semar?
Wangsulan : ...............................................................................
5. Sebutna paragane Punokawan?
Wangsulan : ...............................................................................

Nyeritake Paragane Punakawan


Ceritakna silsilahe Punakawan nganggo basa ngoko!

Adus Sarapan Ndedonga

Apa dina iki bocah-bocah wis dhisiplin sakdurunge


sinau? Ayo wenehono tandha centhang!

12
Tujuan Pembelajaran
Setelah kamu membaca teks bacaan pada modul ini, kamu akan
dapat menyebutkan nama tokoh Punakawan dan menceritakan
tokoh Punakawan

Indikator
Menyebutkan nama tokoh Punakawan
Menceritakan tokoh Punakawan

Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan menyebutkan nama tokoh
Punakawan
Setelah itu, kamu akan mencoba menceritakan tokoh
Punakawan

13
A. Ayo Ngerteni Punakawan!

Semar
Jeneng liyane Ismaya. Semar duwe anak 3
yaiku Gareng Petruk, lan Bagong.
Awake lemu, rambut ngarepe dikuncung.
Irunge pesek, gulune ana punuke.
Semar watake sabar lan ngemong.

Gareng
Jeneng liyane Nala Gareng.
Rambute dikucir, irunge pesek.
Sikile gejig, tangane ceko, lan mripate kero.
Ora pinter ngomong, lucu.

Petruk
Jeneng liyane Kathong Bolong.
Awake cilik dhuwur, irunge dawa.
Pinter nembang.
Watake jujur.

Bagong
Jeneng liyane Bawor
Cendhek lan sirahe buthak.
Mripate amba lan irunge pesek.
Bagong watake cengengesan utawa lucu.

14
B. Ceritana Paragane Punakawan!

Jenengku ...
Aku duwe anak cacahe ana ...
Rambutku ...
Irungku ...
Watakku sabar lan ...

Jenengku ...
Rambutku ...
Tanganku ...
Mripatku ...
Ora pinter ngomong, lucu.

Jenengku ..
Irungku ...
Aku pinter ...
Watakku ...

Jenengku ...
Sirahku ...
Irungku ...
Watakku ...

15
Nyeritake Paragane Punakawan
Ceritakna salah siji paragane Punakawan!

No Kompetensi Ora Sarujuk Sarujuk

1 Aku bisa nyebutake


paragane Pandhawa
2 Aku bisa nyeritakne
watake Pandhawa
3 Aku bisa nyebutake
paragane Punakawan
4 Aku bisa nyeritakne
watake Punakawan
5 Aku bisa mangsuli pitakon
bab Pandhawa
6 Aku bisa mangsuli bab
Punakawan

16
Adus Sarapan Ndedonga

Apa dina iki bocah-bocah wis dhisiplin sakdurunge


sinau? Ayo wenehono tandha centhang!

Ayo tulisna tumindak becik kang kok lakoni dina iki!

Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!

17
A. Pilihen wangsulan a, b, utawa c sing paling trep!
1. Bapake Pandhawa yaiku ... 7. Kepiye watake Janaka ...
a. Prabu Pandhudewanata a. Seneng tetulung
b. Werkudara b. Ora sabar
c. Janaka c. Ala

2. Pandhawa kang kembar yaiku ... 8. Janaka satriya ing ...


a. Yudhistira lan Nakula a. Bumiretawu
b. Nakula lan Sadewa b. Madukara
c. Dewi Kunti lan Dewi Madrim c. Sawojajar

3. Prabu Pandhudewanata nduwe 9.


garwa asmane ...
a. Dewi Madrim lan Dewi Kunthi
b. Dewi Indrani lan Dewi Sukesi
c. Dewi Anjani Indrani

4. Dewi Kunthi peputra telu asmane ...


a. Janaka, Nakula, Sadewa
b. Werkudara, Sadewa, Janaka Paraga Punakawan iki asmane ..
c. Puntadewa, Werkudara, Janaka a. Semar
b. Gareng
5. Pambarepe Pandhawa yaiku ... c. Bagong
a. Puntadewa
b. Werkudara 10. Punakawan iku abdine ...
c. Janaka a. Arjuna
b. Bima
c. Yudhistira
6. Pandhawa cacahe ana ...
a. lima
b. enem
c. pitu

B. Garapen ceceg-ceceg iki!


1. Werkudara nduweni watak ...
2. Raden Janaka jenenge liya ...
3. Nakula nduwe kepinteran ...
4. Punokawan cacahe ana ...
5. Petruk watake ...

18
19
Tujuan Pembelajaran
Setelah kamu membaca teks bacaan pada modul ini, kamu akan
dapat menjawab pertanyaan isi teks secara lisan dalam ragam
ngoko dan dapat mengidentifikasi kegiatan sehari-hari

Indikator
Menjawab pertanyaan tentang isi teks secara
lisan dalam ragam ngoko
Mengidentifikasi kegiatan sehari-hari

Petunjuk Pembelajaran

Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!


Pada kegiatan ini kamu akan membaca teks percakapan dan
teks cerita
Setelah itu, kamu akan mencoba menjawab pertanyaan
berdasarkan isi teks percakapan dan teks cerita

20
Ayo nembang bareng- bareng

6 5 1 3 5 6 35 4 2
Tangi turu kuterus adus.

0 5 7 2 4 4 6 3 4 3.
Ora la- li kosokan un-tu.

0 5 1 3 5 6 3 5 4 2.
Lebar a-dus ku-re-wang i-bu.

0 5 7 2 4 4 6 5 7 1.
Re-sik-resik pa-pan tu-ron-ku.

21
1. Paragakna pacelathon iki! Bocah loro maju ana ngarep kelas. Sing siji
dadi Hafish, sing sijine dadi Irsyad. Liyane ngrungokake Hafish karo
Irsyad lagi padha ngomong!

Irsyad :
Fish,mangkat sekolahmu mau jam pira.
Hafish :
Aku mangkat jam setengah pitunan.
Irsyad :
Apa ora wedi telat?
Hafish :
Ora wong diterke numpak motor.
Irsyad :
Sapa sing ngeterke?
Hafish :
Bapakku, la yen kowe?
Irsyad :
Aku mlaku karo masku, mula
Mangkatku luwih esuk.
Hafish : Jam piro kowe saka omah?
Irsyad : Jam enem luwih sitik.

2. Wangsulana pitakon- pitakon iki!


a. Hafish mangkat sekolah jam pira?
b. Karo sapa Irsyad mangkat sekolahe?
c. Sapa sing mangkate luwih esuk?
d. Numpak apa Hafish mangkat sekolahe?

3. Wacanen sing seru!


Pakulinane Alea Saben Esuk

Alea duwe sedulur jenenge Mas Gio.


Mas Gio kelas lima lan Alea kelas loro.
Saben dina Mas Gio karo Alea padha tangi esuk.
Mas Gio tangi jam lima.
Alea tangine setengah enem.
Ora lali padha natani bantal guling.
Aduse gentenan gebyar gebyur.
Sikatan nganggo odol lan sabunan
Sawise adus salin nganggo sragam sekolah
Nliti buku- buku sing arep digawa.
Banjur sarapan budhal sekolah.
Ora lali pamit Bapak lan Ibu.
Anggone budhal sekolah padha mlaku.
Amarga sekolahane cedhak.

22
4. Wangsulana pitakon-pitakon iki! Gatekna tuladha ing ngisor iki!

Tuladha:
Sapa jenenge
kangmase Alea?

a. Sapa jenenge kangmase Alea?


b. Jam pira Alea anggone tangi esuk?
c. Apa sing ditindakake bocah loro sawise padha tangi?
d. Apa wae sing dicepakake nalika arep mangkat sekolah?
e. Sawise nliti bukune banjur ngapa?
f. Apa sebabe mas Gio karo Alea sekolah mlaku?
g. Apa sebabe saben mangkat sekolah kkudu pamit Bapak lan Ibu?

23
Adus Sarapan Ndedonga

Apa dina iki bocah-bocah wis dhisiplin sakdurunge


sinau? Ayo wenehono tandha centhang!

Ayo tulisna tumindak becik kang kok lakoni dina iki!

Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!

24
Tujuan Pembelajaran
Setelah kamu mengumpulkan informasi pada modul ini, kamu akan
dapat melengkapi kalimat rumpang dan menceritakan kegiatan
sehari- hari

Indikator
Melengkapi kalimat rumpang tentang bacaan
nonsastra kegiatan sehari-hari
Menceritakan kegiatan sehari- hari menggunakan
ragam ngoko

Petunjuk Pembelajaran

Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!


Pada kegiatan ini kamu akan membaca teks cerita
Setelah itu, kamu akan mencoba menjawab pertanyaan
berdasarkan isi teks cerita

25
1. Ayo nyemak wacana!

Wayah Esuk

Saben jam lima esuk Bima wis tangi.


Bima age-age mbukak jendhela kamare.
Hawane krasa seger.
Ing njaba isih katon peteng.
Jago kluruk keprungu saut-sautan.
Bima pancen bocah sregep.
Tugas sing dadi tanggung jawabe mesthi ditandangi.
Saben esuk resik-resik kamare.
Kasur, bantal, lan guling ditata rapi.
Kemule dilempit.
Kamare Bima katon resik.
Bima tansah eling dhawuhe bapak ibune.
Wong kuwi kudu ngulinakake urip resik.

2. Ceceg-ceceg ing teks ngisor iki rampungna manut teks sing wis
kowaca!
Wayah Esuk

Saben ................ Bima wis ................


Bima age-age ............... cendhela kamare.
.....................krasa seger.
Ing njaba isih ................ peteng.
Jago kluruk keprungu ............................
Bima pancen bocah .......................
Tugas sing dadi ................................... mesthi
ditandangi.
Saben esuk Bima ................... kamare.
Kasur, bantal lan guling .................. rapi.
.................. dilempit.
Kamare Bima ............. resik.
Bima tansah .................. dhawuhe bapak ibune.
Wong kuwi kudu .......................... urip resik.

26
3. Ayo namatake gambar! Cocogna antarane gambar lan katrangan sing
bener! Tulisen ketrangan sing bener neng ngisore gambar!

Katrangan gambar:
• Bima lan santi pamitan mangkat sekolah
• Adhine Gio jam 7 didulang bubur
• Joni karo kanca-kancane resik-resik

Tuladha

Budi ngepel jogan supaya resik

a.

b.

c.

27
Adus Sarapan Ndedonga

Apa dina iki bocah-bocah wis dhisiplin sakdurunge


sinau? Ayo wenehono tandha centhang!

Ayo tulisna tumindak becik kang kok lakoni dina iki!

Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!

28
Tujuan Pembelajaran

Setelah kamu membaca modul ini, kamu akan dapat menjawab


pertanyaan isi teks bacaan dan melengkapi kalimat rumpang

Indikator

Melengkapi kalimat rumpang tentang bacaan nonsastra


kegiatan sehari-hari
Menceritakan kegiatan sehari- hari menggunakan
ragam ngoko

Petunjuk Pembelajaran

Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!


Pada kegiatan ini kamu akan membaca teks cerita
Setelah itu, kamu akan mencoba menjawab pertanyaan
berdasarkan isi teks cerita
Kamu juga akan mengisi kalimat rumpang tentang kegiatanmu
sehari-hari

29
1. Wacanen kanthi patitis!
Pakulinanaku Nalika ing Sekolahan

Jenengku Siti.

Saiki aku kelas 2 SD.


Saben dina aku budhal saka omah jam 6 esuk.
Bel tandha mlebu bakalan muni ing sekolahku jam 7 pas.
Bu Rini dadi wali kelasku gage menyang kelas.
Kanggo menehi piwulang lan pitutur.
Saben dina, piwulangan diwiwiti kanthi
dedonga bareng-bareng.
Menawa wis rampung dongane, banjur
Bu Rini menehi piwulangan.
Kabeh siswa padha meneng lan
ngrungokake ngedikane Bu Rini.
“Teeeeet…..teeeet…..teeet…” keprungu bel
wayah ngaso.
Aku karo Lani menyang kantin sekolah kanggo jajan.
Sawise 15 menit keprungu bel mlebu kelas.
Aku lan kanca-kanca didhawuhi Pak Joko menyang perpustakaan.
Kabeh bocah didhawuhi nonton video wayang irah-irahan Laire Pandhawa.
Ora krasa wis wayahe bali sekolah, banjur ndedonga bareng-bareng kanggo
mungkasi piwulangan.

2. Mangsuli Pitakon
Ceceg-ceceg ing ngisor iki isenana nganggo tembung kang trep!
1. Irah-irahan wacan ing ndhuwur yaiku …………………………………………………
2. Saben esuk aku mangkat …………………menyang sekolah.
3. Wali kelase Siti asmane ………………………………………………………………………
4. Piwulangan ing sekolah diwiwiti kanthi …………………………………………………
5. Suwene wayah ngaso yaiku …………………………………………………………………
6. Aku karo Lani menyang ………………… kanggo jajan.
7. Aku lan kanca-kanca didhawuhi Pak Joko menyang ………………………………
8. Kabeh bocah didhawuhi nonton video wayang irah-irahan ………………………

30
3. Isenana miturut pakulinanmu

Pakulinanku

1. Jenengku ……………………………………………………………………………
2. Aku saiki kelas …………………………………………………………………….
3. Jam ………………………………………………… aku wis tekan sekolahan.
4. Jam …………………………………….. pasinaon ing sekolah wis diwiwiti.
5. Guruku asmane ……………………………………………………………………..
6. Wektu ngaso aku menyang …………………………………………………….
7. Aku mulih sekolah jam …………………………………………………………..
8. Aku seneng maca ………………………………………………………………….
9. Ing ngomah aku sinau jam …………………………………………………….
10.Aku mapan turu jam ……………………………………………………………..

4. Gatekna gambar ing ngisor iki, banjur wenehana katrangan ngenani


kagiyatan padinan kasebut udakara limang ukoro saben sak gambar!

No Gambar Katrangan
1

31
Adus Sarapan Ndedonga

Apa dina iki bocah-bocah wis dhisiplin sakdurunge


sinau? Ayo wenehono tandha centhang!

Ayo tulisna tumindak becik kang kok lakoni dina iki!

Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!

32
Tujuan Pembelajaran

Setelah kamu membaca modul ini, kamu akan dapat melengkapi


kalimat rumpang dan menceritakan kegiatan sehari-hari dalam
ragam ngoko.

Indikator

Melengkapi kalimat rumpang tentang bacaan nonsastra


kegiatan sehari-hari
Menceritakan kegiatan sehari-hari secara lisan dengan
ragam ngoko

Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan membaca teks percakapan
Setelah itu, kamu akan mencoba menceritakan gambar
kegiatan sehari-hari
Kamu juga akan mengisi kalimat rumpang tentang kegiatanmu
sehari-hari

33
1. Ayo peragakna pacelathon ing ngisor iki!
Andi : Sar apa pakulinanmu bar mulih sekolah?
Sari : Mangan turu terus nonton TV.
Andi : Walah kok enak temen. Apa ora
ngrewangi ibumu?
Sari : Ngrewangi apa? Ora ana gawean
kok. Lha yen kowe apa
pakulinanmu?
Andi : Yen sore aku mbantu resik-resik
omah. Nyapu karo nyirami tanduranku dewe.
Sari : O ... Ngono ta..

2. Critakna gambar ing ngisor iki nganggo basa padinanmu kanthi urut!

a. d.

b. e.

c. f.

34
3. Ganepana ukara- ukara iki!

Ing wayah umi tata-tata arep sekolah.


Umi sawise lagi ganti ibune ora
lali maringi kanggo sangu. Sakwise umi
mangkat, lan nyuwun ibune Weling Umi supaya

Esuk mangkat pamit ngati-ati


Sarapan roti sragam pangestune

4. Ayo crita marang kancamu sing kolakoni saben mulih sekolah!

Ayo tulisna tumindak becik kang kok lakoni dina iki!

Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!

35
I. Pilihen wangsulan a, b, utawa c sing paling trep!

Kagiyatane Budi Saben Dina

Saben dina, budi tangi jam setengah lima. Sawise tangi turu Budi
nata paturone banjur sholat shubuh. Jam setengah enem, Budi adus, dandan,
sarapan, banjur sekolah. Budhale bareng karo bapak tindhak kantor.
Jam 07.00 sekolahe Budi wis bel mlebu. Jam sewelas awan, Budi
mulih saka sekolahan. Saben jam papat sore, Budi sinau. Budi sinau karo guru
les. Sawise sholat maghrib, Budi ngaji ing masjid. Budi ngaji nganti sholat isyak.
Sawise sholat isyak, Budi mulih saka mesjid.

1. Saben isuk budi tangi jam piro? 7. Ibu lagi … adhiku.


a. Enem
b. Papat a. mriksa
c. Setengah lima b. ndulang
2. Apa seng ditindakake Budi sak wis c. ngedusi
e tangi turu
a. Adus
b. Nata paturone 8. Sawise tangi turu Toni. . . .
c. Mangan a. Sarapan
3. Sadurunge budal sekolah, apa sing b. Nata paturon
ditindakake Budi ? c. Sekolah
a. makani pitik 9. Kowe sakdurunge mangkat sekolah
b. nyapu becike . . . dhisik supaya ora lara.
c. sarapan a. Dolanan
4. Pak Mardi macul ana ing . . . . b. Sarapan
a. sawah c. Kluyuran
b. latar 10. Tanduranku supaya ora mati saben
c. kamar dina . . . .
5. Saben esuk Rina lan a. Takbedholi
Bapak . . . kembang ana ing b. Taksirami
ngarep omah. c. Takpethik
a. ngariti
b. nyirami
c. maculi
6. wong seng golek kabar yaiku ....
a. bidan
b. wartawan
c. tantara

36
II. Wangsulana kang patitis!
1. Apa sing kotindakke sakwise sekolah?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………………..
2. Kapan anggonmu sinau ing ngomah?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………………..
3. Kepriye pamit sakdurunge mangkat sekolah?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………………..
4. Apa sing kotindakake saben isuk?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………………..
5. Kapan anggonmu mangkat sekolah?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………………..

No Kompetensi Ora sarujuk Sarujuk


sarujuk banget
1 Aku bisa mangsuli
pitakon babagan
kegiatan padinan.
2 Aku bisa nggenepi ukara

3 Aku bisa njodhokake


gambar lan ukara
4 Aku bis nulis lan
nyritakake kegiatan
padinanku kanthi urut.

37
38
Tujuan Pembelajaran

Setelah kamu membaca modul ini, kamu akan dapat menyebutkan


nama-nama gamelan secara lisan dan menjodohkan gambar
dengan nama-nama gamelan

Indikator

Mengidentifikasi nama-nama gamelan

Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan mengidentifikasi nama-nama
gamelan
Setelah itu, kamu akan mencoba menyebutkan nama gamelan
Kamu juga akan menjodohkan gambar gamelan dengan
namanya

39
Ayo nggatekake piranti gamelan ing ngisor iki !

a. Gambang f. Gong

b. Rebab g. Kempyang

c. Suling h. Bonang

d. Siter i. Kendhang

e. Saron

Gong
40
1. Sebutna arane gamelan-gamelan iki kanthi lesan !
a. e.

Iki jenenge . . . . Iki jenenge . . . .

b. f.

Iki jenenge . . . . Iki jenenge . . . .

c. g.

Iki jenenge . . . . Iki jenenge . . . .

d. h.

Iki jenenge . . . .
Iki jenenge . . . .

41
2. Gatukna gambar-gambar gamelan iki karo jenenge sing cumawis !

a.
Suling

b. Siter

c. Rebab

d. Saron

e.
Gambang

f.
Kendhang

g.
Gong

h.

Bonang

i.

Kempyang

42
Adus Sarapan Ndedonga

Apa dina iki bocah-bocah wis dhisiplin sakdurunge


sinau? Ayo wenehono tandha centhang!

Ayo tulisna tumindak becik kang kok lakoni dina iki!

Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!

43
PASINAON 2

Tujuan Pembelajaran

Setelah kamu membaca modul ini, kamu akan dapat menyebutkan


Nama gamelan berdasarkan ciri-ciri yang disajikan.

Indikator

Mengidentifikasi ciri-ciri gamelan

Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan mengidentifikasi nama-nama
gamelan
Setelah itu, kamu akan mencoba menyebutkan nama gamelan
Kamu juga akan menjodohkan gambar gamelan dengan
namanya

44
1. Ayo wacanen ciri-ciri piranti gamelan ing ngisor
iki!
a. Gambang
Gambang wujude wilahan gepeng.
Bahane saka kayu.
Wilahane ditata saka sing paling
dawa nganti paling cendhak.
Tabuhe utawa thuthuke ana papat.
Cacahe wilahan akeh.
Swarane thing-thing-thung-thung.
b. Rebab
Rebab wujude kawatan
Bahane saka lulang dan kayu.
Carane ngunekake di gesek senare.
Swarane ngek-ngok-ngek-ngok.

c. Suling
Suling digawe saka pring.
Gedhene sajempole wong.
Dawane kira-kira rong kilan.
Sisih pucuk dibolong siji.
Sisih ngisor dibolong enem.
Carane ngunekake disebul.
Sing disebul bolongan ing pucuk.
Drijine kanggo mbukak nutup
bolongan.
Swarane thulat-thulit.

d. Siter
Siter wujud e kawatan kaya gitar
nanging nduweni 2 sisi senar sing
jumlahe ana 24 senar .
Bahan saka kayu
Carane ngunek e dipetik nggon
bagian senare.
Swarane cring-icring-icring.

45
e. Kempyang
Kempyang yaiku salah sijining
gamelan kang wujude koyo gong
nanging luwih cilik saka gong gede.
Digawe saka perunggu utawa wesi.
Ndokoke ditumpangake ing
wadhahe.
Carane ngunekake dithuthuk
pencune.
Swarane thuk-pyang-thuk-pyang.
f. Gong
Gong digawe saka perunggu utawa
wesi.
Wujude bunder gedhe.
Warnane kuning utawa ireng.
Tengahe ana plenthuke.
Jenenge pencu.
Ndokoke digantung.
Carane ngunekake dithuthuk
pencune.
Nuthuke saka arah ngiringan.
Swarane gung-gung-gong.

g. Bonang
Bonang yaiku gamelan sing wujude
pada kempyang nanging pencune
luwih duwur.
Tabuh bonang digawe saka kayu
sing rada empuk.
Bonang ditata dadi 2 baris sing
kabeh cacahe ana 12.
Carane ngunekake dithuthuk
pencune.
Swarane nung-nung-nung.
h. Kendhang
Wujude gilig tengahe bolong.
Sing bolong iku ditutup lulang .
Bolongan sesisih cilik lan sesisih
gedhe.
Carane ngunekake dikeplak lulange
ing bolongan.

46
Swarane thung-thung dhang dlang
tak.
i. Saron
Saron wujude wilahan gepeng.
Bahane wilahan saron saka logam.
Ndokoke ditata ing wilah kayu.
Tabuh bonang digawe saka kayu
sing rada empuk bentuke kaya palu.
Carane ngunekake dithuthuk gowo
tabuh.
Swarane thong-thing-thong-thing.

2. Rampungno ukara iki kanthi luwes!


6. Suling diswarkake kanthi …………………………………………………………………….
7. Gong muni yen dithuthuk ……………………………………………………………………
8. Gamelan sing wujude kpada kempyang yaiku ………………………………………
9. Cacahe bonang ana ……………………………………………………………………………
10. Wujude saron yaiku …………………………………………………………………………..

3. Aranana jenenge gamelan ing ngisor iki


adhedasar pratelan-pratelan kang kok simak

NO PRATELAN ARANE GAMELAN


A • Wujude gilig tengahe bolong ....
• Sing bolong iku ditutup lulang
• Carane ngunekake dikeplak lulange ing
bolongan.
B • Digawe saka perunggu utawa wesi ....
• Wujude bunder gedhe
• Ndokoke digantung
• Carane ngunekake dithuthuk pencune
C • Digawe saka pring ....
• Carane ngunekake disebul
D • wujude wilahan gepeng ....
• Bahane saka kayu Wilahane ditata saka
sing paling dawa nganti paling cendhak
• Cacahe wilahan akeh
• Tabuhe utawa thuthuke ana papat

47
Adus Sarapan Ndedonga

Apa dina iki bocah-bocah wis dhisiplin sakdurunge


sinau? Ayo wenehono tandha centhang!

Ayo tulisna tumindak becik kang kok lakoni dina iki!

Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!

48
Tujuan Pembelajaran

Setelah kamu membaca modul ini, kamu akan dapat menirukan


suara gamelan dan menuliskan nama gamelan berdasarkan suara
yang disajikan.

Indikator

Mengidentifikasi suara gamelan

Petunjuk Pembelajaran

Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!


Pada kegiatan ini kamu akan menirukan suara gamelan
Setelah itu, kamu akan menjodohkan gambar gamelan dengan
suara yang dihasilkan gamelan.

49
1. Ayo nirokake suara gamelan ing ngisor iki!
a. Gambang

Swarane Thing-thing-thung-thung.

b. Rebab

Swarane ngek-ngok-ngek-ngok.

c. Suling

Swarane thulat-thulit.

d. Siter

Swarane cring-icring-icring.

e. Kempyang

Swarane thuk-pyang-thuk-pyang.

f. Gong

Swarane gung-gung-gong.

50
g. Bonang

Swarane nung-nung-nung.

h. Kendhang

Swarane thung-thung dhang dlang


tak.

i. Saron

Swarane thong-thing-thong-thing.

2. Tulisen piranti-piranti gamelan kang carane ngunekake kanthi dithutuk!


1. ………………………………………………………………………………………………………….
2. ………………………………………………………………………………………………………….
3. ………………………………………………………………………………………………………….
4. ………………………………………………………………………………………………………….
5. ………………………………………………………………………………………………………….
6. ………………………………………………………………………………………………………….

51
3. Gatukna gambar-gambar gamelan iki karo swarane
sing cumawis !

a.
Thulat-thulit

b. Cring-cring-icring

c. Ngek-ngok-ngek-
ngok

d. Thong-thing-thong-
thing

e.
Thing-thing-thung-
thung

f.
Thung-thung dhang
dlang tak

g. Gung-gung gong

h.
Nung-nung-nung

i. Thuk-pyang-thuk-
pyang

52
Adus Sarapan Ndedonga

Apa dina iki bocah-bocah wis dhisiplin sakdurunge


sinau? Ayo wenehono tandha centhang!

Ayo tulisna tumindak becik kang kok lakoni dina iki!

Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!

53
A. Pilihen wangsulan a, b utawa c sing koanggep bener !

1. Iki jenenge . . . .
a. kendhang
b. saron
c. gambang

2. Iki jenenge . . . .
a. gong
b. rebab
c. siter

3. Iki jenenge . . . .
a. kendhang
b. saron
c. siter

4. Iki jenenge . . . .
a. rebab
b. biola
c. gender

5. Iki jenenge . . . .
a. gambang
b. saron
c. siter
6. Suling unine . . . .
a. thulat-thulit
b. gung-gung
c. cring-cring
7. Cara nggunakake kendhang . . . .
a. dithuthuk
b. dikeplak
c. disebul
8. Saron unine . . . .
a. nung-nung
b. thong-thing-thong-thing
c. thing-thing-thung-thung

54
9. Cara nggunakake rebab . . . .
a. dithuthuk
b. digesek
c. disebul
10. Suling digawe saka . . . .
a. kayu
b. wesi
c. pring

B. Isinen ceceg-ceceg iki !


1. Gamelan sing carane muni digesek yaiku . . . .
2. Gamelan sing unine thung-thung dhang dlang tak yaiku . . . .
3. Cacahe boning ana . . . .
4. Wong sing pakaryane nabuh gamelan arane . . . .
5. Swarane kempyang yaiku . . . .

Sarujuk
No Kompetensi Ora sarujuk Sarujuk
Banget
Aku bisa ngidentifikasi
1.
jeneng-jeneng gamelan.
Aku bisa njodokake
2. dheskripsine gamelan,
swarane lan gambare
Aku bisa ncritakake
3.
wujude gamelan

55
56
PASINAON 1

Tujuan Pembelajaran
Setelah kamu membaca teks tembang dolanan pada modul ini,
kamu akan dapat mengartikan kata-kata sulit dalam tembang
dolanan. Setelah kamu menyanyikan tembang dolanan kamu
mampu menceritakan kembali isi tembang dolanan secara singkat
dalam ragam ngoko.

Indikator
Membaca nyaring teks tembang dolanan.
Mengartikan kata-kata sulit yang digunakan dalam
tembang dolanan.
Menceritakan kembali isi tembang dolanan secara
singkat dalam ragam ngoko.

Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan menyanyikan tembang dolanan
gundul-gundul pacul
Setelah itu, kamu akan mencoba mengartikan kata pada
tembang dolanan. Kemudian menceritakan isi tembang dolanan

57
A. Ayo maca lan nembang bareng-bareng!

Tegese Tembang Dolanan

Tembang dolanan yaiku jenising tembang sing prasaja, tembang sing


ditujokake kanggo bocah-bocah cilik. Lagune gampang ditirokake bocah. Isine
piwulang utawa pitutur.

Tembang dolanan Gundhul - Gundhul Pacul iku ngemu piwulang bebuden


kang luhur. Tembang dolanan kasebut anggambarake sawijining bocah sing
sirahe tanpa rambut. Iku menehi sanepa bocah sing nduweni sifat mbandel,
nakal, ora duweni tanggung jawab, lan umuk. Bocah iku ora bisa mbedaake
barang sing becik lan barang sing ala. Marga tansah kuminter, mula asring
sembrana, wekasane malah nemahi cilaka.

Cakepan tembang dolanan “ Gundhul – Gundhul Pacul “ aweh piweling


marang menungsa supaya tansah ngugemi marang bebener. Yen dadi
pemimpin sing amanah lan jujur supaya bisa agawe kebecikan marang
sakabehe.

Piwulang bebuden tembang “ Gundhul – Gundhul Pacul “, yaiku:


a. Aja duwe watak umuk.
b. Yen nyambut gawe aja sembrana.
c. Sapa sing sembrana bakal cilaka.

(Kapetik saka Piwulang Tembang Jawa untuk sekolah dasar, MUH YASIN,dkk)

58
1. Coba tulisen tegese tembung-tembung ing ngisor iki, rembugana karo
kelompokmu!
Tembung Tegese
1. Gundhul ...
2. Pacul ...
3. Gembelengan ...
4. Wakul ...
5. Ngglimpang ...
6. Sega ...
7. Latar ...
8. Nyunggi ...

2. Ayo ngonceki isine tembang!


1. Sapa sing nyunggi wakul?
2. Apa kang sumebar dadi sak latar?
3. Apa sebabe wakule ngglimpang?
4. Apa judhule tembang mau?
5. Kepriye bakale yen dadi bocah sing ora bisa mbedaake barang sing becik lan
barang sing ala?

3. Coba critakna isine tembang “Gundhul Pacul” ing dhuwur nganggo


basa ngoko!
Tulisen critamu ing kotak ngisor iki!

59
Adus Sarapan Ndedonga

Apa dina iki bocah-bocah wis dhisiplin sakdurunge


sinau? Ayo wenehono tandha centhang!

Ayo tulisna tumindak becik kang kok lakoni dina iki!

Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!

60
Tujuan Pembelajaran

Setelah kamu membaca dan menyanyikan teks tembang dolanan


pada modul ini, kamu akan dapat menjawab pertanyaan tentang
isi tembang dolanan. Kamu juga akan dapat menceritakan kembali
isi tembang dolanan secara singkat

Indikator

Menjawab pertanyaan tentang isi tembang dolanan


ragam ngoko.
Menceritakan kembali isi tembang dolanan secara
singkat dalam ragam krama.

Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan menyanyikan tembang dolanan
Pitik tukung.
Setelah itu, kamu akan mencoba mengartikan kata pada tembang
dolanan dengan Bahasa krama. Kemudian menceritakan isi tembang
dolanan dengan Bahasa krama.

61
1. Ayo maca lan nembang karo jogedan bareng-
bareng!

PITIK TUKUNG

Aku duwe pitik pitik tukung

Saben dina tak pakani jagung

Petok gog gog petok petok

Ngendhog pitu

Tak ngremake netes telu

Siji trondhol dhol tanpo wulu

Mondhol – mondhol dhol gawe guyu

2. Wangsulana pitakon iki sing gegayutan karo


tembang ing duwur!
a. Apa judule tembang mau?
b. Apa sing nyebabake ngguyu?
c. Netes piro endhog sing dingremake?
d. Kepriye suarane pitik nak arep ngendhog?
e. Apa pakane pitik tukung?

3. Coba tulisen basa kramane tembung-tembung ing


ngisor iki, rembugana karo kelompokmu!

Tembung Basa Krama


1. Aku ...
2. Duwe ...
3. Pitik ...
4. Dina ...
5. Pakan ...
6. Ngendog ...
7. Gawe ...
8. Guyu ...

62
4. Coba critakna isine tembang “Pitik Tukung” ing
dhuwur nganggo basa krama!
Tulisen critamu ing kotak ngisor iki!

Ayo tulisna tumindak becik kang kok lakoni dina iki!

Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!

63
Tujuan Pembelajaran

Setelah kamu menyanyikan tembang dolanan pada modul ini, kamu


akan dapat menjawab pertanyaan tentang isi tembang dolanan.
Kamu juga akan dapat menceritakan kembali isi tembang dolanan
secara singkat dalam ragam ngoko.

Indikator

Menjawab pertanyaan tentang isi tembang dolanan


dalam ragam krama.
Menceritakan kembali isi tembang dolanan secara
singkat dalam ragam ngoko.

Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan membaca tembang dolanan Bel
Sampun Mugel.
Setelah itu, kamu akan mencoba mengartikan kata pada tembang
dolanan dengan Bahasa ngoko. Kemudian menceritakan isi tembang
dolanan

64
1. Wacanen sing seru!

Bel Sampun Mugel

Teng teng belipun sampun mugel,


Jam setengah pitu,
Punika mertandhani murid sami mlebet,
Sami ngangge pirantos,
Punika ingkang sampun mesthi,
Mangga sami sinau,
Sareng kaliyan bu guru.

2. Wangsulana nganggo basa krama!


1. “Teng teng ...” Belipun sampun punapa?
2. Murid-murid sami datheng pundi?
3. Murid-murid mlebet jam kelas pinten?
4. Punapa pirantosipun murid-murid?
5. Murid-murid sinau sarengan sinten?

3. Coba Coba tulisen basa ngokone tembung-tembung


ing ngisor iki, rembugana karo kelompokmu!

Tembung Basa Ngoko


1. Sampun ...
2. Mugel ...
3. Punika ...
4. Mlebet ...
5. Ngangge ...
6. Pirantos ...
7. Mangga ...
8. Sareng ...

65
4. Coba critakna isine tembang “Bel sampun Mugel” ing
dhuwur nganggo basa ngoko!
Tulisen critamu ing kotak ngisor iki!

Adus Sarapan Ndedonga

Apa dina iki bocah-bocah wis dhisiplin sakdurunge


sinau? Ayo wenehono tandha centhang!

66
Tujuan Pembelajaran

Setelah kamu membaca dan menyanyikan tembang dolanan pada


modul ini, kamu melengkapi kalimat rumpang tembang dolanan
Kamu juga akan dapat menceritakan kembali isi tembang dolanan
secara singkat dalam ragam krama.

Indikator

Melengkapi kalimat rumpang tembang dolanan.


Menceritakan kembali isi tembang dolanan secara
singkat dalam ragam krama.

Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan menyanyikan tembang dolanan
Jaranan.
Setelah itu, kamu akan mencoba menjawab pertanyaan
berdasarkan isi tembang dolanan. Kemudian menceritakan isi
tembang dolanan

67
1. Ayo maca lan nembang karo jogedan bareng-bareng!

Jaranan

Jaranan jaranan
Jarane jaran teji
Sing numpak ndara bei
Sing ngiring para mantri
Jrek jrek nong jrek jrek gung
Jarane tiba lurung
Gedebug krincing gedebug krincing
Jrek jrek gedebug jedher
Gedebug krincing gedebug krincing
Jrek jrek gedebug jedher

2. Genepana ukara-ukara iki!


1. Jarane jarane jaran ___________________________
2. Jarane teji wujude _________________________________
3. Sing ngiring ndara bei yaiku _________________________
4. Jrek jrek jrek jrek __________________________________
5. Gedebug ________________________________________

3. Saiki ayo coba critakno isine tembang dolanan “ Jaranan”


nganggo basa krama!
Garapen bebarengan karo kancamu sameja!

68
Adus Sarapan Ndedonga

Apa dina iki bocah-bocah wis dhisiplin sakdurunge


sinau? Ayo wenehono tandha centhang!

Ayo tulisna tumindak becik kang kok lakoni dina iki!

Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!

69
A. Pilihen wangsulan a, b, utawa c sing koanggep bener!

Gundhul- Gundhul Pacul

Gundhul - gundhul pacul cul gembelengan


Nyunggi - nyunggi wakul kul gembelengan
Wakul ngglimpang segane dadi sak latar
Wakul ngglimpang segane dadi sak latar

Gundhul - gundhul pacul cul gembelengan


Nyunggi - nyunggi wakul kul gembelengan
Wakul ngglimpang segane dadi sak latar
Wakul ngglimpang segane dadi sak latar

1. Tembang iku nyritakake bocah ...


a. gundhul
b. gondrong
c. kriting
2. Bocah tanpa rambut ing tembang iku menehi sanepa bocah sing nduweni sifat
...
a. pinter
b. umuk
c. tanggung jawab
3. Bocah sing tansah kuminter, asring sembrana, wekasane malah nemahi ...
a. cilaka
b. beja
c. becik
4. Tumindak kang becik ana sekolah yaiku ...
a. mbolos
b. sinau
c. gojek
5. Tuladha tumindak dhisiplin ono ing ngomah yaiku ...
a. dholan ora ngerti wayah
b. nakal karo adine
c. nggarap PR
6. Mondhol – mondhol dhol gawe guyu. Basa kramane guyu yaiku ...
a. gumujeng
b. tawa
c. gujeng

70
Menthok-Menthok

Menthok-menthok tak kandhani


Mung rupamu angisin-isini
Mbokya aja ngetok
Ana kandhang wae
Enak-enak ngorok
Ora nyambut gawe
Menthok-menthok mung lakumu
Megal-megol gawe guyu

7. Lelagon menthog-menthog iku tuladha ora disiplin amarga ...


a. Enak-enak ngorok
b. Megal-megol
c. Nyambut gawe
8. Menthog gawe guyu amarga saka ...
a. rupane
b. lakune
c. solahe
9. Tumindak sing ora pantes ditiru saka lelagon menthog-menthog yaiku ...
a. lakune megal-megol
b. enak-enak ngorok
c. ndelik ana kandhang
10. Lelagon menthog-menthog iku ngandharake watak ...
a. sregep
b. dhisiplin
c. kesed

B. Ganepana ceceg-ceceg iki!


1. Dhisiplin iku kudu dikulinakake wiwit ...
2. Wong sing ora dhisiplin bakal nemahi ...
3. Mbolos iku kalebu tumindak ...
4. Piwulang bebuden tembang “ Gundhul – Gundhul Pacul “, yaiku aja duwe
watak ...
5. Cakepan tembang dolanan “ Gundhul – Gundhul Pacul “ aweh piweling
marang menungsa supaya tansah ngugemi marang ...

71
NO KOMPETENSI ORA SARUJUK SARUJUK
SARUJUK BANGET
1. Aku bisa negesi
tembung angel ing
tembang dolanan
kanthi ngoko lan
krama.
2. Aku bisa mangsuli
pitakon bab isine
tembang dolanan
kanthi ngoko lan
krama.
3. Aku bisa nggenepi
ukara rumpang ing
tembang dolanan.
4. Aku bisa maca sora
cakepan tembang
dolanan.
5. Aku bisa nyritakake
isine tembang dolanan
ing basa ngoko.
6. Aku bisa nyritakake
isine tembang dolanan
ing basa krama.

72
Yatmana, Sudi. dkk. 2016. Aku Bisa Basa Jawa Jawa 2 Kelas II SD/MI. Jakarta:
Yudhistira.
Yasin, Muh. 2020. Piwulang Tembang Jawa Muatan Lokal Sekolah Dasar-Madrasah
Ibtidaiyah Kelas 2. Semarang: CV. Lima Utama.

73
Ayo Belajar dari Rumah!

74

Anda mungkin juga menyukai