Anda di halaman 1dari 40

DILEMA ETIK

PELAYANAN KEBIDANAN
LATAR BELAKANG

 Tuntutan malpraktek
 Teknologi
 Perubahan pola hubungan Bidan –
pasien
 Orientasi ‘’bisnis “
 Dalam pekerjaannya seorang bidan
selalu harus mengambil keputusan klinik
 Keputusan klinik kadang sulit diambil
( dilema etik )  kegawatan, etikolegal
 defensif medicine
 Keputusan klinik : keputusan medik dan
keputusan etik
 Keputusan etik yg baik, menguntungkan
pasien, bidan maupun keluarga pasien
Keputusan Pilar Keputusan Klinis sehari2
Medis

-
Keputusan
etis
Indikasi
Biomedik medik
Keputusan Pilar Keputusan Klinis sehari2
Medis

-
Keputusan
etis
Info-
medik

pilihan pasien
kualitas hidup
fitur kontekstual

Mindset non medis


Struktur Psiko-
Sosio-budaya
Tergopoh-gopoh spt ini, benar atau tidak ?
Kalau yang ini 1 dari ratusan
korban tsunami, lumpur panas ?? (di luar RS >>)
Principles-based ethics 
Prima Facie
T.Beauchamp & Childress (1994) & Veatch (1989)

Patient’s preference

Beneficence
Autonomy
Non Maleficence
Justice

Contextual features Clinical Decision


Making EBM
Quality of life

Value-based medicine
Isu Etik
 Isu etik bukanlah isu medik
 Merupakan titik pijak awal
pembahasan permasalahan etika
klinis
 Bersumber dari Principles Based
Ethics / Kaidah Dasar Moral/ Kaidah
Dasar Bioetik
 Isu etik dalam kasus klinis :
sederhana dan komplek
Prinsip Dasar Bioetik
 Autonomy
 Beneficence
 Non Maleficence
 Justice
BENEFICENCE
 Mengutamakan kepentingan pasien
 Memandang pasien/keluarga/sesuatu
tak hanya sejauh menguntungkan
dokter/rumah sakit/pihak lain
 Maksimalisasi akibat baik (termasuk
jumlahnya > akibat-buruk)
 Menjamin nilai pokok : “apa saja yang
ada, pantas (elok) kita bersikap baik
terhadapnya” (apalagi ada yg hidup).
NONMALEFICENCE
 Tidak boleh berbuat jahat (evil) atau
membuat derita (harm) pasien
 Minimalisasi akibat buruk
 Pasien dalam keadaan amat berbahaya
atau berisiko hilangnya sesuatu yang
penting
 Bidan sanggup mencegah bahaya atau
kehilangan tersebut
 Tindakan kedokteran tadi terbukti
efektif
 Manfaat bagi pasien > kerugian dokter
(hanya mengalami risiko minimal).
AUTONOMY

 Prinsip moral yg menghormati hak –


hak pasien, terutama hak otonomi
pasien (the rights to self
determination )
 Prinsip moral inilah yang kemudian
melahirkan doktrin informed consent
JUSTICE
 Prinsip moral yang mementingkan
fairness dan keadilan dalam bersikap
maupun dalam mendistribusikan
sumberdaya
Jonsen, Siegler, dan Winslade
 Medical indication
 Patient preferences
 Quality of life
 Contextual features
Medical Indication
 prosedur diagnostik
 Tujuan terapi
 prognosis
Patient preferences
 kompetensi pasien
 pemahaman atas informasi
 siapa pembuat keputusan bila pasien
tidak kompeten
 nilai dan keyakinan yang
dianut pasien
Quality of life
 Prognosis
 Mobilitas yang terbatas
 Nyeri
 Dukungan keluarga
Contextual features
 faktor keluarga
 ekonomi
 agama
 Budaya
 Kerahasiaan
 alokasi sumber daya
 hukum
PRIMA FACIE
 Benturan antar Prinsip etik Dilema
etik
 4 KDB  2 KDB  1 KDB terpilih
- reanamnesis
- data medik baru
 Troef card
Pemikiran Logis
R.Veatch, 1981

KAIDAH DASAR
MORAL

“Domino”

Rule of thumb,
Prima Facie Absolut
Hanya disebut
Bridge/“Troef”
Actual duty = contextuality
> prima facie duty Lurus,
mengikat
(Ross, 1939)
Cara Berpikir
 APA ISSUE UTAMA?
 APA PRINSIP MORAL YG MENJADI PRIMA
FACIE?
 OTONOMI PASIEN ?
 BENEFICENCE & NON MALEFICENCE ?
 JUSTICE ?
 UJI PRINSIP MORAL TERSEBUT:
 BAGAIMANA NILAI-NILAI SOS-BUD-LEGAL ?
 APAKAH ALTERNATIF SOLUSI ?
 BAGAIMANA BILA TERJADI PADA KITA ?
Insight Core Problem
Keywords

Basic Beneficence

Moral
Nonmaleficence
Autonomy

Principle
Justice

Metode AP
Metode AP

Chosen Choose 1-2 out


of 4 most
relevant

Principle (problem
solving)

Ethics Virtue - eudamonia

Theory Duty - deontologist


Utilitarian –
teleologist eg
happiness
Metode AP

Ethical Culture

Relativism
Custom

Ethical Science &


technology

Dilemma
determinant
Societal &
capital
determinant
Quality of life
Prima Facie’s Principle Context vs Text
Choose 1-2 out of 4
(most stringent)

Deductive
Logic/Ceteris Paribus Calculated
Assumption
(other principle stable)

Solving the Problem


Consistency
Coherent
Correspondent
Metode AP
Pragmatic
Metode AP

Legal Administrative
Penal

Option Civil
Contoh Kasus 1
 SEORANG WANITA USIA 14 TAHUN
DATANG KE DOKTER.
 IA MINTA DIPASANGKAN I.U.D.
 ALASAN : IA SUDAH SERING
BERHUBUNGAN SEKS DENGAN
PACARNYA
 IA TAK INGIN HAMIL
 IA TAK INGIN ORTUNYA TAHU
KASUS 2
 SEORANG WANITA 30 TAHUN
MENDONORKAN DARAHNYA UNTUK
TEMANNYA YANG SEDANG
MEMBUTUHKAN.
 PADA PEMERIKSAAN DIKETAHUI BAHWA
HIV POSITIF.
 DARAH DIBUANG, IDENTITAS DICATAT.
 HARUSKAH WANITA TSB DIBERITAHU?
KASUS 3
 SEORANG PEREMPUAN 40 TAHUN DATANG
DENGAN MEMAR HEBAT DI KEPALA, LENGAN
DAN PERUTNYA.
 LAKI-LAKI YANG MENGANTAR MENGATAKAN
BAHWA PASIEN (ISTERINYA) JATUH DARI
TANGGA.
 PASIEN MENGIYAKAN PERNYATAAN SUAMI.
 MELIHAT CIRI LUKANYA, BIDAN CURIGA BAHWA
PASIEN ADALAH KORBAN KEKERASAN DALAM
RUMAH TANGGA.
 BOLEHKAH BIDAN MENANYAKAN HAL-HAL YANG
BERSIFAT PRIBADI (DOMESTIK) UNTUK
MEMASTIKAN DUGAANNYA?
Kasus 4
 SEORANG WANITA PRIMIPARA
DATANG KE BIDAN DGN INPARTU
 DARI ANAMNESA TDK MAU DI
EPISIOTOMI
 KALA II LAMBAT, PERINEUM TEBAL
DAN KAKU
 DIJELASKAN UNTUK EPISIOTOMI
MENOLAK
 JANIN FETAL DISTRES
Kasus 5
 WANITA 17 TAHUN, KORBAN
PERKOSAAN, HAMIL 3 BULAN,
KEJIWAAN LABIL, SUDAH 2 KALI
MENCOBA BUNUH DIRI
 ORANG TUA MINTA BIDAN
MELAKUKAN ABORTUS
Kasus 6
 WANITA 45 TAHUN KOMA SETELAH
OPERASI SC
 KEADAAN MEMBURUK, DAN DIBANTU
DGN VENTILATOR
 DI ICU SUDAH 1 BULAN, SUAMI
MINTA TERAPI DIHENTIKAN, KARENA
KEHABISAN DANA
Kasus 7
 IBU 30 TAHUN POST PARTUM, HASIL
LAB HIV +
 SELAMA KEHAMILAN SUAMI KERJA
DILUAR PULAU ( BELUM TAHU HASIL
LAB )
 BIDAN MENJELASKAN KEPADA
KEDUANYA CARA PEMBERIAN SUSU
FORMULA
 SUAMI MINTA BAYI DI BERI ASI
Kasus 8
 DI DESA TERPENCIL, IBU DGN
PERDARAHAN POST PARTUM
 BIDAN MEMBERIKAN INJEKSI
UTEROTONIK
 IBU MENOLAK PEMBERIAN SUNTIKAN
( KEPERCAYAAN )
Kasus 9
 SEORANG IBU INPARTU TANPA
PENYULIT DATANG KE BIDAN
PUSKESMAS
 BIDAN MENJELASKAN ALTERNATIVE
PERSALINAN
 IBU DAN SUAMI MINTA PERSALINAN
NORMAL
 MERTUA ( PENCARI NAFKAH ) MINTA
PERSALINAN DGN OPERASI
BEBERAPA FAKTOR YG MEMPENGARUHI
PENGAMBILAN KEPUTUSAN ETIK

 Kepribadian
 Pendidikan
 Kebudayaan
 Agama
 Kepercayaan
 Nilai-nilai
 Hukum yg berlaku
 Sosial ekonomi
 Kepentingan pribadi, kelompok, golongan.

Anda mungkin juga menyukai