Bahasa Jawa
i
MODUL BAHASA JAWA INI MILIK
Nama :
Nomor Absen :
Kelas :
Sekolah :
ii
Penyusun :
1. Ita Eprilia, S.Pd SDN Payungan
2. Intan Kurnia Ramadhani, S.Pd SDN Jetis 02
3. Triyantiningsih, S.Pd SDN Kradenan 02
4. Rika Etika, S.Pd SDN Mukiran 04
5. Velina Megaliana, S.Pd SDN Kener
Penelaah :
1. Drs. Abdul Rosyid Korwilcam Kaliwungu
2. Muh Rofi’udin, S.Pd. M.Si Korwilcam Kaliwungu
Editor :
Fitria Novetasari, S.Pd SDN Rogomulyo 01
iii
Segala puji syukur patut dipanjatkan kehadirat Tuhan Yang Maha Esa yang
telah melimpahkan rahmat serta hidayah-Nya kepada kita semua. Dengan
pertolongan-Nya penulis dapat menyusun modul ini untuk mempermudah siswa
dalam mengikuti pembelajaran daring.
Tentunya selama penyusunan modul ini tidak lepas dari bantuan berbagai
pihak, untuk itu kami mengucapkan terima kasih kepada:
1. Orang Tua,
2. Teman-teman,
3. Semua pihak yang telah membantu terselesainya modul ini.
Penyusun menyadari bahwa modul ini masih jauh dari sempurna. Oleh karena
itu, kami mengharapkan kritik dan saran dari semua pihak yang bersifat membangun
demi lebih sempurnanya modul ini yang akan datang. Semoga dengan
terselesaikannya modul ini dapat bermanfaat bagi penyusun khususnya dan bagi
pembaca pada umumnya.
Tim Penyusun
iv
HALAMAN JUDUL ………………………………………………………………………………….. i
KATA PENGANTAR ………………………………………………………………………………….. ii
DAFTAR ISI ……………………………………………………………................................. Iii
PROTOKOL KESEHATAN ………………………………………………………………………….. iv
PANDUAN PENDAMPING …………………………………………………………………………. v
PANDUAN PENGGUNAAN MODUL ……………………………………………………………… vi
KOMPETENSI INTI ………………………………………………………………………………….. vii
PEMETAAN KD…………………………………………………………………………………………. viii
PEMETAAN MODUL ………………………………………………….................................. ix
v
vi
1. E-Modul ini berisi materi Bahasa Jawa yang membahas tentang
lingkunganku, pitutur dan budi pekerti.
2. Bantulah anak dalam menggunakan E-modul ini bagaimana cara
membaca petunjuk dan menpelajari kegiatan dalam setiap modul.
3. Bimbinglah anak sebelum belajar.
4. Bimbinglah anak agar mengetahui isi dan informasi yang ada
dalam setiap modul.
5. Setelah anak selesai mengerjakan seluruh rangkaian modul,
arahkan untuk mengisi uji kemampuan agar dapat memperkuat
pemahaman materi dan isi modul.
vii
viii
1. Menerima dan menjalankan ajaran agama
yang dianutnya
ix
Piwulang 1 Budhaya
KD 3.1 Mengenal tokoh Pandawa dan Punakwan.
KD 4.1 Mendeskripsikan tokoh Pandawa secara lisan
dengan ragam ngoko.
Piwulang 4 Dhisiplin
KD 3.4 Memahami tembang dolanan bertema disiplin
KD 4.4 Menceritakan isi tembang dolanan bertema
dhisiplin, secara lisan dan tulis
x
PIWULANG Budhaya
1
PIWULANG Kegiyatanku
2 Saben Dina
Mengidentifikasikan tokoh
Pandhawa dan Punakawan.
Menyebutkan nama-nama Menjawab pertanyaan tentang
tokoh Pandhawa dan isi teks pendek nonsastra
Punakwan. kegiatan sehari-hari.
Menyebutkan urutan Melengkapi kalimat rumpang
kekerabatan Pandhawa dan tentang bacaan nonsastra
urutan kekerabatan kegiatan sehari-hari.
Punakawan. Menjodohkan gambar-gambar
Menjodohkan gambar tokoh dan pernyataan tentang
Pandhawa dan Punakawan. kegiatan sehari-hari.
Mendiskripsikan tokoh Mengidentifikasi kegiatan
Pandhawa dan tokoh sehari-hari.
Punakawan. Menceritakan kegiatan sehari-
hari secara lisan.
PIWULANG
3 Instrumen Gamelan
PIWULANG Dhisiplin
Mengidentifikasi nama-nama 4
gamelan.
Menuliskan bunyi/suara gamelan.
Mengartikan kata-kata sulit
Mencocokkan/menjodohkan
yang digunakan dalam
antara pernyataan dan gambar
tembang dolanan.
gamelan.
Menjawab pertanyaan tentang
Mencocokkan/menjodohkan
isi tembang dolanan ragam
antara pernyataan tentang suara
ngoko dan krama.
gamelan dan gambar gamelan.
Melengkapi kalimat rumpang
Menirukan Instrumen gamelan
tentang tembang dolanan.
berdasarkan sumber bunyi.
Membaca nyaring teks
Menuliskan kata yang didiktekan
tembang dolanan.
tentang nama gamelan.
Menceritakan kembali isi
Mendeskripsikan nama gamelan
tembang dolanan secara
secara lisan.
singkat dalam ragam ngoko
xi
1
Tujuan Pembelajaran
Setelah kamu membaca teks bacaan pada modul ini, kamu akan
dapat menyebutkan nama tokoh Pandhawa dan menceritakan
tokoh Pandhawa
Indikator
Menyebutkan nama tokoh Pandhawa
Menceritakan tokoh Pandhawa
Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan menyebutkan nama tokoh
Pandhawa
Setelah itu, kamu akan mencoba menceritakan tokoh
Pandhawa
2
Wacanen Kanthi Premati!
PANDHAWA
3
1. Tulisna jeneng Pandhawa!
P_n _ a _ _ w _ J_ n _ k _ S_d_w_
W_ _ k _ d _ r _ N_k_l_
4
Nyeritakake Isi Cerita
Coba critakna crita Pandhawa nganggo basa ngoko,
garapen kaya tuladhane!
Tuladha :
5
Tujuan Pembelajaran
Setelah kamu membaca teks bacaan pada modul ini, kamu akan
dapat menyebutkan nama tokoh Pandhawa dan menceritakan
tokoh Pandhawa
Indikator
Menyebutkan nama tokoh Pandhawa
Menceritakan tokoh Pandhawa
Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan menyebutkan nama tokoh
Pandhawa
Setelah itu, kamu akan mencoba menceritakan tokoh
Pandhawa
6
Ayo Ngerteni Pandhawa!
Paraga
7
Aku anak wuragil, jenengku Sadewa.
Sedulur kembare Nakula. Aku satriya ing
Sawojajar.
8
Adus Sarapan Ndedonga
Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!
9
Tujuan Pembelajaran
Setelah kamu membaca teks bacaan pada modul ini, kamu akan
dapat menyebutkan nama tokoh Punakawan dan menceritakan
tokoh Punakawan
Indikator
Menyebutkan nama tokoh Punakawan
Menceritakan tokoh Punakawan
Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan menyebutkan nama tokoh
Punakawan
Setelah itu, kamu akan mencoba menceritakan tokoh
Punakawan
10
Wacanen Kanthi Premati!
Punakawan
Semar
S_ m _ _ G_r__g P_ t _ _ k B_g_n_
11
2. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki!
1. Sapa abdine Raden Janaka?
Wangsulan : ...............................................................................
2. Punokawan cacahe ana pira?
Wangsulan : ...............................................................................
3. Sapa anake Semar?
Wangsulan : ...............................................................................
4. Sapa anak wuragile Semar?
Wangsulan : ...............................................................................
5. Sebutna paragane Punokawan?
Wangsulan : ...............................................................................
12
Tujuan Pembelajaran
Setelah kamu membaca teks bacaan pada modul ini, kamu akan
dapat menyebutkan nama tokoh Punakawan dan menceritakan
tokoh Punakawan
Indikator
Menyebutkan nama tokoh Punakawan
Menceritakan tokoh Punakawan
Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan menyebutkan nama tokoh
Punakawan
Setelah itu, kamu akan mencoba menceritakan tokoh
Punakawan
13
A. Ayo Ngerteni Punakawan!
Semar
Jeneng liyane Ismaya. Semar duwe anak 3
yaiku Gareng Petruk, lan Bagong.
Awake lemu, rambut ngarepe dikuncung.
Irunge pesek, gulune ana punuke.
Semar watake sabar lan ngemong.
Gareng
Jeneng liyane Nala Gareng.
Rambute dikucir, irunge pesek.
Sikile gejig, tangane ceko, lan mripate kero.
Ora pinter ngomong, lucu.
Petruk
Jeneng liyane Kathong Bolong.
Awake cilik dhuwur, irunge dawa.
Pinter nembang.
Watake jujur.
Bagong
Jeneng liyane Bawor
Cendhek lan sirahe buthak.
Mripate amba lan irunge pesek.
Bagong watake cengengesan utawa lucu.
14
B. Ceritana Paragane Punakawan!
Jenengku ...
Aku duwe anak cacahe ana ...
Rambutku ...
Irungku ...
Watakku sabar lan ...
Jenengku ...
Rambutku ...
Tanganku ...
Mripatku ...
Ora pinter ngomong, lucu.
Jenengku ..
Irungku ...
Aku pinter ...
Watakku ...
Jenengku ...
Sirahku ...
Irungku ...
Watakku ...
15
Nyeritake Paragane Punakawan
Ceritakna salah siji paragane Punakawan!
16
Adus Sarapan Ndedonga
Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!
17
A. Pilihen wangsulan a, b, utawa c sing paling trep!
1. Bapake Pandhawa yaiku ... 7. Kepiye watake Janaka ...
a. Prabu Pandhudewanata a. Seneng tetulung
b. Werkudara b. Ora sabar
c. Janaka c. Ala
18
19
Tujuan Pembelajaran
Setelah kamu membaca teks bacaan pada modul ini, kamu akan
dapat menjawab pertanyaan isi teks secara lisan dalam ragam
ngoko dan dapat mengidentifikasi kegiatan sehari-hari
Indikator
Menjawab pertanyaan tentang isi teks secara
lisan dalam ragam ngoko
Mengidentifikasi kegiatan sehari-hari
Petunjuk Pembelajaran
20
Ayo nembang bareng- bareng
6 5 1 3 5 6 35 4 2
Tangi turu kuterus adus.
0 5 7 2 4 4 6 3 4 3.
Ora la- li kosokan un-tu.
0 5 1 3 5 6 3 5 4 2.
Lebar a-dus ku-re-wang i-bu.
0 5 7 2 4 4 6 5 7 1.
Re-sik-resik pa-pan tu-ron-ku.
21
1. Paragakna pacelathon iki! Bocah loro maju ana ngarep kelas. Sing siji
dadi Hafish, sing sijine dadi Irsyad. Liyane ngrungokake Hafish karo
Irsyad lagi padha ngomong!
Irsyad :
Fish,mangkat sekolahmu mau jam pira.
Hafish :
Aku mangkat jam setengah pitunan.
Irsyad :
Apa ora wedi telat?
Hafish :
Ora wong diterke numpak motor.
Irsyad :
Sapa sing ngeterke?
Hafish :
Bapakku, la yen kowe?
Irsyad :
Aku mlaku karo masku, mula
Mangkatku luwih esuk.
Hafish : Jam piro kowe saka omah?
Irsyad : Jam enem luwih sitik.
22
4. Wangsulana pitakon-pitakon iki! Gatekna tuladha ing ngisor iki!
Tuladha:
Sapa jenenge
kangmase Alea?
23
Adus Sarapan Ndedonga
Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!
24
Tujuan Pembelajaran
Setelah kamu mengumpulkan informasi pada modul ini, kamu akan
dapat melengkapi kalimat rumpang dan menceritakan kegiatan
sehari- hari
Indikator
Melengkapi kalimat rumpang tentang bacaan
nonsastra kegiatan sehari-hari
Menceritakan kegiatan sehari- hari menggunakan
ragam ngoko
Petunjuk Pembelajaran
25
1. Ayo nyemak wacana!
Wayah Esuk
2. Ceceg-ceceg ing teks ngisor iki rampungna manut teks sing wis
kowaca!
Wayah Esuk
26
3. Ayo namatake gambar! Cocogna antarane gambar lan katrangan sing
bener! Tulisen ketrangan sing bener neng ngisore gambar!
Katrangan gambar:
• Bima lan santi pamitan mangkat sekolah
• Adhine Gio jam 7 didulang bubur
• Joni karo kanca-kancane resik-resik
Tuladha
a.
b.
c.
27
Adus Sarapan Ndedonga
Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!
28
Tujuan Pembelajaran
Indikator
Petunjuk Pembelajaran
29
1. Wacanen kanthi patitis!
Pakulinanaku Nalika ing Sekolahan
Jenengku Siti.
2. Mangsuli Pitakon
Ceceg-ceceg ing ngisor iki isenana nganggo tembung kang trep!
1. Irah-irahan wacan ing ndhuwur yaiku …………………………………………………
2. Saben esuk aku mangkat …………………menyang sekolah.
3. Wali kelase Siti asmane ………………………………………………………………………
4. Piwulangan ing sekolah diwiwiti kanthi …………………………………………………
5. Suwene wayah ngaso yaiku …………………………………………………………………
6. Aku karo Lani menyang ………………… kanggo jajan.
7. Aku lan kanca-kanca didhawuhi Pak Joko menyang ………………………………
8. Kabeh bocah didhawuhi nonton video wayang irah-irahan ………………………
30
3. Isenana miturut pakulinanmu
Pakulinanku
1. Jenengku ……………………………………………………………………………
2. Aku saiki kelas …………………………………………………………………….
3. Jam ………………………………………………… aku wis tekan sekolahan.
4. Jam …………………………………….. pasinaon ing sekolah wis diwiwiti.
5. Guruku asmane ……………………………………………………………………..
6. Wektu ngaso aku menyang …………………………………………………….
7. Aku mulih sekolah jam …………………………………………………………..
8. Aku seneng maca ………………………………………………………………….
9. Ing ngomah aku sinau jam …………………………………………………….
10.Aku mapan turu jam ……………………………………………………………..
No Gambar Katrangan
1
31
Adus Sarapan Ndedonga
Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!
32
Tujuan Pembelajaran
Indikator
Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan membaca teks percakapan
Setelah itu, kamu akan mencoba menceritakan gambar
kegiatan sehari-hari
Kamu juga akan mengisi kalimat rumpang tentang kegiatanmu
sehari-hari
33
1. Ayo peragakna pacelathon ing ngisor iki!
Andi : Sar apa pakulinanmu bar mulih sekolah?
Sari : Mangan turu terus nonton TV.
Andi : Walah kok enak temen. Apa ora
ngrewangi ibumu?
Sari : Ngrewangi apa? Ora ana gawean
kok. Lha yen kowe apa
pakulinanmu?
Andi : Yen sore aku mbantu resik-resik
omah. Nyapu karo nyirami tanduranku dewe.
Sari : O ... Ngono ta..
2. Critakna gambar ing ngisor iki nganggo basa padinanmu kanthi urut!
a. d.
b. e.
c. f.
34
3. Ganepana ukara- ukara iki!
Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!
35
I. Pilihen wangsulan a, b, utawa c sing paling trep!
Saben dina, budi tangi jam setengah lima. Sawise tangi turu Budi
nata paturone banjur sholat shubuh. Jam setengah enem, Budi adus, dandan,
sarapan, banjur sekolah. Budhale bareng karo bapak tindhak kantor.
Jam 07.00 sekolahe Budi wis bel mlebu. Jam sewelas awan, Budi
mulih saka sekolahan. Saben jam papat sore, Budi sinau. Budi sinau karo guru
les. Sawise sholat maghrib, Budi ngaji ing masjid. Budi ngaji nganti sholat isyak.
Sawise sholat isyak, Budi mulih saka mesjid.
36
II. Wangsulana kang patitis!
1. Apa sing kotindakke sakwise sekolah?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………………..
2. Kapan anggonmu sinau ing ngomah?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………………..
3. Kepriye pamit sakdurunge mangkat sekolah?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………………..
4. Apa sing kotindakake saben isuk?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………………..
5. Kapan anggonmu mangkat sekolah?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………………..
37
38
Tujuan Pembelajaran
Indikator
Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan mengidentifikasi nama-nama
gamelan
Setelah itu, kamu akan mencoba menyebutkan nama gamelan
Kamu juga akan menjodohkan gambar gamelan dengan
namanya
39
Ayo nggatekake piranti gamelan ing ngisor iki !
a. Gambang f. Gong
b. Rebab g. Kempyang
c. Suling h. Bonang
d. Siter i. Kendhang
e. Saron
Gong
40
1. Sebutna arane gamelan-gamelan iki kanthi lesan !
a. e.
b. f.
c. g.
d. h.
Iki jenenge . . . .
Iki jenenge . . . .
41
2. Gatukna gambar-gambar gamelan iki karo jenenge sing cumawis !
a.
Suling
b. Siter
c. Rebab
d. Saron
e.
Gambang
f.
Kendhang
g.
Gong
h.
Bonang
i.
Kempyang
42
Adus Sarapan Ndedonga
Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!
43
PASINAON 2
Tujuan Pembelajaran
Indikator
Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan mengidentifikasi nama-nama
gamelan
Setelah itu, kamu akan mencoba menyebutkan nama gamelan
Kamu juga akan menjodohkan gambar gamelan dengan
namanya
44
1. Ayo wacanen ciri-ciri piranti gamelan ing ngisor
iki!
a. Gambang
Gambang wujude wilahan gepeng.
Bahane saka kayu.
Wilahane ditata saka sing paling
dawa nganti paling cendhak.
Tabuhe utawa thuthuke ana papat.
Cacahe wilahan akeh.
Swarane thing-thing-thung-thung.
b. Rebab
Rebab wujude kawatan
Bahane saka lulang dan kayu.
Carane ngunekake di gesek senare.
Swarane ngek-ngok-ngek-ngok.
c. Suling
Suling digawe saka pring.
Gedhene sajempole wong.
Dawane kira-kira rong kilan.
Sisih pucuk dibolong siji.
Sisih ngisor dibolong enem.
Carane ngunekake disebul.
Sing disebul bolongan ing pucuk.
Drijine kanggo mbukak nutup
bolongan.
Swarane thulat-thulit.
d. Siter
Siter wujud e kawatan kaya gitar
nanging nduweni 2 sisi senar sing
jumlahe ana 24 senar .
Bahan saka kayu
Carane ngunek e dipetik nggon
bagian senare.
Swarane cring-icring-icring.
45
e. Kempyang
Kempyang yaiku salah sijining
gamelan kang wujude koyo gong
nanging luwih cilik saka gong gede.
Digawe saka perunggu utawa wesi.
Ndokoke ditumpangake ing
wadhahe.
Carane ngunekake dithuthuk
pencune.
Swarane thuk-pyang-thuk-pyang.
f. Gong
Gong digawe saka perunggu utawa
wesi.
Wujude bunder gedhe.
Warnane kuning utawa ireng.
Tengahe ana plenthuke.
Jenenge pencu.
Ndokoke digantung.
Carane ngunekake dithuthuk
pencune.
Nuthuke saka arah ngiringan.
Swarane gung-gung-gong.
g. Bonang
Bonang yaiku gamelan sing wujude
pada kempyang nanging pencune
luwih duwur.
Tabuh bonang digawe saka kayu
sing rada empuk.
Bonang ditata dadi 2 baris sing
kabeh cacahe ana 12.
Carane ngunekake dithuthuk
pencune.
Swarane nung-nung-nung.
h. Kendhang
Wujude gilig tengahe bolong.
Sing bolong iku ditutup lulang .
Bolongan sesisih cilik lan sesisih
gedhe.
Carane ngunekake dikeplak lulange
ing bolongan.
46
Swarane thung-thung dhang dlang
tak.
i. Saron
Saron wujude wilahan gepeng.
Bahane wilahan saron saka logam.
Ndokoke ditata ing wilah kayu.
Tabuh bonang digawe saka kayu
sing rada empuk bentuke kaya palu.
Carane ngunekake dithuthuk gowo
tabuh.
Swarane thong-thing-thong-thing.
47
Adus Sarapan Ndedonga
Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!
48
Tujuan Pembelajaran
Indikator
Petunjuk Pembelajaran
49
1. Ayo nirokake suara gamelan ing ngisor iki!
a. Gambang
Swarane Thing-thing-thung-thung.
b. Rebab
Swarane ngek-ngok-ngek-ngok.
c. Suling
Swarane thulat-thulit.
d. Siter
Swarane cring-icring-icring.
e. Kempyang
Swarane thuk-pyang-thuk-pyang.
f. Gong
Swarane gung-gung-gong.
50
g. Bonang
Swarane nung-nung-nung.
h. Kendhang
i. Saron
Swarane thong-thing-thong-thing.
51
3. Gatukna gambar-gambar gamelan iki karo swarane
sing cumawis !
a.
Thulat-thulit
b. Cring-cring-icring
c. Ngek-ngok-ngek-
ngok
d. Thong-thing-thong-
thing
e.
Thing-thing-thung-
thung
f.
Thung-thung dhang
dlang tak
g. Gung-gung gong
h.
Nung-nung-nung
i. Thuk-pyang-thuk-
pyang
52
Adus Sarapan Ndedonga
Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!
53
A. Pilihen wangsulan a, b utawa c sing koanggep bener !
1. Iki jenenge . . . .
a. kendhang
b. saron
c. gambang
2. Iki jenenge . . . .
a. gong
b. rebab
c. siter
3. Iki jenenge . . . .
a. kendhang
b. saron
c. siter
4. Iki jenenge . . . .
a. rebab
b. biola
c. gender
5. Iki jenenge . . . .
a. gambang
b. saron
c. siter
6. Suling unine . . . .
a. thulat-thulit
b. gung-gung
c. cring-cring
7. Cara nggunakake kendhang . . . .
a. dithuthuk
b. dikeplak
c. disebul
8. Saron unine . . . .
a. nung-nung
b. thong-thing-thong-thing
c. thing-thing-thung-thung
54
9. Cara nggunakake rebab . . . .
a. dithuthuk
b. digesek
c. disebul
10. Suling digawe saka . . . .
a. kayu
b. wesi
c. pring
Sarujuk
No Kompetensi Ora sarujuk Sarujuk
Banget
Aku bisa ngidentifikasi
1.
jeneng-jeneng gamelan.
Aku bisa njodokake
2. dheskripsine gamelan,
swarane lan gambare
Aku bisa ncritakake
3.
wujude gamelan
55
56
PASINAON 1
Tujuan Pembelajaran
Setelah kamu membaca teks tembang dolanan pada modul ini,
kamu akan dapat mengartikan kata-kata sulit dalam tembang
dolanan. Setelah kamu menyanyikan tembang dolanan kamu
mampu menceritakan kembali isi tembang dolanan secara singkat
dalam ragam ngoko.
Indikator
Membaca nyaring teks tembang dolanan.
Mengartikan kata-kata sulit yang digunakan dalam
tembang dolanan.
Menceritakan kembali isi tembang dolanan secara
singkat dalam ragam ngoko.
Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan menyanyikan tembang dolanan
gundul-gundul pacul
Setelah itu, kamu akan mencoba mengartikan kata pada
tembang dolanan. Kemudian menceritakan isi tembang dolanan
57
A. Ayo maca lan nembang bareng-bareng!
(Kapetik saka Piwulang Tembang Jawa untuk sekolah dasar, MUH YASIN,dkk)
58
1. Coba tulisen tegese tembung-tembung ing ngisor iki, rembugana karo
kelompokmu!
Tembung Tegese
1. Gundhul ...
2. Pacul ...
3. Gembelengan ...
4. Wakul ...
5. Ngglimpang ...
6. Sega ...
7. Latar ...
8. Nyunggi ...
59
Adus Sarapan Ndedonga
Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!
60
Tujuan Pembelajaran
Indikator
Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk Langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan menyanyikan tembang dolanan
Pitik tukung.
Setelah itu, kamu akan mencoba mengartikan kata pada tembang
dolanan dengan Bahasa krama. Kemudian menceritakan isi tembang
dolanan dengan Bahasa krama.
61
1. Ayo maca lan nembang karo jogedan bareng-
bareng!
PITIK TUKUNG
Ngendhog pitu
62
4. Coba critakna isine tembang “Pitik Tukung” ing
dhuwur nganggo basa krama!
Tulisen critamu ing kotak ngisor iki!
Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!
63
Tujuan Pembelajaran
Indikator
Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan membaca tembang dolanan Bel
Sampun Mugel.
Setelah itu, kamu akan mencoba mengartikan kata pada tembang
dolanan dengan Bahasa ngoko. Kemudian menceritakan isi tembang
dolanan
64
1. Wacanen sing seru!
65
4. Coba critakna isine tembang “Bel sampun Mugel” ing
dhuwur nganggo basa ngoko!
Tulisen critamu ing kotak ngisor iki!
66
Tujuan Pembelajaran
Indikator
Petunjuk Pembelajaran
Ikuti seluruh petunjuk langkah kegiatan ini!
Pada kegiatan ini kamu akan menyanyikan tembang dolanan
Jaranan.
Setelah itu, kamu akan mencoba menjawab pertanyaan
berdasarkan isi tembang dolanan. Kemudian menceritakan isi
tembang dolanan
67
1. Ayo maca lan nembang karo jogedan bareng-bareng!
Jaranan
Jaranan jaranan
Jarane jaran teji
Sing numpak ndara bei
Sing ngiring para mantri
Jrek jrek nong jrek jrek gung
Jarane tiba lurung
Gedebug krincing gedebug krincing
Jrek jrek gedebug jedher
Gedebug krincing gedebug krincing
Jrek jrek gedebug jedher
68
Adus Sarapan Ndedonga
Pilihen kanthi mernani gambar ing ngisor iki manut neting atimu dina iki!
69
A. Pilihen wangsulan a, b, utawa c sing koanggep bener!
70
Menthok-Menthok
71
NO KOMPETENSI ORA SARUJUK SARUJUK
SARUJUK BANGET
1. Aku bisa negesi
tembung angel ing
tembang dolanan
kanthi ngoko lan
krama.
2. Aku bisa mangsuli
pitakon bab isine
tembang dolanan
kanthi ngoko lan
krama.
3. Aku bisa nggenepi
ukara rumpang ing
tembang dolanan.
4. Aku bisa maca sora
cakepan tembang
dolanan.
5. Aku bisa nyritakake
isine tembang dolanan
ing basa ngoko.
6. Aku bisa nyritakake
isine tembang dolanan
ing basa krama.
72
Yatmana, Sudi. dkk. 2016. Aku Bisa Basa Jawa Jawa 2 Kelas II SD/MI. Jakarta:
Yudhistira.
Yasin, Muh. 2020. Piwulang Tembang Jawa Muatan Lokal Sekolah Dasar-Madrasah
Ibtidaiyah Kelas 2. Semarang: CV. Lima Utama.
73
Ayo Belajar dari Rumah!
74