►Latar Belakang
Makalah menika dipun damel kagem nglengkapi tugas saking Bp. Gandung,
inggih menika adamel makalah babagan “Upacara Penganten Miturut Adat Jawa”.
►Rumusan Perkara
►Tujuan
Tujuan kula damel makalah menika inggih menika kalih, yaiku nglengkapi
tugas lan ngudi kaweruh babagan tradhisi jawa utamanipun babagan “Upacara
Penganten Miturut Adat Jawa”.
1
BAB II
Neng Indonesia ana 2 cara upacara penganten, yaiku tata cara tradisional lan
modern. Tata cara modern dilaksanakake manut tata cara barat utawa eropa.
Menawi tata cara tradisional dilaksanakake manut tata cara adat sing dianut
kaliyan penganten utawa kaluwargane.
►Utusan / Nontoni
Jaman biyen ora akeh calon penganten sing uwis kenal amarga namung
dijodokake karo wong tuwane. Supaya kaluwarga calon penganten bisa ngerteni
calone (duwen gambaran kepriye calone), kudu dianakake tahapan utusan. Uwong
sing diutus nemoni diarani congkok.
Tahapan iki uga diarani “dom sumuruping banyu” utawa penyelidikan
rahasia. Tahapan iki biasane dilaksanaake dening pihak penganten putra. Menawa
calon penganten putra saguh narima pilihan uwong tuwane bakal dianakake rapat
kaluwarga kanggo nentokake tata cara lamaran.
►Upacara Lamaran
Neng dina sing uwis ditentokake karo rapat kaluwarga, utusan saka calon
penganten putra nggawa ‘oleh-oleh’ neng omahe calon penganten putri. Panganan
kuwi digawa nganggo alat sing biyen gaweane diarani Jodang sing dipikul 4
wong lanang. Panganan iku biasane digawe saka beras ketan, yaiku : Jadah, wajik,
2
rengginan, lln. Panganan-panganan iku digawe saka bahan baku ketan sing akeh
glutene nglambangake supaya penganten bakal tetep lengket. Sakbubare lamaran
ditrima karo kaluwarga calon penganten putri, dianakake rapat kanggo nentokake
dina kanggo upacara paningsetan lan dina kanggo ijab.
Paningsetan saka kata dasar singset sing artine iket, dadi artine pangiket.
Paningsetan yaiku upacara srah-srahan barang kanggo pangiket saka kaluarga
calon penganten putra kanggo kaluarga calon penganten putri. Miturut tradisi,
barang sing dinggo paningsetan yaiku : kain batik, bahan kebaya, semekan,
perhiasan emas (biasane ali-ali utawa gelang), duwit (disebut tukon) sing jumlahe
manut kemampuan ekonomi kaluarga penganten putra, Jodang (isine : jadah,
wajik, rengginan, gula, teh, pisang raja satangkep, lauk pauk dan siji jenjang
kelapa), lan spasang pitik urip. Upacara iki diiringi gending Nala Ganjur.
►Upacara Tarub
Tarub yaiku hiasan saka janur kuning sing dipasang neng pinggir-pinggire
tratag sing digawe saka anyaman godong klapa ijo. Biasane masang tarub bareng
karo tahapan siraman. Perlengkapan tarub sakliyane janur kuning :
debog gedang raja sing wohe wis mateng
cengkir gading
unting pari sing wis tuwa
batang wit tebu wulung (tebu ireng) sing lurus
Godong ringin sacukupe
Godong dadap srep sakcukupe
3
12. Golong lulut.
13. Nasi gebuli
14. Nasi punar
15. Pitik 1 ekor
16. Pisang pulut 1 lirang
17. Pisang raja 1 lirang
18. Buah-buahan lan jajan pasar diselehake neng tengahe tumpeng cilik.
19. Daun sirih, kapur dan gambir
20. Kembang telon (melati, kenanga dan kantil)
21. Jenang merah, jenang putih, jenang baro-baro.
22. Empon-empon, temulawak, temu giring, dlingo, bengle, kunir, kencur.
23. Tampah(niru) kecil yang berisi beras 1 takir yang diatasnya 1 butir telor
ayam mentah, uang logam, gula merah 1 tangkep, 1 butir kelapa.
24. Empluk-empluk tanah liat berisi beras, kemiri gepak jendul, kluwak,
pengilon, jungkat, suri, lenga sundul langit
25. Pitik lanang sing isih urip
26. Klasa
27. Kendi, damar jlupak (lampu dari tanah liat) dinyalakan
28. Kepala/daging kerbau dan jeroan komplit
29. Tempe mentah dibungkus godong nganggo tali saka merang
30. Sayur pada mara
31. Kolak kencana
32. Nasi gebuli
33. Pisang emas 1 lirang
4
►Nyantri
Nyantri neng kene yaiku tahapan nitipake penganten lanang neng kaluarga
penganten putri 1 nganti 2 dina sakdurunge upacara penganten. Calon penganten
putra bisa dititipake ana omahe sadulur utawa tangga cedak calon penganten putri.
►Siraman
5
1 butir kelapa hijau tanpa sabut
Gula jawa 1 tangkep
1 ekor ayam jantan
►Midodareni
Tembung midodareni asale saka tembung widodari, putri saka suwarga sing
ayu lan wangi. Midodareni biasane dilaksanakake jam 18.00 nganti 24.00 (tengah
wengi). Neng tahapan iki, calon penganten ora etuk turu. Pas pelaksanaan
midodareni ana pralambang-pralambang sing mujudake petuah awujud :
Sepasang kembarmayang (dipasang neng kamare penganten)
Sepasang klemuk sing diiseni bumbu pawon, wiji-wijian, empon-empon lan 2
helai bangun tulak kanggo nutup klemuk
Sepasang kendi sing diiseni banyu suci sing cucuke ditutupi nganggo godong
dadap srep (tulang daun/ tangkai daun), Mayang jambe (buah pinang), daun
sirih sing dihias nganggo kapur.
Baki sing diiseni godong pandan sing diiris-iris, parutan kencur, laos, jeruk
purut, minyak wangi, banjur diselehake ana ngisor panggon sing dinggo turu
supaya ruangane dadi wangi.
Sakbubare adicara midodareni (jam 24.00) calon penganten sakaluwarga
bisa mangan suguhan sing werna-werna, yaiku :
Nasi gurih
Sepasang pitik dimasak ingkung
Sambel pecel, sambel pencok, lalapan
Krecek
Roti tawar, gula jawa
Kopi pahit dan teh pahit
Rujak degan
►Langkahan*
6
►Ijab
Ijab utawa ijab qobul yaiku pengesahan mantenan kanthi cara manut agama
penganten. Upacara ijab qobul biasane dipimpin dening petugas saka KUA
(Kantor Urusan Agama) lan disekseni karo Catatan Sipil.
►Panggih
7
Panutup
Upacara penganten iku upacara sing penting lan isih akeh sing
nglaksanakake. Akeh tahapan-tahapan lan pralambang-pralambang ing upacara
iki. Amarga iku, kita wong jawa sing duweni tradhisi iki kudu mangerteni lan
njaga supaya ora ilang kalindes majune zaman lan tradhisi barat sing ora luwih
becik saka tradhisi jawa.
Mugi-mugi makalah menika saget bikak cakrawala ilmu saking pamaos
makalah menika. Pungkasaning atur, kula nyuwun pangapunten menawi kula
migunakaken basa ngoko lugu lan menawi kathah panulisan lan pangecapan
ingkang klentu