TEMA 1

PENYELENGGARAAN
DAN
KESINAMBUNGAN
HIDUP
BAB 1
MIKROORGANISMA

S A I N S T I N G K ATA N 5
 BAB 1 MIKROORGANISMA
1.1 DUNIA 1.2 1.3 PENCEGAHAN DAN RAWATAN
MIKROORGANISM MIKROORGANISMA PENYAKIT YANG DISEBABKAN
A BERFAEDAH OLEH MIKROORGANISMA
1.1.1 Berkomunikasi mengenai 1.2.1 Mewajarkan aplikasi 1.3.1 Menjelaskan konsep ‘mencegah lebih baik daripada
mikroorganisma. mikroorganisma merawat’ penyakit yang dibawa oleh
1.1.2 Menjalankan eksperimen
berfaedah dalam mikroorganisma.
bagi menunjukkan
kehidupan. 1.3.2 Menerangkan teknik aseptik dalam pengawalan
kewujudan
1.2.2 Menjana idea potensi penyebaran mikroorganisma.
mikroorganisma.
kegunaan 1.3.3 Menjalankan eksperimen mengkaji kesan antibiotik
1.1.3 Menjalankan eksperimen
terhadap pertumbuhan bakteria.
untuk mengkaji faktor yang mikroorganisma
1.3.4 Berkomunikasi tentang kaedah rawatan penyakit
mempengaruhi dalam bioteknologi berjangkit.
pertumbuhan dan kelestarian alam
mikroorganisma. sekitar.
 MIKRO- ALGA PROTOZOA BAKTERIA VIRUS
FUNGI
KATA KUNCI ORGANISMA

FLORA VAKSIN EKOENZIM PATOGEN ASEPTIK

NORMAL

PENSTERILAN ANTISEPTIK DISINFEKTAN ANTIBIOTIK ANTIFUNGAL ANTIVIRAL

 BAB 1 MIKROORGANISMA

SC1 SC2 SC3

1.1 1.1.2 1.1.3
1.1.1 Menjalankan
DUNIA Menjalankan
Berkomunikasi
PEMBELAJAR

eksperimen untuk
MIKROORGANISMA eksperimen bagi
OBJEKTIF

mengkaji faktor yang

mengenai menunjukkan mempengaruhi
mikroorganisma. kewujudan pertumbuhan
AN

mikroorganisma mikroorganisma.

K R I T E R I A K E J AYA A N
 OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan DUNIA MIKROORGANISMA.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat berkomunikasi mengenai 5 kelas mikroorganisma dari
segi saiz, bentuk,nutrisi, habitat dan cara pembiakan. SC1

MIKROORGANISMA KEPENTINGAN FLORA

BAHAGIAN ATAS SALUR PERNAFASAN
ialah organisma seni yang NORMAL
Kepentingan flora normal kepada kesihatan Staphylococcus sp Streptococcus sp
tidak dapat dilihat dengan
manusia adalah seperti berikut:
mata kasar dan hanya 1. Flora normal bersaing dengan patogen
dapat dilihat untuk mendapatkan nutrien dan
menggunakan mikroskop menghalang pembentukan koloni
patogen. Bahagian kulit
2. Flora normal terdiri daripada bakteria
Staphylococcus sp Corynebacterium sp
yang mensintesiskan vitamin B12 dan
vitamin K.
3. Flora normal merangsang pertumbuhan
FLORA tisu badan seperti tisu kolon dan tisu di
dalam salur pernafasan.
NORMAL 4. Flora normal merangsang pembentukan Bahagian usus kecil
antibodi yang melawan patogen dan Escherichia coli Lactobacillus sp
ialah mikroorganisma penyakit.
yang dijumpai pada
organisma
termasuklah manusia Bahagian uretra Streptococcus sp
dan haiwan dan tidak Staphyloccus sp Corynebacterium sp
menyebabkan
penyakit.
 OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan DUNIA MIKROORGANISMA.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat berkomunikasi mengenai 5 kelas mikroorganisma dari
segi saiz, bentuk,nutrisi, habitat dan cara pembiakan. SC1

FUNGI ALGA PROTOZOA BAKTERIA VIRUS

MIKROORGANISMA

Virus influenza
Cendawan Streptococcus
Paramecium
5 KELAS

Alga laut

Treponema pollidum

Yis di bawah mikroskop Virus mozek Adenovirus

Chlamydomonas sp Amoeba
elektron
Bakteriofaj

Basillus anthracis

COVID-19j

Mukor di permukaan roti Spirogyra sp Euglena

Vibrio cholerae
OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan DUNIA MIKROORGANISMA.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat berkomunikasi mengenai 5 kelas mikroorganisma dari
segi saiz, bentuk,nutrisi, habitat dan cara pembiakan.
SC1
SAIZ BENTUK
 Mempunyai saiz yang berbeza- Fungi unisel seperti yis Fungi multisel seperti mukor yang
terdiri daripada sporangium berbentuk
beza. berbentuk sfera kecil
sfera dan hifa berbentuk bebenang
 Terdapat 2 jenis fungi iaitu
[a] Fungi MAKROSKOPIK Mucor
seperti cendawan yang (tompok
dapat dilihat dengan putih
mata kasar kehijauan
pada
FUNGI

[b] Fungi MIKROSKOPIK permukaan

roti)
seperti Yis dan mukor
yang berukuran 10μm -
100 μm dan hanya
Dinding sel
dilihat dengan bantuan Spora
Sporagium
mikroskop. Membran sel
Nukleus
 Fungi seperti mukor lazimnya
hidup berkoloni atau Sitoplasma
berkumpulan.
Vakuol Hifa

Granul glikogen
OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan DUNIA MIKROORGANISMA.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat berkomunikasi mengenai 5 kelas mikroorganisma dari
segi saiz, bentuk,nutrisi, habitat dan cara pembiakan. SC1
NUTRISI HABITAT PEMBIAKAN
Terdapat 2 ciri nutrisi Fungi biasanya Pembentukan Tunas
tunas
/pemakanan fungi iaitu
baru
hidup di tempat
[A] FUNGI SAPROFIT yang banyak bahan
reput, tinja, Rantaian

kulit haiwan dan Sel yis tunas

makanan kerana Fungi unisel seperti yis membiak secara aseksual

FUNGI

tempat-tempat ini melalui PERTUNASAN.

Memperoleh nutrien
dapat membekalkan
daripada organisma yang
telah mati dan reput nutrisi kepada
fungi.
[B] FUNGI PARASIT Fungi sesuai hidup Sporagium
Spora

Mendapat nutrien daripada di habitat yang Hifa

organisma daripada gelap dan lembap.

perumahnya yang hidup

Fungi multisel seperti mucor membiak secara seks

melalui KONJUGASI atau membiak secara aseks
Tricophyton rubrum melalui PEMBENTUKAN SPORA.
OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan DUNIA MIKROORGANISMA.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat berkomunikasi mengenai 5 kelas mikroorganisma dari
segi saiz, bentuk,nutrisi, habitat dan cara pembiakan. SC1
SAIZ BENTUK
 Mempunyai saiz yang berbeza-
beza. Alga unisel seperti Chlamydomonas sp. Alga multisel seperti Sprogyra
 Terdapat 2 jenis alga iaitu mempunyai klorofil yang mengandungi sp. mempunyai klorofil yang
[a] Alga MAKROSKOPIK seperti kloroplas mengandungi kloroplas
alga laut yang dapat
dilihat dengan mata Kloroplas Nukleus Sitoplasma
kasar
ALGA

Flagelum

Mitokondria Vakuol

Dinding sel
[b] Alga MIKROSKOPIK seperti Nukleus
Chlamydomonas sp dan
Spirogyra yang berukuran
1 μm – hingga beberapa Membran sel

ratus μm dan hanya

Bebenang
dilihat dengan bantuan Kloroplas
sitoplasma
Vakuol
mikroskop.
Struktur asas chlamydomonas sp Struktur asas spirogyra sp

Spirogyra sp
Chlamydomonas sp
OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan DUNIA MIKROORGANISMA.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat berkomunikasi mengenai 5 kelas mikroorganisma dari
segi saiz, bentuk,nutrisi, habitat dan cara pembiakan. SC1

Kebanyakan alga berwarna

hijau disebabkan oleh Alga seperti Chlamydomonas sp
kehadiran klorofil di dalam membiak secara aseks (BELAHAN
DEDUA) dan secara seks melalui
PEMBIAKAN
selnya. Ini membezakan alga
mikroskopik daripada KONJUGASI
Alga seperti Spirogyra sp
mikroorganisma lain.
Klorofil membolehkan alga
PEMBIAKAN SEKS
PEMBIAKAN ASEKS pula membiak secara seks
menghasilkan makanannya melalui konjugasi
Zigot
sendiri melalui proses MITOSIS Sel baru MEIOSIS
ALGA

fotosintesis.

Zoospor
a
Konjugasi
Habitat alga ialah air
Konjugasi
tawar, air masin, tanah
lembap dan kulit pokok yang
terdedah kepada cahaya
matahari
MITOSIS

Zoospor
a Zoospor
a
OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan DUNIA MIKROORGANISMA.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat berkomunikasi mengenai 5 kelas mikroorganisma dari
segi saiz, bentuk,nutrisi, habitat dan cara pembiakan. SC1

SAIZ Paramecium sp berbentuk seperti Amoeba sp tidak mempunyai

Kebanyakan bentuk selipar dan mempunyai bentuk yang tetap.
protozoa struktur seperti mikronukleus, Bentuknya berubah-ubah
merupakan makronukleus, sitoplasma, vakuol semasa bergerak. Amoeba
mikroorganisma makanan, vakuol mengecut, sp mempunyai struktur
PROTOZOA

unisel yang membran sel dan rerambut halus seperti nukleus,

dikenali silia.

BENTUK
berukuran sitoplasma, vakoul

BENTUK
antara 5 μm – makanan, vakoul mengecut
hingga 250 μm Vakuol dan membran sel.
Sitoplasma
dan dapat mengecut
dilihat Membran
Sitoplasma
melalui sel
Silia
mikroskop
cahaya kuasa Nukleus

rendah. Membran Vakuol

sel
Protozoa
mengecut

lazimnya wujud Makronukleus

secara Vakuol
berkoloni. makanan

Vakuol
makanan
OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan DUNIA MIKROORGANISMA.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat berkomunikasi mengenai 5 kelas mikroorganisma dari
segi saiz, bentuk,nutrisi, habitat dan cara pembiakan. SC1
Paramecium sp
EUGLENA dan Amoeba sp
PLASMODIUM
membiakMikronukleus
secara Sel induk
PARASIT FOTOSINTESIS Nukleus
seks melalui Makronukleus
BELAHAN
DEDUA.
PROTOZOA

Sel induk
membahagi dua
untuk membentuk
dua sel anak yang Meiosis
mempunyai bahan
NUTRISI genetik yang 2 sel anak

AMOEBA serupa dengan Belahan dedua bagi Belahan dedua bagi

induk. Paramecium sp Amoeba sp
FAGOSITOSIS
Makanan
Vakoul makanan Paramecium sp juga membiak secara seks
melalui KONJUGASI.

Nukleus Pseudopodium
Amoeba sp bergerak Amoeba sp mengepung
ke arah makanan makanan

Makanan dicernakan dan

nutrien diserapkan
OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan DUNIA MIKROORGANISMA.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat berkomunikasi mengenai 5 kelas mikroorganisma dari
segi saiz, bentuk,nutrisi, habitat dan cara pembiakan. SC1

 Kebanyakan bakteria mempunyai DINDING SEL

Kokus Basilus yang teguh yang memberikan bentuk dan
SAIZ (Sfera) (Rod) sokongan kepada bakteria. Dinding bakteria
dibina daripada asid amino dan polisakarida.
 Sesetengah bakteria mempunyai KAPSUL yang
BAKTERIA

Merupakan
melindungi sel. Sesetengah bakteria
mikroorganisma
mempunyai struktur RERAMBUT HALUS yang
unisel yang dikenali pili yang membolehkan bakteria
berukuran melekat pada permukaan tertentu.
antara 0.2 μm Streptococcus sp Basillus subtilis  Sestengah bakteria juga mempunyai struktur
hingga 10 μm yang dinamakan FLAGELLUM untuk membantu
Bakteria dapat pergerakan
Vibrio Spirilum
dilihat (Koma) (Pilin)
melalui Pili
mikroskop
cahaya kuasa Bintil glikogen
Kapsul
tinggi Membran
Flagelum

sel
Bahan genetik
Vibrio cholerae Treponema pallidum Membran sel

BENTUK
OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan DUNIA MIKROORGANISMA.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat berkomunikasi mengenai 5 kelas mikroorganisma dari
segi saiz, bentuk,nutrisi, habitat dan cara pembiakan. SC1

Bakteria membiak secara ASEKS, iaitu melalui BELAHAN

HABITAT NUTRISI DEDUA dan secara SEKS melalui KONJUGASI.
 Mendapat makanan PEMBIAKAN ASEKS PEMBIAKAN SEKS
Bakteria melalui 3 cara (BELAHAN DEDUA) (KONJUGASI)
Tiub
dapat
BAKTERIA

konjugasi
a) Bakteria yang
dijumpai mengandungi
Plasmid
kromosom
Sel
penderma
Sel
penerima

di udara, klorofil
air, tanah menjalankan
fotosintesis 1
dan b) Bakteria parasit Sel induk Pembahagian
bahan
Pembahagian
sitoplasma 1
Pembentukan
tiub konjugasi 2
Pertemuan
antara dua sel
kesemua mendapatkan genetik
nutrien dari
organisma perumah/organisma
dan bahan hidup
yang c) Bakteria saprofit
mendapatkan
mereput nutrien dari 3 Pemindahan bahan Sel anak
dengan
3 genetik berlaku
4
apabila sebahagian kandungan
organisma Sitoplasma plasmid didermakan genetic yang
Sel anak
yang mati terbahagi dua sama terhasil
OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan DUNIA MIKROORGANISMA.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat berkomunikasi mengenai 5 kelas mikroorganisma dari
segi saiz, bentuk,nutrisi, habitat dan cara pembiakan. SC1

Polihedral Virus terdiri daripada bebenang

Sfera
asid nukleik (asid
SAIZ deoksiribonukleik (DNA) atau asid
Merupakan ribonukleik (RNA) yang dilindungi
mikroorganisma oleh lapisan protein. Lapisan
VIRUS

paling seni protein ini dikenali sebagai kapsid

yang berukuran Virus influenza Adenovirus yang menentukan bentuk virus.
kurang daripada Lapisan protein
0.5 μm BENTUK Lapisan protein

Virus hanya Protein

Heliks Kompleks
dapat dilihat
melalui
mikroskop
elektron
Bakteriofaj
(gabungan heliks dan
Virus mozek polihedral
RNA RNA
Asid ribonukleik Asid ribonukleik
OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan DUNIA MIKROORGANISMA.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat berkomunikasi mengenai 5 kelas mikroorganisma dari
segi saiz, bentuk,nutrisi, habitat dan cara pembiakan. SC1

5 Virus melekatkan diri pada

Virus tidak Virus
1 permukaan sel perumahnya
mempunyai ciri Virus baharu seperti sel bakteria
memecahkan
hidup di luar sel bakteria Bakteria
perumah kerana dan
tidak menjalankan membebaskan DNA Bakteria
VIRUS

respirasi, diri untuk

menyerang 2
perkumuhan, sel bakteria Virus
pertumbuhan dan yang lain Bahan
genetik virus menyuntikkan
tidak bergerak bahan
genetiknya
balas terhadap Urutan proses iaitu DNA ke
rangsangan. pembiakan dalam sel
bakteria
Virus hanya bakteriofaj di dalam
membiak dengan 4 sel bakteria
3
cara menjangkiti Bilangan
Bahan genetik virus
sel perumahnya virus baharu
mengambil alih kawalan
yang
seperti bakteria, sel bakteria sambil
dihasilkan di membahagi dan
haiwan dan dalam sel menggunakan bahan di
tumbuhan. bakteria dalam sel bakteria untuk
bertambah membina lapisan protein
atau kapsid.
OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan DUNIA MIKROORGANISMA.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat menjalankan eksperimen bagi menunjukkan kewujudan mikroorganisma
SC2

A B C D
Agar-agar nutrient Agar-agar nutrient Agar-agar nutrient Agar-agar nutrient
steril dicoret dengan steril dicoret dengan steril dicoret dengan steril tidak dicoret
jari tangan yang jari tangan yang jari tangan yang dengan jari
tidak dibasuh dibasuh dengan air dibasuh dengan air dan
sahaja sabun

Pita selofan

1. Piring petri perlu ditutup dan dilekatkan penutup dengan pita selofan. Mengapa?
Untuk menghalang mikroorganisma lain daripada masuk
2. Piring petri diletakkan dalam keadaan terbalik / telangkup. Mengapa?
Untuk mencegah air yang terkondensasi daripada jatuh ke atas permukaan agar-agar yang akan
mempengaruhi pertumbuhan bakteria pada permukaan agar-agar
3. Piring petri disimpan di dalam almari yang gelap. Mengapa?
Untuk mengelakkan daripada cahaya kerana cahaya terutamanya sinaran matahari dapat merencatkan
pertumbuhan bakteria
 OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan DUNIA MIKROORGANISMA.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat menjalankan eksperimen bagi menunjukkan kewujudan mikroorganisma
SC2

A B C D
Agar-agar nutrient Agar-agar nutrient Agar-agar nutrient Agar-agar nutrient
steril dicoret dengan steril dicoret dengan steril dicoret dengan steril tidak dicoret
jari tangan yang jari tangan yang jari tangan yang dengan jari
tidak dibasuh dibasuh dengan air dibasuh dengan air dan
sahaja sabun
1. Mengapakah agar-agar nutrien dan piring petri disterilkan?
Untuk membunuh bakteria pada agar-agar nutrien dan piring Petri
2. (a) Antara piring petri A, B dan C yang manakah yang mempunyai bilangan koloni bakteria yang paling banyak? Berikan
sebabnya.
Piring Petri A. Jari tangan yang tidak dibasuh mempunyai bilangan bakteria yang paling banyak

(b) Antara piring petri A, B dan C yang manakah yang mempunyai bilangan koloni bakteria yang paling sedikit?
Piring Petri C. Jari tangan yang dibasuh dengan sabun dan air mempunyai bilangan bakteria yang paling
Berikan sebabnya
sedikit
Berfungsi sebagai kawalan untuk membandingkan keputusan eksperimen
3. Apakah fungsi agar-agar nutrien steril di dalam piring petri D?

4. Tiada, koloni
Adakah kerana agar-agar
bakteria nutrien
bertumbuh telah disteril
pada agar-agar dan
nutrient ditutup
di dalam untuk
piring menghalang
petri D? mikroorganisma
Berikan sebabnya. lain daripada
masuk
 OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan DUNIA MIKROORGANISMA.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat menerangkan 5 faktor yang mempengaruhi pertumbuhan mikroorganisma
SC3
FAKTOR YANG MEMPENGARUHI PERTUMBUHAN MIKROORGANISMA
KELEMBAPA CAHAYA SUHU NILAI pH NUTRIEN
N  Alga mempunyai
 Keadaan lembap  Kadar
sesuai untuk klorofil yang  Suhu 35oC hingga 40oC  Nilai pH7 (pH
pertumbuhan
pertumbuhan memerlukan merupakan suhu neutral) mikroorganisma
mikroorganisma. cahaya untuk optimum bagi merupakan meningkat dengan
menjalankan nilai pH kehadiran
pertumbuhan nutrien yang
fotosintesis optimum bagi
mikroorganisma pertumbuhan cukup.
 Bakteria
 Keadaan suhu terlalu kebanyakan  Kadar
seperti kulat pertumbuhan
dan bakteria rendah seperti yang mikroorganism mikroorganisma
tumbuh dengan terdapat di dalam peti a akan terencat
 Keadaan yang lebih baik sejuk merencatkan  Sebahagian walaupun dengan
kering dalam keadaan pertumbuhan mikroorganism kehadiran
menyebabkan a dapat hidup nutrien apabila
gelap. mikroorganisma.
mikroorganisma di faktor lain
kurang aktif  Pendedahan  Keadaan suhu terlalu
persekitaran seperti
dan merencatkan kepada cahaya tinggi mampu kelambapan,
pertumbuhannya. ultraungu dapat yang sedikit cahaya, suhu dan
membunuh berasid atau
membunuh nilai pH terhad.
mikroorganisma mikroorganisma. beralkali
 Objektif Pembelajaran
ASSESSMENT FOR
LEARNING Pelajar dapat memerihalkan DUNIA MIKROORGANISMA
REFLEKSI KENDIRI

Prestasi Pencapaian saya

Misi saya pada hari ini adalah {tandakan √}

1 Berkomunikasi mengenai mikroorganisma

2 Menjalankan eksperimen bagi menunjukkan kewujudan
mikroorganisma
3 Menjalankan eksperimen untuk mengkaji faktor yang
mempengaruhi pertumbuhan mikroorganisma
[tambahan] KRITERIA KEJAYAAN PERIBADI: Kriteria kejayaan saya pada pembelajaran
hari ini adalah
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………
 1. Apakah yang dimaksudkan dengan mikroorganisma?
Mikroorganisma ialah organisma seni yang tidak dapat dilihat dengan mata kasar
PRAKTIS 2. (a) Namakan lima kumpulan mikroorganisma.
FORMATIF
Fungi, alga, protozoa, bakteria, virus
(b) Apakah ciri-ciri yang digunakan untuk mengelaskan mikroorganisma kepada lima kumpulan?
Saiz, bentuk, cara pembiakan, nutrisi, habitat
3. Namakan kumpulan mikroorganisma yang membiak secara aseks melalui pembentukan spora.
Fungi, bakteria
4. Nyatakan dua sturktur asas virus.
Bebenang asid nukleik (asid deoksiribonukleik (DNA)/ asid ribonukleik (RNA) dan lapisan protein
5. (kapsid)
Nyatakan lima factor yang mempengaruhi pertumbuhan mikroorganisma?
Nutrisi, kelembapan, cahaya, suhu, nilai pH
6. Rajah 1 menunjukkan sejenis mikroorganisma.

(a) Apakah kumpulan mikroorganisma yang ditunjukkan di atas?

Protozoa
(b) i. Pseudopodium
Nyatakan struktur yang berlabel X?

ii. Nyatakan fungsi struktur ini.

Untuk bergerak dan mengepung makanan

 BAB 1 MIKROORGANISMA
PEMBELAJARAN
1.2
MIKROORGANISMA
Mewajarkan aplikasi

K E J AYA A N
OBJEKTIF

KRITERIA
BERFAEDAH SC1 mikroorganisma berfaedah
dalam kehidupan.

Menjana idea potensi

kegunaan mikroorganisma
SC2 dalam bioteknologi dan
kelestarian alam sekitar.
OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan MIKROORGANISMA BERFAEDAH.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat mewajarkan aplikasi mikroorganisma berfaedah dalam
PERTANIAN
BAKTERIA PENITRITAN
Bakteria Nitrobacter
sp menggabungkan
nitrogen dan oksigen
menjadi nitrat dalam
Kitar Nitrogen
Bakteria Nitrosomonas
sp menukarkan ammonia
kepada nitrat dalam
Kitar Nitrogen
Bifidobacteria sp
ialah bakteria yang
terdapat di usus
haiwan atau manusia.
Ia dikatakan boleh
membantu pesakit yang
mengalami masalah
keradangan usus
kehidupan SC1
PERINDUSTRIAN PERUBATAN
INDUSTRI MAKANAN
Yis menguraikan gula dan
menghasilkan karbon
DNA rekombinan E.coli Penicillium chrysogenum
dioksida yang menaikkan
digunakan untuk menghasilkan digunakan untuk menghasilkan
adunan roti dan roti hormon insulin antibiotik seperti penisilin
menjadi lembut
INDUSTRI MINUMAN
Lactobacillus bulgaricus
Rotavirus Salmonella sp Poliovirus
dapat memecahkan laktosa
yang terdapat dalam
Rotavirus, Salmonella sp dan Poliovirus antara mikroorganisma yang
minuman tenusu seperti
digunakan dalam penghasilan vaksin.
yogurt
BARANGAN KULIT
Bifidobacteria sp dan
lactobacillus sp
Bakteria menguraikan bahan
menguraikan lemak Bakteria/kulat menghasilkan enzim
kumbahan berbahaya kepada
dan mencernakan organisma mati
pada kulit. mendapan dan bakteria
menjadi bahan yang lebih ringkas
pengurai menukarkannya
dan dibebaskan semula ke
kepada karbon dioksida,
persekitaran seperti dalam Kitar
PENGURAIAN Karbon dan Kitar Nitrogen
hydrogen, metana, air dan
mineral
 OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan MIKROORGANISMA BERFAEDAH.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat menjana idea potensi kegunaan mikroorganisma dalam
bioteknologi dan kelestarian alam sekitar SC2

Perkembangan dan
kemajuan dalam
LARUTAN PEMBERSIH RAWATAN SISA
bioteknologi
hijau telah
EKOENZIM KUMBAHAN
menjanakan dan
menjayakan idea
potensi Ekoenzim merupakan hasil Serum bakteria
penggunaan semulajadi daripada sisa Lactobacillus sp digunakan
mikroorganisma pertanian seperti sisa untuk merawat air sisa dan
untuk buah-buahan atau sayur enap cemar dalam sistem
1. Merawat sisa sayuran yang diolah melalui saliran
kumbahan proses PENAPAIAN.
2. Ekoenzim Penggunaan ekoenzim sebagai
melalui larutan pembersih bahan
berminyak merupakan suatu
penapaian
aplikasi Teknologi Hijau.
sisa
pertanian
 OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan MIKROORGANISMA BERFAEDAH.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat menjana idea potensi kegunaan mikroorganisma dalam
bioteknologi dan kelestarian alam sekitar SC2
LARUTAN PEMBERSIH LARUTAN PENCUCI
Perbezaan di antara larutan

EKOENZIM KIMIA
pembersih ekoenzim dengan
bahan pencuci kimia

Penapaian sisa pertanian PROSES PENGHASILAN Penggunaan bahan kimia

Enzim dalam ekoenzim Surfaktan dalam bahan

menguraikan lemak dan gris
TINDAKAN TERHADAP
pencuci kimia mengemulsikan
kepada molekul yang lebih kecil LEMAK DAN GRIS lemak dan gris kepada buih

Mudah dan tidak perlu disental CARA PENGGUNAAN Agak susah kerana perlu
kerana lemak dan gris mudah disental dengan
ditanggalkan kuat
Molekul kecil yang dihasilkan KESAN KEPADA Buih yang dihasilkan oleh
oleh enzim tidak menyumbatkan surfaktan boleh menyumbatkan
saliran SALIRAN saliran

Rendah KOS Tinggi

Kurang PENGHASILAN SISA Banyak

Mencemarkan alam
Mesra Alam KESAN ALAM SEKITAR sekitar
 OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan MIKROORGANISMA BERFAEDAH.
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat menjana idea potensi kegunaan mikroorganisma dalam
bioteknologi dan kelestarian alam sekitar SC2

Menyingkirkan Merawat sisa Membantu pencernaan

bau busuk pada kumbahan haiwan ternakan
kolam kumbahan

Memajukan industri
Membuat kompos Menghasilkan
perikanan
Kegunaan serum enzim
bakteria
Lactobacillus sp
 Objektif Pembelajaran
ASSESSMENT FOR
LEARNING Pelajar dapat memerihalkan MIKROORGANISMA
REFLEKSI KENDIRI BERFAEDAH
Prestasi Pencapaian saya
Misi saya pada hari ini adalah {tandakan √}
Mewajarkan aplikasi mikroorganisma berfaedah dalam
1
kehidupan.
2 Menjana idea potensi kegunaan mikroorganisma dalam
bioteknologi dan kelestarian alam sekitar.
[tambahan] KRITERIA KEJAYAAN PERIBADI: Kriteria kejayaan saya pada pembelajaran
hari ini adalah

…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………
 1. Namakan DUA contoh mikroorganisma berfaedah dalam setiap bidang yang berrikut
(a) Perubatan
DNA rekombinan E.coli, Penicillium chrysogenum
PRAKTIS
FORMATIF (b) Pertanian
Bifidobacteria sp., Nitrosomonas sp., Nitrobacter sp.
(c) Perindustrian
Yis, Lactobacillus bulgaricus, Bifidobacteria sp.
2. Nyatakan DUA contoh makanan yang menggunakan mikroorganisma dan namakan mikroorganisma tersebut.
(a) Roti - Yis
(b) Yogurt - Lactobacillus bulgaricus
3. (a) Apakah ekoenzim?
Ekoenzim merupakan hasil semula jadi daripada sisa pertanian seperti sisa buah-buahan
atau sisa sayur-sayuran yang diolah melalui penapaian
(b) Berikan DUA kegunaan ekoenzim.
1. Merawat air sisa dan sisa kumbahan
2. Meminimumkan sisa pertanian seperti sisa buah-buahan dan sisa sayur-sayuran
3. Membuat larutan pembersih (mana-mana dua)
4. (a) Rajah 1 menunjukkan sejenis bakteria .
Namakan jenis bakteria ini.
Lactobacillus sp. (b)
(b) Berikan TIGA kegunaan serum yang dihasilkan mengunakan bakteria yang dinyatakan dalam soalan 4 (a)
Menyingkirkan bau busuk //Membantu pencernaan haiwan ternakan // Menghasilkan enzim •
Merawat sisa kumbahan // Membuat kompos // Memajukan industri perikanan (mana-mana tiga)
 BAB 1 K R I T E R I A K E J AYA A N
MIKROORGANIS
MA Menjelaskan konsep ‘mencegah lebih baik daripada
merawat’ penyakit yang dibawa oleh mikroorganisma
1.3
PENCEGAHAN DAN
PEMBELAJARAN

RAWATAN
PENYAKIT YANG Menerangkan teknik aseptik dalam pengawalan
OBJEKTIF

penyebaran mikroorganisma.
DISEBABKAN OLEH
MIKROORGANISMA
Menjalankan eksperimen mengkaji kesan
antibiotik terhadap pertumbuhan bakteria.

Berkomunikasi tentang kaedah rawatan penyakit

berjangkit.
OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan Pencegahan Dan Rawatan Penyakit Yang
Disebabkan Oleh Mikroorganisma
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat menjelaskan konsep ‘mencegah lebih baik daripada SC1
merawat’ penyakit yang dibawa oleh mikroorganisma

“Mencegah lebih baik daripada merawat”

Mencegah seseorang daripada dijangkiti oleh patogen

adalah lebih baik daripada merawat seseorang yang
telah dijangkiti oleh patogen tersebut
OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan pencegahan dan rawatan penyakit yang
disebabkan oleh mikroorganisma
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat menerangkan 5 teknik aseptik dalam pengawalan SC2
penyebaran mikroorganisma

2 4
ASEPTIK

PENDIDIHAN
BAHAN
Merujuk kepada 3

PENGGUNAAN
5

DISINFEKTAN
KIMIA
prosedur kesihatan 1 SUHU YANG

PENGGUNAAN SINARAN
yang dijalankan untuk 100Oc DIGUNA-
KAN PADA
PENSTERILA
HABA BAHAN BENDA SINARAN

PENGGUNAAN
1. Menghalang KIMIA BUKAN

ANTISEPTIK
MENGION
BAHAN
jangkitan patogen YANG HIDUP SEPERTI
KIMIA
2. Menyingkirkan DISAPU SINAR
PADA UV,
N

patogen yang sedia SNARAN

PERMUKA SINAR X
ada TEKANAN -AN DAN
TINGI KULIT SINAR
ATAU GAMA
PENAPIS LUKA
OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan pencegahan dan rawatan penyakit yang
disebabkan oleh mikroorganisma
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat menerangkan 5 teknik aseptik dalam pengawalan SC2
penyebaran mikroorganisma

PENDIDIHAN ANTISEPTIK PENGGUNAAN

 Pendidihan air pada PENSTERILAN DISINFEKTAN
Bahan kimia yang digunakan pada benda
suhu 100OC. Proses membunuh atau menyingkirkan bukan hidup seperti cadar, tandas dan
 Untuk membunuh kolam renang untuk membunuh
mikroorganisma dari sesuatu objek
mikroorganisma pada mikroorganisma terutamanya patogen.
atau persekitaran. Ada 5 teknik
Ianya tidak sesuai digunakan pada kulit
objek kegunaan pensterilan iaitu atau luka.
harian seperti susu
botol, jarum
Contoh
suntikan dan HABA
Autoklaf BAHAN
peralatan doctor HIDROGEN BAHAN
PELUNTUR PEROKSIDA KLORIN
gigi.
PENGGUNAAN PENAPIS
Contoh PENGGUNAAN
Penapis mikron
ANTISEPTIK SINARAN
 Bahan kimia yang disapu pada Sinaran mengion seperti sinaran
permukaan kulit manusia atau luka SINARAN
Contoh ultraungu, sinar X dan sinar gama
bagi mencegah jangkitan patogen Sinaran Ultraungu dapat digunakan untuk membunuh
mikroorganisma. Sinaran ini menembusi
BAHAN Contoh ke dalam sel mikroorganisma dan
KIMIA Sabun memusnahkannya.
Contoh
Acriflavine dan Profavine Alkohol isopropyl TEKANAN Contoh Sinaran ultraungu digunakan untuk
menyekat atau 70% digunakan Periuk tekanan
povidone dapat
menghalang sebagai antiseptic
TINGGI membunuh mikroorganisma di dalam
membunuh
mikroorganisma
pertumbuhan dan agen bilik bedah.
mikroorganisma pensterilan
 ANTIBIOTIK
Ubat yang
digunakan untuk
merawat jangkitan yang
disebabkan oleh
BAKTERIA.
Antibiotik tidak
berkesan terhadap
jangkitan virus seperti
demam biasa, selsema
dan batuk
APAKAH KERINTANGAN ANTIBIOTIK?
Berlaku apabila antibiotik hilang keupayaan untuk
membunuh bakteria .
KERINTANGAN
ANTIBIOTIK
Bakteria normal Bakteria rintang antibiotik

APAKAH PUNCA KERINTANGAN

ANTIBIOTIK?
 Penggunaan antibiotik berlebihan.
 Penggunaan antibiotik yang tidak tepat contohnya
merawat jangkitan yang disebabkan oleh virus seperti
sakit tekak, demam, selsema dan batuk biasa dirawat
dengan antibiotik.
 Tidak mengambil antibiotik dalam tempoh yang
ditetapkan.
Bahaya disebabkan kerintangan antibiotik ialah
kita mudah terdedah kepada lebih banyak
penyakit
 6 CARA MENGELAKKAN
KERINTANGAN ANTIBIOTIK?

Hanya ambil antibiotik Tidak perlu ambil Jangan minta antibiotik

daripada doktor jika tidak
1 apabila doktor
mengesahkan anda 2 antibiotik untuk jangkitan
virus 3 perlu
memerlukannya

Patuhi arahan Habiskan antibiotic

Jangan guna lebihan
4 pengambilan antibiotik 5 antibiotik di rumah 6 walaupun anda berasa
sihat
 OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan pencegahan dan rawatan penyakit yang
disebabkan oleh mikroorganisma
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat menjalankan eksperimen mengkaji kesan antibiotik SC3
terhadap pertumbuhan bakteria
1. Apakah tujuan penggunaan ceper kertas turas yang direndam dalam air suling dalam eksperimen ini?
Ceper kertas turas yang Sebagai kawalan
direndam dalam larutan 2. Bagaimanakah keluasan kawasan jernih pada permukaan agar-agar nutrien dapat menunjukkan tindakan penisilin
penisilin 10% terhadap pertumbuhan bakteria?
Kawasan jernih pada agar-agar nutrien merupakan kawasan tanpa bakteria atau pertumbuhan
Ceper kertas
bakteria yang terencat. Oleh itu, kawasan jernih yang terbentuk mengelilingi ceper turas yang
turas yang mengandungi penisillin menunjukkan tindakan penisillin yang merencat pertumbuhan bakteria
direndam atau membunuh bakteria.
dalam air 3. Terangkan pemerhatian yang diperoleh. Berikan sebabnya.
suling
Kawasan jernih yang mengelilingi ceper kertas turas yang mengandungi penisillin berkepekatan
Ceper kertas tinggi adalah lebih besar atau luas daripada kawasan jernih yang mengelilingi ceper kertas turas
Ceper kertas turas yang turas yang yang mengandungi penisillin berkepekatan rendah. Hal ini menunjukkan bahawa semakin tinggi
direndam dalam larutan direndam dalam
kepekatan penisillin, semakin rendah pertumbuhan bakteria
penisilin 30% larutan penisilin
20%
Ceper kertas turas yang
Ramalkan direndam dalam larutan
pemerhatian luas penisilin 10% Ceper kertas
turas yang
kawasan jernih di direndam dalam
sekeliling ceper Ceper kertas larutan penisilin
turas yang 20%
kertas turas di direndam
dalam piring petri dalam air
Ceper kertas turas yang
suling
selepas 3 hari direndam dalam larutan
penisilin 30%
 OBJEKTIF PEMBELAJARAN : Murid dapat memerihalkan pencegahan dan rawatan penyakit yang
disebabkan oleh mikroorganisma
KRITERIA KEJAYAAN : Murid dapat Berkomunikasi tentang kaedah rawatan penyakit SC4
berjangkit

Dirawat
Pneumonia
Disebabkan oleh
dengan
Streptococcus
ANTIBIOTIK
pneumoniae
Contoh :
(bakteria)
Penisilin
BERJANGKIT
P E N YA K I T

Dirawat
Disebabkan oleh
Athlete’s foot

dengan
Trichophyton
ANTIFUNGAL
rubrum
Contoh :
(fungi)
Clotrimazole

Dirawat
Disebabkan oleh
dengan
Kayap

Varicella-zoster
ANTIVIRAL
(virus)
Contoh :
Acyclovir
 Apakah SUPERBUG? Bagaimanakah superbug
mungkin dapat dicegah?
Superbugs merupakan bakteria yang tidak dapat dibunuh lagi atau pertumbuhannya tidak direncat oleh
antibiotik yang sedia ada. Superbugs mungkin dapat dicegah dengan menggunakan antibiotik yang baharu dan
lebih berkesan

Bagaimanakah vaksin dan antiviral bertindak

terhadap virus?
 Vaksin mengandungi antigen yang diperoleh daripada sebahagian atau keseluruhan struktur virus yang telah
dilemahkan atau mati dan tidak menyebabkan jangkitan penyakit. Antigen tersebut berfungsi untuk
merangsang sistem keimunan badan manusia dengan membentuk keimunan terhadap jangkitan penyakit
yang disebabkan oleh virus itu. Hal ini demikian dapat mencegah jangkitan virus tersebut.

 Antiviral merupakan sejenis ubat yang tidak membunuh atau memusnahkan jenis virus tertentu tetapi mencegah
pertumbuhan dan pembiakan jenis virus itu.
 OBJEKTIF PEMBELAJARAN
ASSESSMENT FOR Pelajar dapat memerihalkan PENCEGAHAN DAN RAWATAN PENYAKIT
LEARNING
YANG DISEBABKAN OLEH MIKROORGANISMA
REFLEKSI KENDIRI

Prestasi Pencapaian saya

Misi saya pada hari ini adalah {tandakan √}
Menjelaskan konsep ‘mencegah lebih baik daripada
1
merawat’ penyakit yang dibawa oleh mikroorganisma.
2 Menerangkan teknik aseptik dalam pengawalan
penyebaran mikroorganisma
Menjalankan eksperimen mengkaji kesan antibiotik
3
terhadap pertumbuhan bakteria
Berkomunikasi tentang kaedah rawatan penyakit
4
berjangkit
[tambahan] KRITERIA KEJAYAAN PERIBADI: Kriteria kejayaan saya pada pembelajaran
hari ini adalah
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………
 1. Nyatakan lima contoh teknik untuk mengawal penyebaran patogen.
• Pensterilan • Pendidihan • Penggunaan antiseptik • Disinfektan • Sinaran
PRAKTIS
2. Bagaimanakah teknik aseptic dihubungkaitkan dengan ungkapan “mencegah lebih baik daripada merawat”
FORMATIF
Teknik aseptik diaplikasikan untuk melindungi pesakit daripada jangkitan dengan menyingkirkan patogen yang
sedia ada atau berhampiran sebelum seseorang itu dijangkiti oleh penyakit yang dibawa oleh patogen berkenaan

3. (a) Apakah yang dimaksudkan oleh pensterilan?

Pensterilan bermaksud proses membunuh atau menyingkirkan mikroorganisma daripada sesuatu objek atau
persekitaran.
(b) Bagaimanakah pensterilan dijalankan?
Pensterilan dilakukan dengan menggunakan haba, bahan kimia, sinaran, tekanan tinggi dan penapis
(c) Mengapakah penggunaan autoklaf adalah lebih berkesan untuk mencegah mikroorganisma
berbanding dengan pendidihan air?
Suhu dalam autoklaf (121°C – 132°C) dapat membunuh mikroorganisma dan sporanya. Air yang mendidih
pada 100°C hanya dapat membunuh mikroorganisma tetapi bukan sporanya. Hal ini demikian kerana spora
mikroorganisma dapat bertahan pada suhu 100°C. 4
4. Namakan satu persamaan dan satu perbezaan antara antiseptic dengan disinfektan
Persamaan: Kedua-dua jenis antiseptik dan disinfektan digunakan untuk membunuh patogen.
Perbezaan: Antiseptik dapat disapu pada permukaan kulit manusia tetapi disinfektan tidak sesuai disapu pada permukaan
kulit manusia
5. Namakan tiga contoh sinaran mengion yang digunakan dalam teknik aseptic.
Sinar ultraungu, sinar-X, sinar gama
6. Nyatakan jenis bahan yang digunakan untuk merawat penyakit berjangkit yang berikut
(a) Athlete’s foot : antifungal
(b) Pneumonia : antibiotik
(c) Kayap :
antiviral
 1. Rajah 1 menunjukkan keputusan suatu eksperimen yang dijalankan untuk
mengkaji kesan kepekatan antibiotik yang berbeza terhadap pertumbuhan
PRAKTIS bakteria.
SUMATIF 1

(a) Nyatakan SATU hipotesis bagi eksperimen ini.

Semakin tinggi kepekatan antibiotik, semakin besar luas kawasan jernih
(b) Nyatakan pemboleh ubah yang terlibat dalam eksperimen ini.
(i) Pemboleh ubah dimalarkan
Jenis bakteria, suhu persekitaran
(ii) Pemboleh ubah dimanipulasikan.
Kepekatan antibiotik

(c) Apakah kesan antibiotik berdasarkan eksperimen ini?

Antibiotik dapat membunuh bakteria
2. Rajah 2 menunjukkan mikroorganisma P, Q, R, S dan T.

(a) Kelaskan P, Q, R, S dan T berdasarkan ciri yang berikut

(i) mempunyai dinding sel dan membran sel.
(ii) tidak mempunyai dinding sel dan membran sel

P,Q,R,T S
(b) Namakan kumpulan mikroorganisma yang tidak mempunyai dinding sel dan membran sel
Virus
(c) (i) Namakan mikroorganisma YisP.
(ii) Adakah mikroorganisma P merupakan mikroorganisma berfaedah atau pathogen?
Terangkan jawapan anda.
Mikroorganisma P adalah mikroorganisma berfaedah kerana digunakan untuk membuat
makanan seperti roti. Mikroorganisma P bukan patogen kerana tidak menyebabkan penyakit
3. Rajah 3 menunjukkan satu eksperimen untuk mengkaji kesan suhu terhadap pertumbuhan
bakteria, bacillus sp.
Keadaan bubur nutrient di
dalam tabung uji P, Q dan R
diperhatikan selepas tiga
hari. Keputusan eksperimen
ini direkodkan dalam Jadual
1

(a) Nyatakan satu pemerhatian pada bubur nutrient yang telah disimpan pada suhu 37 OC
selama tiga hari.
Keruh
(b) Nyatakan hipotesis untuk eksperimen ini
Suhu optimum untuk pertumbuhan bakteria adalah 37°C
(c) Nyatakan pemboleh ubah yang terlibat dalam eksperimen ini
(i) Pemboleh ubah dimanipulasikan
Suhu
(ii) Pemboleh ubah bergerak balas
Keadaan bubur nutrien selepas 3 hari
(d) Nyatakan satu inferens yang dapat dibuat berdasarkan pemerhatian dalam eksperimen
ini.
Bubur nutrien keruh pada suhu 37°C kerana suhu 37°C adalah suhu optimum bagi pertumbuhan bakteria
4. Dengan menggunakan susunan radas yang ditunjukkan dalam Rajah 4, cadangkan lima cara
yang berlainan untuk mengukur kadar penghasilan gas karbon dioksida daripada Tindakan
yis dalam larutan gula pada suhu yang berlainan.

Cara 3: Cara 4:
Perhatikan Perhatikan
dan hitung dan ukur
bilangan masa yang
gelembung diambil untuk
gas yang air kapur
dibebaskan menjadi
di dalam keruh
tabung uji
setiap minit