8.aliran Melalui Pipa
8.aliran Melalui Pipa
1 .V12 2 .V22
Z1 Z2 hf
2g 2g
1
Z1 Z 2 2 hf
P1 P2 P
hf Z1 Z 2 Z ……………………….……………………………………1
∑F = M.a
hf = τo.P.∆L/γ.A ……………………………………………………………………………….2a
.D 2 / 4 D
Untuk pipa lingkaran: R = A/P =
.D 4
4 0 .L
hf …………………………………………………………………………………….2c
.D
Untuk zat cair tertentu dan dimensi konstan, dari persamaan 2a. hf~τo jika hf(V2) juga τo =
f(v2)
τo = C.V2…………………………………………………………………………………………………3
C = Constanta
.L V 2 L V2
hf f . atau hf f . …………………………………………………………..4
.D g .D 2 g
.f
0 . .V 2 ………………………………………………………………………………….5
.8
2. Distribusi Kecepatan
dV 2
p. 2 ( ) …V = kecepatan titik pada aliran
dy
dv 2
0 . 2 , y 2 ( )
dy
dv 1 0 1 V 1
. …………………………………………………………..6
dy y y
0
Dengan V* = = kecepatan geser
Integrasi persamaan 6
V* 1 V 1
dV = . .dy V dv * . .d
y y
V*
V .n y C …………………………………………………………………7
V* D V D
Vmaks .n C C Vmaks * .n
2 2
V* V* D
Vmaks .n y Vmaks .n
2
Vmaks V 1 D
.n 0,4
V* 2y
Vmaks V D
5,75.n ……………………………………………………………….8
V* 2y
Vmax
? pipa
D/2
V
Vmax - V
y
Distribusi kecepatan
V D Vmax
5,75.n ………………………………………………………………9
V* 2 y V*
D
V 5,75.n Vmax
2y
Gambar
VLT 2 V max
5,75 log LT
V* D V*
2 LT
VLT 5,75.V* log V max ……………………………………………………………….10
D
LT 2 LT
V*22 . 5,75.V* log V max
D
V max V* LT 2
5,75.V* log LT V max …………………………………………………..12
V* D
V 2 y V* LT 2
5,75. log 5,75. log LT
V* D D
V y V
5,75. log * LT
V* LT …………………………………………………13
V y V V V
5,75. log 5,75. log * LT 5,75. log * LT * LT
V* LT
V y V* LT V V
5,75. log( . ) ( * LT 5,75. log * LT
V* LT
V* LT
Untuk aliran dengan debit dan pipa tertentu, nilai V*, konstan
V V y
5,75. log . * C
V* LT
V V y
5,75. log . * 5,5 ……………………………………………………………………….14
V* LT
V max 2k
Dengan C 5,75. log .
V* D
k = tinggi kekasaran
V max 2k
5,75. log . 8,5 ……………………………………………………………………………15
V* D
3. Kecepatan Rerata
V
Q dr
D r
dr
D/2 - y
y
dA
D/2
Q
V .dA 4 D / 2
A D 2 / 4 D 2
Kecepatan rerata : . V .2r.dr
D
Dengan, r y dr dy
2
Substitusikan persamaan 14 ke 16
D/2
V 2 V* y D
V*
2
r0
0
(5,75. log .
5,5)(
2
y)dy
V VD
5,75. log . * 0,17 ………………………………………………………………….17
V*
V D
5,75. log . 4,75 ……………………………………………………………………
V* 2k
18
a. Aliran laminar
32. j. .L 64 j L V 2 64 L V 2
hf . . . .
g.D 2 .D D 2 g Re D 2 g
L V2 64
hf f . . f ……………………………………………………………...19
D 2g Re
0,316
Blasius; f …………………………………………………………………..20a
Re 0, 25
0,153
Lees, 1924 ; f 0,0018. ……………………………………………………..20b
Re 0,35
0,05525
Nikuradse, 1932; f 0,0008. ……………………………………………..20c
Re 0, 237
c. Pipa kasar
Dalam praktek pipa halus jarang dijumpai, banyak digunakan pipa kasar
(mempunyai kekasaran dinding) seperti: besi tuang, pipa beton, pipa yang
telah lama digunakan (korosi, kerak dan kotor).
F pipa kasar tidak hanya tergantung pada angka Reynold tetapi pada sifat-
k
sifat dinding = kekasaran relative
D
f f .(Re, k / D)
V VD
Pipa halus; 5,75 log * 0,17 …………………………………………………21
V*
V VD
Pipa kasar; 5,75 log 4,75 ………………………………………………… 22
V* 2k
0 f
V* 0 . .v 2
B
f
V* . ………………………………………………………………………………..23
B
V . f / B .D
5,75 log 0,17
V*
1 1
2,0329. log . Re . f 0,0601
f 8
1
2,0329. log Re . f 0,086
f
1
A. log Re . f B
f
1
2. log Re . f 0,8
f
1 Re . f
2. log ( koefisien gesekan pipa halus) …………………………..24
f 2,51
1 p D
2,0329. log 1,6794 A. log B
f 2k 2k
1 D 1 3,7.D
Hasil Nikuradse ; 2. log 1,74 atau 2. log …………….25
f 2k f k
Tabel Reynolds
Persamaan 24 dan 25 untuk menghitung nilai koefisien gesekan f. untuk
aliran melalui pipa hidraulis licin dan kasar. Untuk daerah transisi digunakan
persamaan Colebrook:
1 k 2,51
2. log( …………………………………………………………….26
f 3,7 D Re f
Kaca 0,0015
Pasangan batu 6
kt = ko + αt
Penyelesaian
Q 0,064m 3 / det
V 1,26m / det
A (0,254) 2 / 4
v.D 1,26.0,254
Re 2,86.10 5
1,12.10 6
L v2 hf .D.2 g 7,35.0,254.2.2,981
hf f . . f 0,023
D 2g L.v 2 1000.1,26 2
Dengan grafik Moody untuk Re dan f, diperoleh nilai kekasaran relative, k 5/D
= 0,0017
Menghitung : k5 = k0 + αt
k 5 k 0 0,00043 0,00026
0,000034m / tahun
t 5
Q 0,0768
V 1,516m / det
A (0,254) 2 / 4
1,516.0,254
Re 6
3,44.10 5
1,12.10
- Sambungan
- Belokan
- Katub
a. Perbesaran penampang
p1
1 2
D1
v1 D2
v2 D2 D1
Tekanan rerata pada tampang 1 pada bagian yang tidak efektif adalah P’,
sehingga gaya tekanan adalah (A2-A1).P’
P2/γ = A1/A2.P1/γ+V2/g.(V1-V2)
(V V ) 2
2
A V
he 1 2 . (1 1 ) 2 . 1
2g A2 2 g
2
V1
he .
2g
A1 2
dengan (1 )
A2
v1 A2=
v1 ? v2
he =K’.(V12 – V22/2.g)
K’=f(d)
α 100 200 300 400 500 600 750
b. Pengecilan penampang
D2
D1 v1 vc
Ac = 0,6A2
Vc = A2 .V V2
2
Ac 0,6
2
2 (V2 / 0,6)
he = (1 0,6) .
2g
2
V
he 0,44 2 ……………………………………………………………………………28
2g
v v
he =0,05 (v2/2g)
A1
A2
v1 ? v2
2
V
he Kc' 2
2g
α = sudut transisi
c. Belokan Pipa
2
V2
he Kb
2g
α
Kb f ( )
Untuk belokan 90o dengan belokan halus, nilai Kb tergantung pada perbandingan
R/D
R α 1 2 4 6 10 16 20
d Hs
dn
Vn 2 Vp 2
2
Vn 2 4 fL v p 1
Hs ( 2 1)( )
2g d 2g Cd 2g
ap 1 ap 4 fL v p
2
Hs ( ) 2 ( 2 1)( ) 2 1
a n Cd an d 2 g
1 a p 2 4 fL a p 2 v p
2
Hs ( 2 1)( ) 1 .( )
Cd an d a n 2 g
Contoh
hf2
D1
D1=300mm V2²/2g
A1=0,071m2
D2
B
D2=200mm J=30l/s
A2=0,0314m2
Jika f1 dan f2 nilainya tidak diketahui, metode yang paling simple adalah
dengan memasukan nilai Q1 serial secara trial
k1 0,015 k 2 0,015
0,00005; 0,000075
D1 300 D2 200
Q1(l/s) 40 50 60 80
Bagian hulu reservoir yang dapat dipakai mempunyai volume 3,25.10 6m3
yang dapat mengeluarkan air (release) pada turbin dalam periode minimum 4
jam
b. Hitung energy tekanan (preasure head) yang dapat dihasilkan oleh pump-
Turbines, dimana mode pompa berulang untuk mengembalikan total
volume 3,25.106m3 ke reservoir hulu selama6 jam pada periode puncak
Solusi
Upper reservoir
hf1
Losses
hf2
Pump-Turbin
Skema Pump-Storage Power dalam Mode generating
..g.Q.he
Power generated = P MW 110MW
10 6
0,8.1000.9,81.56,42.He
110 MW He 248,43m
10 6
4 fL v
2
1 k 2,51.v
hf dan 2 log
D 2g f 3,7 D D. Re f
hf k 2,51v
V 2 2 g.D . log . …………………………………….1
L 3,7 D hf
D 2 gD.
L
.D 2 .V
Dan Q …………………………………………………………………2
4
57,82 0,6.10 3
2,51.1,13.10 6
V 2 19,62.D . log .
2000 3,7 D 57,82
D 19,62 D
2000
1,622.10 4 2,836.10 6
V 2 0,567 D . log .
D D 0,567 D
Dengan cara interpolasi untuk nilai Q = 56,25 m3/s maka diameter yang
diinginkan adalah 2,638 m atau 2,65
3,25.10 6.
Q 37,616m 3 / s
6.4.3600
4Q 4.37,616
V 6,82m / s
.D 2
.2,65 2
v.D 6,82.2,65
Re 1,599.10 7
1,13.10 6
k 0,6.10 3
0,000226
D 2,65
atau langsung
1 k 5,1286 0,000226 5,1286
2 log( 0 ,89
) 2 log( )
f 3,7 D Re 3,7 (1,599.10 7 ) 0,89
f 0,0142
f .L.v 2 0,0142.2000.6,82 2
hf 25,406m
2 g .D 19,62.2,65
Total head pada pompa = 340 +25,406 + 3 =368,41 m
a. Hitung luas efektiv dari jet untuk maksimum power dan total power yang
dibangkitkan
b. Jika suatu surge Chamber dibangun pada ujung hilir (lowerstream) dari
tunnel. Berapa perbedaan elevasi antara air dalam chamber dan di
reservoir pada kondisi maksimum power?
Solusi
Surge Chamber
Hydraulic grade line
hfT
Tunnel hfp
h1.n
(LT,AT,KT) H
?j.Vj²/2g
Penstock
(Lp,Ap,kp)
Nozzle Turbin
h1.n = head loss pada Nozzle, Vj = kecepatan pada jet yang dihasilkan
dari Nozzle
h
a Vj ²/2g
QT Qp QT
Qp danVj
4 Na 4.Na
f T .LT
0,5 D Q 2 fpLp j.QT 2
Persamaan 1 menjadi 2gH = QT 2 T
T 2
2 ..3
16
2 2 2
AT DpAp N .16.Cv .a
f T .LT
(0,5 )
DT fpLp j.
Tulis E 2
;F 2
;G
AT DpAp 16.N 2 .Cv 2
Persamaan 3 menjadi:
G G
2 g.H QT ( E F ) QT (C 2 ) C E F
2 2
2
a a
2 g.H
QT
2
G ………………………………..4
(C 2 )
a
j.Vj 2 Qp QT QT
Power of each jet (P) = .g.Qj ) mengingat: Qj danVj
2g N 4N 4 Na
j. .QT 3
Maka, P
128 N 3 .a 2
dp
Untuk nilai max, 0 , yaitu
da
2
a 2 / 3 (Ca 2 G) 2 x2Ca (Ca 2 G) 1 . a 1 / 3 0
3
Sehingga 3a 2C
1 0 atau
(Ca 2 G )
G
a
2c ………………………………………………………5
4a
Dj ………………………………………………………6
Untuk menghitung fT, fP, asumsikan VT=VP = 5m/s
VT .DT 5.4
Re T 17,69.10 6
1,13.10 6
K 0.0001
( )T 0,000025
D 4
V p .D p 5.2
Re P 8,86.10 6 ;
1,13.10 6
K 0.0003
( )p 0,000015
D 2
1 0,000025 5,1286
2 log 0,00974
6 0 ,89
f 3,7 (17,69.10 )
1 0,000015 5,1286
2 log 0,0132
6 0 ,89
f 3, 7 (8,86 . 10 )
0,00974.10000
0,5
E 4 0,1574
1 (42 )
4
2
C=0,1825
0,0132.600
F 0,0251
16.2.( 1 (4 2 ) 2
4
1
G 0,065
16.12.0,982 2
0,065
Sehingga dari persamaan 5 dan 6 diperoleh , a = 0,422m 2
2.0,1825
4.0,422
Dj 0,733m
Dari persamaan 4:
2.9,81.550
QT 140,391m 3 / s
2
0,065
(0,1825 )
0,422 2
QT 140,391
VT 11,172m / s
AT 1 . .4 2
4
Pada penstock
QT 140,301
Qp 35,098m 3 / s
4 4
35,098
Vp 11,172m / s
1 / 4. .2 2
11,172.4
Re T 6
39,55.10 6
1,13.10
11,172.2
Re P 6
19,95.10 6
1,13.10
1 0,000025 5,1286
2 log( fT 0,00955
f 3,7 (39,55.10 6 ) 0,89
1 0,000015 5,1286
2 log( fp 0,0131
f 3,7 (19,95.10 6 ) 0,89
0,00955.10000
0,5
E 4 0,1544
1 (4 )
4
2
2
0,0131.600
F 0,0251
16.2.( 1 (4 2 ) 2
4
1
G 0,065
16.1 .0,982 2
2
0,065 4.0,4257
a 0,4257m 2 ; Dj 0,7363m
2.0,1793
2.9,81.550 141,628
QT 141,628m 3 / s;VT 11,27 m / s
0,065 1 .4 2
(0,1793 ) 4
0,4257 2
1.9,81.141,628 3
Power , P
128.13 (0,4257) 2
2
V 11,27 2
Head loss pada Tunnel , hf T f T LT . T 0,00955.10000. 154,56m
2 gDT 19,62.4