BAB 1 KONSEP-KONSEP ASAS HUBUNGAN ETNIK

OBJEKTIF BAB Selepas mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh: 1. Memahami konsep asas hubungan etnik. 2. Memahami definisi dan asal usul manusia. 3. Memahami definisi, kemunculan dan ciri masyarakat. 4. Memahami definisi dan unsur berkaitan dengan kebudayaan. 1.1 PENGENALAN

Hubungan etnik mempunyai konsep asasnya yang tersendiri. Yang utama ialah tentang definisi dan asal usul manusia, definisi dan kemunculan etnik, definisi kemunculan dan ciri masyarakat dan konsep kebudayaan, sikap terhadap kepelbagaian kebudayaan. 1.2 1.2.1 MANUSIA Definisi Manusia

!alam bahasa "elayu, #manusia$ berasal dari bahasa Sanskrit. #"anu$ memba%a maksud berfikiran dan berakal budi &'smail Yusof, 2((3: 3)*. +amus !e%an mendefinisikan manusia sebagai insan dan makhluk yang mempunyai akal &,.'skandar, 1-)(: )14*. !alam bahasa 'nggeris #human$ berasal perkataan latin #humo$ yang memba%a erti yang dilahirkan dari tanah. #Human$ akhirnya memba%a maksud sebagai manusia yang boleh berfikir dan berkreati.iti &/ollins, 1-03: 213*. !alam bahasa 2rab # ins, al-insan, an-nas$ dan #al-basyar$ digunakan. 'a memba%a maksud sebagai se3enis hai%an yang boleh berfikir dan bertutur &"ustafa !aud, 1--1:20*. 2l 4ur5an men3elaskan baha%a perkataan #al-insan$ dan #an-nas$ berasal dari perkataan #nasiya$ yang memberi erti lupa. 'nilah salah satu sifat manusia yang ada pada setiap indi.idu iaitu sifat terlalu terlupa. Sifat ini pertama kalinya dimiliki oleh 2dam a.s. apabila
1

baginda sendiri terlupa terhadap 3an3inya dengan 2llah S6, iaitu tidak memakan buah khuldi. Hal ini disandarkan kepada firman 2llah S6, di dalam ayat ter3emahannya: #!an sesungguhnya telah +ami perintahkan kepada 2dam dahulu, maka ia lupa perintah itu dan +ami tidak dapati padanya kemahuannya yang kuat$ &Surah ,aha 2(: 17* 1.2.2 Asal Usul Manusia

,eori asal usul manusia yang popular adalah yang dikemukakan oleh pakar sosiologi 8arat seperti /harles !ar%in &10(2 100-* dan 9ean 8aptiste /ome de :amarck &1)4- 102-*. "ereka memperkenalkan satu teori e.olusi yang berakhir dengan pembuktian baha%a manusia berasal dari monyet. ,eori ini nampaknya begitu berpengaruh di ;ropah dalam abad ke 1-", a%al abad ke 2(" dan kian merosot dalam alaf baru ini &Sulaiman <ordin, 1-)0: 7(*. Sebenarnya teori !ar%in tentang e.olusi ini bukanlah satu perkara yang baru, malah telah terlebih dahulu diperkenalkan oleh ahli ahli falsafah =reek seperti 2ristotle, 2na>imander, ;mpidocles dan lain lain lagi dalam abad ke 4, 7 dan 1 S.". ,eori e.olusi mulai luntur dan men3adi lapuk apabila pakar sains 8arat sendiri menyanggah tentang kebenaran teori e.olusi ini kerana tidak bersifat saintifik dan tidak dapat dibuktikan kesahihannya. ?akar sains semasa membuat kesimpulan baha%a !ar%in dan pengikut pengikutnya saha3a yang berasal dari monyet, sedangkan manusia yang lain berasal dari 2dam a.s. sepertimana yang disarankan oleh al 4ur5an. 'a lebih bersifat ideologi bukan fakta apabila ber3aya diperalatkan oleh golongan anti agama dan anti ketuhanan seperti +arl "ar@ bagi menafikan kebenaran %ahyu dan agama yang dianggap sebagai khayalan &Sulaiman <ordin, 1-)0: 7(*. Setelah !ar%inisme tidak dapat dipertahankan, al 4ur5an men3elaskan baha%a asal usul ke3adian manusia adalah daripada 2dam a.s. sepertimana yang di3elaskan di dalam ayat al 4uran yang bermaksud: #Hai sekalian manusiaA 8ertak%alah kepada tuhanmu &2llah* yang telah menciptakan kamu daripada seorang diri &2dam* dan daripadanya pula 2llah menciptakan isterinya &Ha%a*. !aripada keduanya 2llah

memperkembang biakkan lelaki dan perempuan yang banyak$ &Surah al <isaa 4: 1*

SOALAN DALAM TEKS

1. "enurut bahasa 2rab, manusia memba%a maksud se3enis hai%an yang boleh berfikir dan bertutur. Be ul!Salah 2. /harles !ar%in mengemukakan teori baha%a manusia itu berasal daripada beruk. Be ul!Salah Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

1." 1.".1

ETNIK Definisi E ni#

?erkataan etnik berasal daripada perkataan 'nggeris iaitu #ethnic$. +amus Collins Gem English Dictionary mendefinisikannya sebagai ras &race*. 'lmu yang mengka3i berkaitan dengan etnik dikenali sebagai #ethnology$ iaitu klasifikasi manusia berasaskan kepada faktor sosial dan kebudayaan. +a3ian berkaitan hubungan etnik dengan faktor geografi dan kependudukan dikenali sebagai #ethnography$ &/ollins, 1-03:107*. ?erkataan ini dipin3am oleh bahasa "elayu yang memba%a pengertian yang sama sepertimana yang digunakan di dalam bahasa 'nggeris &,. 'skandar, 1-)(: 2)2*. 1.".2 Kemun$ulan E ni#

,eori e.olusi asal usul manusia men3elaskan baha%a 3enis Homo Sapiens berkembang men3adi tiga etnik utama iaitu etnik /aucasoid, etnik "ongoloid dan etnik <egroid. Setiap satu etnik itu mempunyai bentuk tubuh badan dan %arna kulit yang berlainan yang disebabkan oleh faktor mutasi, seleksi dan #random genetic drift$. +lasifikasi

+roeber &1-40* membahagikan manusia kepada empat etnik utama &'smail Yusof, 2((3:30*: &i* /aucasoid yang terdiri daripada <ordik &;ropah Btara sekitar :aut 8altik*, 2lpine &;ropah ,engah dan ,imur*, "editterranean &sekitar :aut ,engah, 2frika Btara*, 2rmenia, 2rab, 'ran dan 'ndia. "ongoloid yang terdiri daripada 2siatic "ongoloid &2sia Btara, 2sia ,engah, 2sia ,imur*, "alayan "ongoloid &2sia ,engah, kepulauan 'ndonesia, "alaysia, Cilipina*, 2merican "ongoloid &dari ;skimo di 2merika Btara hingga penduduk ,erra del Cuego di 2merika Selatan*. <egroid mengandungi 2frican <egroid &benua 2frika*, <egrito &2frika ,engah, Semenan3ung ,anah "elayu, Cilipina, "alanesian &'rian, "alanesia*. ;tnik etnik yang tidak dapat diklasifikasikan seperti 8ushman &di daerah gurun +alahari di 2frika Selatan, Deddoid &pendalaman Sri :anka, Sula%esi Selatan*, 2ustroloid &penduduk asli 2ustralia*, ?olenesia &kepulauan "ikronesia dan ?olenesia* dan 2inu &pulau pulau +arafuto, Hokkaido di 9epun Btra*.

&ii*

&iii* &i.*

+lasifikasi etnik berdasarkan kepada pembahagian geografi dipelopori oleh =arn &1-11* dan /oon &1-12* yang membahagikan manusia kepada beberapa kategori etnik &'smail Yusof, 2((3:7(*: &i* 2merindian: penduduk asli di 2merika sebelum kedatangan orang ;ropah dan 2frika. &ii* "icronesia: penduduk di kepulauan "ikronsia dan sebahagian dari ?asifik 8arat. &iii* "alanesian ?apuan: penduduk <e% =uinea, Ci3i dan pulau pulau lain di ?asifik 8arat. &i.*2ustralian: peduduk asli di 2ustralia sebelum kedatangan ;ropah. &.* 2siatik: penduduk di 2sia ,enggara, 2sia ,imur, 2sia ,engah dan Siberia. &.i*'ndia: penduduk 'ndia. &.ii* ;uropean: penduduk di ;ropah, 2frika Btara dan 8arat !aya 2sia. &.iii* 2frican: penduduk 2frika di bahagian selatan padang pasir Sahara.

+e%u3udan pelbagai etnik, keturunan, bangsa, bahasa, %arna kulit, adat resam, kebudayaan dan sebagainya merupakan satu sunnatullah. 2llah S6, yang "aha 8erkuasa lagi "aha "engetahui senga3a men3adikan umat manusia dalam keadaan penuh perbe>aan. "atlamatnya tidak lain dan tidak bukan adalah semata mata bagi membolehkan manusia itu berkenal kenalan, beker3asama, tolong menolong dan saling hormat menghormati ke arah keamanan, keselamatan, kese3ahteraan, kemakmuran dan perpaduan manusia se3agat di atas muka bumi ini. Hal ini ditegaskan di dalam ayat al 4uran yang bermaksud: #Hai manusia, sesungguhnya +ami menciptakan kamu dari seorang lelaki, seorang perempuan dan men3adikan kamu berbangsa bangsa dan bersuku suku supaya kamu saling kenal mengenal. Sesungguhnya orang yang paling mulia di antara kamu di sisi 2llah ialah orang yang paling bertak%a di antara kamu. Sesungguhnya 2llah "aha "engetahui lagi "aha "engenal$ &Surah al Hu3arat, 4-: 13* 9usteru itu kelahiran masyarakat plural sememangnya merupakan satu fitrah, mengikut sunnatullah, ketentuan Eada5 dan Eadar 2llah S6, 9usteru itu ke%u3udannya diakui dan direstui oleh 'slam. 'stilah plural &ma3muk* diterima sebagai satu istilah di dalam se3arah "alaysia untuk membicarakan segala hal yang berkaitan dengan masyarakat atau rakyat yang terdiri daripada pelbagai keturunan, agama, %arna kulit, bahasa, kebudayaan, adat resam dan sebagainya. Fakyat atau %arga negara yang sedemikian dikenali dengan istilah #Ahli al Zimmah atau golongan Gimmi di dalam sesebuah negara 'slam &2l "aududi, 1-)4: 3*. 1.% 1.%.1 MAS&A'AKAT Definisi Mas(a)a#a

'lmu ka3ian berkaitan dengan hubungan etnik, kelompok kolompok dan masyarakat adalah antara cabang ilmu sains sosial yang muda usianya 3ika dibandingkan dengan disiplin disiplin ilmu sains kemasyarakatan dan kemanusiaan yang lain &'smail Yusof, 2((3: 7)*. !ari segi bahasa, dalam bahasa "elayu, perkataan masyarakat berasal dari perkataan 2rab. +amus !e%an mendefinisikan masyarakat

sebagai kumpulan manusia yang bergaul, hidup bersama dan hidup bermasyarakat &,. 'skandar, 1-)(: )10*. !alam bahasa 'nggeris dua perkataan yang digunakan iaitu #society$ dan #community$. #Society$ memba%a maksud hidup bersama dengan orang lain &/olins, 1-03: 7((*. #Community$ pula memba%a maksud kumpulan indi.idu yang hidup bersama dan mempunyai nilai bersama &/olins, 1-03: 1((*. !alam bahasa 2rab perkataan $masyarakat$ berasal dari akar kata #syara a, yusyari u, musyara atan$ memba%a maksud bersekutu, berkongsi dan sebagainya. 'a memba%a maksud hidup bersama dan bermasyarakat &'dris 2l "arba%i, 1-7(: 32(*. ?erkataan lain yang digunakan dalam bahasa 2rab ialah #mu!tama"$ dari akar kata #!ama"a, ya!ami"u, !am"an$ yang memba%a erti sebagai kumpulan, kehidupan, pergaulan dan masyarakat &'dris al "arba%i, 1-7(: 1(0*. ?ada keseluruhannnya definisi perkataan masyarakat memperlihatkan keseragaman dalam bahasa "elayu, 'nggeris dan 2rab sebagai perkongsian, persatuan, perkumpulan, usahasama dan pergaulan. !ari segi istilah, masyarakat seperti yang di3elaskan oleh +uncaraningrat sebagai kelompok terbesar dari makhluk makhluk manusia yang hidup ter3aring dalam satu kebudayaan &Sidi =a>alba, 1-01:7*. :inton mendefinisikan masyarakat sebagai kelompok manusia yang telah cukup lama hidup dan berker3a sama sehingga mereka dapat mengorganisasikan diri mereka dan berfikir tentang diri mereka sebagai kesatuan sosial yang mempunyai batas batas tertentu. 8eliau selan3utnya men3elaskan baha%a ke%u3udan kesinambungan, kelan3utan dan perpaduan sesebuah masyarakat itu bergantung kepada kemahuan yang sama di hati sanubari setiap indi.idu masyarakat tersebut &Sidi =aga>alba, 1-01:7*. Foucek dan 6aren mendefinisikan masyarakat sebagai #satu kumpulan manusia yang berhubungan secara tetap dan tersusun dalam men3alankan akti.iti akti.itinya secara kolektif dan merasakan baha%a mereka adalah hidup bersama$ &"usa 2hmad, 2((1: 0*. :yson pula mendefinisikan masyarakat sebagai bentuk bentuk pergaulan hidup keluarga, suku, etnik, bangsa, 3emaah agama, persyarikatan dan sebagainya. ,iga perkara yang ditekankan oleh beliau dalam memberikan definisi masyarakat adalah &Sidi =a>alba, 1-01: 1*: &i* Sebutan 3enis iaitu kelompok yang dapat dibayangkan dari 3enis yang sama iaitu sesama manusia, kelompok yang
1

dapat dibayangkan dari segi ke%u3udannya dalam bentuk konkrit dan kelompok yang dapat dibayangkan ke%u3udannya dari segi abstrak. &ii* :ingkungan masyarakat iaitu pergaulan hidup sesama manusia, semua golongan, semua lapisan dan semua kelompok membentuk masyarakat. &iii* Semua kesatuan sosial yang meliputi setiap golongan dan lapisan masyarakat. Hammudah 2bdalati mendefinisikan masyarakat dari segi istilah sebagai seluruh bentuk hubungan yang diatur oleh keakraban yang tinggi dari seseorang dalam pergaulannya dengan seseorang yang lain. 'a merupakan bentuk a%al bagi terciptanya keluarga &Hammudah 2bdalati, 1-03:01*. 8eliau selan3utnya men3elaskan baha%a masyarakat 3uga merupakan kelompok yang didalamnya terdapat indi.idu yang dapat memiliki sebahagian besar kegiatan dan berbagai bagai pengalaman yang sangat berguna baginya. !alam erti kata yang lain kelompok di mana ahli ahli yang berada didalamnya terikat oleh perasaan tanggung3a%ab dan identiti bersama. !ua perkara yang ditekankan oleh !rs. Sidi =a>alba ketika memberikan defenisi masyarakat dari segi istilah adalah &Sidi =a>alba, 1-01: 12*: &i* 'nteraksi manusia dengan manusia, hidup berkelompok dan di dalam masyarakat yang teratur. &ii* ?emeliharaan interaksi yang teratur dalam kelompok. 8eliau seterusnya men3elaskan baha%a masyarakat merupakan pergaulan hidup. ?ergaulan antara manusia dengan kelompok. 'nstitusi masyarakat bertanggung3a%ab mempertahankan hubungan yang teratur antara indi.idu dengan indi.idu yang lain. 2khirnya beliau men3elaskan baha%a masyarakat sebagai %adah kebudayaan. 'a bertanggung3a%ab membentuk kebudayaan tertentu. ?endapat pendapat yang tersebut di atas memperlihatkan perbe>aan dalam keseragaman. 6alaupun pendapat para sar3ana secara sepintas lalu memperlihatkan perbe>aan, tetapi sebenarnya mereka tetap bersependapat dari segi konsep masyarakat ketika membuat definisi masyarakat dari segi istilah. +uncarningrat melihat masyarakat dari persepektif kebudayaan. 8agi beliau masyarakat adalah kelompok manusia yang ter3alin melalui kebudayaan yang dimiliki. :inton menekankan dari segi ker3asama dalam 3angka pan3ang. +er3asama ini bertanggung3a%ab melahirkan cara hidup, cara berlaku, berbuat, cara bertindak dan sebagainya. /ara hidup inilah yang menyamai pendapat +uncarningrat yang men3elaskannya sebagai kebudayaan.
)

:yson pula melihat dari aspek suasana masyarakat, kerana menurut beliau masyarakat dipengaruhi oleh tiga suasana &Sidi =a>alba, 1-01: 0*: &i* ?engaruh alam ke atas kehidupan masyarakat adalah 3elas sekali. 6alaupun begitu perlu diingat baha%a ia bukanlah merupakan penentu tunggal dan utama dalam perubahan masyarakat kerana alam persekitaran dalam banyak hal boleh menghasilkan kesan yang besar ke atas kelompok sesebuah masyarakat. Caktor alam hanya syarat, apabila syarat itu tidak ada maka hilanglah sumber alam untuk kehidupan. &ii* ?engaruh manusia ke atas alam sekitar amat nyata. 'ni kerana manusia bertanggung3a%ab membentuk kebudayaan. /ontohnya manusia membuat pagar untuk kebunnya yang luas. ?agar itu adalah hasil ker3a manusia. Semakin tinggi pengetahuan, kemahiran dan teknologi sesebuah masyarakat, maka semakin besarlah kesan manusia ke atas alam. !alam ertikata yang lain akti.iti manusia merupakan faktor perubahan alam terbesar. +adang kadang ia boleh membina dan kadang kadang ia boleh merosakkan. &iii* ?engaruh manusia ke atas manusia 3uga tidak boleh diperkecilkan. Sebenarnya manusia sentiasa saling pengaruh mempengaruhi. +umpulan besar mempunyai pengaruh yang lebih besar ke atas seseorang indi.idu. 'ni bererti terdapat tiga bentuk pengaruh sesama manusia: &a* &b* &c* ?engaruh indi.idu ke atas indi.idu yang lain. ?engaruh kelompok ke atas indi.idu. ?engaruh indi.idu ke atas kelompok.

/ontohnya pemimpin berkaliber dan memiliki kepimpinan berkarisma banyak mempengaruhi masyarakatnya. !efinisi yang diberikan oleh Hammudah 2bdalati menitik beratkan keakraban hubungan antara anggota masyarakat. 8agi beliau keakraban hubungan antara anggota masyarakat dan adanya interaksi antara indi.idu dengan indi.idu yang lain secara langsung bertanggung3a%ab membentuk masyarakat. 'ni bererti masyarakat tidak akan %u3ud 3ika tidak %u3ud interaksi sesama manusia dan hubungan yang akrab untuk memenuhi keperluan bersama.

Sidi =a>alba 3uga menekankan faktor interaksi antara anggota masyarakat. !i samping itu beliau 3uga mengambil kira faktor %u3udnya interaksi yang terurus dan teratur. Caktor ini penting bagi menentukan kesinambungan dan kese3ahteraan masyarakat. Semakin erat interaksi dalam sesebuah masyarakat semakin kukuh, aman, selamat, se3ahtera dan sentosalah masyarakat tersebut. Sebaliknya semakin tidak teratur sesebuah masyarakat, semakin lemah, pincang dan kucar kacirlah masyarakat itu. +esimpulannya, %alaupun setiap sar3ana yang menyumbangkan pemikiran mereka dalam memberikan definisi masyarakat mempunyai pendekatan yang berbe>a, namun mereka mempunyai arah dan matlamat yang sama. !i mana indi.idu indi.idu, interaksi &pergaulan* dan peraturan &kebudayaan* merupakan perkara perkara yang diakui oleh semua sar3ana ketika mengemukakan definisi masyarakat. 1.%.2 Kemun$ulan Mas(a)a#a

2hli antropologi, sosiologi dan arkeologi pada keseluruhannya besependapat baha%a masyarakat manusia di dunia ini mengalami proses e.olusi. Ciedrichcist &1-0) 1041* mengatakan baha%a masyarakat berkembang melalui lima peringkat iaitu &2hmad +amar, 1-02: 14*: &i* &ii* &iii* &i.* &.* 8erburu dan memancing. "enternak. 8ertani. 8ertani dan berke3iranan. 8ertani, berke3iranan dan berniaga.

,eori ini menganalisis e.olusi masyarakat berdasarkan kepada kegiatan ekonomi. "asyarakat yang pertama di dunia di3elaskan oleh teori ini bergantung kepada hai%an dan ikan sebagai sumber ekonomi mereka. "asyarakat manusia ma3u setapak lagi apabila mereka tidak lagi memburu hai%an dan memancing ikan. Sebaliknya mereka mula menternak hai%an. Selepas itu mereka mula men3alankan kegiatan pertanian. ?ertanian mereka semakin meningkat apabila mereka tidak lagi berpindah randah ke tanah lain setelah hasil pertanian dituai. Sebaliknya mengusahakan tanah yang sama dan kesuburan tanah digantikan dengan ba3a dan alat pertanian yang semakin berkesan. ?eringkat terakhir dari e.olusi masyarakat manusia menurut Crierichcist ialah apabila masyarakat pandai men3alankan perniagaan.
-

,eori ini 3uga didasarkan kepada kegiatan ekonomi. ?eringkat pertama ialah perekonomian yang menggunakan bahan semula 3adi &alam ciptaan 2llah S6,* sebagai sumber ekonomi. /ontohnya men3alankan perniagaan melalui sistem pertukaran barangan dengan barangan &barter#. ?enggunaan %ang dalam kegiatan ekonomi dianggap oleh teori ini sebagai peringkat kedua. ?enubuhan institusi bank yang memberikan kredit kepada peniaga dianggap sebagai puncak perkembangan masyarakat. ,%eedie &1-)(:2* membahagikan peringkat perkembangan masyarakat kepada lima tahap: &i* Gaman 8atu :ama &$ld Stone Age#. Gaman ini 3uga dikenali sebagai #palaelithic. Gaman ini dikatakan bermula se3ak 7((,((( atau 4((,((( tahun yang silam. "ereka menggunakan alat yang diperbuat daripada batu kelikir seperti kapak, pahat dan pinggan mangkuk. "ereka tinggal di gua gua dan memburu hai%an. ,ahap ini dikatakan sebagai tahap tertua dalam tamadun dan masyarakat manusia di dunia ini. &ii* Gaman 8atu ?ertengahan &%iddle Stone Age#. Gaman ini 3uga dikenali sebagai #"esolithic$. Gaman ini merupakan tahap kedua dalam perkembangan tamadun manusia di dunia ini. 'a dikatakan bermula se3ak 27,((( tahun yang lalu dan ada pula yang mengatakan se3ak 1(,((( hingga 4,((( tahun yang lalu. "asyarakat manusia pada tahap ini semakin ma3u. "ereka telah menggunakan api untuk memasak. "ereka masih lagi men3alankan kegiatan memburu hai%an, meramu makanan dan masih lagi tinggal di dalam gua &!a.id F. Hughes, 1-17: )*. &iii* Gaman 8atu 8aru &<e% Stone 2ge#. '<eolithic adalah istilah lain yang digunakan untuk mengenali >aman ini. "asyarakat manusia pada tahap ini telah menghasilkan alat yang diperbuat daripada besi dan ta3am. Gaman ini bermula kira kira 2,7(( hingga 1,7(( tahun S.". 2lat alat yang diperbuat daripada besi secara meluas dipergunakan dalam perburuan dan ker3a harian. "ereka tidak lagi tinggal di dalam gua, malahan telah mula mendirikan rumah. ,etapi rumah itu masih lagi berhampiran dengan gua. "ereka telah menggunakan pinggan mangkuk yang diperbuat daripada tembikar. "ereka telah mula men3alankan kegiatan pertanian pindah. ?inggan mangkuk digunakan untuk mengisi nasi. "ereka lebih
1(

bertamadun dan hidup dalam keadaan yang lebih rukun dan damai. "ereka dipercayai telah menghasilkan alat perhiasan seperti rantai, gelang dan sebagainya. 2kti.iti pertanian mereka ialah padi huma. !i samping itu mereka masih lagi men3alankan kegiatan perburuan dengan menggunakan lembing yang diperbuat daripada besi. &i.*Gaman =angsa &(ron)e Age#. "asyarakat manusia pada tahap ini telah bertambah ma3u dan menggunakan alat alat diperbuat daripada gangsa seperti dulang, loceng dan sebagainya. &.* Gaman 8esi &*ron Age#. Gaman ini bermula se3ak tahun 1((( hingga )(( S.". 2lat alat yang dihasilkan pada masa itu diperbuat daripada besi yang bermutu tinggi. 2lat alat perhiasan yang digunakan 3uga tinggi mutunya. 'ni membuktikan %anita >aman ini telah pandai men3aga kebersihan dan pandai pula menggunakan perhiasan. "ereka tidak lagi tinggal berhampiran dengan gua. "ereka tinggal di tanah lembah dan lereng bukit yang subur. ,ahap e.olusi yang dikemukakan di atas merupakan pendapat ahli arkeologi. ,idak hairanlah 3ika sekiranya mereka men3adikan alat alat untuk berker3a sebagai kayu ukur untuk menentukan tahap e.olusi masyarakat. 'ni berbe>a dari pendapat pendapat terdahulu dari ini yang melihat besi dianggap oleh se3arah sebagai >aman pemisah antara prase3arah dengan >aman se3arah. Gaman se3arah ialah bermulanya tradisi penulisan rekod se3arah &Slametmul3ono, 1-14: 31*. 2l Carabi &0)( -7("* 3uga tidak ketinggalan dalam memberikan pandangan tentang kemunculan masyarakat. 8eliau memulakan perbincaraannya dengan menekankan sifat semula 3adi manusia. 8ibit pertama pertumbuhan masyarakat bermula dari naluri semula 3adi keperluan setiap indi.idu kepada indi.idu yang lain. "ereka saling memerlukan antara satu sama lain dalam segala bidang kehidupan. "ereka sentiasa tolong menolong dan sifat ini akhirnya men3adikan manusia hidup berkelompok. +elompok kelompok ini akhirnya melahirkan sebuah masyarakat. ?ada peringkat permulaan kehidupan manusia ini, tiga perkara penting men3adi asas kehidupan mereka iaitu makanan, pakaian dan tempat tinggal. +eperluan kepada tiga unsur ini menyebabkan sesebuah
11

masyarakat itu akan terbentuk dari empat kumpulan dan inilah yang di3elaskan sebagai masyarakat desa &'dris Gakaria, 1-01: 0(*: &i* ?etani. &ii* ?embuat rumah. &iii* ?enenun kain. &i.*?embuat kasut. ,etapi apabila sesebuah masyarakat itu semakin berkembang, empat kumpulan lain diperlukan. lnilah yang dikatakan sebagai masyarakat kota: &i* ,ukang kayu. &ii* ,ukang besi. &iii* Saudagar. &i.*?eniaga runcit. 'bnu +haldun &1332 14(1"* 3uga tidak ketinggalan dalam memberikan pandangannya berkaitan dengan kemunculan masyarakat. 8eliau men3elaskan baha%a manusia dari segi tabiatnya merupakan makhluk yang lemah. +elemahan ini amat 3elas sekali 3ika ditin3au secara dekat ke atas indi.idu indi.idu tertentu. "isalnya dalam usaha memenuhi keperluan asas seperti makanan. +elemahan manusia tidak dapat dinafikan. Bntuk mendapatkan makanan sesuap pagi dan sesuap petang, manusia terpaksa bertungkus lumus sepan3ang hari kerana perlu kepada bercucuk tanam. !alam usaha menghasilkan makanan, kekerdilan manusia 3elas kelihatan kerana ia memerlukan alat alat tertentu untuk membantunya men3alankan kegiatan perekonomian. ,anpa alat bantuan ini manusia menghadapi kesukaran. Hleh kerana lemahnya indi.idu manusia, maka ia memerlukan hidup berkelompok agar dapat tolong menolong dan bergotong royong dalam menyempurnakan keperluan mereka secara kolektif &Hsman !in, 1-01: 1-*. !emikian 3uga dalam hal memenuhi segala keperluan kehidupan manusia yang lain seperti men3amin keselamatan dan sebagainya. Hleh itu, keperluan hidup bermasyarakat merupakan naluri semula 3adi yang mesti ada pada setiap manusia. "asyarakatlah yang bertanggung3a%ab men3amin dan mengekalkan kehidupan yang aman, selamat, se3ahtera dan harmoni bagi manusia. +e%u3udan masyarakat bemula dari indi.idu indi.idu. !ari situlah terbentuknya satu organisasi masyarakat yang terikat kepada satu
12

norma dan nilai yang dipatuhi bersama oleh setiap anggota masyarakat. 'bnu +haldun selan3utnya menegaskan baha%a kemunculan masyarakat adalah satu ketentuan daripada 2llah S6, atau sunnatullah. 8eliau men3elaskan baha%a masyarakat secara keseluruhannya tidak banyak dipengaruhi oleh indi.idu indi.idu tetapi banyak dipengaruhi oleh tekanan iklim, pemakanan, hubungan rapat antara satu sama lain, kekayaan dan sebagainya &2hmad +amar, 1-02: 3(*. 6alaupun hebat dalam bidang sosiologi, namun nama 'bnu +haldun kurang diton3olkan oleh ahli ahli sosiologi kini. "ereka lebih mengagungkan nama seperti 2uguste /omte, "a@ 6eber, +arl "ar@, ,homas Hobbes, 9ohn Stuart "ill, "achea.illi dan lain lain. Sedangkan sumbangan 'bnu +haldun lebih besar dan lebih a%al daripada mereka. "alahan mereka banyak mengambil teori 'bnu +haldun dan memperkembangkannya pada masa kini. 1.%." *i)i Mas(a)a#a

8ro%nel menyenaraikan lima ciri masyarakat &"usa 2hmad, 2((1: 0 -*: &i* +elompok kelompok 3iran yang mengenali antara satu dengan yang lain. &ii* +elompok itu menyeluruh dirangkumkan dalam kaedah umur, 3antina, kepintaran, fungsi dan pertolongan, sifat gotong royong antara satu dengan lain. &iii* 'a terbendung dalam kelompok berker3asama, terdapatnya kebanyakan daripada akti.iti akti.iti besar dalam penghidupan yang dian3urkan bersama. &i.*"empunyai perasaan kasih atau #sence of belonging, di samping mempunyai identiti kelompok &group identity* dan perpaduan. &.* +elompok yang kecil seperti keluarga, desa atau pekan kecil di mana seseorang itu dapat berkenalan rapat sesama mereka.

SOALAN DALAM TEKS

3.

8erikan tiga &3* peringkat e.olusi manusia menurut Hidebrand.

13

4.

,erangkan apa yang anda faham dengan Gaman 8esiI

Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

1.+ 1.+.1

KEBUDA&AAN Definisi Ke,u-a(aan

+amus al %un!id +i al ,ughah -a al .A"lam men3elaskan baha%a perkataan #al tha/afah$ adalah perkataan yang paling tepat untuk defenisi kebudayaan dalam bahasa 2rab. 'a merupakan tingkat tingkat kema3uan yang dicapai oleh manusia untuk memperbaiki taraf hidup mereka meliputi bidang ilmu pengetahuan, sains, teknologi, ekonomi, bahasa, kesusasteraan, seni rupa, seni bina dan sebagainya &2l "un3id, 1-)3: )1*. +amus Collins Gem English Dictionary men3elaskan baha%a perkataan #culture$ merupakan perkataan yang paling sesuai untuk definisi kebudayaan dalam bahasa 'nggeris. 'a merupakan cara hidup manusia di dalam kedua dua bidang iaitu pemikiran dan kebendaan yang meliputi agama, ilmu pengetahuan, sains teknologi, ekonomi, undang undang, seni bina dan sebagainya. 'a di%arisi dari satu generasi ke generasi lain dan berbe>a dari satu masyarakat ke satu masyarakat yang lain &/ollins, 1-02: 121*. !alam bahasa "elayu, 0amus De-an men3elaskan baha%a pekataan kebudayaan berasal dari empat suku kata iaitu #ke, budi, daya dan #an. '+e$ dan #an$ merupakan penambahan di a%al dan di akhir bagi menyempurnakan kata nama. 8udi memba%a maksud akal atau fikiran. #!aya pula memba%a maksud usaha dan ikhtiar. 'a memba%a maksud segala daya usaha manusia untuk mengatasi segala masalah kehidupan mereka dan usaha menyesuaikan diri dengan alam persekitaran. Segala galanya tersirat di dalam ilmu pengetahuan, sains, teknologi, ekonomi, falsafah, bahasa, kesusasteraan, seni bina dan sebagainya &,.'skandar, 1-)1: 13)*. +esimpulannya, kebudayaan ialah cara hidup dan pencapaian manusia dalam bidang pemikiran dan kebendaan yang meliputi ilmu pengetahuan, falsafah, teknologi, ekonomi, politik, kesenian, bahasa, kesusasteraan dan sebagainya.
14

1.+.2 .a/

Unsu) Bu-a(a Ke,u-a(aan se0a1a

8erikut merupakan unsur unsur yang terdapat dalam setiap kebudayaan di dunia ini. Hersko.its &1-40* menyenaraikan empat unsur &'smail Yuosf, 2((3: 12(*: &i* 2lat teknologi. &ii* Sistem ekonomi. &iii* +eluarga. &i.*+ekuasaan politik. +luckhohn &1-73* menyenaraikan tu3uh unsur: &i* ?eralatan dan kelengkapan hidup manusia. +ebendaan dan teknologi. &ii* "ata pencarian dan sistem ekonomi. &iii* Sistem sosial. &i.*8ahasa. Bnsur pertama dipela3ari lebih a%al daripada agama dan adat resam. &.* +esenian. &.i*?engetahuan. &.ii* 2gama. .,/ A# i2i i #e,u-a(aan

'a meliputi perburuan, penternakan, perdagangan, berkebun dan sebagainya. .$/ K3m4le#s unsu)5unsu)

,ermasuk sistem pemilikan tanah, teknik menanam, memba3ak dan lain lain. .-/ Unsu)5unsu) )e #e,u-a(aan

'a mengandungi unit kebudayan paling mudah sama ada kebendaan seperti anak panah dan sebatang pena atau bukan kebendaan seperti ber3abat tangan. .e/ Fa# 3) 4en1a)uhi #e,u-a(aan

17

!a%son di dalam bukunya 1he Source of Cultural Change, menyenaraikan empat faktor &'smail Yusof, 2((3: 124*: &i* ?ersekitaran 'aitu keadaan penempatan manusia. Yang utama ialah keadaan muka bumi, iklim dan sebagainya. &ii* 8angsa dan etnik +epelbagaian bangsa, ras dan etnik mempengaruhi corak kebudayaan. &iii* ?sikologi. &i.*;konomi ?enghidupan berekonomi mencorakkan kebudayaan. Cischer di dalam bukunya Anthropology menyenaraikan tiga faktor &'smail Yusof, 2((3: 124*: &i* :ingkungan hidup. &ii* Fas dan etnik. &iii* 'nteraksi antara bangsa dan masyarakat. 'nteraksi antara bangsa dan masyarakat semestinya saling pengaruh mempengaruhi kebudayaan yang mereka miliki. .f/ Pe)u,ahan #e,u-a(aan

!ua 3enis perubahan: &i* !alaman yang diba%a seseorang ke dalam sesebuah masyarakat seperti idea, konsep dan penemuan baru. &ii* :uaran hasil dari interaksi antara etnik dan antara bangsa berlaku pengaruh mempengaruhi dan pin3am memin3am. .1/ Pemin0aman #e,u-a(aan

,iga 3enis pemin3aman kebudayaan: &i* !ifusi 'a memba%a maksud penyebaran dan pemindahan unsur unsur dari satu kebudayaan ke dalam kebudayaan lain. &ii* 2kulturasi 8erlaku akibat percantuman dua kebudayaan atau lebih.

11

&iii* .h/

2similasi ?enyesuaian sesuatu kebudayaan dengan kebudayaan lain. Si#a4 e)ha-a4 #e4el,a1aian #e,u-a(aan

,erdapat tiga sikap terhadap kepelbagaian kebudayaan: &i* Etnocentrisme "elihat sesuatu berasaskan kepada bangsa dan kebudayaan sendiri. :antas memandang rendah terhadap kebudayaan lain &Superiority comple2*. &ii* 3enocentrisme "elihat kebudayaan sendiri lebih rendah dari kebudayaan orang lain &inferiority comple2*. &iii* 4elati5isme "enilai sesuatu kebudayaan sebagai sesuatu yang relatif kerana ia tidak dapt dinilai secara ob3ektif. ?enilian sesuatu kebudayaan itu ditentukan oleh perspektif kebudayaan itu sendiri. JA6APAN SOALAN DALAM TEKS 1. 2. 3. 8etul 8etul &i* &ii* &iii* ?erekonomian #natural$. ?erekonomian menggunakan %ang. ?erekonomian menggunakan kredit.

4.

Gaman ini bermula se3ak tahun 1((( hingga )(( S.". 2lat alat yang dihasilkan pada masa itu diperbuat dariapda besi yang bermutu tinggi. 2lat alat perhiasan yang digunakan 3uga tinggi mutunya. 'ni membuktikan %anita >aman ini telah pandai men3aga kebersihan dan pandai pula menggunakan perhiasan. "ereka tidak lagi tinggal berhampiran dengan gua. "ereka tinggal di tanah lembah dan lereng bukit yang subur.

1)

BAB 2 MASYARAKAT MALAYSIA DALAM SEJARAH

OBJEKTIF BAB

Selepas mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh: 1. Memahami konsep masyarakat plural. 2. Memahami se3arah a%al masyarakat "alaysia. 3. Memahami se3arah masyarakat plural di "alaysia. 4. Memahami masyarakat plural baharu di "alaysia.

2.1

PENGENALAN

"alaysia merupakan salah sebuah negara yang masyarakatnya terdiri daripada pelbagai keturunan, etnik, %arna kulit, agama, bahasa, kebudayaan dan adat resam yang tersendiri. 'a merupakan satu satunya negara masyarakat plural yang paling ber3aya di alaf baru ini dalam mengekalkan keamanan dan perpaduan. "asyarakat ma3muk mempunyai konsepnya dan se3arah yang tersendiri di "alaysia. KONSEP PLU'ALITI 2.2.1 Definisi Bahasa

?erkataan #plural$ berasal dari perkataan 'nggeris iaitu #plurality$. 2kar kata asalnya ialah #plural$. 'a memba%a maksud lebih dari satu, 3umlah besar dan ma3oriti &/ollins, 1-03:4(3*. ?erkataan ini dipin3am secara langsung oleh bahasa "elayu men3adi #plural$. ?erkataan ini baru saha3a digunakan dalam bahasa "elayu men3elang alaf baru ini. Sebelum ini istilah #ma!mu $ digunakan. 'a dipin3am terus dari perkataan 2rab iaitu #ma!mu5. 2sal akar katanya ialah '!ama" yang memba%a maksud mengumpulkan dan menghimpunkan. #*!ma5 memba%a maksud permuafakatan dan persatuan. #*!ma5$memba%a maksud perkumpulan dan perhimpunan. #%a!mu5
10

memba%a maksud yang dihimpunkan dan yang dikumpulkan &'dris al "arba%i, 1-7(: 1(0*. 'a dipin3am oleh bahasa "elayu dan digunakan secara meluas dalam disiplin ilmu se3arah, kenegaraan, sains politik dan sosiologi. #"a3muk$ dalam bahasa "elayu menurut +amus !e%an didefinisikan sebagai kumpulan manusia yang hidup di sesuatu tempat, mengikut peraturan dan cara hidup tertentu yang terdiri daripada pelbagai kaum, bangsa, ras atau etnik, negara, keturunan, bahasa, %arna kulit dan adat resam &,. 'skandar, 1-)1: )(1*. 2.2.2 Definisi Is ilah

'stilah #plural$ pertama kali diperkenalkan oleh 9.S. Curni.al di dalam bukunya Colonial policy and practice6 A compareti5e study of (urma and 7etherland *ndia &,ing /he% ?eh, 1-)-: )1*. +a3ian itu dilakukan ke atas masyarakat plural di 8urma dan 'ndonesia. 'a digunakan untuk menghuraikan tentang masyarakat yang mempunyai ciri ciri perpecahan dan konflik antara kumpulan etnik di ba%ah satu sistem pemerintahan atau politik. !alam lain perkataan, #plural$ memba%a maksud masyarakat yang terdiri daripada pelbagai etnik yang mempunyai agama, budaya, bahasa, adat resam dan sebagainya yang tersendiri, berbe>a di antara satu sama lain. 2.2." Pe)s4e# if P3li i#

Setelah itu, muncul ramai pakar sosiologi yang membicarakan tentang masyarakat plural. ?erbe>aan pendapat merupakan satu fitrah manusia. ,erdapat dua kumpulan berdasarkan pandangan dari sudut politik iaitu &,ing /he% ?eh, 1-)-: )2*: &i* ?endapat pakar sosiologi dahulu atau lama yang bersependapat, menegaskan baha%a masyarakat plural terdiri daripada kelompok yang %u3ud pembahagian kuasa politik. "ereka disatukan berasaskan kepada ketaatan dan kesetiaan yang mencorakkan nilai bersama &cross-cutting#. /ontohnya ialah di 2merika Syarikat, sebagai sebuah negara demokrasi yang stabil yang dicorakkan oleh kera3aan. &ii* ?endapat pakar sosiologi terkemudian atau baharu yang bersependapat, menegaskan baha%a masyarakat plural adalah masyarakat yang terbentuk berasaskan kepada
1-

hubungan etnik dan ras yang berlainan di ba%ah satu sistem pemerintahan. 2.2.% Pe)s4e# if 4eme)in ahan

!ari sudut golongan pemerintah 3uga terbahagi kepada dua kumpulan pendapat iaitu &,ing /he% ?eh, 1-)-: )3*: &i* =olongan pemerintah adalah dari kaum ma3oriti atau golongan terbesar. ?endapat ini dikemukakan oleh ".H. Smith dan :.2. !epres. 'a diasaskan kepada penelitian terhadap masyarakat secara keseluruhannya. !i mana pada hakikatnya %u3ud 3urang perbe>aan kaum di dalam masyarakat plural. <amun demikian penguasaan politik tetap berada di tangan golongan terbesar. 9ika dicabar, kera3aan boleh bertukar men3adi kera3aan satu parti. "ungkin berakhir dengan pemerintahan ketenteraan. &ii* =olongan pemerintah adalah terdiri dari etnik minoriti. ?endapat ini diketengahkan oleh ;.ans dan <e%ham. ?ertapakan kuasa asing atau kuasa luar di sesebuah negara, bermulalah pemerintahan ke atas golong ba%ahan tempatan. 6u3ud 3urang pemisah antara golongan ba%ahan dengan golongan pemerintah. +uasa asing ini bukan saha3a mendominasi kuasa politik malah kuasa ekonomi negara tersebut. 'mplikasinya ialah %u3udnya ketidak seimbangan etnik dan kebudayaan. ?ihak pemerintah memisahkan pusat kota metropolitan dari koloninya dan menguat kuasakan pemerintahan dari situ. "ereka selan3utnya melakukan penindasan ke atas golongan ba%ahan. "ereka 3uga memba%a masuk imigran untuk membangun dan menguasai ekonomi dan sosio budaya tempatan. ?en3a3ah selan3utnya menggariskan peraturan tertentu ke atas golongan di3a3ah, menggubal dasar a%am, pentadbiran, undang undang, pendidikan, kebudayaan dan sebagainya. 2.2.+ Pe)s4e# if S3sial -an Bu-a(a

!ari sudut sosial dan budaya 3uga terdapat dua pendapat yang berbe>a:
2(

&i* ?lural dari segi sosial. !i mana masyarakat plural lahir hasil dari perbe>aan struktur sosial dari kalangan pelbagai etnik atau sosial, bukan berasaskan budaya. &ii* ?lural dari segi budaya. !i mana kelahiran masyarakat plural itu berlaku atas dasar perbe>aan budaya antara pelbagai etnik, bukan perbe>aan struktur sosial. 2.2.7 *i)i

!ari sudut ciri masyarakat plural pula terdapat 3uga dua pendapat yang bertentangan &,ing /he% ?eh, 1-)-: )2*: &i* "esti %u3ud konflik. ?endapat ini dikemukakan oleh ramai pakar sosiologi. ?endokong "ar@ist contohnya menolak faktor etnik sebagai asas politik dan pemerintahan sesebuah masyarakat plural. Sebaliknya konflik kelas antara golongan bourgeoisie &kapitalisJpemerintah* dengan golongan proletariat &peker3aJpetani*. "ereka menegaskan baha%a koflik antara etnik dan penindasan merupakan satu aspek hubungan kelas. +esedaran perkauman pada hemat mereka adalah kesedaran palsu. +onflik kelas dalam masyarakat plural bukan kerana %u3udnya perbe>aan kaum, sebaliknya merupakan perbe>aan kelas. "ar@ist mencadangkan 3alan penyelesaian konflik kelas dalam masyarakat plural melalui re.olusi bersen3ata dan berdarah golongan plolitariat ke atas golongan bourgeoise. ?endapat yang lebih kurang sama dikemukakan oleh 9ohn Fe@. 8eliau menegaskan baha%a %alaupun %u3ud sistem sosial sebagai syarat penting dalam memahami masyarakat plural tetapi konflik antara etnik lebih ketara dari konsensus dalam masyarakat plural. 8eliau menegaskan lagi baha%a konflik dan ketegangan di dalam masyarakat ma3muk akan lebih mudah ter3adi 3ika perbe>aan etnik itu berlaku atas garis ekonomi. ?endapat ini merumuskan baha%a ciri utama masyarakat plural ialah meluasnya konflik, percanggahan, ketegangan dan paksaan. +onflik mudah ter3adi apabila ketiadaan kosensus nilai dan
21

&ii*

kepelbagaian kebudayaan. Sememangnya %u3ud autonomi dalam bidang kebudayaan antara bahagian di dalam sistem sosial masyarakat plural. ?aksaan dan pergantungan dari segi ekonomi, dasar integrasi sosial, tetapi pemisahan garis ekonomi antara etnik menyebabkan kurang interaksi antara etnik. /ontohnya antara pekedai dengan petani. 'nteraksi berlaku sebentar ketika urusan 3ual beli produk masing masing. Hubungan di dalam sesuatu kelompok berbentuk prima dan hubungan dengan kelompok lain sebagai pilihan, sekunder dan segmental. ,idak mesti %u3ud konflik. ?endapat ini dikemukakan oleh pakar sosiologi #+unctional. "ereka menyangkal mesti %u3ud konflik sebagai ciri utama masyarakat plural. Selan3utnya mereka mengkritik teori tersebut di atas dan menganggapnya sebagai teori yang lemah kerana mengabaikan aspek perpaduan. ,eori yang mengutamakan ke%u3udan konflik di dalam masyarakat plural yang analisisnya berasaskan kebudayaan dianggap tidak sesuai oleh pakar sosiologi #functional. Hal ini disebabkan, ia mengabaikan fenomena sosial dan tidak menghiraukan ikatan sosial antara kelompok atau etnik. ?endekatan masyarakat istime%a yang digunakan oleh teori yang menekankan mesti %u3ud konflik di dalam masyarakat plural 3uga tidak sesuai. Sanggahan ini dikemukakan oleh pakar sosiologi #functional atas alasan baha%a masyarakat plural bukan sebuah masyarakat istime%a. 'a tidak berbe>a dari masyarakat biasa yang mempunyai susun lapis yang kompleks atau masyarakat yang mempunyai masalah etnik minoriti. "ereka berhu3ah lagi, masyarakat plural terbina daripada beberapa bahagian yang membentuk satu kesatuan dari segi politik, sosial, ekonomi, kebudayaan dan sebagainya di sesuatu tempat yang bersatu padu. !ari segi politik masyarakat plural berada di ba%ah satu sistem yang berganding bahu %alaupun mereka hidup berasingan, interaksi yang kurang dan terbatas dalam hal 3ual beli di pasar. ;konomi mereka 3uga terpisah mengikut garis etnik. !i mana setiap etnik berfungsi di dalam sektor ekonomi yang tersediri. 'ni
22

tidak bererti mereka berpecah belah kerana disatukan oleh satu sistem politik. 2.2.8 Tin1#a

"asyarakat plural mempunyai tingkat tingkatnya yang tersendiri. 2da masyarakat plural yang lebih tinggi kedudukannya dari masyarakat plural yang lain. /ontohnya di 2frika Selatan yang terdiri daripada empat etnik utama iaitu etnik berkulit putih, etnik berkulit hitam, etnik rendah dan lain lain etnik. !i 2merika Syarikat terdiri dari dua kumpulan etnik utama iaitu etnik berkulit putih dan etnik berkulit hitam. !i "alaysia mempunyai tiga etnik utama iaitu "elayu, /ina dan 'ndia, di samping 2(( etnik kecil di seluruh Semenan3ung, Sabah dan Sara%ak. 2.2 SEJA'A9 A6AL MAS&A'AKAT MALA&SIA Semenan3ung ,anah "elayu mula didiami oleh manusia se3ak 27,((( tahun yang lalu. ,etapi mereka pupus. ;tnik yang terus dapat bertahan hingga hari ini adalah seperti berikut: 2.".1 P)i,umi5O)an1 Asli

?enduduk Semenan3ung ,anah "elayu yang terus kekal hingga hari ini ialah pribumi yang terdiri dari dua kumpulan iaitu iaitu Hrang 2sli dan "elayu. ?enduduk etnik Hrang 2sli di Semenan3ung ,anah "elayu men3elang tahun 1--7 ber3umlah -7,312. Secara kasar mereka boleh dibahagikan kepada tiga kumpulan besar &Cau>iah Shaffie 2(((: 271*: &i* <egrito yang ter3urai enam klan iaitu +intak, +ensiu, 9ahai, "enderiE, 8ateE dan :anoh. &ii* Senoi pula ter3urai enam klan 3uga iaitu ,emiar, Semai, /he 6ong, 9ahut, SemoE 8eri dan "ahmeri. &iii* "elayu 2sli 3uga ter3urai kepada enam klan iaitu ,emuan, Semelai, 9akun, Seletar, Hrang +anak dan Hrang +uala. ;tnik <egrito mempunyai kepercayaan kepada ketuhanan iaitu +arai &+arei*, Hrang Hidup dan ,ok ?edin. "ereka mempunyai kepercayaan dosa dan pahala serta pembalasan di akhirat. ;tnik Senoi mempunyai kepercayaan ketuhanan sama seperti etnik <egrito. ;tnik "elayu 2sli pula percaya kepada animisme.
23

<amun demikian di ka%asan yang kurang percampuran dengan masyarakat "elayu iaitu di ka%asan pedalaman, kepercayaan mereka adalah lebih kurang sama dengan etnik <egrito dan Senoi. "ereka tinggal di pedalaman. 9usteru itu mereka rata rata tidak terpengaruh dengan Hinduisme, 8udhisme dan 'slam kecuali selepas "alaysia mencapai kemerdekaan dengan adanya kegiatan dak%ah 'slamiah maka sebahagian orang 2sli telah menerima 'slam. 2.".2 E ni# Mela(u

;tnik "elayu merupakan penduduk terbesar di Semenan3ung ,anah "elayu, Sabah dan Sara%ak. "ereka bermastautin di "alaysia se3ak 2,7(( S.". ,erdapat 3uga di selatan ,hailand, Cilipina dan merata rata tempat di 2lam "elayu. "ereka termasuk dalam kelompok #2ustronesia yang bertutur dalam bahasa "elayu dan dikaitkan dengan se3arah Hrang "elayu 2sli &?roto "alay*. ?enulisan secara 3elas tentang etnik "elayu telah bermula di >aman keagungan +esultanan "elayu "elaka &abad ke 17*. Sebelum kedatangan lslam etnik "elayu percaya kepada animisme, Hinduisme dan 8udhisme. ;tnik "elayu telah menerima 'slam secara rasmi mulai abad ke 17. 'slam mempunyai pengaruh yang amat besar, luas dan mendalam ke atas etnik "elayu, sama ada dari segi rupa, bentuk, luaran atau dalaman sehinggakan etnik "elayu dan 'slam disinonimkan dan tidak dapat dipisahkan. 'slam mempengaruhi kehidupan etnik "elayu dalam beragama, pendidikan, ilmu pengetahuan, bahasa, kesusasteraan, adat resam, kebudayaan, kesenian dan sebagainya. Yang lebih utama lagi 'slam bertanggung3a%ab menubuhkan kera3aan kera3aan "elayu 'slam bermula se3ak >aman keagungan +esultanan "elayu "elaka dalam abad ke ke 17 di seluruh Semenan3ung ,anah "elayu. ;tnik "elayu merupakan etnik yang pertama menegakkan pemerintahan dan kera3aan kera3aan di Semenan3ung ,anah "elayu. "ereka sebagai etnik utama dan tunggak utama masyarakat plural di "alaysia. 2."." E ni# *ina

;tnik /ina merupakan etnik kedua terbesar di Semenan3ung ,anah "elayu selepas etnik "elayu. Hubungan tanah besar /ina dengan Semenan3ung ,anah "elayu telah %u3ud se3ak sekian lama iaitu se3ak kelahiran kera3aan maritim di rantau ini. /ontohnya kera3aan :angkasuka di +edah, yang diasaskan pada tahun 1((".

24

2.".%

E ni# In-ia

;tnik 'ndia merupakan etnik ketiga terbesar selepas etnik "elayu dan /ina di Semenan3ung ,anah "elayu. Hubungan benua kecil 'ndia dengan Semenan3ung ,anah "elayu telah lama %u3ud melalui perdagangan. Hinduisme bertanggung3a%ab menubuhkan kera3aan kera3aan maritim Hindu 8udha di 2lam "elayu termasuk kera3aan :angkasuka di +edah sebelum penubuhan kera3aan "elayu "elaka lagi. 2.".+ :aman Kesul anan Mela(u Mela#a

?ada >aman keagungan +esultanan "elayu "elaka, ramai pedagang pedagang dari 2rab, /ina, 'ndia dan lain lain kepulauan "elayu datang ke "elaka. "elaka se3ak itu men3adi bandar kosmopolitan yang penduduknya terdiri daripada pelbagai etnik. Se3umlah kecil yang bermastautin tetap tinggal di situ. ,etapi tidak melahirkan masyarakat plural kerana mereka diasimilasikan ke dalam masyarakat "elayu yang dikenali sebagai #komuniti baba$. "asyarakatnya terdiri daripada pelbagai etnik tetapi tetap mengamalkan budaya tempatan. Sebab itulah ia tidak dikategorikan sebagai masyarakat plural &Cau>iah Shaffie 2(((: 27)*. SOALAN DALAM TEKS

1. Sebelum kedatangan 'slam, masyarakat "elayu berfahaman HinduJ8uddha saha3a. Be ul!Salah 2. 'stilah #plural$ pertama kali diperkenalkan oleh 9.S. Curni.al di dalam bukunya /olonial ?olicy and ?ractice: 2 compareti.e Study of 8urma and <etherland 'ndia &,ing /he% ?eh 1-)-:)1*. 2. 9. S Curni.al 8. 2.8 "eide.el /. F.H 6insteadt !. 8. Harrison Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

2.% MAS&A'AKAT PLU'AL

27

2.%.1

Kemun$ulan

"asyarakat plural di Semenan3ung ,anah "elayu hanya bermula selepas kemasukan orang /ina dan 'ndia secara besar besaran, bermula apabila berlaku campur tangan 'nggeris di ,anah "elayu untuk mema3ukan sektor ekonomi perlombongn bi3ih timah dan ladang getah mulai tahun 1040. !alam tahun 10)( an penduduk ,anah "elayu hanya ber3umlah 7((,((( orang. 9umlah itu meningkat secara mendadak. /ontohnya pada tahun 1-21 ber3umlah 3.3 3uta orang &Cau>iah Shaffie, 2(((: 2)(*. 2.%.2 *i)i Mas(a)a#a Plu)al Mala(sia

/iri ciri utama masyarakat pural "alaysia adalah seperti berikut &"ohamad 'dris Saleh, 1--0: 3( 37*: .a/ E#3n3mi

?emisahan etnik berlaku atas perbe>aan bidang ekonomi sekaligus menyebabkan berlakunya pemisahan dari segi demografi. ;tnik /ina di lombong bi3ih, etnik 'ndia di estet getah dan etnik "elayu di pedalaman dan menyebabkan interaksi dan sosialisasi antara tiga etnik utama ini adalah terhad dalam 3ual beli saha3a di pasar dan kedai. "ereka mengamalkan agama, kebudayaan dan adat resam masing masing. 2similasi etnik /ina dan 'ndia ke dalam masyarakat "elayu sepertimana yang berlaku di >aman +esultanan "elayu "elaka tidak berlaku. 'tulah yang dimaksudkan dengan masyarakat plural. ?lural dari segi masyarakat dan plural dari segi budaya. Se3ak itu 3umlah penduduk etnik /ina mengatasi etnik "elayu. "isalnya dalam tahun 1-31, 73K penduduk ,anah "elayu terdiri daripada etnik /ina. Sedangkan etnik "elayu hanya 44.)K. +etika "alaysia mencapai kemerdekaan dalam tahun 1-7), penduduk etnik "elayu mengatasi semula etnik etnik lain dengan menguasai 4-.0K, etnik /ina 3).2K, etnik 'ndia 11.3K dan etnik etnik lain 1.0K. Hal ini disebabkan berlakunya migrasi sub etnik "elayu dari seluruh 2lam "elayu terutama dari 'ndonesia. Seluruh penduduk 2lam "elayu dan 'ndonesia adalah etnik serumpun yang semuanya beragama 'slam, bertutur dalam bahasa "elayu dan mengamalkan kebudayaan dan adat resam "elayu &Cu>iah Shaffie, 2((1: 27-*. "igrasi itu sebenarnya telah bermula se3ak abad ke 17 lagi. /ontohnya etnik 9a%a sebagai masyarakat perdagangan di samping
21

pedagang 2rab dan 'ndia dan /ina di >aman +esultanan "elayu "elaka. "ereka meninggalkan "elaka apabila ia di3a3ah oleh ?ortugis mulai tahun 1711. ;tnik 9a%a berhi3rah semula ke "alaysia men3elang abad ke 1terutama di negeri negeri Selat sebagai pedagang kecil, kelasi dan orang ga3i. "ereka 3uga berhi3rah ke negeri negeri lain di "alaysia terutama 9ohor melalui Singapura. "ereka 3uga berhi3rah ke Selangor dan ?erak sebagai peneroka. Sebelum itu etnik "inangkabau dari Sumatera 8arat telah bermastautin di <egeri Sembilan se3ak abad ke 14. ?roses itu berlan3utan hingga abad ke 1). Hrang 8ugis dari Sula%esi pula bermastautin di Selangor, ?erak dan 9ohor. !ari segi komposisi dan bilangan penduduk 'ndonesia yang berhi3rah ke "alaysia, etnik 9a%a merupakan kumpulan terbesar. !alam tahun 1-3(, 3umlah mereka lebih dari 1),((( orang, kemuudian diikuti oleh etnik "inangakabau, 8an3ar dan 8ugis &Cu>iah Shaffie, 2((1: 213*. .,/ A1ama

2spek agama merupakan ciri masyarakat plural "alaysia yang terpenting. 9adual 1.1 ini menerangkan perangkaan l-7).
9adual 1.1

A1ama 'slam 8uddha /onfuciousJ,aoisme Hinduism +ristian

E ni# "elayu /inaJ'ndia /ina 'ndia /inaJ'ndia dll

Pe)a us 73 1).3 11 ) )

Bmat 'slam merayakan beberapa perayaan penting di sepan3ang tahun Hi3riah. 2ntaranya adalah sambutan 2%al "uharram, "aulidur Fasul, <u>ul al 4ur5an, 'dil Citri dan 'dil 2dha. ?enganut 8uddha mengutamakan perayaan hari 6esak. ?enganut +onfusius dan ,oisme memu3a roh dato5 nenek, merayakan hari 3adi de%a de%a yang dipu3a dan diraikan pada setiap tahun. ?enganut Hinduisme merayakan hari !eepa.ali dan ,haipusam. ?enganut +ristian merayakan hari +rismas dan ;aster. .$/ Pen-i-i#an
2)

Sebelum kemerdekaan "alaysia 1-7), pendidikan "elayu bersifat tradisional yang berteraskan penga3ian al 4ur5an dengan menggunakan bahasa "elayu sebagai bahasa pengantar. ?endidikan /ina 3uga bersifat tradisional iaitu berasaskan pengetahuan klasik konfusius yang masih berorientasikan tanah besar /ina. ?endidikan 'ndia menggunakan bahasa ,amil sebagai pengantar di mana kebanyakan buku teks diimport dari 'ndia yang memberi pengetahuan mengenai kebudayaan, se3arah dan geografi benua kecil 'ndia. .-/ P3li i#

!emi kepentingan politik dan ekonomi, pen3a3ah 'nggeris men3alankan dasar #di5ide and rule$. ?emisahan etnik "elayu, /ina dan 'ndia disenga3akan melalui faktor ekonomi dan demografi. Sebab itulah hanya etnik "elayu tetap menumpukan kesetiaan mereka kepada ,anah "elayu. Sedangkan etnik /ina pula kesetiaan mereka berkiblatkan tanah besar /hina. ;tnik 'ndia pula berkiblatkan benua kecil 'ndia. 'a tergambar dalam per3uangan a%al menuntut kemerdekaan dari 'nggeris sebelum dari tahun 1-47 hingga 1-7). ?erpecahan dan konflik antara etnik tidak dapat dielakkan. "asalah ini diserahkan kepada entik etnik tersebut untuk menyelesaikannya setelah mencapai kemerdekaan tahun 1-7). "asyarakat plural di "alaysia bertanggung3a%ab mengurus kumpulan masing masing. "ereka bersaing antara satu sama lain untuk merebut sumber yang terhad. +eadaan ini diperburukkan lagi dengan ke%u3udan setengah pemimpin etnik tertentu yang mengambil kesempatan untuk meraih populariti dan sokongan dari etnik masing masing. +egagalan satu kumpulan memba%a ke3ayaan kepada kumpulan lain. +etegangan entik kian meningkat. ?ertelingkahan, konflik dan perbalahan berlaku. +eganasan kadangkala tidak dapat dielakkan. .e/ Ke,u-a(aan

Setiap etnik utama di negara ini me%arisi tamadun dan kebudayaan besar dunia. ;tnik "elayu dengan %arisan tamadun dan kebudayaan "elayu, etnik /ina me%arisi tamadun dan kebudayaan antara yang tertua di dunia dari tanah besar /hina dan etnik 'ndia me%arisi tamadun dan %arisan terkenal dari benua kecil 'ndia. SOALAN DALAM TEKS

20

3. 9elaskan sistem pendidikan <egara sebelum tahun 1-7). 4. Senaraikan perayaan yang disambut oleh umat 'slam pada setiap tahun. Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

2.+ MAS&A'AKAT PLU'AL BA'U "asyarakat plural "alaysia ber%a3ah baru selepas tertubuhnya "alaysia pada tahun 1-13 dengan kemasukan Sabah dan Sara%ak. 2.+.1 E ni# Sa,ah

Sabah merupakan salah sebuah negeri di "alaysia yang mempunyai penduduk seperti Semenan3ung ,anah "elayu. ;tnik /ina bermastautin di bandar bandar utama. !i Sabah etnik peribumi lebih ramai 3umlahnya. "ereka boleh dibahagikan mengikut pembahagian pertempatan mereka seperti berikut: .a/ Pe)sisi)an

?enduduk peribumi di pesisiran pantai Sabah terdiri daripada keturunan seperti berikut: &i* Hrang 8runei "a3oriti mereka berhi3rah ke Sabah dalam abad ke 11. +ebanyakan mereka beker3a sebagai pedagang dan pentadbir. "ereka tinggal di barat daya pantai Sabah seperti di ?adas, +alias, ?apar dan +imanis. 1((K orang 8runei beragama 'slam sama seperti etnik "elayu di Semenan3ung "alaysia. &ii* Hrang 8a3au "ereka berasal dari ?ulau Sulu dan "indanau, selatan Cilipina yang berhi3rah ke Sabah dalam abad ke 10. "ereka bermastautin di barat daya Sabah yang berpusat di +ota 8elut. "ereka 3uga bermastautin di pantai timur Sabah yang berpusat di Semporna dan ?ulau ,imbang. !i pantai timur Sabah, mereka dikenali sebagai #orang samal$. ?eker3aan mereka adalah sebagai petani dan pesa%ah padi. Sama seperti orang 8runei, mereka 1((K beragama 'slam. "ereka mempunyai amalan tradisi tersendiri seperti
2-

&iii*

&i.*

upacara #ngedung$ iaitu amalan bertukar tukar 3uadah makanan dan upacara bertindik. Hrang Suluk "ereka berasal dari ?ulau Sulu, selatan Cilipina. ?eker3aan mereka adalah sebagai ahli perniagaan, pengutip hasil laut dan pengutip hasil hutan. ?ertempatan utama mereka ialah di "arudi, Sandakan dan :ahad !atu. !ari kalangan mereka telah lahir ramai pemimpin terkenal seperti Syarif Bmar. Sama seperti orang 8runei dan 8a3au mereka beragama 'slam. Hrang +ada>an "ereka merupakan etnik pribumi yang terbesar di Sabah. "ereka tinggal di lembah Fanau dan lembah ,ambunan. !ari segi agama mereka percaya kepada #+ino ringan$ iaitu kuasa pencipta bumi dan makhluk lain. Sebahagian mereka beragama +ristian. "ereka 3uga mempunyai sistem kehakiman tradisi yang tersendiri iaitu "ahkamah 2nak <egeri. 'a mengendalikan undang undang adat orang +ada>an. 2nggota mahkamah itu terdiri daripada ketua rumah pan3ang, orang orang tua masyarakat tersebut. Hrang +ada>an 3uga kaya dengan pesta seperti #?esta "enuai$. !i pesta ini #,arian Sama>au$ dipersembahkan.

.,/

Pen-alaman

!i ka%asan pendalaman Sabah, penduduk utamanya ialah Hrang "urut. ?usat pertempatan mereka ialah ,enom, Fundum dan ?esiangan. ,empat tinggal mereka ialah di dalam rumah pan3ang. Sumber ekonomi mereka bergantung kepada padi huma, memburu binatang dan mengutip hasil hutan. !ari segi agama mereka percaya kepada #2ki +opuno$. 'a mempunyai kuasa penciptaan alam dan penyelesaian semua masalah. ,erdapat etnik etnik kecil yang lain mendiami Sabah seperti Hrang Fungus, Hrang ,ambanuo, Hrang Sungai, Hrang "aragang, Hrang 8isaya, Hrang 'dahan, Hrang ,idong dan Hrang 8amarau. 2.+.2 E ni# Pe)i,umi Sa)a;a#

Sara%ak merupakan salah sebuah negeri di "alaysia yang telah mempunyai penduduk se3ak 4(,((( tahun dahulu di =ua <iah. ?ada umumnya penduduk peribumi atau bumiputera Sara%ak terbahagi kepada dua golongan iaitu penduduk pesisiran pantai dan pendalaman.

3(

.a/

Pe)sisi)an

?esisiran pantai Sara%ak didiami oleh peribumi daripada etnik berikut: &i* Hrang "elayu "ereka telah berhi3rah ke Sara%ak pada abd ke l7 yang lalu dari ?ulau Sumatera, 'ndonesia. +ebanyakan daripada mereka bermastautin di bandar :idah ,anah, sekitar sungai Sara%ak. "ereka mempunyai ketua yang terkenal seperti !atuk ?ermati 9epang. ;konomi mereka bergantung kepada akti.iti pertanian, nelayan dan sebagai pedagang. "ereka beragama 'slam dan menguasai tulisan 3a%i dengan baik sekali. "elanau "ereka bermastautin di sekitar sungai 'gan, sungai Hya dan sungai "ukah. 2kti.iti ekonomi mereka bergantung kepada tangkapan ikan, bersa%ah padi dan membuat sagu. ?ada keseluruhannya, mereka 3uga beragama 'slam sama seperti orang "elayu.

&ii*

.,/

Pe-alaman

!i pedalaman Sara%ak didiami oleh beberapa etnik peribumi seperti di ba%ah ini: &i* Hrang 'ban 3uga dikenali dengan nama #!ayak :aut$ "ereka merupakan keturunan peribumi terbesar yang mendiami ka%asan pedalaman Sara%ak. "ereka berasal dari sungai +apuas, +alimantan, 'ndonesia. ?etempatan utama mereka ialah di sungai Saribas, sungai Sekarang, sungai 8atang :upar dan sungai Fa3ang. "ereka mendiami rumah rumah pan3ang yang diketuai oleh seorang ketua yang dikenali dengan nama #,uai Fumah$. !ari segi agama mereka percaya kepada beberapa tuhan iaitu tuhan peperangan yang dikenali dengan nama #Singling 8urong$, tuhan bumi yang dikenali dengan nama #?ulang =ama$ dan roh serta hantu. "ereka mempunyai beberapa perayaan sepan3ang tahun. !i antara yang penting ialah #=a%ai Fanyai$. Sebahagian daripada mereka beragama +ristian.

31

&ii*

8idayuh "ereka 3uga merupakan golongan peribumi atau bumiputera yang mendiami ka%asan pedalaman Sara%ak. "ereka mendiami rumah rumah pan3ang terutama di sepan3ang sungai Samarahan dan sungai Sadong. Sumber ekonomi mereka ialah menanam padi huma dan meramu hasil hutan. Hrang +ayan L "ereka tinggal di ka%asan pedalaman Sara%ak. "ereka membuat penempatan di hulu sungai 8aram. "ereka dikatakan berpindah randah dari satu tempat ke satu tempat yang lain seperti beberapa etnik Hrang 2sli di Semenan3ung "alaysia pada satu masa dahulu untuk men3alankan akti.iti ekonomi. "ereka beragama +ristian. Hrang ?enan "ereka terkenal sebagai pemburu bintang liar yang mahir. 2kti.iti ekonomi mereka ialah memungut hasil hutan terutama rotan dan damar. !engan hasil hutan itu membolehkan mereka menukarkannya dengan barangan keperluan harian seperti beras, garam dan lainnya. !i ka%asan pedalaman Sara%ak 3uga terdapat etnik etnik lain iaitu +enyah dan +elabit. JA6APAN SOALAN DALAM TEKS

&iii*

&i.*

1. 2.

Salah 2

3. Sebelum kemerdekaan "alaysia 1-7), pendidikan "elayu bersifat tradisional yang berterasaskan penga3ian al 4ur5an dengan menggunakan bahasa "elayu sebagai bahasa pengantar. ?endidikan /ina 3uga bersifat tradisional iaitu berasaskan pengetahuan klasik konfusius yang masih berorientasikan tanah besar /hina. ?endidikan 'ndia menggunakan bahasa ,amil sebagai pengantar. !i mana kebanyakan buku teks diimport dari 'ndia yang memberi pengetahuan mengenai kebudayaan, se3arah dan geografi benua kecil 'ndia. 4. Bmat 'slam merayakan beberapa perayaan penting di sepan3ang tahun Hi3riah. 2ntara lain ialah 2%al "uharram, "aulidurrasul, <u>ul al 4ur5an, 'dil Citri dan 'dil 2dha.
32

?enganut 8udha mengutamakan perayaan hari %esak. ?enganut +onfusius dan ,aoisme memu3a roh datuk nenek, merayakan hari 3adi de%a de%a yang dipu3a dan diraikan pada setiap tahun. ?enganut Hinduisme merayakan hari !eepa.ali dan ,haipusam. ?enganut +ristian merayakan hari +rismas dan ;aster.

33

34

BAB 3 PERLEMBAGAAN MALAYSIA DALAM KONTEKS HUBUNGAN ETNIK DI MALAYSIA

OBJEKTIF BAB

Selepas mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh: 1. Men a#)if#an pengertian dan kedudukan ?erlembagaan "alaysia. 2. Men0elas#an konsep serta keperluan perlembagaan dalam sesebuah negara. 3. Mem,in$an1#an pandangan 'slam terhadap kepentingan perlembagaan. 4. Men(ena)ai#an ciri ciri ?erlembagaan "alaysia. 7. Men0elas#an unsur unsur tradisi yang terkandung dalam perlembagaan. 1. Menilai kepentingan perlembangaan dalam konteks hubungan etnik di "alaysia.

".1

PENGENALAN

?erlembagaan merupakan sebuah dokumen yang mengandungi undang undang dan susunan peraturan yang sangat penting dan tertinggi dalam sesebuah negara bagi me%u3udkan satu pentadbiran dan pengurusan yang cekap, adil dan saksama kepada rakyat. Hleh yang demikian setiap indi.idu hendaklah mematuhi keluhuran perlembagaan dan sentiasa akur dengan ketetapan yang telah didokumenkan. Selain itu, ia merupakan garis panduan bagi pembentukan undang undang sama ada di pihak kera3aan atau rakyat dan sesiapa saha3a. +esemua bentuk perundangan adalah tertakluk di ba%ah perlembagaan yang men3adi asas kepada yang lain. Setiap undang undang yang bertentangan dengan perlembagaan akan terbatal secara automatik. !i dalam perlembagaan tersebut terdapat peruntukan peruntukan umum tentang corak pemerintahan, hak asasi manusia,
37

kerakyatan, politik, pilihanraya, agama, bahasa, tanah dan lain lain. ?erlembagaan yang mengandungi undang undang dibentuk selaras dengan kehendak semasa serta memenuhi kehendak dan kemahuan rakyat. 9usteru perkara yang menyentuh hal hal yang berkaitan dengan ke%arganegaraan, bahasa, agama dan kedudukan istime%a bumiputera adalah men3adi faktor penting dalam perlembagaan bagi melahirkan hubungan etnik yang erat serta mampu untuk me%u3udkan keamanan di kalangan rakyat "alaysia.

SOALAN DALAM TEKS

1. 8incangkan kepentingan ?erlembagaan dalam konteks hubungan etnik di "alaysia. 2. 2pakah yang anda tahu tentang perlembagaanI

Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

".2

MAKNA DAN KEDUDUKAN PE'LEMBAGAAN

"alaysia adalah merupakan sebuah negara demokrasi yang berdaulat sudah tentu mempunyai perlembagaan sendiri yang digubal sebagai panduan pentadbiran dan pemerintahan negara. Hleh yang demikian, perlembagaan yang digubal berperanan menentukan bidang kuasa pemerintahan, bentuk sesebuah kera3aan dan hak hak rakyat. !i dalam perlembagaan terdapat prinsip prinsip yang mengandungi bentuk institusi institusi negara seperti pemerintahan, perundangan dan kehakiman. Setiap perkara tersebut dinyatakan kuasa dan pernanannya yang tersendiri dalam kerangka pemerintahan dan pentadbiran sesebuah negara. ?erlembagaan 3uga digubal sebagai garis panduan tentang corak pemerintahan, sistem politik dan pentadbiran sesebuah negara dan dalam masa yang sama memberi perlindungan kepada rakyat. Selain itu, di dalam perlembagaan dinyatakan tanggung3a%ab dan ke%a3ipan setiap %arganegara terhadap pemerintah dan negara &Foslan, 2((1: 41*. Hleh yang demikian, perlembagaan dibahagikan kepada dua iaitu perlembagaan bertulis dan tidak bertulis. ?erlembagaan bertulis merupakan satu bentuk perlembagaan yang dikumpul dan disusun
31

dalam satu dokumen. "anakala perlembagaan yang tidak bertulis pula merangkumi semua prinsip perlembagaan yang tidak dikumpul dalam satu dokumen seperti undang undang yang diluluskan oleh parlimen dan keputusan keputusan mahkamah &<a>ri "uslim, 2((7: 3*. 9usteru itu, perlembagaan adalah merupakan suatu kumpulan undang undang dasar yang menentukan bagaimana sesebuah kera3aan itu memerintah dan men3alankan tanggung3a%ab terhadap orang yang diperintah. 'a mengandungi satu set hak, kuasa dan prosedur yang menga%al hubungan antara autoriti a%am dalam sesebuah negara dan autoriti a%am dengan rakyat &"ansor, 2((7: 121*.

SOALAN DALAM TEKS

3.

8erikut adalah kenyataan &ANG BENA' tentang perlembagaan "alaysia KE*UALI 2. =aris panduan pemerintahan 8. !ikumpul dan disusun dlam satu dokumen /. Satu kumpulan undang undang dasar sesebuah kera3aan !. Satu set undang undang kera3aan 8ritish di Hindia ,imur

Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

"." KONSEP PE'LEMBAGAAN ?erlembagaan ?ersekutuan 1-7) memperlihatkan beberapa ciri pemerintahan dan perlembagaan sesebuah negara demokrasi. 'anya menekankan prinsip pemerintahan berasaskan undang undang. ?erlembagaan men3adi tunggak kepada semua undang undang yang sedia digubal atau yang akan digubal. Sebarang percanggahan akan terbatal dengan sendiri pada percanggahan tersebut. +edudukan ?erlembagaan sebagai undang undang tertinggi adalah amat penting bagi sebuah negara yang mengamalkan sistem ?ersekutuan seperti "alaysia. !engan demikian pentadbiran negara dapat di3alankan dengan mudah, lancar tanpa %u3udnya persaingan dengan pihak lain terutamanya kera3aan negeri &Foslan, 2((1: 41*.

3)

!i "alaysia tidak ada satu institusi pun yang boleh mengatasi ketinggian perlembagaan. ?arlimen sendiri memperolehi kuasanya daripada perlembagaan dan mempunyai kuasa yang terhad. 'anya tidak boleh menggubal undang undang bagi perkara yang terletak diluar bidang kuasa yang diberikan kepadanya. "alahan ketiga tiga badan kera3aan iaitu perundangan, kehakiman, eksekutif mahupun Yang !i ?ertuan 2gong 3uga tertakluk kepada ?erlembagaan "alaysia &"ohammad Suffian Hashim: 1-0)*. 'ni kerana secara 3elas di dalam peruntukan ?erkara 4&1* baha%a ?erlembagaan "alaysia adalah undang undang utama persekutuan dan setiap undang undang dan apa saha3a yang diluluskan berla%anan dengan perlembagaan yang sedia ada maka dengan sendiri setiap yang berla%anan itu terbatal. +edudukan dan kuasa tertinggi perlembagaan ini dikenali sebagai ketinggian perlembagaan &:ihat Fa3ah 3.1*.
Fa3ah 3.1
?erlembagaan ?ersekutuan

Bndang Bndang :ain di "alaysia

?arlimen

"ahkamah

Yang di ?ertuan 2gong

SOALAN DALAM TEKS

4. 7.

1.

9elaskan secara ringkas konsep perlembagaanI 8erikut adalah badan badan kera3aan yang berada di ba%ah ?erlembagaan "alaysia KE*UALI 2. Bndang undang 8. +ehakiman /. ;ksekutif !. ?rofesional 2pakah yang akan ter3adi sekiranya berlaku percanggahan sesuatu dasar yang digubal dengan perlembagaanI

30

Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

".% ISLAM DAN PE'LEMBAGAAN 'slam meletakkan pemerintahan adalah suatu perkara yang penting. 'anya adalah satu proses di mana manusia yang hendak mentadbir alam ini perlu kepada satu peraturan dan undang undang yang boleh men3adi garis panduan kepada mereka. Sememangnya negara yang hendak ditadbir perlu %u3ud sebuah perlembagaan yang men3adi dasar yang utama dalam negara tersebut. Hleh yang demikian, perlembagaan yang pertama digubal bagi melincinkan pentadbiran negara 'slam "adinah dikenali sebagai Sahifah "adinah. Se3ak dari permulaan 'slam lagi Fasulullah S26 telah meletakkan asas yang penting di dalam pentadbiran baginda iaitu perlembagaan. Setelah mendirikan kera3aan 'slam "adinah, baginda telah membina mas3id sebagai tempat untuk melaksanakan pemerintahan yang tersedia didalamnya satu perlembagaan yang bertulis, yang men3adi panduan dan tunggak yang amat penting bagi menyatupadukan masyarakat yang berbagai etnik dan kaum. 'ni kerana bagi me%u3udkan keharmonian sesebuah negara dan toleransi di kalangan kaum, maka baginda S26 telah menggubal perlembagaan tersebut yang terdiri daripada 4) fasal yang meliputi huraian tentang segala keperluan negara 'slam "adinah. "enurut al "aududi ?erlembagaan 'slam ini mempunyai empat unsur utama sebagai ru3ukan iaitu al 4uran, al Sunnah, amalan +hulafa5 al Fashidin dan pendapat golongan mu3tahid. +e%u3udan perlembagaan ini membuka ruang kepada masyarakat atau penduduk menikmati keamanan dan kese3ahteraan dalam negara. Selain itu, dengan ke%u3udan perlembagaan ini, ia men3adi asas kepada negara lain meniru dan membentuk satu perlembagaan tersendiri bagi memenuhi kehendak dan keperluan negara mereka seperti yang berlaku kepada sistem peperiksaan a%am &S?2* yang diperkenalkan oleh negara /hina, men3adi asas kepada negara lain di dunia sebagai satu kaedah melantik pen3a%at a%am dalam negara mereka. ?erlembagaan ini membuktikan baha%a satu persekutuan di kalangan masyarakat berbilang kaum telah diasaskan melalui tu3uan tu3uan dan kepentingan politik bersama &2bdul 2>i> 8ari, 2((1*.

3-

SOALAN DALAM TEKS

). 9elaskan secara ringkas ?erlembagaan "adinah yang telah digubal oleh FasulullahI 0. 2pakah unsur perlembagaan 'slamI Semak 3a%apan anda di akhir bab ini. ".+ KEPE'LUAN PE'LEMBAGAAN ?erlembagaan ?ersekutuan adalah merupakan suatu keperluan kepada rakyat di negara ini, memandangkan faktor latar belakang dan budaya yang berbe>a di kalangan pelbagai kaum di negara ini. 8agi men3amin kestabilan politik di negara ini, sebuah perlembagaan yang dibentuk adalah merupakan hasil tolak ansur dan pakatan antara kaum dan etnik di negara ini. !emi kestabilan dan perpaduan ianya digubal dengan mengambil kira persefahaman dan persetu3uan di kalangan kaum se3a3ar dengan syarat 'nggeris yang hanya memberi kemerdekaan kepada ,anah "elayu sekiranya %u3ud perpaduan di kalangan masyarakat pelbagai kaum. ?emuafakatan politik dan tolak ansur antara pemimpin kaum utama di ,anah "elayu telah membuahkan hasil dan M?akatan "urni5, M8iud 9ro 8uo" atau 54 N 15 telahpun dibentuk dalam aspek menghormati hak dan kepentingan kaum dalam ?erlembagaan ?ersekutuan. 2ntara pemuafakatan yang telah dibentuk dalam perlembagaan seperti: &i* &ii* &iii* &i.* &.* +edudukan agama 'slam sebagai agama rasmi negara. 8ahasa "elayu sebagai bahasa kebangsaan. Fa3a ra3a "elayu sebagai ra3a berperlembagaan. +edudukan dan hak keistime%aan orang "elayu. "asyarakat bukan "elayu mendapat keistime%aan sebagai %arganegara dan mendapat layanan yang sama dengan masyarakat tempatan &"ansor, 2((7: 124 127*.

+e%u3udan pemuafakatan ini dapat mengekalkan nilai nilai kemasyarakatan di kalangan etnik dan kaum yang saling memahami baha%a agama, adat resam dan nilai nilai budaya yang diamalkan oleh penduduk di negara ini merupakan hak peribadi dengan syarat
4(

masing masing saling hormat menghormati hak dan kepentingan semua rakyat "alaysia. ?rinsip memberi dan menerima ini, yang men3adi tun3ang kepada persefahaman dan kestabilan politik serta sosial yang ber3aya dipertahankan sehingga kini. Selain daripada itu kera3aan 3uga sentiasa memastikan penerusan kestabilan ini berlan3utan dengan mengadakan dasar dasar dan peruntukan yang ditokok tambah dalam perlembagaan sebagai mekanisme bagi menga%al masyarakat supaya sentiasa berada dalam landasan yang telah ditetapkan &Gulhilmi O Fohani, 2((3: 1)7*.

SOALAN DALAM TEKS

-. 1(.

2pakah keperluan perlembagaan "alaysiaI <yatakan pemuafakatan yang telah di ambil oleh pemimpin kaum di negara iniI

Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

".7 *I'I5*I'I PE'LEMBAGAAN MALA&SIA ?erlembagaan "alaysia 1-7) telah digubal dan dikemukakan oleh Suruhan3aya Feid yang diketuai oleh :ord Feid. Suruhan3aya tersebut telah memulakan tugas pada 9un 1-71 dan menyiapkan laporan tersebut men3elang bulan Cebruari 1-7). Seterusnya perlembagaan yang telah disiapkan itu dibahaskan oleh parti parti utama negara dan diluluskan oleh "a3lis ?erundangan pada 9un 1-7) dan penguatkuasaan perlembagaan itu dilaksanakan pada 31 Hgos 1-7). ?enguatkuasaan ini ber3alan atas dasar konsensus apabila rakyat berbangsa "elayu bersetu3u memberikan kerakyatan secara M3us soli5 kepada semua penduduk bukan "elayu di "alaysia pada masa itu. Sebaliknya bukan "elayu bersetu3u menerima unsur unsur tradisi dalam masyarakat "elayu sebagai kandungan dalam ?erlembagaan "alaysia &Gulhilmi O Fohani, 2((3: 273 274*. <egara kita merupakan sebuah persekutuan di mana ke%iba%aan perlembagaan atau kuasa dibahagikan antara sebuah kera3aan pusat
41

&persekutuan* dengan 13 buah negeri. ?erlembagaan "alaysia sebagai sebuah persekutuan mempunyai ciri ciri asas seperti berikut: &i* "empunyai ketua negara &Fa3a 8erperlembagaan* bagi ?ersekutuan ,anah "elayu yang dikenali sebagai Yang !ipertuan 2gong. 8aginda dipilih dari kalangan sembilan orang Fa3a "elayu dan memegang 3a%atan tersebut untuk tempoh lima tahun dan bertindak atas nasihat kabinet dan "a3lis Fa3a ra3a. Selain itu ketua perlembagaan bagi setiap negeri ialah Sultan, Fa3a atau Yang !ipertua <egeri. Setiap negeri mempunyai "a3lis Bndangan <egeri yang dipilih melalui pilihan raya untuk tempoh lima tahun dan pentadbiran negeri diketuai oleh seorang "enteri 8esar atau +etua "enteri. <egara !emokrasi 8erparlimen yang diketuai oleh seorang +etua +era3aan iaitu ?erdana "enteri. 8eliau dilantik di kalangan parti yang memenangi pilihan raya dan mempunyai bilangan anggota terbanyak dalam !e%an Fakyat. ?erdana "enteri 3uga akan menubuhkan sebuah +abinet &9emaah "enteri* yang men3adi badan tertinggi dalam menggubal dasar kera3aaan &Foslan Gainuddin, 2((1: 72*. ?erlembagaan memperuntukkan 'slam sebagai agama rasmi persekutuan, tetapi pada masa yang sama tidak mengasaskan "alaysia sebagai negara teokrasi dan dengan 3elas 3aminan kebebasan agama. ?erlembagaan memperuntukkan ketinggian perlembagaan dan kebebasan undang undang. ?erlembagaan memperuntukkan pengasingan kuasa ketiga tiga cabang kera3aan. 'ni bermakna seluruh 3entera pentadbiran, bukan saha3a eksekutif yang diketuai oleh ?erdana "enteri dan dibantu oleh kabinet serta seluruh birokrasi. +etiga ketiganya mempunyai status yang sama, tiada satupun yang lebih tinggi daripada yang lain dan setiap satunya mempunyai fungsi dan tanggung3a%ab yang berbe>a.

&ii*

&iii*

&i.*

&.*

?erlembagaan memperuntukkan sebuah badan kehakiman yang berasingan dan bebas daripada ka%alan parlimen dan eksekutif. 8idang kuasa kehakiman adalah eksklusif untuk menentukan
42

pertikaian hak hak serta liabiliti lain dalam perlembagaan &,un "ohamed Suffian, 1--(: 13)*.

SOALAN DALAM TEKS

11. 12.

8ilakah perlembagaan malaysia digubalI Siapakah yang mengemukakan perlembagaan yang telah digubalI

Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

".8

KANDUNGAN PE'LEMBAGAAN

?erlembagaan ?ersekutuan mengandungi 103 perkara yang dibahagikan dalam 17 bahagian. ?erlembagaan ini mengandungi pelbagai perkara seperti kuasa Yang !ipertuan 2gong, ?arlimen, +abinet, 8adan +ehakiman dan mempunyai peruntukan tentang ke%arganegaraan, tanah, agama rasmi, bahasa +ebangsaan, kedudukan istime%a orang "elayu, perkhidamatan a%am, pembangunan negara, hak asasi dan pilihan raya &Foslan Gainuddin, 2((1: 73 74 *. Fingkasan kandungan ?erlembagaan ?ersekutuan adalah seperti berikut:
9adual 3.1
Baha1ian 1 2 3 Ba, 1 1 1 2 3 1 2 3 4 7 1 1 1 2 Pe)#a)a 14 7 13 14 22 23 20 2 2- 31 32 3) 30 3- 43/ 44 17 11 10 1)( )2 )3 )0( 01 Kan-un1an <egeri negeri, 2gama dan Bndang undang +ebebasan 2sasi ?erolehan +e%arganegaraan ?enamatan +e%arganegaraan ,ambahan tentang +e%arganegaraan +epala <egara dan "a3lis Fa3a ra3a "a3lis Fa3a ra3a ?emerintah 8adan ?erundangan ?ersekutuan 2cara ?erundangan +eupayaan terhadap harta dan lain lain <egeri negeri Hubungan antara +era3aan ?ersekutuan +era3aan <egeri ?embahagian +uasa ?emerintah

7 1

dengan

43

) 0 1( 11 12 122 13 14 17

3 4 7 1 ) 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

02 03 -1 -2 -3 -7 -72 -7; -1 112 1122 112; 113 12( 121 1312 132 140 14- 171 172 173 174 11( 111 1112 112 10( 101 102 103

?embahagian beban ke%angan ,anah ?embangunan negara Siasatan persekutuan terhadap negeri "a3lis <egara bagi +era3aan ,empatan ?eruntukan peruntukan ke%angan Sabah dan Sara%ak ?ilihanraya +ehakiman ?erkhidmatan a%am +uasa khas menentang perbuatan sub.ersif dan kuasa kuasa darurat 8ahasa +ebangsaan +edudukan istime%a orang "elayu 2m dan pelbagai ?erlindungan tambahan bagi Sabah dan Sara%ak ?eruntukan sementara dan peralihan ?engecualian dan kedaulatan Fa3a ra3a "ahkamah khas ,iada tindakan yang boleh diambil terhadap yang !ipertuan 2gong dan Fa3a ra3a kecuali dengan kei>inan peguam negara.

SOALAN DALAM TEKS

13. +andungan ?erlembagaan ?ersekutuan terdiri daripadaPPPP bahagian. 2. 12 8. 13 /. 14 !. 17 14. +andungan berikut adalah benar tentang perlembagaan KE*UALI 2. +ebebasan 2sasi 8. "ahkamah khas /. 8ahasa +ebangsaan !. ?emusatan kuasa Fa3a ra3a 17. ?erkara 1 4 membincangkan hal hal berkaitan 2. ,anah 8. 2gama /. <egara !. <egeri

44

Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

".<

UNSU'5UNSU' T'ADISI DALAM PE'LEMBAGAAN PE'SEKUTUAN

?engekalan unsur unsur tradisi adalah amat penting bagi tu3uan untuk me%u3udkan identiti "alaysia dan memupuk persefahaman ke arah perpaduan. 'a adalah merupakan kontrak sosial yang telah dipersetu3ui bersama semasa penggubalan perlembagaan. "enurut ,un Salleh 2bas &1--)*, unsur unsur tradisi ini meliputi bahasa, agama, kedudukan istime%a orang "elayu dan bumiputra Sabah dan Sara%ak serta pemerintahan bera3a. Sudah men3adi kela>iman kepada mana mana negara yang berdaulat mempunyai unsur unsur tradisi yang men3adi tun3ang dan kekuatan kepada pembinaan negara. 'anya %u3ud ratusan tahun sebelum perlembagaan "alaysia digubal pada tahun 1-7) dan berperanan menstabilkan negara &2bdul 2>i> 8ari: 2((1*. +epentingan unsur unsur tradisi ini dapat dilihat dengan 3elas apabila dilindungi di ba%ah 2kta Hasutan dan di anggap sebagai isu isu sensitif yang dilarang dalam perbincangan a%am. Bnsur unsur ini 3uga penting kerana men3amin kestabilan politik dan sistem pemerintahan yang cekap lagi adil. ,anpa unsur unsur tersebut keseimbangan dan kemakmuran negara tidak akan dicapai. !alam laporan Suruhan3aya Feid sendiri yang menekankan betapa pentingnya perlembagaan mengambil faktor faktor se3arah, tradisi, ekonomi dan sosial yang %u3ud sebelum penggubalan perlembagaan. Caktor faktor ini penting bagi melambangkan baha%a sistem dan nilai nilai asal negara dikekalkan meskipun kemerdekaan bererti demokrasi dan kesamarataan antara kaum. !i sinilah pentingnya peranan empat unsur tradisi yang kesemuanya menekankan ciri ciri +emelayuan dan +e islaman di bumi yang merdeka ini &"ohd 'nuddin :ee, 2((1: 141*. Secara umumnya perkara yang menyentuh hubungan etnik dalam memupuk perpaduan di "alaysia dan unsur unsur tradisi yang termaktub dalam perlembagaan "alaysia adalah seperti berikut:

47

1. ?erkara 0 iaitu persamaan dan hak sama rata dan pengecualian peruntukan ini dalam soal agama, kedudukan istime%a orang "elayu dan seumpamanya. 2. ?erkara 1( &4* iaitu batasan hak kebebasan bersuara daripada menyentuh kedudukan Fa3a ra3a, 'slam, orang "elayu ke%arganegaraan dan seumpamanya. 3. ?erkara 30 iaitu kuasa "a3lis Fa3a ra3a menghalang ?arlimen membuat undang undang yang menyentuh kedudukan Fa3a ra3a "elayu, orang "elayu dan bahasa "elayu dan 'slam. 4. ?erkara17( &1a* iaitu kedudukan agama 'slam, adat istiadat "elayu dan 8umiputra Sabah dan Sara%ak, ke%arganegaraan meskipun dalam keadaan darurat. 7. ?erkara 172 iaitu kedudukan bahasa "elayu sebagai bahasa +ebangsaan tanpa menafikan hak hak bangsa lain menggunakan bahasa mereka. 1. ?erkara 173 iaitu kedudukan istime%a orang orang "elayu tanpa menafikan kedudukan yang sah kaum lain &2bdul 2>i> 8ari: 2((1*.

SOALAN DALAM TEKS

11. 8incangkan unsur unsur tradisi yang terdapat dalam perlembagaan. 1). 2pakah batasan hak kebebasan bersuara seperti yang termaktub dalam perkara 1(. 10. +epentingan unsur tradisi dilihat dari sudut berikut KE*UALI 2. Se3arah 8. ,radisi /. ;konomi !. 6arganegara Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

".=

KESIMPULAN

41

Setiap %arganegara hendaklah memahami baha%a perlembagaan yang di%u3udkan adalah bertu3uan untuk melahirkan masyarakat yang mampu membudayakan perpaduan dan saling memahami hak masing masing yang telah dipersetu3ui bersama tanpa ada perasaan hasad dengki dan sifat sifat boleh memecah belahkan kaum di negara ini. +ita perlu akur baha%a masyarakat yang berbagai latar belakang itu adalah satu anugarah 2llah. Setiap undang undang yang digubal adalah untuk kepentingan bersama tanpa mengira latar belakang sesuatu kaum. !engan ketinggian perlembagaan dan kedaulatan undang undang mencerminkan "alaysia sebuah negara berdaulat di mana rakyat hidup bersatu padu, aman dan makmur. JA6APAN SOALAN DALAM TEKS 1. Caktor yang penting dalam perlembagaan adalah untuk melahirkan hubungan etnik yang erat serta mampu me%u3udkan keamanan dikalangan rakyat "alaysia. ?erlembagaan merupakan sebuah dokumen yang mengandungi undang undang dan susunan peraturan yang sangat penting dan tertinggi dalam sesebuah negara bagi me%u3udkan satu pentadbiran dan pengurusan yang cekap, adil dan saksama kepada rakyat. ! ?emerintahan yang berasaskan undang undang dan men3adi tunggak kepada semua undang undang yang sedia digubal atau yang akan digubal. ! Sekiranya berlaku percanggahan sesuatu dasar yang digubal dengan perlembagaan maka dengan sendirinya akan terbatal dasar tersebut. 8aginda S26 telah menggubal perlembagaan tersebut yang terdiri daripada 4) fasal yang meliputi huraian tentang segala keperluan negara 'slam "adinah. Bnsur utama perlembagaan 'slam ialah al 4uran, al Sunnah, amalan +hulafa5 al Fashidin dan pendapat golongan mu3tahid.

2.

3. 4.

7. 1.

).

0.

4)

-.

+eperluan perlembagaan kepada rakyat di negara ini, ialah disebabkan faktor latar belakang dan budaya yang berbe>a di kalangan pelbagai kaum serta men3amin kestabilan politik di negara ini. ?emuafakatan yang telah dibentuk dalam perlembagaan seperti: &i* &ii* &iii* &i.* &.* +edudukan agama 'slam sebagai agama rasmi negara. 8ahasa "elayu sebagai bahasa kebangsaan. Fa3a ra3a melayu sebagai ra3a berpelambagaan. +edudukan dan hak keistime%aan orang "elayu. "asyarakat bukan "elayu mendapat keistime%aan sebagai %arganegara dan mendapat layanan yang sama dengan masyarakat tempatan.

1(.

11. 12. 13. 14. 17. 11.

1-7) :ord Feid. ! ! / Bnsur unsur tradisi dalam perlembagaan adalah meliputi bahasa, agama, kedudukan istime%a orang "elayu dan bumiputra Sabah dan Sara%ak serta pemerintahan bera3a. +edudukan Fa3a Fa3a, 'slam, orang "elayu, ke%arganegaraan dan seumpamanya !

1). 10.

40

BAB 4 PEMBANGUNAN EKONOMI DALAM KONTEKS HUBUNGAN ETNIK DI MALAYSIA

OBJEKTIF BAB Selepas mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh: 1. Memahami konsep pembangunan dan modenisasi dalam masyarakat. 2. Mem,in$an1#an latar belakang se3arah pembangunan ekonomi di "alaysia. 3. Men0elas#an dasar dasar pembangunan ekonomi yang dilaksanakan oleh kera3aan. %.1 KONSEP PEMBANGUNAN DAN MODENISASI

?elbagai teori dan percanggahan pendapat tentang konsep pembangunan telah dikemukakan oleh cendiaka%an. Secara keseluruhannya, rata rata mereka bersetu3u baha%a seluruh dunia sedang dan mungkin mengalami kemelut pembangunan yang berterusan &"uhammad Shukri, 2((2*. !ari sini ternyata baha%a persekitaran sosioekonomi masyarakat dunia sekarang sedang menu3u ke arah masa depan yang tidak mengembirakan &"uhammad +amal, 1-01*. +emelut pembangunan yang berlaku ini bukan saha3a memba%a kepada percanggahan pendapat dan teori, tetapi 3uga penumpuan ke atas hak milik alat alat pengeluaran dan perebutan agihan hasil keluaran yang akhirnya melahirkan manusia yang sanggup membuat apa saha3a termasuk membunuh &"uhammad Shukri, 2((2*. ?embangunan sering kali dikaitkan dengan proses modenisasi, iaitu satu proses untuk merubah atau mentransformasikan kehidupan masyarakat dari segenap sudut. "etode atau kaedah yang digunakan dan dilalui oleh sesebuah negara atau bangsa untuk mencapai modenisasi ini pula berbe>a. 2da sesetengahnya berlaku dalam bentuk perancangan yang teratur dengan menetapkan terlebih dahulu apakah proses, kaedah dan matlamat yang hendak dicapai. "anakala
4-

sesetengahnya pula berlaku perubahan dalam bentuk yang tidak dirancang, dan kebiasaannya boleh dihubungkan dengan tekanan daripada unsur unsur luar. "odenisasi selalunya diukur berdasarkan kepada perubahan dan pencapaian yang berlaku dalam masyarakat dari aspek ekonomi, politik, sosial, sains dan teknologi. +e3ayaan atau kegagalan untuk memba%a modenisasi kepada sesuatu bangsa atau negara bergantung kepada falsafah pemikiran dan matlamat pembangunan yang didokong. 9ika pembangunan hanya menekankan aspek material semata mata dengan mengenepikan aspek spiritual, maka matlamat pembangunan dalam ertikata sebenarnya tidak akan tercapai. +edua dua aspek ini mesti disatukan dan diseimbangkan bagi menu3u ke arah kebahagiaan yang sebenarnya. 6alau bagaimanapun, dari sudut realitinya dalam tempoh lebih kurang dua ratus tahun yang lalu, konsep pembangunan dan modernisasi masih terikat kuat dengan tradisi sekularisme barat. Shamsul &2((1*, melihat dua aspek utama yang men3adi asas kepada modenisasi iaitu pembangunan ekonomi dan pembangunan politik. 2spek ekonomi adalah sesuatu yang tidak dapat dipisahkan daripada kehidupan manusia. Se3ak dari >aman batu a%al & paleoliti * hinggalah ke >aman moden hari ini, manusia sentiasa berusaha untuk mengembangkan kegiatan ekonomi mereka, baik secara e.olusi mahupun re.olusi. ,u3uannya adalah untuk merubah tahap kehidupan dan membangunkan masyarakat. ?elbagai bidang ekonomi telah diterokai, bermacam macam peralatan untuk tu3uan pengeluaran telah dicipta, dan berbagai 3enis pendapat, teori dan ilmu ekonomi terus diketengahkan untuk menyelesaikan masalah ekonomi manusia yang masih tidak ada titik perhentiannya. %.2 KOMPONEN EKONOMI> UKU'AN PEN*APAIAN MATLAMAT? METOD?

;konomi bukanlah suatu bidang ilmu yang baru diperkenalkan dan dibincangkan. 'lmu ini sudah ada dalam masyarakat se3ak 27(( tahun dahulu, namun demikian matlamat ke%u3udan ilmu ini belum lagi tercapai %alaupun arus kema3uan telah melon3ak begitu hebat se3ak berlakunya re.olusi industri kira kira 2(( tahun lalu. +erumitan dan masalah ekonomi terus 3uga berlaku serta sukar untuk diatasi. 'mplikasinya bukan hanya memba%a kepada perbe>aan 3urang dalam masyarakat tetapi 3uga perpecahan dan peperangan antara kaum dan negara. ?erkembangan yang berlaku dalam ekonomi sering kali dikaitkan dengan tahap perkembangan fikiran manusia. Hleh itu, komponen,
7(

matlamat, metode dan ukuran pencapaian ekonomi 3uga seringkali berubah dan berbe>a mengikut ideologi yang didokong. Sebagai contoh ekonomi kapitalisme adalah berbe>a daripada ekonomi mar@isme dan begitulah dengan yang lain lainnya. +omponen ekonomi boleh sa3a disandarkan kepada aspek pengeluaran, pertukaran, pengagihan harta kekayaan, peralatan yang digunakan dan sebagainya. 9ika matlamat ekonomi itu adalah untuk meningkatkan pendapatan negara, maka kaedah yang boleh menambahkan pendapatan rakyat akan digunakan. 'ni adalah kerana hasil pendapatan negara dikatakan sangat berkait rapat dengan hasil pendapatan rakyat 3elata. Sekiranya matlamat ekonomi itu untuk memba%a kepada keseimbangan sosial dalam masyarakat, maka kaedahnya pula sudah tentu berbe>a dengan di atas, begitu 3uga dengan ukuran pencapaiannya. ?embangunan ekonomi hanya akan men3adi lebih bermakna 3ika matlamat atau tu3uan ditetapkan dan mengambil nilai nilai yang ada dalam masyarakat. Seperti yang dinyatakan oleh 8en3amin 6ard &1-)2* baha%a pertimbangan nilai adalah sesuatu yang sangat penting untuk membolehkan kita mengklasifikasikan tentang apa yang bernilai dan apa yang tidak bernilai dalam masyarakat. ?ertimbangan nilai 3uga digunakan sebagai asas kepada konsep keluaran negara kasar &+!<+* untuk mengukur output dan sekaligus men3adi pengukur kepada prestasi ekonomi dan keba3ikan. %." KOMPONEN POLITIK> UKU'AN PEN*APAIAN MATLAMAT? METOD?

?olitik sebagaimana 3uga ekonomi boleh men3adi faktor penentu kepada pembangunan dan modenisasi. ?olitik memainkan peranan dalam menentukan dasar dan arah tu3u sesebuah kera3aan yang memerintah, 3uga digunakan untuk membangunkan sosio ekonomi, membina negara &state-building* dan negara bangsa &nation-state*. Secara umumnya, membina dan membangunkan negara dan negara bangsa merupakan masalah utama yang dihadapi oleh sesebuah negara selepas mencapai kemerdekaan. 8ukan mudah untuk me%u3udkan semangat Mkenegaraan5 ataupun Mkekitaan5dalam sebuah negara yang penduduknya terdiri dari pelbagai kaum seperti "alaysia ini. +omponen komponen yang ada seperti ekonomi,sosial, politik, pendidikan dan sebagainya boleh digunakan untuk mencapai matlamat ini. Semua ini boleh dilaksanakan melalui pembentukan dan pelaksanaan dasar a%am yang memberi keutamaan kepada kepentingan nasional. +e3ayaannya boleh diukur sama ada secara kualitatif ataupun kuantitatif berdasarkan tahap integrasi nasional yang dicapai &Shamsul 2.8., 1--)*.

71

%.%

PEMBANGUNAN EKONOMI DALAM 9UBUNGAN ETNIK DI MALA&SIA

KONTEKS

?embangunan ekonomi dalam konteks hubungan etnik di "alaysia harus dilihat dari pelbagai sudut khususnya dari perspektif se3arah perkembangan dan pembangunan negara ini sendiri. ,u3uannya adalah untuk mengetahui asas, matlamat dan nilai sebenar pembangunan ekonomi ini dilaksanakan dan hubungannya dengan penggubalan dasar dasar negara. Cakta se3arah ini perlu difahami oleh semua lapisan kelompok etnik yang ada untuk me%u3udkan satu aliran mobiliti sosial yang tenang dan tenteram dalam negara ini. !alam persada se3arah negara, pembangunan ekonomi ini telah melalui beberapa >aman yang berbe>a. %.%.1 :aman Se,elum Keme)-e#aan .1%@@ A 1=+7/

Sistem dan pembangunan ekonomi sebelum kemerdekaan boleh dibahagikan kepada dua peringkat yang utama iaitu sebelum kedatangan 8ritish &14(( L 1)01* dan semasa pen3a3ahan 8ritish. +ita akan bincangkan secara ringkas sistem dan matlamat dalam pembangunan ekonomi sebelum kedatangan 8ritish. "anakala bagi sistem dan pembangunan ekonomi semasa pendudukan 8ritish perbincangan akan difokuskan kepada struktur ekonomi semasa pen3a3ahan 8ritish, pemikiran dan tu3uan disebalik pembangunannya serta kesan kesan yang timbul daripadanya. %.%.2 Sis em -an Pem,an1unan E#3n3mi Se) a Ma lama n(a Se,elum Ke-a an1an B)i ish .1%@@518<7/

Sebelum kedatangan 8ritish ke ,anah "elayu, sistem dan pembangunan ekonomi masyarakat "elayu adalah berkisar kepada sektor pertanian dan 3uga perikanan. "ereka tidak berhadapan dengan masalah untuk mencari nafkah, memandangkan persekitaran tempat tinggal mereka mudah untuk memperolehi tanah tanah yang subur dan lautnya dipenuhi dengan ikan. 8egitu 3uga dengan sumber sumber dari hutan yang mudah diperolehi. +eadaan semula3adi ini secara tidak langsung telah menentukan pola peker3aan dan penempatan mereka. 8agi mereka yang tinggal di persisiran pantai atau pinggiran sungai, peker3aan mereka adalah sebagai nelayan. "anakala di ka%asan ka%asan lain kebanyakan mereka beker3a sebagai petani, pemungut hasil hutan bahkan ada 3uga yang melibatkan diri dalam mengeluarkan hasil hasil bumi. ?endapatan dari sumber sumber yang berbe>a ini membolehkan mereka men3alankan urusan pertukaran barangan &barter* keperluan dengan pihak pihak lain. 8eberapa abad
72

lamanya ,anah "elayu telah men3adi pembekal utama hasil hasil tersebut kepada saudagar saudagar 2rab, 'ndia, /hina dan seterusnya kepada pedagang pedagang ;ropah seperti 8elanda dan ?ortugis. 'ni menun3ukkan baha%a ekonomi masyarakat "elayu ketika itu bukanlah bersifat tertutup tetapi 3uga sudah mencapai ke tahap perdagangan antarabangsa. +eadaan ini semakin ketara apabila "elaka telah men3adi pusat perdagangan dan pelabuhan entrepot yang terkenal di rantau 2sia ini. ?ihak pemerintah telah melaksanakan peraturan peraturan perdagangan selain daripada memberi perkhidmatan untuk men3amin keselamatan dan keamanan rakyat. Hrganisasi politik, ekonomi dan masyarakat "elayu yang kurang kompleks ini secara keseluruhannya telah memba%a kestabilan dari segi pemerintahan. %.%." Sis em -an 4em,an1unan E#3n3mi Se) a Ma lama n(a Semasa Pen0a0ahan B)i ish

8ermula dari tahun 10)(an hingga 1-7(an merupakan era baru kepada perkembangan dan pembangunan ekonomi, politik dan sosial di ,anah "elayu. ?erubahan yang berlaku dalam tempoh ini diba%a oleh pen3a3ah 'nggeris. "ereka telah memperkenalkan dasar dasar a%am mengenai pembangunan. ?englibatan kera3aan dalam dasar dasar yang diperkenalkan adalah di tahap yang paling minimum. Sistem dan pembangunan ekonomi lebih tertumpu kepada industri getah dan bi3ih timah. Bntuk mema3ukan industri ini, mereka telah memba%a masuk tenaga ker3a dari ,anah 8esar /hina dan 8enua +ecil 'ndia. Hrang orang /ina di tempatkan dalam industri bi3ih timah yang terletak berhampiran bandar bandar, manakala orang orang 'ndia pula, tenaga mereka digunakan di ladang ladang getah. Hrang "elayu masih kekal dengan peker3aan tradisi mereka dalam bidang pertanian dan perikanan. "elalui polisi pemerintahan pecah dan perintah &de5ide and rule*, 'nggeris telah memba%a perubahan kepada struktur kekuasaan politik di Semenan3ung ,anah "elayu secara keseluruhannya. !asar yang diperkenalkan ini sebenarnya telah men3adi batu penghalang kepada ke%u3udan satu masyarakat yang bersatupadu. ?embahagian ka%asan ka%asan penempatan dan sektor peker3aan telah menyebabkan ketidakseimbangan kedudukan ekonomi antara kaum dan perbe>aan kema3uan di antara %ilayah. "atlamat pemerintahan pen3a3ah 'nggeris adalah semata mata untuk memperolehi seberapa banyak hasil daripada negara ini untuk diba%a pulang ke negara mereka. Hleh itu, pihak 'nggeris telah menyediakan pelbagai bentuk bantuan dan perkhidmatan untuk membolehkan pengeluaran hasil ekonomi dapat ditingkatkan dari semasa ke semasa.
73

2ntaranya, pihak 'nggeris telah menyediakan infrastruktur perhubungan dan pengangkutan seperti 3alanraya dan keretapi serta memperkenalkan dasar dasar penghi3rahan atau buruh, cukai dan tanah yang longgar sebagai galakan untuk menambahkan pengeluaran. ?englibatan orang orang "elayu dalam industri bi3ih timah dan getah seolah olah tidak digalakkan oleh pen3a3ah. ?ihak 'nggeris mahu mengekalkan mereka di dalam kegiatan kegiatan pertanian yang boleh menampung keperluan makanan kepada sektor sektor ekonomi yang lain. ?ekebun pekebun kecil getah dari kalangan orang "elayu dikenakan pelbagai sekatan dan hak hak mereka dinafikan. ,u3uannya adalah untuk men3aga kepentingan pelabur pelabur asing dalam industri tersebut. 2ntara sekatan yang dilakukan adalah melalui pengisytiharan sekatan pengeluaran getah di ba%ah Fancangan Sekatan =etah Ste.enson dan kemudiannya Fancangan ?eraturan =etah 2ntarabangsa. 'mplikasi daripada pelaksanaan pelbagai sekatan serta dasar dasar yang diperkenalkan, orang orang "elayu secara puratanya masih kekal sebagai petani petani tradisional di luar bandar. 9urang kemiskinan semakin meluas di kalangan masyarakat yang kemudiannya menimbulkan masalah ekonomi yang tidak seimbang antara kaum dalam fasa fasa pembinaan negara seterusnya. SOALAN DALAM TEKS

1. ,erangkan pola penempatan dan peker3aan masyarakat "elayu sebelum merdeka. 2. 2pakah langkah langkah yang diambil oleh 'nggeris untuk membolehkan mereka menambah hasil pendapatan daripada industri getah dan bi3ih timah. 3. 2pakah yang anda faham mengenai dasar 5pecah dan perintah5 oleh 'nggerisI Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

%.%.%

'an$an1an Pem,an1unan Ne1a)a Fasa Pe) ama

,elah di3elaskan tadi baha%a pembangunan ekonomi yang di3alankan sebelum kemerdekaan lebih banyak memba%a keuntungan dan
74

men3aga kepentingan 'nggeris. Sistem dual economy yang diperkenalkan oleh pen3a3ah lebih tertumpu di ka%asan ka%asan yang memiliki sumber ekonomi yang banyak khususnya di bahagian barat Semenan3ung. "anakala di bahagian pantai timur masih kekal dengan kegiatan kegiatan ekonomi tradisional yang masih mundur. 2pa yang membahayakan daripada dasar pecah dan perintah oleh pihak 'nggeris ini ialah perkembangan masyarakat plural yang mempunyai perbe>aan agama, keturunan, kebudayaan, pela3aran dan peker3aan, serta perbe>aan 3urang ekonomi antara mereka. 'nilah masalah masalah sosioekonomi dan politik yang perlu diberi perhatian dalam rancangan pembangunan negara. Fancangan pembangunan negara sebenarnya telahpun bermula sekitar tahun 1-7(an. ?ada tahun 1-74, kera3aan telah mendapat perakuan daripada 8ank !unia mengenai pembangunan negara. Sehubungan itu, rancangan pembangunan dikenali sebagai Fancangan "alaya ?ertama telah dimulakan pada tahun 1-71 hingga 1-1(. Se3umlah F"1,1(( 3uta telah dilaburkan dalam rancangan ini. ,umpuan yang diberikan ialah untuk me%u3udkan satu perancangan pelaburan sektor a%am yang berpadu. ?ro3ek pro3ek yang perlu dilaksanakan telah ditentukan mengikut keutamaan. Bsaha usaha 3uga dilakukan untuk mengenalpasti masalah masalah yang dihadapi oleh ekonomi negara. Fancangan yang lebih menyeluruh dengan penyertaan dari atas dan ba%ah telah diperkenalkan dalam Fancangan "alaya +edua. Fancangan ini lebih menumpukan kepada pembangunan luar bandar dan penyertaan rakyat 3elata. 9angka masa untuk pelaksanaan rancangan ini ialah selama lima tahun &1-11 L 1-17*, dan peruntukan yang disediakan untuk tu3uan ini sebanyak F"2,17(.(( 3uta. 6alau bagaimanapun Fancangan "alaya ?ertama dan Fancangan "alaya +edua ini secara keseluruhannya mempunyai fokus yang sama iaitu menyediakan kemudahan atau infrastruktur yang diperlukan dalam pembangunan ekonomi. 2sas infrastruktur yang disediakan ini telah memba%a kepada satu pelan pembangunan yang lebih teliti dalam penggunaan sumber tenaga dan program program ekonomi yang hendak dilaksanakan. "elalui Fancangan "alaysia ?ertama &1-11 L 1-)(*, beberapa pembaharuan telah diperkenalkan, diantaranya ialah menentukan hala tu3u pembangunan dan meletakkan matlamat yang perlu dicapai dalam tempoh lima tahun yang akan datang. "atlamat yang ingin dicapai melalui rancangan ini ialah agar semua golongan miskin dan tidak bernasib baik dapat merasai nikmat pembangunan dari pertumbuhan ekonomi yang dirangka. Sungguhpun rancangan ini telah dianggap
77

ber3aya dari sudut pertumbuhan ekonomi, namun masih lagi tidak seimbang dari sudut pengagihan pendapatan antara kaum. 8egitu 3uga dengan penggunaan tenaga dan penglibatan dalam sektor ekonomi masih lagi ditentukan mengikut kaum. Situasi ini telah melahirkan rasa tidak puas hati dikalangan kaum yang ada, dan seterusnya men3adi penghalang kepada usaha usaha perpaduan. 2kibatnya pada 13 "ei 1-1- berlakulah peristi%a yang mengancam keselamatan dan perpaduan negara. %.%.+ 'an$an1an Pem,an1unan Ne1a)a Fasa Ke-ua

?engalaman yang dilalui dalam Fancangan "alaysia ?ertama telah memba%a kepada satu pembaharuan dalam menyelesaikan masalah ekonomi dan sosial yang %u3ud. !asar ;konomi 8aru &!;8* merupakan formula yang digunakan untuk memperbetulkan keadaan yang tidak selesa dikalangan masyarakat berbilang kaum dan ketidakseimbangan di antara %ilayah %ilayah. 'a dilancarkan dalam Fancangan "alaysia +edua &1-)1 L 1-)7* yang melibatkan kos sebanyak F"),27( 3uta dan merupakan satu Fancangan 9angka ?an3ang yang diatur untuk dilaksanakan dalam fasa kedua ini. 2genda utama !;8 ini, ialah untuk me%u3udkan perpaduan negara. Hleh kerana proses untuk me%u3udkan perpaduan negara ini akan mengambil masa yang pan3ang maka !;8 telah diteruskan lagi dalam Fancangan "alaysia +etiga &1-)1 L 1-0(*, Fancangan "alaysia +eempat &1-01 1-07* dan Fancangan "alaysia +elima &1-01 1--(*. "elalui !;8 ini, kera3aan telah memainkan peranannya secara langsung dalam melaksanakan rancangan rancangan yang ditetapkan. ?erbadanan perbadanan a%am telah ditubuhkan untuk mengimbangi peranan pihak s%asta yang selama ini mendominasi pembangunan ekonomi negara. +era3aan beranggapan perlu untuk melibatkan diri berikutan kegagalan pihak s%asta untuk memba%a pertumbuhan ekonomi yang adil dalam sistem bebas &free enterprise*. ,ambahan pula kedudukan ekonomi dan ke%angan negara ketika itu adalah kukuh. 6alau bagaimanapun, peranan s%asta masih diperlukan untuk menampung gunatenaga yang bertambah akibat dari pertumbuhan ekonomi negara yang pesat. Selaras dengan itu, syarikat syarikat s%asta masih diberi insentif oleh kera3aan untuk sama sama melibatkan diri dalam pembangunan ekonomi negara. !asar ini telah memperkenalkan strategi serampang dua mata iaitu pembasmian kemiskinan tanpa mengira kaum dan penyusunan semula masyarakat bagi mengurangkan dan menghapuskan pengenalan kaum mengikut fungsi fungsi ekonomi. +emiskinan ditakrifkan sebagai
71

ketidakmampuan untuk menyediakan keperluan keperluan asas yang paling minima seperti pakaian, makanan, tempat tinggal, kesihatan dan sebagainya. 9abatan ?erdana "enteri melalui Bnit ?erancang ;konominya telah menetapkan 3umlah pendapatan seisi rumah sebagai kayu pengukur kepada garis kemiskinan. 8agi tahun 1-)( pendapatan F"2((.(( sebulan dianggap berada di ba%ah paras kemiskinan, tahun 1-)7 F"27(.((, tahun 1-)1J)) F"2)2.(( dan tahun 1-)- L F"202.(( sebulan &'<,2< 1-0(*. +emiskinan yang melingkari kehidupan masyarakat cuba ditangani dengan rancangan rancangan yang boleh menambahkan daya pengeluaran dan meningkatkan lagi pendapatan. ?enyusunan masyarakat pula adalah melalui strategi strategi yang berkaitan dengan menaikkan taraf kehidupan luar bandar, meningkatkan akti.iti akti.iti yang seimbang di bandar bandar, meneroka bidang bidang baru dalam sektor perdagangan dan perindustrian untuk diceburi oleh kaum bumiputera setanding dengan kaum kaum lain yang sudah lama melibatkan diri dalam bidang tersebut. 'ni bukanlah bermakna !;8 dirangka untuk memberi perhatian dan tumpuan kepada kaum bumiputera saha3a, tetapi 3uga mengambil kira kaum kaum lain serta men3aga kepentingan pelabur pelabur asing. Hasil daripada pelaksanaan !;8 ini, "alaysia telah mencapai perkembangan dan pertumbuhan ekonomi yang agak pesat. 6alau bagaimanapun pada pertengahan tahun 1-0(an memperlihatkan kemelesetan ekonomi yang teruk dihadapi negara. 'ni memberi kesan besar kepada usaha untuk mencapai matlamat melalui !;8 &'<,2<, 1--2*. +eadaan ini memaksa kera3aan mengka3i semula peranannya sebagai penggerak dalam pembangunan ekonomi negara serta dasar dasar yang dilaksanakan. %.+ 'AN*ANGAN KETIGA PEMBANGUNAN NEGA'A FASA

,erdapat dua rancangan 3angka pan3ang yang dilaksanakan dalam fasa ketiga ini. ?ertama, Fangka Fancangan 9angka ?an3ang +edua &FF9?2* yang bermula dari tahun 1--1 L 2(((. "ula dilaksanakan dalam Fancangan "alaysia +eenam &1--1 L 1--7* dan berakhir dalam Fancangan "alaysia +etu3uh &1--1 L 2(((*. +eduanya, Fangka Fancangan 9angka ?an3ang +etiga &FF?93* bermula dari 2((1 L 2(1( dan mula dilaksanakan dalam Fancangan "alaysia +elapan &2((1 L 2((7* dan akan berakhir dalam tempoh Fancangan "alaysia +esembilan &2((1 L 2(1(*. +egagalan !;8 dalam mencapai matlamatnya telah memba%a kepada pelaksanaan !asar ?embangunan <asional &!?<* yang bermula dari tahun 1--1 2(((. 'a merupakan Fangka Fancangan
7)

9angka ?an3ang &FF9? 2* selepas Fancangan 9angka ?an3ang ?ertama. 6alaupun !?< merupakan dasar baru negara, namun matlamat !;8 iaitu untuk me%u3udkan perpaduan negara masih diteruskan dalam perlaksanaannya. !?< 3uga tetap mengekalkan strategi !;8 iaitu pembasmian kemiskinan dan penyusunan semula masyarakat yang lebih seimbang. Cokus utama !?< ini bukan hanya tertumpu kepada etnik etnik yang ada, tetapi 3uga meliputi golongan kaya dan miskin dan antara %ilayah. 8eberapa kelemahan yang terdapat di dalam !;8 sebelumnya telah diberi perhatian untuk diperbetulkan. Hleh itu, beberapa pendekatan telah diambil untuk dilaksanakan dalam !?< antaranya: &i* "emberi tumpuan yang lebih terhadap usaha pembasmian kemiskinan di kalangan golongan miskin tegar di samping mengurangkan kemiskinan relatif. &ii* "emberi perhatian kepada pembinaan sebuah masyarakat bumiputera yang berorientasikan perdagangan dan perindustrian. 'ni adalah sebagai satu langkah untuk meningkatkan dan mengekalkan penyertaan golongan ini dalam akti.iti ekonomi. &iii* "elibatkan penyertaan sektor s%asta dengan lebih aktif dalam proses penyusunan semula masyarakat. &i.* "emberi lebih penekanan kepada pembangunan sumber manusia termasuk sistem nilai dan etika agar matlamat pertumbuhan ekonomi dan pengagihan yang saksama dapat dicapai &'<,2< 1--2*. !alam Fancangan 9angka pan3ang +etiga &2((1 L 2(1(* yang bermula dengan Fancangan "alaysia +elapan, kera3aan telah memperkenalkan !asar 6a%asan <egara. !asar ini merupakan gabungan daripada !asar ;konomi 8aru dan !asar ?embangunan <asional yang telah dilaksanakan sebelumnya. Hb3ektif kepada pelaksanaan dasar ini adalah untuk men3adikan "alaysia sebuah negara ma3u men3elang tahun 2(2( dalam semua bidang mengikut coraknya yang tersendiri. 6alaupun begitu matlamat utama untuk mencapai perpaduan nasional masih diteruskan dengan tumpuan diberikan terhadap usaha usaha membasmikan kemiskinan yang meliputi semua kaum, penyusunan semula masyarakat dan pembangunan yang seimbang antara kaum dan %ilayah. !alam Fancangan "alaysia +esembilan &2((1 L 2(1(*, pelaksanaan !asar 6a%asan <egara fasa pertama ialah memberi tumpuan kepada pembangunan yang bercorak fi>ikal khususnya me%u3udkan kemudahan infrastruktur yang dapat menyumbang kepada
70

pembangunan ekonomi dan sosial. "anakala dalam fasa kedua &2((1 L 2(2(*, tumpuan akan diberikan pula kepada aspek pembangunan insan. +esemua ini adalah untuk menghadapi enam cabaran yang digariskan dalam Fancangan "alaysia kesembilan ini iaitu: "eningkatkan prestasi dan kemampuan "alaysia ke peringkat yang lebih cemerlang bagi menghadapi cabaran semasa dan persekitaran yang sentiasa berubah serta tidak menentu. &ii* "emperkuatkan daya saing dan daya tahan ekonomi negara serta meningkatkan kegiatan ino.asi. &iii* "eningkatkan daya pengeluaran dan tahap pengetahuan dalam ekonomi. &i.* "embangunkan sumber manusia yang mempunyai kemahiran dan berpengetahuan untuk memenuhi permintaan semasa pasaran buruh. &.* "emperhebatkan lagi langkah pembasmian kemiskinan. &.i* "enyediakan kemudahan dan perkhidmatan berkualiti tinggi untuk memenuhi permintaan rakyat yang semakin bertambah. "anakala pro3ek pro3ek yang mendapat keutamaan untuk dibangunkan dalam Fancangan "alaysia +esembilan pula ialah &i* ?ro3ek yang dapat mengukuhkan daya saing sektor pertanian, pembangunan yang seimbang antara bandar dengan luar bandar serta 'ndustri +ecil dan Sederhana &'+S*. &ii* ?ro3ek yang memenuhi keperluan ekonomi dan sosial rakyat daripada pelbagai lapisan masyarakat, terutama golongan yang tidak berkeupayaan. &iii* ?ro3ek yang memberi kesan pengganda, limpahan yang tinggi, meningkatkan daya pengeluaran dan kecekapan. &i.* ?ro3ek yang menyebabkan kebocoran dalam ekonomi seperti komposisi import yang tinggi dan faedah yang kecil perlu diminimumkan. &.* ?ro3ek yang mempunyai reka bentuk dan struktur yang lebih bersifat fungsian, dan tidak hanya bertumpu kepada sai> yang besar, cantik dan me%ah saha3a bagi mengelakkan kos penyelenggaraan yang tinggi &Gaid 2hmad et al., 2((1*. SOALAN DALAM TEKS &i*

7-

4. Huraikan matlamat serampang dua mata dalam !asar ;konomi 8aru. 7. 2pakah strategi yang digunakan untuk menyusun semula masyarakatI 1. 2pakah punca berlakunya peristi%a 13 "ei 1-1-I Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

%.7

SEKTO' PE'INDUST'IAN SEBAGAI PEMBENTUKAN NEGA'A MAJU

ASAS

Sektor perindustrian di negara ini telah lama dimulakan iaitu se3ak pen3a3ahan 8ritish lagi. <amun tumpuan sektor ini tidaklah meluas, ia hanya membabitkan industri getah dan bi3ih timah. ?ergantungan kepada dua industri ini telah mendatangkan keadaan tidak stabil kepada ekonomi negara apabila berlakunya ke3atuhan harga komiditi tersebut. ?engeluaran yang berlebihan telah mengatasi pena%aran di pasaran dunia. 9usteru itu, men3elang akhir abad ke 10 industri bi3ih timah khususnya telah mula merosot 3ika dibandingkan dengan abad abad sebelumnya. "anakala industri getah pula mengalami turun naik harga sehingga memaksa beberapa rancangan sekatan dibuat untuk menga%al harganya daripada terus 3atuh. Selepas mencapai kemerdekaan kera3aan cuba mempelbagaikan kegiatan ekonomi dengan memberi tumpuan kepada ke%u3udan industri baru. ?ada peringkat a%al &1-7) 1-1)*, dasar pembangunan perindustrian lebih tertumpu kepada industri industri gantian import dan keluaran dalam negara. ?ertumbuhan perindustrian yang lebih pesat telah dimulakan pada tahun )(an bagi memenuhi keperluan peker3aan dan !;8 yang diperkenalkan. Fancangan untuk meningkatkan lagi ekonomi melalui pencapaian dalam bidang perindustrian telah diteruskan lagi pada tahap kedua &1-10 1-0(*. !alam tahap ini tumpuan diberikan kepada pengeluaran dan peluasan barangan eksport negara disamping memberi galakan kepada pertumbuhan industri ringan, kecil dan sederhana. Selain daripada !;8, beberapa akta telah diperkenalkan seperti 2kta =alakan ?elaburan 1-10, 2kta ?enyelarasan ?erindustrian 1-)7 dan 3uga me%u3udkan satu ka%asan perindustrian yang dikenali sebagai Gon ?erdagangan 8ebas 1-)1.

1(

6alau bagaimanapun program perindustrian yang telah di3alankan dalam tempoh yang disebutkan ini masih lagi mempunyai kelemahannya. 8idang pengeksportan misalnya masih lagi terlalu rendah dan masih bergantung kepada industri industri tertentu saha3a seperti elektrik, elektronik dan tekstil. 8arangan yang dihasilkan pula tidak dapat mencapai kualiti yang tinggi untuk mampu bersaing dalam pasaran terbuka. +eadaan ini berlaku disebabkan oleh penggunaan tekonologi yang masih rendah dan keupayaan rakyat tempatan untuk menguasai teknologi baru masih lagi belum mencapai tahap kemahiran atau kepakaran. Selain itu, banyak lagi kelemahan kelemahan yang perlu diperbaiki 3ika ingin melihat sektor perindustrian dapat memberikan sumbangan yang berkesan kepada pertumbuhan ekonomi negara. ?embangunan ?erindustrian "alaysia telah memasuki fasa ketiganya selapas tahun 0( an dengan memberi tumpuan kepada sektor perindustrian berat dan industri berasaskan sumber dan teknologi tinggi. !alam menentukan ke3ayaan program yang melibatkan modal yang besar ini, kera3aan sendiri memainkan peranannya secara langsung. 8eberapa program telah dilaksanakan seperti +a3ian !asar ?erindustrian "alaysia &+!?"* &1-03*, ?elan 'nduk ?erindustrian ?ertama &?'?1* &1-07 1--7*, ?lan 'nduk ?erindustrian +edua &?'?2* &1--1 2((7* dan 2kta =alakan ?elaburan 1-01. Secara khususnya +!?" merupakan satu ka3ian untuk menyemak dan mengubahsuai dasar dasar perindustrian negara yang sedia ada serta mengka3i semula rancangan penggalakan pelaburan dan dasar dasar peningkatan eksport. "anakala ?'? pula adalah untuk menggubal ob3ektif pembangunan perindustrian secara am dan membantu sektor sektor kecil yang berpotensi untuk terus berkembang. "elalui ?elan 'nduk ?erindustrian ini, sebanyak 12 sektor industri telah dikenalpasti untuk diberi perhatian. ,u3uh daripadanya adalah industri yang berasaskan sumber tempatan seperti getah, kelapa sa%it, kayu kayan, makanan, logam bukan ferus dan galian bukan logam. "anakala selebihnya adalah sektor yang bukan berasaskan sumber seperti elektrik dan elektronik, peralatan pengangkutan, mesin dan ke3uruteraan, logam logam ferus serta tekstil dan pakaian. Selain daripada dasar dasar di atas, kera3aan 3uga telah memperkenalkan satu lagi dasar iaitu !asar 'ndustri 8erat <egara. 'anya bertu3uan untuk mengurangkan pergantungan negara kepada negara luar dalam mendapatkan bekalan peralatan 3entera bagi keperluan dan kegunaan tempatan. +e%u3udan sektor perusahaan industri berat ini 3uga akan membuka 3alan dan peluang kepada
11

pertumbuhan industri industri kecil dan sederhana dalam peta perindustrian negara. +eadaan ini sudah tentu akan dapat merancakkan lagi perkembangan sektor ini dan pertumbuhan negara selan3utnya. ,anggung3a%ab untuk melaksanakan dan memastikan matlamat ini tercapai terletak di atas bahu sebuah organisasi yang ditubuhkan oleh kera3aan iaitu ?erbadanan 'ndustri 8erat "alaysia 8erhad &H'/H"*. ?erusahaan Htomobil <asional 8erhad &?FH,H<* merupakan salah satu pro3ek utama yang dilaksanakan oleh H'/H" disamping pro3ek pro3ek yang lain. %.8 KESIMPULAN

!aripada apa yang telah dibincangkan di atas, 3elas menun3ukkan kepada kita baha%a dalam melaksanakan dasar dasar pembangunan negara, kera3aan meletakkan matlamat perpaduan negara sebagai agenda utamanya. "atlamat ini hanya boleh dicapai melalui pembangunan sosioekonomi yang melibatkan pertumbuhan ekonomi, pengagihan pendapatan, kestabilan dan kese3ahteraan umum. Bsaha ini perlu di3alankan secara berterusan kerana untuk mencapainya bukanlah mudah dan cepat. Seperti yang dikatakan dia%al perbincangan ini, pertimbangan nilai adalah sesuatu yang penting untuk diambil kira dalam membangunkan masyarakat. Hleh yang demikian, dasar dasar pembangunan 3uga akan sentiasa berubah ubah mengikut nilai nilai semasa masyarakat dan kera3aan yang memerintah.

JA6APAN SOALAN DALAM TEKS 1. &a* &b* &a* &b* &c* &a* &b* Sungai dan laut beker3a sebagai nelayan. +ampung kampung dan pedalaman beker3a sebagai petani, penternak dan pemungut hasil hutan. "emba%a masuk buruh dari /hina dan 'ndia. "emperkenalkan dasar buruh. "embina 3alanraya dan 3alan keretapi untuk memba%a keluar hasil. "enetapkan 3enis peker3aan mengikut kaum. "enempatkan kelompok etnik mengikut ka%asan dan %ilayah.

2.

3.

12

4. 7.

&a* &b* &a* &b* &c*

"enyusun semula masyarakat. "embasmi kemiskinan tanpa mengira kaum. "emodenkan ka%asan ka%asan luar bandar. "enyusun semula struktur gunatenaga dan penglibatan pelbagai kaum. "enambahkan penguasaan dan pemilikan modal saham di kalangan rakyat "alaysia. Fasa tidak puas hati terhadap pembangunan sosioekonomi antara kaum. ?embahagian harta kekayaan negara tidak seimbang antara penduduk tempatan dengan orang asing serta antara kaum bumiputera dan bukan bumiputera. "asalah gunatenaga yang tidak seimbang antara kaum.

1.

&a* &b* &c*

13

BAB 5 CABARAN TERHADAP HUBUNGAN ETNIK DI MALAYSIA DAN GLOBAL

OBJEKTIF BAB Selepas mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh: 1. Men(ena)ai#an cabaran cabaran hubungan etnik yang dihadapi oleh rakyat "alaysia 2. Mene)an1#an cabaran cabaran hubungan etnik yang perlu ditempuhi 3. Mem,eBa#an cabaran cabaran yang dihadapi oleh masyarakat ma3muk 4. Men1analisis setiap cabaran secara telus demi mencapai keharmonian kaum di "alaysia +.1 PENGENALAN

"alaysia adalah sebuah negara yang unik yang didiami oleh pelbagai kaum dengan tradisi, kebudayaan dan agama yang berbe>a. +eunikan masyarakat yang dinamakan masyarakat ma3muk ini ialah keadaan mereka yang boleh hidup bersama dalam sebuah negara. 6alau bagaimanapun keunikan ini boleh memba%a kepada persengketaan andai tidak di3aga dengan betul. Sebarang kesilapan kecil boleh menggugat hubungan yang sedia ter3alin. Hleh itu persoalan hubungan etnik dan perpaduan tidak boleh dipandang remeh untuk me%u3udkan kestabilan dan keamanan negara. !alam merealisasikan hubungan etnik beberapa perkara perlu diberi tumpuan supaya tidak akan berlaku salahfaham antara satu sama lain dalam mempertahankan hak masing masing, umpamanya 'slam sebagai agama rasmi, isu ketuanan "elayu, isu dominasi ekonomi oleh kaum /ina, kedudukan bahasa "elayu dan kedudukan kaum minoriti yang lain. +.2 KEADAAN MAS&A'AKAT MALA&SIA

Sebelum melihat cabaran cabaran hubungan etnik, beberapa keadaan perlu didalami terlebih dahulu seperti keadaan masyarakat "alaysia
14

secara keseluruhannya dari sudut sebelum dan selepas pen3a3ahan serta kedudukan masyarakat "alaysia kini. +eadaan masyarakat "alaysia kini adalah hasil daripada proses se3arah yang tidak boleh diubah lagi. "alaysia bukan lagi merupakan sebuah negara yang didiami oleh satu bangsa saha3a sebaliknya setiap indi.idu perlu menerima hakikat baha%a rakyat "alaysia sekarang berada dalam sebuah negara yang didiami oleh pelbagai bangsa. Hleh itu persoalan hubungan etnik dan cabarannya bukanlah perkara kecil yang boleh dilupakan begitu saha3a. +eadaan pluraliti masyarakat yang unik ini boleh menyebabkan berlaku ketegangan andai tidak diatasi dengan betul. Bntuk memahami persoalan hubungan etnik dan cabarannya, persoalan se3arah lampau ataupun latar belakang se3arah yang memba%a kepada pembinaan masyarakat seperti yang ada sekarang perlu di fahami. +.2.1 Mas(a)a#a Se,elum Pen0a0ahan

Se3arah a%al ,anah "elayu memperlihatkan baha%a bangsa "elayu adalah penduduk asal di <usantara se3ak dahulu lagi. +emunculan kera3aan kera3aan seperti kera3aan +edah ,ua, Sri.i3aya dan "a3apahit adalah lambang kemunculan ,amadun "elayu dan pusat perdagangan yang terkenal di <usantara. +egemerlapan +era3aan "elayu "elaka memperkuatkan lagi baha%a bangsa "elayu adalah bangsa tera%al dan penduduk asal di <usantara. +e%u3udannya sebagai pusat perdagangan, kedudukan bahasa "elayu sebagai lingua franca, penggunaaan tulisan 9a%i dan kekuatan agama 'slam di alam "elayu adalah sebahagian daripada kegemilangan +era3aan "elayu "elaka ketika itu. +.2.2 Mas(a)a#a Semasa Pen0a0ahan

"en3elang tahun 10)7, 8ritish mula berperanan dalam se3arah ,anah "elayu terutama di ka%asan bi3ih timah seperti ?erak, Selangor, dan Sg. B3ung. "elalui dasar campur tangan, 'nggeris mula menguasai keseluruhan ,anah "elayu yang me%ah dengan sumber seperti bi3ih timah. +esan dari keadaan ini, kaum /ina telah mula diba%a masuk untuk beker3a di sektor perlombongan. Selain dari itu, faktor penolak yang berlaku di negara /hina seperti kesengsaraan ekonomi, pertambahan penduduk yang tidak seimbang dengan ka%asan pertanian, peluang peker3aan yang terhad dan lain lain faktor telah membantu mempercepatkan lagi kemasukan kaum /ina. !alam masa yang sama 3uga permintaan yang tinggi terhadap bi3ih timah dan perkembangan perusahaan bi3ih timah mengkehendaki lebih ramai peker3a diba%a masuk. +esimpulannya, pihak 8ritish menggalakkan
17

penghi3rahan orang orang /ina ke ,anah "elayu bagi tu3uan pembangunan ekonomi mereka. Selain itu, kera3aan 8ritish 3uga menggalakkan penghi3rahan orang orang 'ndia untuk memenuhi permintaan terhadap tenaga buruh bagi sektor perladangan seperti getah, kelapa sa%it dan sektor pembinaan seperti pembinaan 3alanraya dan keretapi. ?ertambahan orang 'ndia semakin meningkat men3elang abad ke 2(, se%aktu berlakunya perluasan dan pertambahan ka%asan tanaman getah yang dibuka oleh orang orang ;ropah. ,enaga buruh 'ndia lebih disukai kerana upahnya yang rendah dan proses pengambilannya yang mudah kerana terdapat pusat pentadbiran 8ritish di 'ndia. "anakala orang orang 'ndia yang berpendidikan 3uga diba%a masuk untuk berkhidmat dalam bidang perkeranian. +eadaan yang sama 3uga berlaku di Sara%ak dan Sabah. !i Sara%ak, 8ritish mula men3a3ah dengan pengisytiharan 9ames 8rooke sebagai Fa3a Sara%ak. +esannya orang orang /ina mula diba%a masuk untuk digunakan dalam disektor perlombongan, penanaman lada, sagu, gambir dan 3uga getah. !i Sabah pula orang /ina 3uga diba%a masuk bagi memenuhi keperluan dalam sektor peladangan seperti tembakau, getah, kayu balak dan perlombongan. +esimpulannya, kesan daripada dasar 8ritish di ,anah "elayu termasuk Sara%ak dan Sabah telah men3adi titik permulaan kepada ke%u3udan pelbagai kaum dan melahirkan masyarakat ma3muk yang hidup dalam satu negara dengan kepelbagaian budaya, agama, bahasa dan adat resam. +.2." Mas(a)a#a Ma0mu# -i Mala(sia

+emasukan orang /ina dan 'ndia seperti yang dihuraikan telah melahirkan satu masyarakat ma3muk di ,anah "elayu. Setiap kaum mengamalkan dan mengekalkan identiti, kebudayaan dan adat resam masing masing. Suasana ke%u3udan masyarakat ma3muk boleh dilihat dari sudut ekonomi, politik dan sosial. Hrang "elayu sebagai penduduk tera%al ,anah "elayu kebanyakkannya terlibat dalam bidang pertanian dan tinggal di ka%asan luar bandar. "anakala orang /ina pula dengan akti.iti ekonomi mereka menetap di bandar bandar dan penglibatan mereka dalam perusahaan bi3ih timah telah melahirkan beberapa buah bandar seperti +uala :umpur, 'poh dan +elang. Sementara itu pula orang 'ndia selesa beker3a di estet estet dan mereka 3uga menetap di situ. !alam bidang pendidikan pula, setiap kaum di peringkat a%alnya mempunyai sekolah aliran tersendiri dengan sukatan pela3aran yang masih lagi berdasarkan kepada sukatan yang diamalkan di negara asal mereka. 'ni bermakna tiada sukatan pela3aran yang sama untuk semua kaum ketika itu.
11

"anakala dalam bidang politik, ke%u3udan pelbagai masyarakat 3uga memba%a kepada kelahiran kepelbagaian parti politik untuk men3aga kepentingan kaum masing masing. "alahan pada peringkat a%al kemasukan orang orang /ina dan 'ndia, mereka lebih berkiblatkan dan lebih menumpukan taat setia kepada negara asal mereka. +epelbagaian politik di "alaysia digambarkan dengan ke%u3udan parti parti politik yang me%akili kaum, B"<H dan ?2S &me%akili orang "elayu*, "/2, !2?, =erakan &me%akili kaum /ina*, dan "'/ &me%akili kaum 'ndia*. +esan daripada dasar 8ritish dalam bidang ekonomi, sosial dan politik telah melahirkan satu interaksi yang tidak sihat antara kaum. !asar 8ritish yang tidak membangunkan sesuatu ka%asan secara seimbang telah me%u3udkan 3urang pemisah antara satu kaum dengan kaum yang lain. 2khirnya dengan tindakan 8ritish yang sedemikian rupa dalam masyarakat ma3muk memudahkan ter3adinya konflik antara kaum disebabkan oleh beberapa perkara berikut: &i* ?erbe>aan dalam unsur unsur kebudayaan seperti bahasa, agama dan adat resam. &ii* ,imbulnya 3arak sosial antara anggota masyarakat kerana kurangnya interaksi disebabkan tempat tinggal dan bidang peker3aan yang berbe>a. &iii* ?rasangka dan pre3udis yang menebal. &i.*+eengganan anggota masyarakat membuka dunia sosialnya kepada masyarakat lain dan cenderung untuk mengekalkan identiti masing masing. &.* 2danya penguasaan dalam bidang bidang tertentu seperti politik atau perniagaan yang hanya didominasi oleh sesuatu kaum saha3a. +esimpulannya keadaan ketika ini memungkinkan berlakunya keretakan kaum 3ika tidak diatasi dengan betul akibat beberapa tindak tanduk 8ritish yang hanya mementingkan keuntungan material. Hleh kerana kepelbagaian yang %u3ud maka perlu di%u3udkan suatu bentuk 3ati diri tersendiri supaya kefahaman dan kesepaduan antara etnik dapat dihayati sepenuhnya. SOALAN DALAM TEKS 1. Se3arah masyarakat ma3muk di "alaysia bermula apabila 8ritish memulakan tindakan tindakannya
1)

atas faktor ekonomi. 8incangkan keadaan masyarakat "alaysia ketika ituI 2. !asar dasar 8ritish telah menyebabkan bermulanya pluraliti dalam masyarakat "alaysiaI Be ul!Salah Semak 3a%apan anda di akhir bab ini. +." PEMBINAAN JATI DI'I

?embinaan 3ati diri sepatutnya mengambil kira semua elemen asas yang telahpun %u3ud dan bertapak di "alaysia umpamanya kedudukan agama 'slam, pluraliti masyarakat, kekuatan ekonomi kaum /ina dan kedudukan kaum kaum minoriti yang lain. 'ni kerana perkara perkara di atas adalah merupakan polisi polisi yang telahpun %u3ud. +.".1 Islam Se,a1ai A1ama Pe)se#u uan

+edudukan 'slam sebagai agama rasmi termaktub dalam ?erlembagaan ?ersekutuan ?er 3 &1*. +eadaan ini memberi implikasi baha%a kedudukan 'slam sebagai agama rasmi mestilah dihormati kerasmiannya. 6alaupun agama lain bebas dianuti dan diamalkan tetapi kedudukannya tidak sama dengan agama 'slam. Hleh kerana kerasmiannya maka keutamaan diberikan kepada agama 'slam dalam perancangan perancangan yang dibuat umpamanya ?enerapan <ilai nilai 'slam. <amun apa yang lebih penting yang perlu dilihat 3uga ialah kebebasan beragama dan tiada paksaan dalam beragama dan setiap manusia harus seharusnya saling kenal mengenali antara satu sama lain. 2l 4ur5an menegaskan: #,idak ada paksaan untuk &memasuki* agama &'slam*Q sesungguhnya telah 3elas 3alan yang benar daripada 3alan yang sesat. +erana itu barangsiapa yang ingkar kepada ,haghut dan beriman kepada 2llah, maka sesungguhnya ia telah berpegang kepada tali yang teguh yang tidak akan putus. !an 2llah "aha "endengar lagi "aha "engetahui.$ &2:271* #6ahai manusia, +ami telah menciptakan kamu daripada lelaki dan perempuan, dan men3adikan kamu berbangsa bangsa dan bersuku suku supaya kamu saling berkenalan. Sesungguhnya yang termulia antara
10

kamu ialah yang paling bertak%a. Sesungguhnya 2llah "aha "engetahui lagi "aha "engenal$ &4-:13* +.".2 Ke uanan Mela(u

+etuanan "elayu boleh dikaitkan dengan hak hak istime%a orang orang "elayu seperti yang diperuntukkan dalam ?erlembagaan ?ersekutuan ?er 173. <amun begitu dalam negara demokrasi setiap rakyat adalah sama di sisi undang undang dengan setiap rakyat berhak untuk mengundi dalam pilihanraya. !alam hal ini sudah tentulah kaum "elayu adalah ma3oriti berbanding dengan kaum lain. Hleh itu pembinaan 3atidiri 3uga harus mengambil kira faktor ketuanan "elayu ini. Selain dari itu ke%u3udan kaum besar yang lain seperti kaum /ina dan 'ndia harus 3uga diberi perhatian dalam membina perhubungan yang se3ahtera dalam negara "alaysia. +aum kaum minoriti yang lain seperti +ada>an, !usun, 'ban dan yang lain 3uga tidak boleh dipinggirkan dalam membentuk 3atidiri rakyat "alaysia. ?elbagai kaum sebenarnya terlibat dalam pembangunan negara sebagai seorang rakyat yang merdeka. +."." E#3n3mi

+ekuatan kaum /ina dalam bidang ekonomi adalah 3elas berbanding dengan kaum yang lain dan keadaan ini diakui oleh seluruh rakyat "alaysia. +aum /ina kebanyakannya terlibat dalam bidang perniagaan dan kema3uan sesebuah negara 3uga dinilai dari sudut kekuatan ekonominya. <amun untuk men3amin keutuhan ekonomi setiap kaum saling memerlukan antara satu sama lain. 9elas kepada kita "elayu, 'ndia dan kaum kaum yang lain kurang melibatkan diri dalam bidang ekonomi tetapi peranan mereka sebagai pengguna tidak boleh dipinggirkan. 9urang ekonomi yang terlalu ketara antara sesuatu kaum 3uga sebenarnya tidak akan membantu sesebuah negara untuk ma3u malahan berkemungkinan boleh menyebabkan berlakunya ketidakpuasan hati satu kaum yang lain. Hleh itu pembinaan 3atidiri 3uga hendaklah mengambil kira faktor ini supaya keme%ahan negara tidak di%arisi oleh satu satu kaum saha3a. +.".% Ke-u-u#an Bahasa Mela(u

8ahasa merupakan satu medium yang cukup penting dalam perhubungan antara satu sama lain. "anusia saling kenal mengenali melalui bahasa dan dalam situasi negara, bahasa men3adi medium utama untuk berkomunikasi. +eutuhan dan kesepaduan antara kaum mampu dicorakkan oleh faktor bahasa. !alam keadaan "alaysia yang
1-

berbilang kaum dan bahasa ini, ke%u3udan bahasa "elayu sebagai alat perhubungan adalah amat penting. 2patah lagi bahasa "elayu merupakan bahasa +ebangsaan seperti yang tertera di ba%ah ?er 172 ?erlembagaan ?ersekutuan yang memperuntukan baha%a bahasa "elayu ialah bahasa +ebangsaan dan bahasa rasmi "alaysia. Hleh kerana itu bahasa "elayu perlu dia3ar, disemai dan dipupuk dikalangan rakyat "alaysia keseluruhannya. 8ahasa "elayu boleh men3adi alat yang amat penting untuk memupuk perpaduan. 6alaupun begitu, kebebasan 3uga diberikan kepada rakyat berbilang kaum untuk bertutur dan bela3ar bahasa ibunda mereka. +esimpulannya, pembinaan 3atidiri perlu mengambil kira perkara perkara di atas supaya tidak timbul perbalahan dan rasa tidak puashati antara etnik.

SOALAN DALAM TEKS 3. Fakyat "alaysia hidup dalam pelbagai adat, budaya, bahasa dan serba serbi berbe>a, oleh itu amatlah perlu di%u3udkan satu identiti dalam membina 3atidiri. 8incangkan tiga perkara utama dalam pembinaan 3atidiri rakyat "alaysia.

Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

+.%

*ABA'AN 9UBUNGAN ETNIK

,idak dapat dinafikan dalam sesebuah negara yang berbilang kaum ini pelbagai cabaran akan timbul dan perlu ditanggani secara bersama. /abaran cabaran seperti dalam bidang ekonomi, politik dan sosial akan sentiasa berlaku. Selain dari itu cabaran yang bersifat global 3uga perlu ditanggani dengan berhemah supaya kita dapat me%u3udkan keamanan bagi negara kita. +.%.1 .a/ S3sial Pemisahan 4enem4a an

!asar pecah dan perintah yang telah diamalkan oleh +era3aan 8ritish merupakan detik a%al kepada berlakunya pemisahan penempatan di "alaysia. +esannya kebanyakan orang "elayu tinggal di luar bandar,
)(

manakala kaum /ina yang kebanyakanya terlibat dalam perlombongan menetap di ka%asan ka%asan lombong dan kemudian men3adi bandar seperti +uala :umpur. +aum 'ndia pula kekal menetap di estet estet dengan men3alankan akti.iti perladangan. Fingkasnya pemisahan ini menyebabkan interaksi antara kaum hanya akan berlaku ketika berurusan di pasar atau di pe3abat saha3a dan ini akan melahirkan sikap yang negatif dalam hubungan antara kaum. ?roses kenal mengenali antara satu sama lain susah untuk berlaku. !e%asa ini pula, berlaku pemisahan dalam bidang peker3aan tertentu, umpamanya dalam bidang ke3urura%atan, ketenteraan dan perindustrian yang dimonopoli oleh satu kaum saha3a. +eadaan ini melambatkan lagi proses perpaduan sesama kaum. .,/ Sis em 4en-i-i#an (an1 ,e)asin1an

Setiap etnik umumnya menghantar anak anak ke sekolah yang mengunakan bahasa ibunda mereka. Sistem pendidikan sebelum :aporan Fa>ak 1-71 memperlihatkan baha%a %u3ud empat aliran pendidikan yang berlainan iaitu "elayu, /ina, 'ndia dan 'nggeris. +urikulum yang terdapat 3uga adalah berlainan di mana sekolah "elayu dengan kurikulumnya yang tersendiri, manakala sekolah /ina dan 'ndia mengunakan kurikulum sepertimana yang terdapat di negara /hina dan 'ndia. "alahan buku teks dan guru 3uga diba%a masuk dari luar. 'mplikasinya ketika itu pela3ar pela3ar tidak berpeluang untuk bercampur gaul dengan pela3ar dari kumpulan etnik yang berlainan dan ini akhirnya akan menyulitkan proses pembentukan perpaduan dan persefahaman di kalangan pela3ar. ?ela3ar pela3ar yang lahir dari sistem sebegini masih lagi bergerak dalam kehidupan harian masyarakat "alaysia. +.%.2 P3li i#

2dalah 3elas baha%a ke%u3udan pelbagai persatuan politik yang berasaskan kumpulan etnik telah memperkuatkan lagi identiti etnik dan syak %asangka. Setiap persatuan hanya akan memper3uangkan kepentingan kumpulan etnik yang di%akilinya. 6alaupun pemerintah sekarang bernaung di ba%ah satu komponen yang sama, namun parti parti politik yang ada masih lagi berasaskan perkauman. !emi kepentingan kaum mereka dan 3uga etnik mereka maka isu isu seperti bahasa, kebudayaan, pendidikan, agama dan lain lain akan digunakan sebagai sen3ata masing masing. "alahan bidang bidang seperti politik, institusi sosial dan ekonomi 3uga kadangkala berasaskan kelompok etnik dan ini sudah tetntu gagal untuk melahirkan masyarakat yang bersatu padu dalam segenap bidang.
)1

+.%." .a/

E#3n3mi Pe),eBaan 4e#e)0aan

?erbe>aan dalam bidang peker3aan antara etnik telah melebarkan lagi 3urang antara satu sama lain. !asar 8ritish yang dulunya meletakkan kaum /ina di sektor perlombongan dan perdagangan, kaum 'ndia di sektor perladangan dan "elayu dibiarkan dalam sektor pertanian terus berlaku hingga kini di mana satu etnik mendominasi dalam satu bidang peker3aan. Fingkasnya 3urang peker3aan ini akan menyebabkan perasaan perkauman terus menebal. Bmpamanya perbe>aan dalam bidang ekonomi telah menimbulkan persaingan dan ketidakpuasan di kalangan etnik tertentu. Hrang /ina dilihat lebih mendominasi bidang yang lebih ma3u iaitu perniagaan dan perdagangan, manakala orang "elayu dalam bidang pertanian yang kurang berdaya ma3u dan orang 'ndia men3adi buruh di estet estet. Hasil dari peker3aan yang berbe>a ini maka %u3ud 3urang pendapatan antara setiap etnik dan akhirnya setiap etnik berusaha merebut kek ekonomi yang lebih dan ini me%u3udkan ketidakseimbangan dan persaingan yang berlaku melahirkan ketidakstabilan dalam masyarakat. Bntuk mengeratkan perpaduan maka penyusunan semula masyarakat perlu dilakukan bertu3uan untuk memperbaiki keadaan tidak seimbang yang %u3ud dari segi tingkat pendapatan, corak guna tenaga, pemilikan saham dan penyertaan pelbagai kaum dalam semua bidang perlu diberikan perhatian. +.%.% *a,a)an In )ae ni# -an In e)e ni#

Sistem demokrasi yang diamalkan di "alaysia membolehkan penubuhan parti parti politik untuk bertanding dalam pilihanraya. +e%u3udan parti politik yang pelbagai kadangkala boleh mencetuskan konflik antara satu sama lain apatah lagi ke%u3udan ahli ahli yang tidak memahami kaedah berpolitik yang tulen. Se3arah pernah memaparkan keadaan genting yang melanda negara akibat daripada keadaan berpolitik yang tidak sihat itu di mana akhirnya semua pihak terlibat dalam kemelut tersebut dan ianya tidak menguntungkan mana mana pihak pun. =e3ala berikut perlu dielakkan dalam usaha untuk bersatu iaitu seperti terlalu e2tremism dalam melaksanakan sesuatuQ bersifat chau5anism atau taksub dengan hanya menganggap kumpulannya saha3a yang betul dan orang lain tidakQ dan fanaticism
)2

atau membabi buta dalam melaksanakan sesuatu tanpa mempedulikan pendapat orang lain bahkan menolak sekeras kerasnya pandangan orang lain. =e3ala ge3ala ini pernah muncul dalam masyarakat dunia, antaranya pembunuhan 'ndira =handi &1-04* dikaitkan dengan pelampau Sikh yang men3adi penga%al peribadinya, pembunuhan Yit>hak Fabin, ?erdana "enteri 'srael dikaitakan dengan kumpulan ultra ortodoks Yahudi dan lain lain lagi. +eadaan sebegini kalau berlaku di "alaysia boleh memba%a konflik dan pertumpahan darah yang akibatnya boleh menghancurkan negara. +etaksuban yang berlaku dalam bidang politik bukan saha3a melibatkan hubungan antara kaum malahan ke%u3udan pelbagai parti politik yang me%akili kelompok kaum yang sama umpamanya dalam masyarakat "elayu ada parti B"<H dan ?2S 3uga menyebabkan berlaku ketidak sefahaman antara sesama kaum. 2khirnya ke%u3udan parti politik yang berbe>a tetapi me%akili dan didominasi oleh etnik yang sama 3uga sedikit sebanyak telah menimbulkan hubungan tidak baik antara etnik. +.%.+ A1ama? Bahasa -an Ke,u-a(aan .Pe),eBaan Nilai -an A1ama/

!alam masyarakat ma3muk setiap kumpulan etnik mempunyai agama, kebudayaan dan bahasa yang berbe>a. Hrang "elayu terus dengan sistem hidup yang berteraskan kebudayaan dan tradisi mereka manakala /ina dan 'ndia pula memba%a bersama sama nilai kebudayaan mereka yang diba%a dari negara asal mereka. Setiap kumpulan etnik mempertahankan kebudayaan dan adat resam mereka dan mereka 3uga tidak mengetahui adat kebudayaan etnik yang lain, masing masing hanya mengutamakan etnik mereka dan mungkin 3uga menganggap kebudayaan mereka saha3a yang terbaik. Selain dari itu, ke%u3udan akhbar yang pelbagai bahasa dengan mengutamakan kelompok etnik mereka akan memperkukuhkan lagi perasaan kumpulan etnik masing masing. +.+ *ABA'AN GLOBALISASI

=lobalisasi selalu dikaitkan dengan dunia tanpa sempadan di mana perhubungan men3adi semakin pintas dan cepat. +ita boleh mengetahui keadaan dunia luar dengan pantas dan cepat dan segala maklumat boleh disalurkan tanpa ada sekatan. =lobalisasi boleh memba%a kemudahan dan kebaikan se3agat 3ika diurus dengan baik dan globalisasi 3uga boleh mendatangkan kehancuran dan keburukan 3ika disalahgunakan. =lobalisasi yang ber3alan sekarang
)3

menguntungkan sebelah pihak saha3a iaitu 8arat, di mana melalui globalisasi proses pembaratan corak hidup berasaskan ekonomi, politik dan sosial di ketengahkan. +alau dahulu barat dikenali dengan gelaran pen3a3ah, kini melalui globalisasi mereka ber3aya men3a3ah melalui bentuk yang baru dan lebih berbahaya. "elalui bentuk ini mereka menyelitkan unsur unsur sosial seperti kehidupan bebas dan budaya hedonisme. +e3ayaan mereka ini dibantu oleh masyarakat tempatan yang menganggap segala yang datang dari barat adalah baik dan moden. ?engaruh luaran dalam menentukan keamanan dan kestabilan sesebuah negara 3uga tidak boleh dipandang ringan. ;ra selepas ?erang !ingin memperlihatkan B.S dan sekutunya mendominasi politik dunia. +uasa 8arat ini akan lebih cepat bertindak dan memainkan peranan mereka dengan melibatkan diri dalam hal eh%al sesebuah negara 3ika ianya melibatkan kepentingan mereka. Hakikatnya mereka telah bertindak dibanyak negara antaranya yang terkini 'raE. 2ntara dominasi kuasa 8arat ke atas dunia seperti memiliki dan mengendalikan sistem perbankan antarabangsa &'"C, 6orld 8ank*Q menga%al mata %ang utama dunia dimana BS! di3adikan pengukur nilai %ang antarabangsaQ mendominasi pasaran modal duniaQ mendominasi akses ruang angkasa dan industri aeroangkasa duniaQ menga%al laluan maritim duniaQ mendominasi industri sen3ata teknologi tinggi dunia dan lain lain dominasi lagi. "asyarakat dunia diperlihatkan baha%a setiap campurtangan mereka mempunyai agenda yang tersendiri malahan mereka boleh berperanan untuk menentukan sama ada me%u3udkan keamanan atau menghancurkan sesebuah negara. +onflik di 'raE memperlihatkan keangkuhan kuasa kuasa luar dalam menentukan hala tu3u negara tersebut. Selain dari itu, kemelut yang berlaku di dunia luar seharusnya di3adikan iktibar oleh rakyat "alaysia supaya menghargai dan men3aga perpaduan kaum, umpamanya kemelut 8osnia Her>ego.ina, isu +ashmir, isu 2cheh, isu +atholik dan ?roteston dan lain lain lagi. Bntuk membentuk dan men3aga perpaduan kaum beberapa faktor penting perlu diatasi antaranya hak asasi, agihan kekayaan, peluang pendidikan, peluang peker3aan dan lain yang perlu dikendalikan atas semangat perpaduan. Setiap hak ini perlu dipertimbangkan supaya tidak ada kaum yang merasakan mereka disisihkan, dianaktirikan, tidak dipedulikan dan akibatnya tidak mendapat keadilan yang sebenarnya. ?enduduk "alaysia 3uga harus men3adikan setiap konflik yang berlaku di dunia luar sebagai penga3aran baha%a pentingnya perpaduan, perasaan faham memahami di kalangan rakyat "alaysia
)4

dan keharmonian kaum di3aga dengan seeloknya. 2spek aspek yang boleh mendatangkan sensiti.iti sesuatu kaum perlulah dielakkan, malahan setiap aspek perhubungan kaum seperti adil dan saksama, hak kekayaan dan lain lain hak perlulah sentiasa diberi perhatian agar tidak ada pihak yang tertinggal. "alaysia sebagai sebuah negara yang sedang membangun tidak terkecuali menerima kesan globalisasi sama ada secara langsung ataupun tidak. =lobalisasi merubah segala budaya masyarakat tempatan dan akhirnya budaya budaya luhur yang terdapat dalam masyarakat berbilang kaum mula hancur. Setiap yang datang dari barat sama ada dalam bidang pemikiran, politik dan budaya mula diterima dan dikatakan baik. +esannya masyarakat mula mengiktiraf setiap budaya dan pemikiran barat dalam segenap aspek kehidupan. 2khirnya globalisasi ini tidak lebih hanyalah suatu bentuk atau proses pen3a3ahan baru barat ke atas dunia lainnya yang dipandang rendah dan tidak bertamadun. 'ni ada benarnya kerana barat masih lagi menganggap baha%a teori M1he :hite %an (urden5 masih lagi diperlukan untuk mentamadunkan dunia luar yang belum lagi bertamadun. +esannya melalui globalisasi barat mengekspot segala bentuk keluaran mereka kepada dunia luar. +esimpulannya cabaran cabaran di atas boleh menyebabkan berlaku ketegangan kaum andai tidak diurus dengan baik. /abaran ini perlu difahami dan ditanggani kerana kegagalannya akan memba%a perselisihan dan prasangka yang memang telah sedia %u3ud di hati setiap kaum. Selain dari itu akan muncul 3uga tanggapan yang kurang tepat tetapi men3adi pegangan dan terus dipercayai oleh kebanyakan rakyat "alaysia, antara tanggapan tanggapan tersebut ialah &i* &ii* &iii* &i.* &.* &.i* &.ii* &.iii* &i@* kaum "elayu mendapat hak dan keistime%aan melebihi kaum lain. kuasa politik ditangan kaum "elayu. orang "elayu miskin kerana malas. !asar ;konomi 8aru hanya untuk orang "elayu saha3a. kuasa ekonomi ditangan kaum /ina. kaum /ina kaya kerana pandai menipu dalam perniagaan. orang /ina didiskriminasi oleh orang "elayu setiap kegagalan dasar ekonomi di negara ini adalah disebabkan oleh sabota3 orang orang /ina. orang /ina dan bukan "elayu yang lain tidak mempunyai taat setia kepada negara ini.
)7

SOALAN DALAM TEKS

4.

8incangkan kesan kesan negatif yang terhasil daripada globalisasiI

Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

+.7

KESIMPULAN

'su hubungan etnik memerlukan sikap saling bertolak ansur di kalangan semua kaum. +edegilan dan kataksuban sebelah pihak boleh mengundang sengketa yang berpan3angan di mana susah untuk diubati. ?elbagai cabaran akan timbul yang mungkin disebabkan oleh sedikit salah faham antara satu sama lain. Hleh itu usaha usaha untuk memahamkan masyarakat perlulah dilaksanakan dan proses integrasi antara satu sama lain perlu diperluaskan lagi. "asyarakat harus melihat akibat dari konflik yang berlaku di luar negara sebagai iktibar supaya se3arah hitam yang pernah berlaku seperti peristi%a 13 "ei tidak akan berulang lagi.

JA6APAN SOALAN DALAM TEKS 1. "en3elang tahun 10)7, 8ritish mula berperanan dalam se3arah ,anah "elayu terutama di ka%asan bi3ih timah seperti ?erak, Selangor, dan Sg. B3ung. "elalui dasar campur tangan, 'nggeris mula menguasai keseluruhan ,anah "elayu yang me%ah dengan sumber seperti bi3ih timah. +esan dari keadaan ini, kaum /ina telah mula diba%a masuk untuk beker3a di sektor perlombongan. ?ermintaan yang tinggi terhadap bi3ih timah dan perkembangan perusahaan bi3ih mengkehendaki lebih ramai peker3a diba%a masuk. +esimpulannya pihak 8ritish menggalakkan penghi3rahan orang orang /ina ke ,anah "elayu bagi tu3uan pembangunan ekonomi mereka.

)1

+era3aan 8ritish 3uga menggalakan penghi3rahan orang orang 'ndia yang bertu3uan untuk memenuhi permintaan terhadap tenaga buruh bagi sektor perladangan seperti getah, kelapa sa%it dan sektor pembinaan seperti pembinaan 3alanraya dan keretapi. ?erluasan dan pertambahan ka%asan tanaman getah yang dibuka oleh orang orang ;ropah memerlukan banyak tenaga. ,enaga buruh 'ndia lebih disukai kerana upahnya yang rendah dan proses pengambilannya yang mudah kerana terdapatnya pusat pentadbiran 8ritish di 'ndia. !i Sara%ak dan Sabah. !i Sara%ak, 8ritish mula men3a3ah dengan pengisytiharan 9ames 8rooke sebagai Fa3a Sara%ak pada tahun 1041 setelah memperolehinya daripada Sultan 8runei. +esannya orang orang /ina mula diba%a masuk untuk digunakan di sektor perlombongan, penanaman lada, sagu, gambir dan 3uga getah. !i Sabah pula orang /ina 3uga diba%a masuk bagi memenuhi keperluan dalam sektor peladangan seperti tembakau, getah, kayu balak dan perlombongan. 2. 3. 8etul ,iga perkara utama ialah .i/ Ke-u-u#an Islam se,a1ai A1ama Pe)se#u uan

+edudukan 'slam sebagai agama rasmi termaktub dalam ?erlembagaan ?ersekutuan ?er 3 &1*. +eadaan ini memberi implikasi baha%a kedudukan islam sebagai agama rasmi mestilah dihormati kerasmiannya. 6alaupun agama lain bebas dianuti dan diamalkan tetapi kedudukannya tidak sama dengan agama 'slam. Hleh kerana kerasmiannya maka keutamaan adalah diberikan kepada agama 'slam dalam perancangan perancangan yang dibuat umpamanya ?enerapan <ilai <ilai 'slam. .ii/ Ke uanan Mela(u

+etuanan "elayu boleh dikaitkan dengan hak hak istime%a orang orang "elayu seperti yang diperuntukkan dalam ?erlembagaan ?ersekutuan ?er 173. <amun begitu dalam negara demokrasi setiap rakyat adalah sama disisi undang undang dengan setiap rakyat berhak untuk mengundi dalam pilihanraya. !alam hal ini sudah tentulah kaum "elayu adalah ma3oriti berbanding dengan kaum lain. Hleh itu pembinaan
))

3atidiri 3uga harus mengambil kira faktor ketuanan "elayu ini. Selain dari itu, ke%u3udan kaum kaum besar yang lain seperti kaum /ina dan 'ndia harus 3uga diberikan perhatian dalam membina perhubungan yang se3ahtera dalam negara "alaysia. +aum kaum minoriti yang lain seperti +ada>an, !usun, 'ban dan lain 3uga tidak boleh dipinggirkan dalam membentuk 3atidiri rakyat "alaysia. .iii/ E#3n3mi

+ekuatan kaum /ina dalam bidang ekonomi adalah 3elas berbanding dengan kaum yang lain dan keadaan ini diakui oleh seluruh rakyat "alaysia. <amun untuk men3amin keutuhan ekonomi setiap kaum saling perlu memerlukan antara satu sama lain. 9elas kepada kita kaum "elayu, 'ndia dan kaum kaum yang lain kurang melibatkan diri dalam bidang ekonomi tetapi peranan mereka sebagai pengguna tidak boleh dipinggirkan. 9urang ekonomi yang terlalu ketara antara satu satu kaum 3uga sebenarnya tidak akan membantu sesebuah negara untuk ma3u malahan berkemungkinan boleh menyebabkan berlakunya ketidakpuasan hati satu kaum yang lain. 4. =lobalisasi selalu dikaitkan dengan dunia tanpa sempadan dimana perhubungan men3adi semakin pintas dan cepat. =lobalisasi boleh memba%a kemudahan dan kebaikan se3agat 3ika diurus dengan baik dan globalisasi 3uga boleh mendatangkan kehancuran dan keburukan 3ika disalahgunakan. =lobalisasi yang ber3alan sekarang menguntungkan sebelah pihak saha3a iaitu 8arat, dimana melalui globalisasi proses pembaratan corak hidup berasaskan ekonomi, politik dan sosial diketengahkan. +alau dahulu barat dikenali dengan gelaran pen3a3ah, kini melalui globalisasi mereka ber3aya men3a3ah melalui bentuk yang baru dan lebih berbahaya. "elalui bentuk ini mereka menyelitkan unsur unsur sosial seperti kehidupan bebas dan budaya hedonisme. "alaysia sebagai sebuah negara yang sedang membangun tidak terkecuali menerima kesan globalisasi sama ada secara langsung ataupun tidak. =lobalisasi merubah segala budaya masyarakat tempatan dan akhirnya budaya budaya luhur yang terdapat dalam masyarakat berbilang kaum mula hancur. Setiap yang datang dari barat sama ada dalam bidang pemikiran, politik dan budaya mula diterima dan dikatakan
)0

baik. +esannya masyarakat mula mengiktiraf setiap budaya dan pemikiran barat dalam segenap aspek kehidupan. 2khirnya globalisasi ini tidak lebih hanyalah suatu bentuk atau proses pen3a3ahan baru barat ke atas dunia lainnya yang dipandang rendah dan tidak bertamadun.

)-

0(

BAB 6 PEMBANGUNAN POLITIK DALAM KONTEKS HUBUNGAN ETNIK DI MALAYSIA

OBJEKTIF BAB Selepas mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh: 1. Memahami integrasi politik yang %u3ud antara pelbagai etnik di "alaysia melalui penubuhan ?arti ?erikatan. 2. Mem,in$an1#an peristi%a kerusuhan etnik "ei 1-1- dan kera3aan darurat. 3. Men1enal4as i penyusunan semula politik di "alaysia untuk menyatupadukan rakyat pelbagai etnik dan konsep Fakyat "alaysia 8aru. 4. Men1enal4as i dasar dasar yang di3alankan oleh kera3aan bagi me%u3udkan perpaduan dan keharmonian antara kaum. 7.1 PENGENALAN

Sebagai sebuah negara persekutuan, "alaysia mempunyai penduduk yang terdiri daripada pelbagai etnik yang turut berbe>a dari aspek agama, kebudayaan, peker3aan dan kepentingan kepentingan lain. ,ugas utama kera3aan ialah me%u3udkan satu suasana politik yang stabil supaya masyarakat berbilang kaum dapat hidup dalam suasana harmoni. +esan dari >aman pen3a3ahan menyulitkan integrasi antara etnik yang berbe>a. +era3aan telah berusaha bertungkus lumus me%u3udkan integrasi politik dan perpaduan nasional dalam usaha membentuk masyarakat "alaysia selepas merdeka. 7.2 INTEG'ASI POLITIK

'ntegrasi politik bermaksud pertukaran dari memberikan sepenuh kesetiaan kepada kaum etnik sendiri kepada memberikan sepenuh kesetiaan yang berbentuk semangat kebangsaan kepada sesebuah negara &Fabushka, 1-10*. "enurut +arl !eutsch, integrasi politik merupakan proses dan keadaan. Sebagai satu keadaan, negara yang mengamalkan integrasi politik tidak lagi berhadapan dengan masalah
01

pertelingkahan antara kaum. Sebagai satu proses pula, integrasi politik akan menyebabkan berlakunya perubahan di mana keamanan akan %u3ud dalam sesebuah negara &Fabushka, 1-10*. Satu kaedah untuk me%u3udkan integrasi politik ialah mengadakan pilihanraya setiap lima tahun di mana rakyat dapat memilih pemimpin pemimpin mereka. ?emimpin pemimpin parti politik yang memerintah negara hendaklah mempunyai semangat perundingan dan ker3asama dikalangan parti parti politik bagi memastikan penyertaan bersama dalam proses pentadbiran negara. 'ni telah dibuktikan pada peringkat a%al di mana parti orang "elayu &B"<H*, parti kaum /ina &"/2* dan parti kaum 'ndia &"'/* telah bergabung bagi membentuk ?arti ?erikatan. 7." PA'TI PE'IKATAN

?arti parti politik yang penting di ,anah "elayu biasanya terdiri daripada pertubuhan perkauman yang me%akili kepentingan kelompok etnik masing masing. Satu keistime%aan "alaysia, parti parti politik perkauman telah dapat mencipta hubungan ker3a antara satu sama lain. +er3asama yang pertama antara parti perkauman ialah semasa pilihanraya setempat pada tahun 1-72, apabila ca%angan B"<H Selangor bergabung dengan "/2. !ari kemenangan pilihanraya ini, tumbuhlah satu konsep perikatan antara parti parti etnik yang utama, sebulat suara untuk membentuk kera3aan &,unku 2bdul Fahman, 1-0)*. +umpulan yang besar pengaruhnya dalam ?erikatan ialah B"<H. ?ertubuhan ini dipimpin oleh !ato Hnn 9aafar se3ak diasaskan pada tahun 1-41 hingga tahun 1-71. Setelah itu, B"<H dipimpin pula oleh ,unku 2bdul Fahman dari tahun 1-71 hingga tahun 1-)(. B"<H ber3aya menarik minat masyarakat "elayu disebabkan kemampuannya menggembleng pendapat dalam per3uangan menentang "alayan Bnion. ?erkara ini di3alankan menerusi orang orang "elayu dalam perkhidmatan kera3aan kerana mereka dapat menggunakan struktur pentadbiran di setiap negeri bagi mobilisasi politik. ?ega%ai pega%ai kanan "elayu dalam kera3aan menyusun tenaga pega%ai "elayu di peringkat daerah, yang kemudian mendapat bantuan dari para penghulu, untuk membangkitkan orang orang kampung supaya bertindak. "enerusi pentadbiran kolonial itu, B"<H ber3aya menggunakan pemimpin pemimpin "elayu tradisional di peringkat ba%ahan supaya muncul sebagai sebuah parti politik semasa &:eonard dan 8arbara 2ndaya, 1-03*.
02

?arti yang kedua terbesar dalam ?erikatan ialah "/2. ?rinsip utama parti ini ialah mengekalkan keharmonian kaum etnik melalui penyesuaian antara satu sama lain. "/2 dianggap sebagai pelindung kepentingan masyarakat /ina. Hubungan yang baik dengan pucuk pimpinan dalam kera3aan membolehkan keperluan orang orang /ina disuarakan. ?ada peringkat a%al, "/2 menghadapi kesulitan kerana parti ini dikatakan hanya memberi tumpuan kepada para usaha%an dan golongan profesional yang berpendidikan 8arat. "/2 terpaksa mendapatkan lebih ramai penyokong terutamanya dari kalangan persatuan merga dan kesatuan seker3a. ?residennya yang ber%iba%a, ,un ,an /heng :ock, ber3aya melaksanakan hubungan ker3a dengan tokoh tokoh B"<H &:eonard dan 8arbara 2ndaya, 1-03*. !engan arus per3alanan masa, "/2 berusaha meluaskan pengaruhnya. ?arti ini menyaksikan kemunculan tokoh tokoh baru hasil dari sistem pendidikan /ina. "ereka dikatakan lebih cenderung kepada politik perkauman. 2pabila golongan muda ini mencabar kemampuan pergerakan "/2 dalam ?arti ?erikatan, golongan tua telah menggantung keahlian para pemimpinnya. +erana pertarungan kuasa yang %u3ud dalam "/2 maka muncul pula kelompok ketiga. 6alaupun golongan ini bersimpati dengan tuntutan perkauman sayap radikal parti itu, mereka 3uga merasakan amat penting mengekalkan hubungan baik dengan B"<H agar dapat mengekalkan kedudukan "/2 dalam ?erikatan. +elompok ini muncul pada 1-7) di ba%ah pimpinan !r :im /hong ;u. +elompok ini disokong oleh golongan kiri kaum intelek berpendidikan 8arat yang tinggal di bandar bandar seperti +uala :umpur, ?ulau ?inang dan 'poh. 6alaupun bilangannya kecil, golongan ini sangat efektif dan mempunyai moti.asi yang tinggi &:eonard dan 8arbara 2ndaya, 1-03*. ?ada tahun 1-70, !r :im telah terpilih sebagai ?residen "/2 menggantikan ,un ,an /heng :ock. !r :im memberi 3aminan kepada ,unku 2bdul Fahman untuk mengekalkan ker3asama antara "/2 dan B"<H. 6alau bagaimanapun, tidak dapat di3alinkankan hubungan persahabatan peribadi seperti yang %u3ud sebelum ini antara ,unku 2bdul Fahman dan ,un ,an /heng :ock &"eans, 1-)1*. ?ilihanraya 1-7- merupakan pilihanraya pertama bagi pelantikan sepenuhnya %akil %akil ke ?arlimen. "en3elang pilihanraya tersebut, pemimpin pemimpin baru "/2 cuba mendapatkan layanan baik sepertimana dalam pilihanraya 1-77. ?ada masa itu, "/2 diperuntukkan kurang sedikit dari separuh bilangan kerusi yang
03

dipertandingkan oleh ?erikatan %alaupun orang orang /ina pada masa itu hanya merupakan 11.2 K dari keseluruhan pengundi. ?ada tahun 1-7-, para pengundi /ina meningkat kepada 37.1K disebabkan oleh undang undang ke%arganegaraan yang baru. <amun "a3lis +ebangsaan ?erikatan secara tidak rasmi hanya memperuntukkan 20 kerusi kepada "/2. !r. :im mendesak supaya "/2 diberi 4( daripada 1(4 kerusi. ,untutan tersebut dibuat secara terbuka yang kelihatan kepada umum sebagai satu kata dua. ,unku tidak dapat melayan permintaan "/2 itu lalu beliau men3a%ab dengan pengumuman baha%a B"<H akan bertanding tanpa "/2. +erana bimbang risiko bertanding seorang diri, pucuk pimpinan "/2 menimbang semula kedudukan mereka dan ber3aya mengekalkan kedudukan dalam ?erikatan. <amun, "/2 mula mengalami krisis dalaman. !r :im yang pada masa itu men3adi ?residen "/2 telah menerima tekanan hebat daripada ahli ahli parti itu sehingga menyebabkan beliau meletak 3a%atan. Hanya anggota anggata "/2 yang diterima oleh ,unku bertanding atas tiket ?erikatan dalam pilihanraya ?ersekutuan 1-7-. Hasil dari krisis 9ulai ini, ?erikatan men3adi sebuah parti yang teguh. Hrang orang /ina mula mencari pemimpin yang ber%iba%a untuk men3aga kepentingan mereka supaya tidak ditenggelamkan oleh orang orang "elayu &,unku 2bdul Fahman, 1-0), "alaysia +ita, 2((2*. +ongres 'ndia ,anah "elayu atau lebih dikenali sebagai "'/ merupakan parti ketiga terbesar dalam ?erikatan. 'ni disebabkan bilangan pengundi 'ndia yang kecil &hanya ).4K daripada 3umlah pengundi pada tahun 1-7-*. ?ada peringkat a%al penubuhannya, "'/ kurang mendapat sokongan sepenuhnya dari orang orang 'ndia sendiri, kerana kebanyakan orang orang 'ndia merupakan buruh dari kelas ba%ahan yang merupakan golongan ma3oriti kaum 'ndia di ,anah "elayu dan pemimpin pemimpin "'/ terdiri daripada golongan professional. ?ada tahun 1-71 1-73, "'/ beker3asama dengan ?arti '"? di ba%ah pimpinan !ato5 Hnn 9aafar dan 3uga menyertai "a3lis ,indakan 8ersama ,anah "elayu &2"/92* bagi menentang ?erlembagaan ?ersekutuan ,anah "elayu. <amun, "'/ mula mendapat sokongan sepenuhnya dari kaum 'ndia setelah "'/ menyertai ?erikatan pada tahun 1-77 &"alaysia +ita, 2((2*. "'/ berusaha untuk kekal dalam ?erikatan supaya dapat men3alinkan hubungan dengan B"<H. +ebanyakan orang orang 'ndia sendiri tidak berpuashati dengan prestasi "'/ kerana kurang ber3aya menyuarakan kepentingan orang orang 'ndia dalam ?erikatan &"eans, 1-)1*.

04

"enurut "eans &1-)1*, ke3ayaan "'/ dalam ?erikatan pada peringkat a%al adalah disebabkan hubungan peribadi yang erat antara ,unku dan &,un* D.,. Sambathan, ?residen "'/. ,un D.,. Sambathan merupakan seorang tuan punya ladang getah dan terdidik dalam kedua dua bahasa ,amil dan 'nggeris. 2pabila sesetengah ahli radikal yang bersifat perkauman dalam "'/ cuba merosakkan hubungan dengan B"<H, mereka telah dipecat dari parti itu. Setelah tahun 1-70, pimpinan golongan lama mengekalkan penga%asan yang tegas ke atas "'/ dan bergerak dengan penuh harmoni dengan "a3lis +ebangsaan ?erikatan. "en3elang pilihanraya ?ersekutuan pada tahun 1-7-, ?arti ?erikatan yang didaftarkan pada tahun 1-70 sebagai sebuah parti politik yang tidak terikat kepada parti parti anggotanya, telah dipusatkan dan bergerak sebagai satu entiti di ba%ah arahan ,unku 2bdul Fahman. ?erikatan hanya dapat men3adi 3entera politik yang .iabel disebabkan tolak ansur yang telah dicapai oleh ketiga tiga parti komponen berhubung isu isu sensitif seperti ke%arganegaraan, pendidikan dan hak hak istime%a orang "elayu. "/2 meminta agar asas mendapat ke%arganegaraan ialah prinsip !us soli yang membolehkan semua yang lahir di ,anah "elayu secara automatik men3adi %arganegara. B"<H bersetu3u dengan saranan tersebut dan meminta persetu3uan "/2 mengenai dasar pela3aran, iaitu me%a3ibkan bahasa "elayu di semua sekolah dan me%u3udkan satu Mkurikulum "alaya5 yang sama bagi semua sekolah tanpa mengira bahasa pengantar. "/2 dan "'/ 3uga bersetu3u nisbah 4:1 yang %u3ud, "elayuJbukan "elayu dalam ?erkhidmatan 2%am "alaya serta penerimaan bahasa "elayu sebagai bahasa +ebangsaan. 8agi konsesi konsesi ini, B"<H telah meyakinkan kedua parti lain baha%a dasar ekonomi yang liberal akan diterapkan untuk membolehkan orang orang bukan "elayu melibatkan diri dalam kegiatan ekonomi tanpa bimbang usaha mereka akan dirampas atau dikenakan cukai yang berat sebelah. !engan itu, ?erikatan mengambilalih peranan me%akili kepentingan ketiga tiga kumpulan etnik utama di ,anah "elayu. ?erikatan tetap memegang tali kekuasaan kerana sikap pragmatisme para pemimpinnya, kemampuan mereka menenggelamkan perbe>aan semasa pilihanraya dan kesanggupan pemimpin pemimpin beker3a sebagai satu pasukan. :atar belakang pendidikan dan sosial yang sama di kalangan para pemimpin utama parti menyebabkan mereka mampu menyelesaikan permasalahan yang timbul. ,iada kumpulan politik la%an yang lain boleh mendapat kerusi begitu banyak untuk mencabar
07

?arti ?erikatan kerana parti ini mendapat mandat untuk membina satu masyarakat baru dari pelbagai kumpulan yang bersaingan serta bermusuhan.

01

7.%

'USU9AN DA'U'AT

ETNIK

MEI

1=7=

DAN

KE'AJAAN

?ilihanraya ?ersekutuan pada tahun 1-1- dipenuhi isu isu sensitif mengenai pendidikan dan bahasa. Semen3ak merdeka, "alaysia telah berhadapan dengan ancaman luaran dan dalaman yang telah meredakan tuntutan kelompok etnik demi perpaduan negara. ?ada tahun 1-1-, faktor faktor tersebut tidak %u3ud lagi. Setiap kelompok etnik melihat pilihanraya tahun itu sebagai peluang untuk mengekalkan kepentingan sendiri terhadap pencerobohan kelompok lain. +eputusan pilihanraya itu merupakan satu pukulan teruk kepada ?arti ?erikatan. 6alaupun masih memegang ma3oriti kerusi dalam !e%an Fakyat, 3umlahnya telah 3atuh merosot daripada 0- pada tahun 1-14 kepada 11, dan 3umlah undi merosot dari 70.4K pada tahun 1-14 kepada 40.7K pada tahun 1-1-. ?arti =erakan, !2? dan ??? memenangi 27 kerusi, dan ?2S memenangi 12 kerusi. Hleh itu, kera3aan ?erikatan telah hilang ma3oriti 2J3 dalam !e%an Fakyat. 'ni bermakna kera3aan tidak boleh lagi meminda ?erlembagaan menurut sesuka hati &:eonard dan 8arbara 2ndaya, 1-03*. ?ada 13 "ei, tiga hari sesudah pilihanraya, parti parti pembangkang iaitu =erakan dan !2? serta penyokong penyokong mereka telah merayakan kemenangan mereka dengan bersorak di sepan3ang 3alanraya di +uala :umpur dan perkara ini membangkitkan kemarahan masyarakat "elayu &"alaysia +ita, 2((2*. ?erarakan balas oleh para penyokong B"<H pada 13 "ei bertukar, men3adi keganasan yang sukar dika%al di seluruh +uala :umpur &"eans, 1-1)*. +eadaan darurat telah diisytiharkan di ba%ah artikel 17( dari ?erlembagaan. ?erlembagaan ?ersekutuan telah dibubarkan dan "alaysia diperintah oleh "a3lis =erakan <egara &"2=;F2<* yang diketuai oleh ,imbalan ?erdana "enteri, ,un 2bdul Fa>ak, selama 10 bulan. 8erikutan peristi%a tersebut, ,unku 2bdul Fahman telah meletak 3a%atan sebagai pemimpin B"<H dan ?erdana "enteri. ,un 2bdul Fa>ak Hussein mengambil alih tugas mentadbir negara dan membina semula struktur pembangunan negara &"alaysia +ita, 2((2*. +eamanan dan ketenteraman hanya dapat dipulihkan setelah empat hari pertumpahan darah. Selama dua bulan sesudah rusuhan 13 "ei, ke3adian ke3adian keganasan perkauman masih berterusan. +era3aan akhirnya mengancam akan mengambil tindakan keras ke atas kumpulan kumpulan militan "elayu, terutamanya mereka yang mendesak ,unku supaya meletak 3a%atan kerana amalan polisinya yang terlalu mengalah kepada kaum kaum etnik yang lain.

0)

?impinan "elayu dalam ?erikatan menyalahkan pihak pembangkang kerana kecaman mereka yang lantang terhadap hak hak istime%a orang "elayu yang menyebabkan orang "elayu bertindak ganas. <amun dak%aan ini dinafikan dengan kerasnya. +era3aan telah memberi amaran sekiranya perbuatan melampau itu berterusan, sistem pemerintahan secara demokrasi berparlimen perlu diubah. Fusuhan 13 "ei itu menggambarkan betapa kuatnya kecurigaan antara golongan etnik. Bntuk me%u3udkan perpaduan dikalangan rakyat "alaysia yang pelbagai etnik, kera3aan darurat telah mengambil beberapa langkah. ?ada 9ulai 1-1-, 9abatan ?erpaduan <egara ditubuhkan untuk mencipta satu ideologi kebangsaan, disamping menyusun program sosial dan ekonomi yang baru. ?ada 31 Hgos 1-)(, Hari +emerdekaan "alaysia, ideologi baru yang dinamakan Fukunegara telah diisytiharkan dengan rasmi. ?ada bulan 9anuari 1-)(, "a3lis ?erundingan <egara telah ditubuhkan untuk mengadakan garis garis panduan yang positif dan praktikal bagi ker3asama antara kaum dan integrasi sosial untuk pembentukan satu keperibadian nasional "alaysia. 8adan ini mengandungi %akil %akil dari menteri, kera3aan kera3aan negeri, parti parti politik, Sabah, Sara%ak, kumpulan kumpulan agama, badan badan professional, perkhidmatan a%am, kesatuan seker3a, persatuan persatuan ma3ikan, pihak akhbar, guru guru dan kumpulan minoriti. "a3lis yang me%akili semua kelompok masyarakat boleh mencapai muafakat sebenar. +era3aan memerintah secara muafakat dalam sebuah perhimpunan am secara demokrasi berparlimen, menurut corak barat. "elalui perbincangan perbincangan yang telus, diharap dapat menyelesaikan masalah perpaduan antara kaum di "alaysia. 7.+ PEN&USUNAN SEMULA POLITIK

B"<H berkuatkuasa dalam kera3aan. ?ada bulan Cebruari 1-)1, berlaku pindaan perlembagaan yang diluluskan oleh !e%an Fakyat setelah pemerintahan berparlimen dipulihkan. ?indaan pindaan tersebut bertu3uan menghapuskan isu isu sensitif di kalangan rakyat pelbagai etnik supaya pemerintahan secara demokrasi berparlimen dapat ber3alan dengan lancar serta memperbetulkan keadaan yang tidak seimbang dalam sektor sektor tertentu. Sebarang perbincangan umum, %alaupun oleh ahli ahli parlimen, mengenai perkara perkara yang menyentuh kuasa dan taraf Fa3a ra3a "elayu, hak hak istime%a orang "elayu, ke%arganegaraan, bahasa "elayu sebagai bahasa +ebangsaan dan 'slam sebagai agama rasmi negara dianggap sebagai menghasut &:eonard dan 8arbara 2ndaya, 1-03*.
00

?indaan tersebut 3uga menentukan kuota bilangan pela3ar bumiputera di 'nstitusi ?enga3ian ,inggi sebagai satu cara me%u3udkan keseimbangan etnik dalam profesion. ,indakan ini bertu3uan untuk mengkhususkan tempat bela3ar bagi anak anak "elayu dan kaum 8umiputera lain di Semenan3ung, Sabah dan Sara%ak dalam bidang penga3ian tertentu seperti ke3uruteraan, perubatan dan sains. Hasil pindaan tersebut, men3elang tahun 1-)7, terdapat 70.7K dari keseluruhan bilangan bumiputera dalam kelima lima uni.ersiti di "alaysia terdiri daripada anak anak "elayu, meskipun bilangan mereka dalam bidang sains masih rendah. +esan yang paling penting dari pindaan perlembagaan ialah sekatan melakukan perbincangan mengenai isu sensitif. 9usteru kera3aan mudah melaksanakan dasar dasarnya. ?arlimen dan pihak media men3adi alat pengesahan dan sebulat suara dan tidak lagi men3adi pengkritik terhadap tindakan kera3aan. 'stilah Mmuhibah5 yang bermakna berbaik baik antara semua kumpulan etnik men3adi cogankata kera3aan selepas tahun 1-1-. !alam pada itu, dasar kera3aan semakin mencerminkan idea pemimpin pemimpin B"<H. 'ni kerana semua pembangkang sudah tidak dapat bersuara lantang setelah berlakunya rusuhan etnik pada tahun 1-1-. "enteri Hal ;h%al !alam <egeri, ,un !r. 'smail telah memberi amaran lebih baik B"<H membubarkan ?erikatan sekiranya "/2 dan "'/ berada dalam keadaan Mhidup segan, mati tak mahu5. Sebagai reaksi terhadap amaran tersebut, =erakan ?erpaduan /ina telah dibentuk dan dipimpin oleh beberapa tokoh "/2 termasuk ,un ,an Sie% Sin. =erakan ini mendapat sambutan baik dari masyarakat /ina dan mendapat sokongan meluas. +era3aan menganggap gerakan ini merbahaya. Hleh itu, permohonan gerakan ini untuk mendaftar sebagai sebuah parti ditolak. Seterusnya, dua orang anggota pengasasnya ditahan atas tuduhan menghasut &:eonard dan 8arbara 2ndaya, 1-03*. !engan matinya =erakan ?erpaduan /ina itu, beberapa orang anggotanya yang aktif memutuskan agar mereka terus berada dalam "/2 untuk mencurahkan khidmat. ?erkara ini pada mulanya dilihat positif oleh pimpinan B"<H. 8agaimanapun, tidak lama kemudian gerakan pembaruan itu telah merosot men3adi medan pertarungan untuk menguasai parti. ?impinan parti dimenangi oleh golongan tua di ba%ah ,un ,an Sie% Sin. +esan dari pertarungan itu men3adikan "/2 semakin lemah dan kurang meyakinkan untuk men3aga kepentingan masyarakat /ina.

0-

?ada tahun 1-)(, di ba%ah pimpinan ,un 2bdul Fa>ak yang menggantikan ,unku 2bdul Fahman, B"<H mengekalkan kedudukan yang dominan dalam ?arti ?erikatan. ?ada masa ini, muncul satu kumpulan muda elit yang militan serta berpendidikan 8arat berganding bahu dengan kumpulan berpendidikan "elayu dan 2rab dalam B"<H, dan tidak lagi dengan golongan bangsa%an "elayu yang berpendidikan 'nggeris. Setelah ,unku bersara, kumpulan lama men3adi semakin lemah. ,un 2bdul Fa>ak telah meluaskan gabungan ?erikatan bermula pada tahun 1-)1 untuk membentuk satu 8arisan <asional yang terdiri daripada 1( parti politik, termasuk ?2S, untuk bertanding dalam pilihanraya ?ersekutuan tahun 1-)4.

-(

Hasrat yang diisytiharkan ialah untuk mengurangkan perpecahan politik sesuai dengan dasar kera3aan dan pindaan perlembagaan 1-)1. :angkah ini mempunyai kesan penting membuktikan kemampuan B"<H menggunakan sebarang kombinasi parti politik untuk meluaskan tu3uan politiknya. Secara berterus terang, ,un 2bdul Fa>ak telah memberitahu "/2 baha%a parti itu tidak lagi merupakan parti tunggal yang me%akili masyarakat /ina dalam 8arisan <asional. "'/ 3uga telah menun3ukkan sambutan positif terhadap arahan B"<H apabila ,un 2bdul Fa>ak masuk campurtangan bagi menyelesaikan pertarungan untuk pucuk pimpinan parti yang berpan3angan itu, men3amin persaraan &,un* Sambathan dan menaikkan pangkat timbalannya, D. "anicka.asagam, sebagai ?residen parti yang baru pada bulan 9un 1-)3 .:eonard dan 8arbara 2ndaya, 1-03*. !alam pilihanraya ?ersekutuan bulan Hgos 1-)4, sukar dipercayai baha%a 8arisan <asional akan ber3aya mengatasi perbalahan antara parti mengenai pembahagian kerusi yang pernah menggentingkan suasana dalam ?arti ?erikatan. ,etapi di ba%ah kepimpinan ,un 2bdul Fa>ak, beliau mengenakan disiplin yang ketat sehingga 8arisan <asional dapat menghadapi pilihanraya tersebut dengan 3ayanya. :a%an yang utama pada pilihanraya tersebut ialah !2? yang diketuai oleh :im +it Siang. +eputusan pilihanraya memihak kepada 8arisan <asional. !ari 114 kerusi &1( kerusi baru telah ditambah bagi Semenan3ung "alaysia dalam penyusunan semula sempadan pilihanraya baru* yang dipertandingkan, 8arisan <asonal telah memenangi 1(4 kerusi . !ari 1(4 kerusi tersebut, 12 kerusi dimenangi oleh B"<H. 8arisan <asional ber3aya memenangi semua kera3aan negeri termasuk +elantan kerana ?2S pada masa itu termasuk dalam 8arisan <asional. +e3ayaan besar 8arisan <asional pada tahun 1-)4 merupakan satu kepercayaan dari rakyat. +era3aan terus melaksanakan dasar dasar sosial dan politik yang bertu3uan untuk membentuk sebuah negara "alaysia yang bersatu padu. 9abatan ?erpaduan <egara bertukar men3adi :embaga, dan berperanan men3alankan kelas kelas perpaduan negara di seluruh "alaysia dengan memfokuskan penga3aran terhadap bahasa +ebangsaan, si.iks dan tradisi tradisi kebudayaan masyarakat pelbagai etnik. +ementerian ?enerangan pula beker3asama dengan :embaga ?erpaduan <egara bagi memupuk kesedaran nasional menerusi program radio dan tele.isyen.

-1

Sebenarnya, sebahagian besar ke3ayaan tersebut berpunca dari ,un 2bdul Fa>ak sendiri. 8eliau memperkenalkan dasar dasar yang sederhana yang dapat mengurangkan ketegangan serta menghapuskan kecurigaan dikalangan kumpulan kumpulan etnik. 8eliau pulang ke Fahmatullah pada 14 9anuari 1-)1. ?eristi%a itu menimbulkan kebimbangan 3ika pengganti beliau gagal men3alankan pemerintahan dengan baik dan mengelakkan konflik perkauman. <egara ini bernasib baik kerana ,un 2bdul Fa>ak digantikan oleh !atuk Hussein Hnn, anak kepada pengasas B"<H iaitu !ato5 Hnn bin 9aafar. 8eliau merupakan seorang yang berpengalaman dalam bidang politik nasional. Semasa pemerintahannya, beliau mampu menangani sebarang isu sensitif dalam politik "alaysia. !i antara tahun 1-)) dan 1-)0, !atuk Hussein telah ber3aya menegakkan kekuasaan kera3aan persekutuan terhadap kera3aan negeri di ?erak, "elaka dan +elantan. ?erkara tersebut telah meningkatkan ime3 !atuk Hussein serta +era3aan 8arisan <asional di ba%ah pimpinannya. !alam pilihanraya ?ersekutuan yang berlangsung pada 9ulai 1-02, 8arisan <asional &kecuali ?2S yang menarik diri pada tahun 1-))* telah mencapai kemenangan besar dengan mendapat 131 kerusi dari 3umlah 174 yang ditandinginya di seluruh "alaysia. "enurut !atuk Hussein, kemenangan ini merupakan bukti kepercayaan rakyat terhadap kera3aan. SOALAN DALAM TEKS

1. <yatakan faktor yang memba%a kepada berlakunya peristi%a 13 "ei 1-1-I 2. 2pakah matlamat penubuhan ?arti ?erikatanI 3. +erusuhan ;tnik "ei 1-1- merupakan pergolakan antara dua etnik iaitu: 2. "elayu dan 'ndia 8. /ina dan 'ndia /. "elayu dan /ina !. /ina dan Hrang 2sli 4. +omponen utama ?arti ?erikatan ialah ' B"<H '' !2? ''' "/2 'D "'/ 2. ', '' dan ''' saha3a. 8. ', ''' dan 'D saha3a.
-2

/. '', ''' dan 'D saha3a. !. ', '', ''' dan 'D. 7. 2pabila berlakunya ?eristi%a "ei 1-1-, ?erlembagaan ?ersekutuan dibubarkan dan "alaysia diperintah oleh 2. ?arlimen 8. 8intang ,iga /. "2=;F2< !. "a3lis ,indakan +ebangsaan Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

7.7

PENDIDIKAN UNTUK MEN&ATUKAN PELBAGAI ETNIK DI MALA&SIA

"alaysia terdiri daripada masyarakat berbilang kaum dan agama. Hleh itu, %u3ud aliran pendidikan dan amalan budaya yang berbe>a antara kaum di "alaysia. ?erkara ini telah menyukarkan usaha menyatupadukan penduduk "alaysia. 9usteru kera3aan telah mengambil langkah bi3ak dalam menangani masalah tersebut. Selepas negara mencapai kemerdekaan, timbul kesedaran tentang kepentingan penyatuan rakyat melalui pendidikan. +era3aan telah memperkenalkan !asar ?endidikan +ebangsaan untuk membentuk satu identiti baru. Setelah ?arti ?erikatan memenangi ?ilihan Faya ?ersekutuan pertama pada tahun 1-77, timbul keperluan untuk mengka3i semula masalah pendidikan di ,anah "elayu. Bsaha ke arah penggubalan !asar ?endidikan +ebangsaan dibuat menerusi :aporan Fa>ak 1-71. 9a%atankuasa Fa>ak dipengerusikan oleh ,un 2bdul Fa>ak bin !ato5 Hussein iaitu "enteri ?ela3aran pada %aktu tersebut. 9a%atankuasa tersebut yang terdiri daripada sembilan orang %akil "elayu dan enam orang %akil bukan "elayu, ditugaskan untuk meneliti dasar pendidikan dan merangka satu sistem pendidikan kebangsaan bagi semua kaum di ,anah "elayu. 9a%atankuasa Fa>ak mengadakan per3umpaan dari 3( September 1-77 hingga 14 2pril 1-71, dan telah menerima 171 memorandum dari badan a%am, pertubuhan dan orang perseorangan. 9a%atankuasa ini menerbitkan laporan pada 11 "ei 1-71. ?enyata ini dibentang dan diluluskan oleh "a3lis ?erundangan ?ersekutuan pada ) "ac 1-7), dan dikuatkuasakan sebagai Hrdinan ?ela3aran 1-7).
-3

Hrdinan tersebut disemak semula oleh 9a%atankuasa Fahman ,alib yang dibentuk selepas ?ilihan Faya +ebangsaan pada tahun 1-7- di ,anah "elayu. 9a%atankuasa tersebut dipengerusikan oleh "enteri ?ela3aran, !ato5 2bdul Fahman ,alib dengan tiga orang ahli "/2 seorang ahli "'/ dan empat orang ahli B"<H. :aporan tersebut dikenali sebagai :aporan Fahman ,alib 1-1( yang termaktub dalam 2kta ?ela3aran 1-11. Seterusnya dalam tahun yang sama, !asar ?endidikan +ebangsaan telah digubal untuk me%u3udkan perpaduan kaum melalui pendidikan. !asar ini memberi penekanan kepada keperluan pembangunan, pembentukan identiti, pemantapan pemikiran dan perpaduan negara. 7.7.1 1. 2. 3. Ma lama Dasa) Pen-i-i#an Ke,an1saan "enyatukan sistem pendidikan bagi me%u3udkan kesedaran dan perpaduan kebangsaan. "enyatukan kanak kanak sekolah dari pelbagai kaum melalui sistem pendidikan yang tidak membebankan ke%angan negara. "emperkembang dan mengubahsuai rancangan rancangan pela3aran dan latihan untuk melahirkan tenaga ker3a yang berpendidikan, bermoti.asi, berdisiplin dan terlatih bagi memenuhi keperluan ekonomi negara. "elahirkan %arganegara yang bertanggung3a%ab, bersatu padu, berdisiplin dan berakhlak. "emperbaiki kemudahan penyelidikan, perancangan dan perlaksanaan bagi mencapai mtlamat !asar ?endidikan +ebangsaan. 'AK&AT MALA&SIA BA'U

4. 7.

7.8

+era3aan berusaha me%u3udkan Rrakyat "alaysia baruR. +era3aan telah menolak konsep asimilasi yang mahu menukar setiap orang di "alaysia supaya men3adi orang "elayu. Sebaliknya kera3aan menggalakkan integrasi masyarakat supaya menentukan satu identiti "alaysia yang mempunyai terasnya tradisi tradisi kebudayaan dan bahasa orang "elayu. Fancangan kema3uan tanah kera3aan, skim galakan ekonomi dan program latihan teknik menyumbang ke arah memberi orang "elayu bahagian yang lebih besar dalam ekonomi negara. !iharapkan pada suatu masa nanti, orang "elayu dapat memainkan semula peranan penting dalam bidang perdagangan dan perniagaan yang telah dirampas dari tangan mereka, selepas kedatangan pen3a3ah 8ritish. ?erkara ini mendapat pu3ian dari pemerhati pemerhati asing &:eonard dan 8arbara 2ndaya, 1-03*.

-4

,etapi kadar kemiskinan dikalangan orang "elayu luar bandar semakin membimbangkan. +esudahannya, ramai keluarga "elayu dari luar bandar berhi3rah ke bandar untuk mencari peker3aan. ,ambahan pula, %u3ud sistem 3alanraya yang baik untuk per3alanan ke bandar tersebut. Sungguhpun kera3aan terus menggalakkan industri yang menggunakan tenaga buruh yang ramai, pertumbuhan dalam bidang ini belum memuaskan bagi menyerap kumpulan baru buruh murah dari kampung kampung. Sebaliknya, golongan kelas menengah "elayu yang semakin membesar telah mendapat banyak manfaat dari dasar dasar baru kera3aan. 6alau bagaimanapun, kadar kemiskinan dikalangan orang orang "elayu masih tinggi. Hrang orang /ina pula secara umumnya percaya baha%a sebarang percubaan oleh kera3aan untuk memberi kepada orang orang "elayu sebahagian dari kegiatan ekonomi bermakna merampas dari bahagian mereka. Hrang orang /ina memiliki lebih kurang 2(K dari modal saham di "alaysia, sementara pihak asing pula memiliki bahagian terbesar, iaitu 1(K. <amun begitu, kera3aan pada tahun tahun 1-)( an masih teragak agak untuk mengambil tindakan terhadap sebarang syarikat asing kerana bimbang mereka tidak mahu lagi melabur di "alaysia dan berpindah melabur di negara lain. Hrang orang /ina bimbang sekiranya peruntukan sumber modal dari orang "elayu diambil dari bahagian mereka. +ebimbangan tersebut diredakan dengan adanya dua perkembangan: &i* 2ngka angka yang menun3ukkan baha%a sungguhpun pemilikan ekuiti perbadanan oleh kaum /ina dan 'ndia pada tahun tahun 1-)( an meningkat sebanyak 1K kepada 4(K dari 3umlah besar, penambahan ini disebabkan merosotnya pemilikan saham oleh orang orang asing. &ii* ?engambilan oleh orang orang "alaysia pada tahun 1-01 penguasaan ke atas semua sekali kecuali satu kumpulan ladang 'nggeris yang terbesar dalam negeri ini. Hleh yang demikian, adalah dipercayai baha%a pemilikan 3(K oleh orang "elayu boleh dicapai dengan mengambilalih milik saham asing. 8arangkali kemasukan orang "elayu ke dalam apa yang dianggap oleh kebanyakan kaum /ina sebagai lingkungan operasi mereka akan dapat diterima sekiranya kaum /ina diberi peluang mengambil bahagian dalam lingkungan yang selama ini dikuasai oleh orang "elayu. ?ada tahun 1-)7, "/2 meluluskan ketetapan merayu supaya kaum /ina diberi hak mengambil bahagian dalam rancangan
-7

rancangan tanah kera3aan, diambil men3adi anggota pasukan keselamatan dan mendapat peratusan tempat tempat di uni.ersiti uni.ersiti setimpal dengan nisbah penduduk /ina negara ini. 8agaimanapun, kaum /ina tidak mengharapkan ini akan berlaku dengan efektif kerana pemilikan tanah "elayu adalah satu perkara yang sensitif dan kera3aan tidak sekali kali akan menimbulkannya. !ominasi orang "elayu dalam pasukan keselamatan telah meningkat se3ak >aman pen3a3ahan lagi. 8erikutan dengan peristi%a "ei 1-1-, beberapa orang pemimpin "elayu tidak bersetu3u komponen "elayu dalam tentera dikurangkan. "engenai tempat bela3ar di uni.ersiti, kera3aan menganggap latihan bagi banyak orang "elayu adalah penting bagi ke3ayaan !;8 &:eonard dan 8arbara 2ndaya, 1-03*. +aum 'ndia pula tidak pernah berada di bahagian hadapan dalam pertikaian antara etnik disebabkan bilangan mereka yang kecil di negara ini. <amun menerusi "'/, pemimpin mereka dapat menyuarakan pendapat mereka serta ber3aya bertindak sebagai orang tengah semasa perdebatan kaum yang hangat antara dua kumpulan etnik yang utama. R8lue ?rint ;konomiR "'/ yang dikeluarkan sebagai sambutan kepada !;8 mencerminkan rasa cemas yang telah lama diperkatakan oleh "/2. ,erdapat dua masalah utamaQ mendapatkan seberapa banyak penyertaan orang 'ndia dalam rancangan tanah kera3aan dan mengarahkan pandangan kera3aan terhadap keadaan pengangguran di kalangan kaum 'ndia, yang nisbahnya paling tinggi berbanding kaum etnik lain. "emang tiada harapan bagi rayuan yang pertama, tetapi kaum 'ndia boleh berasa lega baha%a !;8 3uga bertu3uan untuk membasmi kemiskinan tanpa mengira kaum. 2dalah diharapkan agar kaum 'ndia 3uga dapat merasakan kebaikan dari !;8. 7.< 7.<.1 KE A'A9 PEMBENTUKAN BANGSA MALA&SIA Dasa) E#3n3mi Ba)u .DEB/ 1=8151==@

!asar ;konomi 8aru &!;8* yang telah dilaksanakan pada tahun 1-)1 merupakan rancangan 3angka pan3ang kera3aan mencakupi tempoh 2( tahun &1-)1 1--(* sebagai usaha me%u3udkan integrasi nasional. "atlamat !;8 adalah untuk mencapai perpaduan negara dan keharmonian sosial melalui pembangunan ekonomi yang seimbang di "alaysia. !;8 adalah rancangan pembangunan sosioekonomi dan perpaduan negara yang diperkenalkan untuk memastikan kekayaan dan peluang ekonomi di "alaysia dapat dinikmati secara adil dan saksama oleh semua kaum, dalam usaha me%u3udkan perpaduan politik. !;8 mempunyai matlamat serampang dua mata, iaitu
-1

&i* &ii*

"embasmi kemiskinan tanpa mengira kaum. "enyusun semula masyarakat bagi mengurangkan dan menghapuskan pengenalan kaum berdasarkan kegiatan ekonomi.

!;8 tidak bertu3uan untuk merampas kekayaan orang lain dan memberikan kekayaan tersebut kepada orang miskin, tetapi bertu3uan untuk mengagihkan semula pendapatan negara yang sedang berkembang supaya dapat dinikmati oleh semua rakyat. !;8 diperkenalkan dengan harapan untuk melahirkan masyarakat "alaysia yang memiliki system nilai yang sama tanpa dibataskan oleh budaya dan sosioekonomi setiap kaum yang berbe>a. 7.<.2 Dasa) Pem,an1unan Nasi3nal .DPN/ .1==152@@@/

!?< telah dilancarkan oleh ?erdana "enteri "alaysia pada masa tersebut iaitu !ato5 Seri !r. "ahathir "ohamad pada 1) 9un 1--1. !?< merupakan kesinambungan daripada !;8. !?< berteraskan satu konsep pembangunan iaitu men3adikan "alaysia sebuah negara ma3u men3elang tahun 2(2(. ?elbagai program telah dirancang untuk membela kehidupan rakyat miskin dan menyusun semula masyarakat. "atlamat !?<: &i* "elengkapkan rakyat "alaysia dengan nilai nilai positif. &ii* "elahirkan tenaga ker3a berkualiti. &iii* "e%u3udkan perpaduan kaum serta mengekalkan pertumbuhan ekonomi. &i.*"embolehkan "alaysia mencapai taraf sebagai negara ma3u dalam semua aspek pembangunan. 7.<." 6a;asan 2@2@

!asar 6a%asan 2(2( merupakan satu usaha kera3aan untuk menggerakkan perpaduan kaum dan membentuk bangsa "alaysia yang disegani dunia pada masa hadapan. !asar ini diumumkan oleh !atoR Seri !r. "ahathir "ohamad semasa pelancaran "a3lis ?erdagangan "alaysia di +uala :umpur. 6a%asan 2(2( merupakan satu langkah murni, positif dan dinamik untuk men3adikan "alaysia sebuah negara ma3u men3elang tahun 2(2(.

-)

6a%asan 2(2( telah menggariskan sembilan cabaran strategik yang perlu diatasi: &i* /abaran untuk me%u3udkan satu bangsa "alaysia yang bersatu. &ii* /abaran untuk me%u3udkan satu masyarakat "alaysia yang ber3i%a merdeka. &iii* /abaran untuk me%u3udkan sebuah masyarakat demokrasi. &i.*/abaran untuk me%u3udkan sebuah masyarakat beragama, bermoral dan beretika. &.* /abaran untuk me%u3udkan sebuah masyarakat yang matang, liberal dan bertolak ansur. &.i*/abaran untuk me%u3udkan sebuah masyarakat yang mengamalkan budaya saintifik dan progresif. &.ii* /abaran untuk me%u3udkan sebuah masyarakat penyayang. &.iii* /abaran untuk me%u3udkan sebuah masyarakat yang adil dan saksama dari segi ekonomi. &i@*/abaran untuk me%u3udkan sebuah masyarakat yang kaya dan makmur. 6a%asan ini dilaksanakan berasaskan tu3uh teras untuk melahirkan rakyat "alaysia yang ma3u dalam segenap aspek kehidupan: &i* "embina masyarakat yang berdaya saing. &ii* "enggalakkan masyarakat yang saksama. &iii* ?embangunan alam sekitar. &i.*"embangunkan ekonomi berasaskan pengetahuan. &.* "e%u3udkan ekonomi berdaya saing antarabangsa. &.i*"engekalkan pertumbuhan ekonomi. &.ii* ?embangunan sumber manusia. SOALAN DALAM TEKS

1. Senaraikan dasar dasar yang diperkenalkan oleh kera3aan bagi me%u3udkan keharmonian antara kaumI ). 9abatan ini ditubuhkan bagi mencipta satu ideologi kebangsaan, di samping menyusun program sosial dan ekonomi. 9abatan yang dimaksudkan ialah 2. 9abatan ?erundingan <egara
-0

8. 9abatan ?erpaduan <egara /. 9abatan ?embangunan !. 9abatan =erakan <egara 0. !asar ini bertu3uan menyatukan semua kaum etnik di "alaysia. ?enggubalan dasar ini dimulakan dengan penubuhan 9a%atankuasa Fa>ak, yang mengemukakan laporan dan disemak oleh 9a%atankuasa Fahman ,alib. !asar tersebut dinamakan 2. !asar ?embangunan <egara 8. !asar ?endidikan +ebangsaan /. !asar ;konomi 8aru !. !asar ?erpaduan <asional Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

7.=

KESIMPULAN

6alaupun berhadapan dengan pelbagai masalah, kera3aan "alaysia telah dapat me%u3udkan perpaduan politik dan menangani dengan baik masalah politik antara pelbagai etnik yang %u3ud di "alaysia. +aedah yang digunakan ialah menubuhkan ?arti ?erikatan. =abungan ini telah dapat me%u3udkan ker3asama dan persefahaman di kalangan tiga buah parti politik terbesar di "alaysia. +esan dari proses penggabungan ini telah me%u3udkan kestabilan dan perpaduan politik "alaysia. Seterusnya, bagi mengukuhkan asas perpaduan politik, struktur perikatan parti B"<H, "/2 dan "'/ telah diperluaskan dengan penubuhan barisan nasional. ?arti parti ini telah melafa>kan ikrar untuk beker3asama bagi pembangunan negara. ?ersetu3uan politik dalam 8arisan <asional bertu3uan menyelesaikan permasalahan yang %u3ud dalam ekonomi, politik, pendidikan, sosial dan kebudayaan. "asalah masalah tersebut diselesaikan di me3a rundingan. "elalui ker3asama, perpaduan dan persefahaman dikalangan pelbagai parti politik, kestabilan dan perpaduan politik dapat dicapai. Selain itu, sebarang pertelingkahan dapat dileraikan dan sebuah negara yang makmur dapat dibina. Sikap pragmatisme yang diamalkan oleh kera3aan "alaysia dan rakyatnya telah menyebabkan ke3ayaan negara ini berhadapan dengan cabaran semasa. JA6APAN SOALAN DALAM TEKS
--

1. 2. 3. 4. 7. 1. ). 0.

,idak %u3ud perpaduan antara kaum terutamanya "elayu dan /hina. "e%u3udkan perpaduan politik antara kaum di "alaysia. / 8 / !asar ?endidikan +ebangsaan, !asar ;konomi 8aru, !asar ?embangunan <asional dan 6a%asan 2(2(. 8 8

1((

1(1

BAB 7 ISLAM HADHARI DAN HUBUNGAN ETNIK

OBJEKTIF BAB Selepas mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh: 1. Memahami latarbelakang dan se3arah kedatangan 'slam dan etnik di ,anah "elayu. 2. Men1enal4as i prinsip prinsip 'slam hadhari, pendekatan serta tu3uannya. 3. Mem,in$an1#an tentang prinsip prinsip 'slam terhadap hubungan antara etnik. 4. Mene)an1#an tentang kesan penggunaan pendekatan 'slam terhadap aspek sosial, ekonomi dan politik. 8.1 PENGENALAN

"alaysia adalah sebuah negara yang agak unik dengan masyarakatnya yang terdiri daripada pelbagai agama, bangsa dan etnik serta budaya. Se3ak negara merdeka hingga kini hampir lima dekat telah berlalu, masyarakat "alaysia telah ber3aya melalui liku liku kehidupan bersama terutama bangsa "elayu, /ina dan 'ndia sebagai penduduk yang mempunyai 3umlah terbesar di negara ini. +era3aan telah mengambil beberapa inisiatif dan pendekatan melalui penubuhan Fukun <egara, !asar ;konomi 8aru, !asar ?endidikan <egara, !asar +ebudayaan +ebangsaan, !asar ?embangunan <asional dan banyak lagi untuk mencapai hasrat bagi mengekalkan perpaduan dan keamanan negara. 6alaupun begitu, terdapat 3uga pandangan pandangan yang tidak sehaluan dengan tindakan kera3aan ini dalam pentadbiran negara, namun keharmonian, perpaduan dan keamanan dalam negara tetap dipertahankan oleh semua %alaupun berbe>a pandangan dan prinsip. Sememangnya perbe>aan agama, bangsa dan budaya bukanlah sebagai satu halangan untuk kita hidup bersatu padu dan harmoni kerana kita semua adalah manusia dan sepatutnya sebagai manusia hendaklah kita sentiasa mengamalkan nilai nilai hidup yang murni dan mencari titik titik persamaan untuk kita bersatu. Hari ini kera3aan telah memperkenalkan satu gagasan melalui pendekatan #'slam Hadhari$ bagi mengembalikan semula keyakinan
1(2

dan penghayatan umat 'slam terhadap 'slam dan memberi kefahaman kepada masyarakat bukan 'slam tentang kesempurnaan 'slam. ?rinsip 'slam Hadhari telah di3adikan satu kerangka !asar <asional yang akan di3adikan sebagai asas di dalam perancangan pembangunan "alaysia sebagai sebuah negara 'slam "a3u men3elang ,ahun 2(2(. !alam erti kata lain, 6a%asan 2(2( yang telah di3adikan sebagai RmainstreamR negara selama ini haruslah berpaksikan kepada roh 'slami atau dalam istilah yang lebih progresifnya ialah 'slam Hadhari . 'slam Hadhari bukanlah satu a3aran baru, ianya adalah a3aran 'slam yang sebenar dan sedia ada yang berpaksikan al 4uran dan as Sunnah &'slam Cundamental*. Hal ini bukanlah satu perkara yang baru kerana agama 'slam adalah satu agama yang syumulQ agama yang sesuai sepan3ang >aman dan agama yang merentasi sempadan tempat dan %aktu. "alah penggunaan istilah RHadhariR telahpun digunakan oleh ilmuan 'slam se3ak dari dulu lagi seperti 'bnu +haldun dalam kitab agungnya R2l "uEaddimahR dan pemikir al 9a>air iaitu "alik 8ennabi yang cenderung menggunakan istilah RhadharaR yang dianggap hampir kepada maksud keseimbangan kema3uan antara aspek material dengan akhlak dan spiritual. Sepuluh prinsip 'slam Hadhari yang diketengahkan oleh pemimpin negara sememangnya akan memberikan kebaikan kepada semua lapisan masyarakat sama ada muslim atau bukan muslim. 8.2 LATA'BELAKANG MALA&SIA ISLAM DAN ETNIK DI

"alaysia atau ,anah "elayu pada asalnya didiami oleh orang orang "elayu. ,erletak di dalam gugusan 2lam "elayu atau <usantara. 'stilah "elayu boleh ditakrifkan berdasarkan rumpun bahasaJbangsa iaitu tergolong di dalam cabang "elayu 'ndonesia yang mengelompokkan bersama samanya 9a%a, Sunda, "adura, 2cheh, "inangkabau, "elanau, 8a3au, "urut, 8ugis dan sebagainya dan cabang "elayu 'ndonesia ini tercangkup pula di dalam rumpun 2stronesia &2>har 2ros, 2((4: 10*. +etamadunan "elayu ini sudah lama berkembang dengan pesat. ?erkembangan ketamadunan "elayu ini boleh dilihat dalam dua demensi iaitu >aman pra 'slam dan >aman 'slam. <amun begitu ramai se3ara%an mengatakan pergerakan kebangkitan tamadun "elayu ini berlaku selari dengan perkembangan 'slam. Sebab itu "elayu dan tamadunnya cukup sinonim dengan 'slam. "alaysia sekarang bukan lagi hanya di diami oleh orang orang "elayu tetapi telah di diami dari pebagai bangsa dan etnik. +ehadiran masyarakat pelbagai bangsa dan etnik di "alaysia bukanlah suatu
1(3

yang baru, 3ika ditin3au dari prespektif se3arah kedatangan pedagang pedagang dari 2rab, 'ndia dan /hina untuk singgah berniaga di pelabuhan pelabuhan ,anah "elayu seperti +uala +edah, "elaka dan sebagainya telah berlaku se3ak >aman kegemilangan empayar "elayu dahulu lagi &!.=.;.Hall, 1-0)*. "alahan kedatangan pedagang pedagang ini bukan hanya memba%a barang dagangan tetapi mereka 3ugalah yang telah memba%a sinar baru bagi umat "elayu yang di3adikan pegangan hingga kini dalam semua aspek kehidupan dan kema3uan iaitu 'slam. 'slam adalah satu agama yang untuk semua umat manusia tanpa mengira bangsa, iklim, %arna kulit, kaya atau miskin dan sebagainya. +eadaan ini menyebabkan 'slam mudah diterima oleh masyarakat dunia dalam proses penyebarannya. +eadaan ini 3uga telah berlaku di "alaysia yang dahulunya dikenali sebagai ,anah "elayu telah menerima 'slam dengan penuh keharmonian tanpa sebarang peperangan. "enurut beberapa catatan yang ditemui mengatakan baha%a 'slam mula bertapak di 2lam "elayu se3ak kurun ke ) " &"ahyuddin Yahya, 1--3.* Sekarang ini masyarakat di "alaysia terdiri dari pelbagai kaum seperti orang "elayu dan kaum bumiputera yang lain, /ina, 'ndia, Serani, ?un3abi dan lain lain. +epelbagaian kaum ini men3adikan masyarakat yang %u3ud di "alaysia ini lebih unik dan menarik kerana di dalamnya terdapat berbagai agama, budaya, bahasa, mu>ik, tarian, seni, pakaian dan makanan dan ada pula di antaranya boleh dikongsi bersama oleh seluruh ahli masyarakat. SOALAN DALAM TEKS

1. 2pakah bentuk perhubungan antara masyarakat di tanah "elayu dengan masyarakat luar yang akhirnya memba%a kepada penerimaan 'slam di ,anah "elayu Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

8." 8.".1

ISLAM 9AD9A'I DAN PENGE'TIANN&A Pen1e) ian Islam

1(4

?engertian 'slam dari segi bahasa diambil daripada kata ker3a #salima$ yang mengandungi tiga makna iaitu ?ertama : ,ulen dan suci dari sebarang kecacatan >ahir dan batin. +edua : !amai, aman dan se3ahtera. +etiga : ,aat dan menyerah. ?engertian 'slam dari segi istilah ialah mentauhidkan 2llah, patuh, tunduk dan ikhlas serta 3u3ur hati serta beriman dengan a3aran 2llah yang diba%a oleh <abi "uhammad S26 daripada 2llah S6, &Harun !in, 1-0): 21*. 8.".2 Pen1e) ian 9a-ha)i

#;adhari$ berasal daripada #hadharah$ yang bermaksud kema3uan dan peradaban. ?erkataan hadharah ini telah dipelopori penggunaannya oleh pemikir pemikir 'slam seperti 'bnu +haldun, "alik 8ennabi dan Said Ha%a yang meletakkan penggunaan hadharah ini untuk kema3uan yang seimbang antara aspek material dan spiritual &"ahayudin Yahaya,1--0*. "anakala takrif 'slam Hadhari secara lengkap ialah: Suatu pendekatan pembangunan manusia, masyarakat dan negara "alaysia yang bersifat menyeluruh, berdasarkan kepada perspektif ,amadun 'slam &92+'", 2((7: -*. 9usteru itu 'slam Hadhari boleh dikatakan mempunyai sifat sifat kema3uan dan peradaban. 'slam Hadhari menumpukan pembangunan masyarakat ke arah peningkatan mutu kehidupan dari sudut keilmuan, pembangunan fi>ikal, ekonomi, ke%angan, kesihatan dan sebagainya. 'slam menekankan konsep kehidupan yang cemerlang dan bermutu, kehidupan yang seimbang dan pembangunan yang men3urus kepada pembinaan peradaban serta memenuhi tuntutan rohani dan 3asmani &'smail 'brahim, 2((7*. 8."." Pen-e#a an Islam 9a-ha)i

,akrif 'slam Hadhari secara lengkap ialah: #Suatu pendekatan pembangunan manusia, masyarakat dan negara "alaysia yang bersifat menyeluruh berdasarkan kepada prespektif tamadun 'slam$ &92+'", 2((7: 3*. +era3aan telah membuat pelbagai rangka dalam pembangunan negara sama ada dari aspek ekonomi, undang undang, pendidikan dan lain lain lagi. Hleh itu, satu pendekatan telah diambil untuk perangkaan ini iaitu dengan menggunakan pendekatan 'slam Hadhari. 'ni kerana 'slam adalah satu agama dan cara hidup yang sempurna serta mencakupi semua bidang kehidupan manusia.
1(7

?enggunaan kepada istilah 'slam Hadhari itu adalah merupakan satu langkah untuk mengembalikan umat 'slam agar men3adikan al 4uran dan Sunnah sebagai pembina tamadun dan peradaban masyarakat "alaysia. ?enggunaan pendekatan 'slam ini akan dapat membuktikan baha%a a3aran 'slam sememangnya mampu mendorong umatnya men3adi ma3u dan dapat mencapai ke3ayaan yang cemerlang di dunia dan akhirat. ?endekatan 'slam yang diba%a ini akan memberikan penekanan kepada aspek pembangunan serta pembinaan peradaban manusia. ,umpuan 3uga akan diberikan kepada usaha untuk mempertingkatkan kualiti kehidupan melalui 3alan menguasai ilmu, pembangunan insan dan 3uga pembangunan fi>ikal. Selaras dengan itu, konsep hidup sebagai pengabdi diri kepada tuhan dan 3uga ker3a sebagai satu ibadah serta manusia sebagai khalifah dan bertanggung3a%ab dalam kehidupan amat ditekankan. 8.".% Tu0uan Islam 9a-ha)i

?endekatan 'slam ini digunapakai bukan hanya untuk penekanan pada aspek aspek tertentu seperti pembangunan insan dan sebagainya tetapi ia mempunyai matlamatnya. "enurut Gainal 2bidin &2((4*, matlamat utama pendekatan 'slam ini adalah untuk men3aga, memartabatkan dan memperkasakan syariat 'slam serta mengembangkannya. 9adi, untuk memastikan 'slam dapat membina peradaban tamadun "alaysia beberapa perkara dasar perlu dipelihara dan diutamakan bagi memenuhi prinsip ma/asid al-syariah yang sentiasa berkembang iaitu &i* &ii* &iii* &i.* &.* 8.".+ "en3aga, memartabat dan memperkasakan agamaQ "en3aga, memartabat dan memperkasakan akalQ "en3aga, memartabat dan memperkasakan nya%aQ "en3aga, memartabat dan memperkasakan keturunanQ "en3aga, memartabat dan memperkasakan harta.

P)insi45P)insi4 Islam 9a-ha)i

"enurut 2bdul "unir Yaacob dan <orhani>ah 'smail &2((7*, bagi menentukan keberkesanan perlaksanaan ?endekatan 'slam di "alaysia perlu digariskan beberapa prinsip yang bertu3uan untuk meralisasikan kema3uan 'slam di negara ini. Hleh itu beberapa langkah telah diambil untuk memastikan pendekatan ini ber3alan dengan merangka prinsip prinsip 'slam Hadhari dalam membina peradaban masyarakat "alaysia. Sepuluh ?rinsip 'slam Hadhari sebagaimana yang

1(1

digagaskan oleh Y.2.8 !ato5 Seri 2bdullah Ha3i 2hmad 8ad%i, ?erdana "enteri "alaysia adalah seperti berikut: &i* &ii* &iii* &i.* &.* &.i* &.ii* &.iii* &i@* &@* +eimanan dan +etak%aan +epada 2llah. +era3aan yang 2dil dan 8eramanah. Fakyat yang 8er3i%a "erdeka ?enguasaan 'lmu ?engetahuan ?embangunan ;konomi yang Seimbang +omprehensif. +ehidupan 8erkualiti. ?embelaan Hak +umpulan "inoriti dan 6anita. +eutuhan 8udaya dan "oral. ?emeliharaan 2lam Semula3adi. +ekuatan ?ertahanan. SOALAN DALAM TEKS

dan

2. 3. 4.

2pakah yang di maksudkan dengan 'slam HadhariI 2pakah pendekatan 'slam Hadhari yang digunakan untuk merialisasikan pembangunan dalam masyarakat pelbagai etnik di "alaysiaI 2pakah prinsip prinsip 'slam HadhariI

Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

8.%

P'INSIP ISLAM TE'9ADAP 9UBUNGAN ETNIK

?ersoalan tentang kepelbagaian agama, kepercayaan, bangsa dan etnik dalam negara 'slam bukanlah satu yang pelik. +eadaan ini telah berlaku semen3ak negara 'slam pertama dibangunkan oleh Fasulullah S26 di "adinah di mana telah %u3ud kebebasan beragama, kebebasan mengemukakan pandangan dan lain lainnya 3elas tertera dan didoktrinkan dalam ?erlembagaan "adinah &Sahifah %adaniyyah* sebagai peraturan dan undang undang yang %a3ib dihormati dan dipatuhi oleh semua rakyat yang berada di ba%ah pemerintahan kera3aan 'slam "adinah. Selain daripada itu telah tercatat di dalam al 4uran yang mulia tentang hikmah 2llah menciptakan manusia yang terdiri daripada lelaki dan perempuan serta lahir daripadanya berbagai bagai bangsa dan suku
1()

etnik. +eisteme%aan ke3adian ini menurut al 4uran adalah untuk manusia itu saling kenal mengenali antara satu dengan yang lain. Cirman 2llah S6, yang bermaksud: #6ahai manusia sesungguhnya +ami cipta kamu daripada lelaki dan %anita dan +ami men3adikan kamu pelbagai bangsa, bersuku suku dan berpuak, supaya kamu saling mengenali antara satu sama lain &beramah mesra antara satu sama lain*. Sesungguhnya semulia mulia kamu di sisi 2llah ialah orang yang lebih tak%anya di antara kamu &bukan yang lebih keturunan atau bangsanya* Sesungguhnya 2llah amat mengetahui lagi amat mendalam pengetahuannya$ &al Hu3urat: 3* 2llah mencipta manusia daripada lelaki dan perempuan dari pelbagai bangsa dan %arna kulit. 'ni adalah satu hikmah bagi mempercambahkan >uriat keturunan manusia di muka bumi. +etamadunan manusia tidak akan dapat dikembangkan tanpa ada perasaan semangat ingin bersaing dengan orang lain atau lebih besar lagi puak atau etnik atau bangsa lain dalam usaha untuk mebangunkan tamadun bangsanya. "elalui perhubungan yang di3alankan di antara etnik ini akan memberikan satu proses pertukaran ilmu pengetahuan serta nilai nilai murni masing masing. <ilai nilai dalam pengetahuan inilah yang memba%a kepada kema3uan hidup bersama. Sabda <abi S26: #Hikmah &ilmu pengetahuan* itu adalah barang hilang kepunyaan orang mukmin di mana saha3a ia di temui dialah yang paling berhak memilikinya$ &al Hadis* +ehadiran 'slam di muka bumi ini adalah untuk memperlihatkan keutuhan dan kese3agatan dunia serta penghuninya. 'slam bukan hanya datang untuk timur atau barat, utara atau selatan, malahan 'slam hadir tanpa sempadan geografi, iklim dan merentasi segala 3enis bangsa dan %arna kulit manusia. Se3arah telah membuktikan dengan 3elas baha%a kedatangan 'slam ke barat dan timur telah memberikan sumbangan terhadap peradaban manusia dan ketamadunan manusia umumnya. 'slam mempunyai prinsip yang tetap dan 3elas berkenaan masyarakat pelbagai etnik ini sepertimana yang tertera di dalam ?iagam "adinah, perletakannya berdasarkan al 4uran dan Sunnah. ?rinsip yang telah
1(0

diletakkan oleh 'slam untuk memenuhi hak, tanggung3a%ab serta keperluan asas bagi manusia ialah agama, nya%a, akal, keturunan dan harta. !ari asas asas ini akan dikembangkan dalam aspek aspek kehidupan manusia seharian serta men3elaskan lagi prinsip prinsip 'slam dalam perhubungan etnik. 8.%.1 P)insi4 S3sial Islam Te)ha-a4 9u,un1an E ni#

?erhubungan dalam masyarakat memainkan peranan yang penting bagi me%u3udkan keamanan dan kese3ahteraan. 8agi merialisasikan perhubungan ini, 'slam telah menyediakan asas yang utuh melalui tiga dasar utamanya iaitu aEidah, syariah dan akhlak. "elalui dasar ini terbinalah hak dan tanggung3a%ab untuk mengatur perhubungan dalam masyarakat yang sesuai dengan peraturan yang telah ditetapkan oleh 'slam. 8agi melihat dengan lebih lan3ut berkenaan aspek hubungan sosial 'slam beberapa asas penting perlu di 3adikan pegangan oleh setiap anggota masyarakat sebagai penghubung kepada melahirkan masyarakat yang harmoni. 2sas asas tersebut ialah .a/ Be)#enal5#enalan .al5TaC)uf/ ?erkara pertama yang perlu %u3ud dalam perhubungan sosial masyarakat yang digariskan oleh 'slam ialah #berkenal kenalan$, kerana telah men3adi fitrah kepada manusia yang men3alani kehidupan ini perlukan kepada perhubungan dan kasih sayang antara satu sama lain. 9adi bagi men3alin perhubungan ini perlulah terlebih dahulu saling kenal mengenali antara satu sama lain. ,u3uan 2llah S6, mecipta manusia daripada lelaki dan perempuan yang berbe>a dari segi fi>ikal, mental dan naluri sudah cukup untuk memberikan pengetahuan kepada kita baha%a untuk melahirkan kasih sayang antara dua makhluk ini memerlukan kepada kenal mengenali sebab itu 'slam mengan3urkan perkah%inan bagi umat untuk lebih mengenali antara satu sama lain melalui batasan yang telah di benarkan oleh 'slam. Cirman 2llah S6, di dalam al 4uran bermaksud: #6ahai umat manusia, sesungguhnya +ami menciptakan kamu terdiri daripada lelaki dan %anita dan +ami men3adikan kamu pelbagai bangsa, bersuku suku dan berpuak, supaya kamu saling mengenali antara satu sama lain &beramah mesra antara satu sama lain*. Sesungguhnya semulia mulia kamu di sisi 2llah ialah orang yang lebih tak%anya di antara kamu &bukan yang lebih keturunan atau bangsanya*. Sesungguhnya 2llah amat mengetahui lagi amat mendalam pengetahuannya$
1(-

&al Hu3urat: 3* "enerusi ayat ini 3elas kepada kita baha%a daripada hasil kenal mengenal antara lelaki dan perempuan maka dicambah cambahkan kita kepada berbagai puak, etnik, bangsa, %arna kulit, perbe>aan paras rupa dan sebagainya. 'ni bertu3uan untuk mereka berbaik baik antara satu sama lain dan dapat men3alani kehidupan bersama sama dalam keadaan yang aman dan se3ahtera serta men3auhi permusuhan dan prasangka antara satu sama lain yang tidak akan mendatangkan keuntungan kepada mana mana pihak kerana kita semua dicipta oleh tuhan yang satu iaitu 2llah S6,. 8erkenal kenalan yang dian3urkan oleh 'slam ini bukan hanya terbatas kepada pengenalan biasa seperti mengetahui nama saha3a malahan lebih daripada itu. 'slam menggalakkan untuk umatnya mengenali dengan lebih dekat seperti mengetahui latarbelakang kehidupannya, keluarganya, keturunannya, pendidikannya, bahasanya, bangsanya, etniknya, budayanya dan sebagainya. 'ni hanya akan diperolehi apabila %u3udnya kehidupan yang mesra dan saling mengenali antara satu sama lain dalam sesebuah masyarakat. .,/ Salin1 Memahami .al5Tafahum/ ?rinsip kedua dalam hubungan sosial 'slam ialah saling memahami iaitu saling memahami antara satu sama lain samada dalam melakukan persetu3uan atau permuafakatan. 8agi kehidupan yang harmoni dalam masyarakat pelbagai etnik prinsip ini perlu ditekankan. 2pabila bangsa bangsa yang %u3ud mampu untuk memahami cara hidup, kepercayaan dan budaya sesuatu bangsa dan etnik yang lain beerti akan %u3ud suasana hidup yang penuh dengan sifat kasih sayang dan bertimbangrasa. Sebagai contohnya laungan a>an di mas3id dan perhimpunan besar besaran mingguan pada setiap hari 3umaat. :aungan a>an dengan suara yang kuat dan solat 3umaat secara ber3emaah di mas3id adalah tuntutan dalam 'slam. 6alaupun ianya dilaungkan dengan suara yang kuat ditambahi pula dengan alat pembesar suara, tetapi keadaan ini tidak akan memba%a sebarang masalah kerana ia harus difahami oleh penganut agama lain %alaupun kadang kadangnya timbul rasa tidak selesa dikalangan mereka terutama pada %aktu subuh. 8egitu 3uga dengan upacara sambutan hari ,aipusam bagi penganut Hindu yang ber3alan beramai ramai dengan memakai ka.adi hingga mengganggu dan menyekat laluan 3alanraya dan perayaan sambutan ,ahun 8aru
11(

/hina yang pada kebiasaannya apabila men3elang tengah malam akan kedengaran bunyi bising letupan mercun. Semua ini tidak akan menimbulkan masalah apabila semua ahli masyarakat yang pelbagai ini memahaminya. 'slam amat menekankan kepada kehidupan yang saling memahami ini kerana ia akan memba%a kepada hidup yang penuh dengan keba3ikan dan kebaikan kerana bagi 'slam 3uga keba3ikan mutlak itu adalah berasaskan kepada sumber agama dan bukan daripada pandangan akal manusia yang bersifat lemah. 'ni telah diterangkan oleh 2llah di dalam al 4uran yang bermaksud: #8ukanlah keba3ikan itu kamu mengadapkan muka kamu ke timur atau ke barat, tetapi keba3ikan itu ialah kamu beriman kepada 2llah, hari akhirat, para malaikat, kitab kitab dan para rasul, mendermakan harta yang disayangi kepada kaum kerabat, anak anak yatim, orang orang miskin, orang orang yang terlantar dalam per3alanan, orang orang yang meminta dan untuk memerdekakan hamba. "ereka 3uga menger3akan solat dan mengeluarkan >akat serta menyempurnakan 3an3i apabila mereka

ber3an3i. "ereka tabah dan sabar dalam %aktu kesempitan, kesakitan dan bertempur &ber3uang* di 3alan 2llah$ &al 8aEarah: 1))* Semua sifat yang dinyatakan menerusi ayat di atas menun3ukkan gambaran orang orang yang benar benar beriman dan bertak%a kepada 2llah. 8agi umat 'slam, 2llah S6, telah menegaskan dengan 3elas menggesa umat 'slam agar berpegang teguh dengan agama 'slam yang suci ini dan ditegah sama sekali untuk berpecah belah atau dengan kata lain melarang berpegang selain daripada peraturan yang dian3urkan dan dibenarkan oleh 'slam. Cirman 2llah S6, yang bermaksud: #8erpegang teguhlah kamu sekalian kepada tali 2llah &agama 'slam* dan 3angan kamu berpecah belah, kenangkanlah nikmat 2llah kepada kamu ketika kamu bermusuh musuhan &semasa 3ahilliyah dulu*, lalu 2llah

111

menyatukan di antara hati kamu, maka 3adilah kamu dengan nikmatnya itu orang orang yang bersaudara$ &2li 'mran: 1(2* .$/ Be#e)0asama . aCa;;un/

?rinsip sosial dalam perhubungan 'slam yang seterusnya ialah beker3asama atau tolong menolong dan bantu membantu. ?rinsip ini dian3urkan oleh 'slam bagi memastikan %u3udnya kemantapan kehidupan bermasyarakat sama ada di peringkat keluarga, 3iran tetangga atau masyarakat yang ada dalam komuniti tersebut. ?rinsip ini begitu ditekankan oleh 'slam dan disebut di dalam al 4uran yang menggalakkan sifat tolong menolong tetapi tolong menolong itu mestilah dalam bentuk kebaikan bukannya dalam bentuk ke3ahatan dan kemaksiatan. Sepertimana firman 2llah S6, yang bermaksud: #!an hendaklah kamu bertolong tolongan untuk membuat kebaikan&keba3ikan* dan tak%a, 3anganlah kamu bertolong tolongan dalam melakukan maksiat dan pencerobohan dan bertak%alah kepada 2llah kerana sesungguhnya 2llah amat berat a>ab siksanya &bagi sesiapa yang melanggar perintahnya* &al "aidah: 2* ,elah men3adi satu ke%a3ipan kepada setiap anggota masyarakat saling tolong menolong antara satu sama lain agar segala permasalahan yang timbul dapat diatasi dengan mudah dan berkesan. Sikap tolong menolong dan saling bantu membantu adalah nilai murni yang telah sedia ada %u3ud dalam 'slam. 2llah S6, telah berfirman di dalam satu ayat yang bermaksud: #"ereka bertanya kepadamu &%ahai "uhammad*, apakah yang akan mereka belan3akan &dan kepada siapa*I +atakanlah, apa 3ua harta benda &yang halal* yang kamu belan3akan maka berikanlah kepda dua ibu bapa, kaum kerabat, anak anak yatim, orang orang miskin dan orang orang yang terlantar di dalam per3alanan dan apa 3ua yang kamu buat dari 3enis 3enis kebaikan, maka sesungguhnya 2llah sentiasa mengetahuinya &dan akan membalas dengan sebaik baiknya* &al 8aEarah: 217*

112

?ertolongan yang digalakkan dan perintahkan untuk dilaksanakan ini memenuhi berbagai bentuk samada tenaga, harta benda atau buah fikiran mengikut kemampuan umpamanya sesorang memerlukan pertolongan maka ahli masyarakat harus membantunya sama ada berupa ke%angan seperti >akat, infaE, sedekah 3ika ia memerlukan bantuan berupa %ang atau bantuan dalam bentuk bimbingan dan tun3uk a3ar atau nasihat 3ika ia memerlukan bantuan dalam bentuk tersebut. Selain daripada itu ker3asama dalam bentuk sumbangan tenaga kepada mereka yang memerlukan seperti membantu masyarakat yang berada di dalam kesusahan atau kesulitan. "embantu masyarakat ketika sedang mengadakan kenduri, membantu ketika berlaku bencana alam seperti ban3ir, tanah runtuh, kebakaran, kemalangan, men>iarahi ketika ada ahli masyarakat yang sedang sakit atau ditimpa musibah. ?endek kata semua perkara yang berlaku ini memerlukan perhatian dan sumbangan terutama dalam bentuk %ang ringgit dan tenaga dan keadaan ini tidak mendatangkan sebarang masalah kepada anggota masyarakat sekiranya masing masing faham tanggung3a%ab mereka serta timbul perasaan ingin membantu. +er3asama yang yang terpenting dalam kehidupan bermasyarakat ialah ker3asama untuk mencegah kemungkaran dan pastinya ker3asama ini akan menyelamatkan semua menusia daripada kehancuran dan segala bencana. 9ika bencana sudah datang ia bukan saha3a mengundang malapetaka kepada segelintir umat yang melakukan perbuatan maksiat dan ke3ahatan tersebut saha3a malahan ia akan mengheret semua anggota masyarakat yang lain kerana masing masing tidak bertindak untuk menga%al dan membasmi perkara perkara buruk yang berlaku di tengah tengah kehidupan masyarakat. Sabda <abi S26 yang bermaksud: #8arang sesiapa yang melihat kemungkaran, maka hendaklah ia mencegah dengan tangan &kuasa*, 3ika tidak hendaklah dengan lidah &kata kata* dan 3ika tidak dan tiada kuasa ialah dengan hati, yang sedemikian itu adalah selemah lemah iman$ &al Hadis* .-/ Pe)sau-a)aan .U#hu;ah/

"enurut kamus !e%an &1--):11-1*, ukhu%ah atau persaudaraan adalah ditakrifkan sebagai perhubungan dan pertalian yang berkait rapat seolah olah seperti bersaudara. Hubungan yang rapat ini umpama isi dengan kuku yang tidak mudah dipisahkan atau dipecah
113

belahkan oleh apa apa unsur sekalipun. 'slam mengan3urkan hubungan berasaskan persaudaraan yang lebih bernilai yang di dasari oleh iman dan tak%a. 'slam 3uga menegah umatnya daripada membina persaudaraan yang berasaskan hanya semata mata kepada kebendaan, kesukuan, pertalian darah, pangkat dan bersifat keduniaan. ?embinaan persaudaraan seperti ini 3uga boleh disifatkan sebagai perhubungan persaudaraan yang didasari oleh ha%a nafsu. ?erhubungan ini tidak akan dapat bertahan lama. ?erkara ini telah di3elaskan oleh 2llah S6, yang bermaksud: #Sesungguhnya orang orang mukmin itu bersaudara kerana itu damaikanlah antara kedua dua saudaramu dan bertak%alah kepada 2llah supaya kamu mendapat rahmat$ &al hu3urat: 1(* "enurut 2bdullah <asih 2l%an, persaudaraan merupakan satu ikatan kerohanian yang melahirkan perasaan mendalam di dalam sanubari seseorang manusia tentang belas kasihan, cinta kasih dan penghormatan diri. Setiap indi.idu terikat antara satu sama lain dengan pertalian aEidah 'slam, ikatan iman dan tak%a. ?erasaan yang mendalam ini akan mengisi 3i%a indi.idu muslim dan akan menghasilkan semangat belas kasihan, bantu membantu, tolong menolong, maaf bermaafan dan ini merupakan nilai yang sangat tinggi. 'slam mengan3urkan konsep persaudaraan bukan saha3a dalam bentuk kata kata tetapi 3uga dengan perasaan yang penuh ke3u3uran dan keikhlasan. 'slam menginginkan kepada umatnya agar kasih sayang yang timbul itu adalah kasih yang sebenar dan ia mengasihi saudaranya seperti mengasihi diri sendiri. +eteguhan perhubungan persaudaraan 'slam ini telah terbukti dalam masyarakat 'slam pembinaan Fasulullah S26 seperti yang berlaku dalam peristi%a hi3rah antara muha3irrin dan ansar yang mana mereka sanggup melakukan apa saha3a kerana perhubungan persaudaraan 'slam. Sepertimana contoh yang telah berlaku antara Saad bin 2r Fabi &2nsar* dengan 2bdul Fahman 8in 2uf &"uha3irrin*, sebagai membuktikan kekuatan persaudaraan aEidah mereka ketika kedua duanya dipersaudarakan, Saad telah mena%arkan sebahagian daripada hartanya kepada 2bdul Fahman 8in 2uf yang telah meninggalkan "ekah tanpa sebarang harta kerana dirampas oleh kafir 4uraish. <amun atas dasar persaudaraan 3uga ta%aran itu ditolak oleh 2bdul Fahman bin 2uf yang dulunya pernah hidup dalam keme%ahan dan kekayaan dan harta yang banyak. Sebaliknya beliau hanya meminta
114

pin3aman %ang yang sedikit bagi tu3uan memulakan perniagaan dan ber3an3i akan memulangkan semula apabila ia sudah mula memperolehi keuntungannya nanti &6an +amal, 2((2: 141*. 'nilah peristi%a dan hasil didikan persaudaraan yang di ba%a oleh Fasulullah S26 berdasarkan kepada 'slam. ?ersaudaraan ini akan terus utuh dan kukuh 3ika di bina berasaskan aEidah sekalipun berlainan kaum, bangsa, etnik, %arna kulit, bahasa dan sebagainya. Sabda <abi S26 yang bermaksud: #Seseorang muslim itu adalah bersaudara kepada muslim yang lain, tidak boleh ia menginayanya, menyerahkan kepada musuh, mencuaikannya dan menghinanya. "emadailah seseorang itu dikira membuat ke3ahatan dengan menghinakan saudaranya yang muslim. Semua orang muslim atau muslim yang lain haram darahnya, hartanya dan kehormatan dirinya. ,aE%a itu di sini &diucapkannya tiga kali* seraya 3arinya ke dada$ &al Hadis* .e/ Be)#asih Sa(an1 .Maha,,ah/

"alaysia sebagai sebuah negara yang mempunyai kelompok masyarakat yang bercampur antara berbagai etnik dan budaya. 'ni bermakna negara "alaysia bukan saha3a dihuni oleh kaum "elayu dan 8umiputera yang merupakan penduduk pribumi tetapi 3uga turut dihuni oleh kaum /ina, 'ndia dan lain lain etnik. Setiap kaum mempunyai corak budaya, adat dan pegangan yang tersendiri. 6alaupun kita lihat setiap kaum seolah olah terpisah, namun mereka sebenarnya boleh disatukan dengan me%u3udkan masyarakat penyayang dan budaya saling menyayangi antara satu sama lain. 2pa yang dimaksudkan di sini adalah untuk me%u3udkan satu sistem sosial yang meletakkan keutamaan kepada kepentingan masyarakat berbanding kepentingan sendiri. ?erkataan mahabbah itu sendiri memba%a maksud berkasih sayang. 8erkasih sayang di atas sifat kemanusiaan terutamanya di antara saudara seagama. Hasil daripada %u3udnya perasaan kasih sayang ini akan membuatkan indi.idu itu akan lebih menyayangi orang lain seumpama mengasihi diri sendiri dan dengan sendirinya perasaan pentingkan diri sendiri akan terhakis. 2llah S6, amat sukakan
117

hamba hamba<ya yang sentiasa memiliki hati dan perasan berkasih sayang ini kerana 2llah adalah tuan yang empunya sifat yang agong sebagai "aha ?engasih dan "aha ?enyayang. 2llah S6, 3uga telah menerangkan di dalam al 4uran berkenaan hal ini yang bermaksud: #!an orang orang &2nsar* yang mendiami negeri &"adinah* serta beriman sebelum mereka, mengasihi orang orang yang berhi3rah ke negeri mereka, dan tidak ada pula dalam hati mereka perasaan berkehendak kepada apa yang telah diberikan kepada orang orang yang berhi3rah itu, dan mereka 3uga mengutamakan orang orang yang berhi3rah itu lebihbaik dari diri mereka sendiri, sekalipun mereka berada dalam keadaan kekurangan dan sangat sangat berha3at. !an &ingatlah* sesiapa yang men3aga serta memelihara dirinya daripada dipengaruhi oleh tabiat bakhil, maka merekalah orang orang yang ber3aya$ &al Haysr: -* 2nggota masyarakat yang berbilang bangsa dan etnik ini sebenarnya boleh disatukan dan diikat dengan tali kasih sayang. ?ertalian kasih ini bukan hanya sesama muslim tetapi 3uga untuk bukan 'slam, agar berada di dalam satu ikatan yang kukuh melalui ikatan hati dan perasaan kerana kita semua adalah manusia dan semestinya manusia yang sama sifat fi>ikal kita ini diciptakan oleh pencipta yang satu. 2pabila tautan hati dan perasaan ini ter3alin maka akan hilang perasaan bermusuhan, benci membenci, khianat, dengki mendengki antara satu sama lain apatah lagi antara sesama muslim. 23aran 'slam tidak pernah melarang umatnya untuk berkasih sayang dengan semua umat manusia kerana ia adalah sifat fitrah manusia. <amun begitu penekanan kasih dan sayang yang dian3urkan oleh 'slam adalah lebih bersifat kasih sayang yang didasari oleh keimanan kepada 2llah dan Fasul <ya kerana kasih sayang yang yang didasari oleh asas ini saha3a yang dapat men3amin kese3ahteraan berkekalan di dunia dan akhirat. 8.%.2 P)insi4 E#3n3mi Islam Te)ha-a4 9u,un1an E ni#

?emeliharaan 'slam terhadap perhubungan manusia begitu ditekankan yang mencakupi pelbagai sistem. !alam sistem ekonomi, 'slam 3uga memberikan penekanan iaitu untuk memenuhi keperluan harian bagi setiap anggota masyarakat, 'slam membenarkan dan mengalakkan interaksi dalam akti.iti ekonomi. 'ndi.idu 'slam atau 3emaah 'slam tidak dilarang untuk men3alankan akti.iti ekonomi dengan orang bukan 'slam seperti ber3ual beli dan sebagainya. +eadaan ini pernah
111

%u3ud pada >aman Fasulullah S26 se%aktu mana baginda men3alankan kehidupan di "adinah dengan penuh kedamaian di ba%ah pemerintahan 'slam, Fasulullah S26 sendiri pernah men3alankan akti.iti bersama orang bukan 'slam yang terdiri daripada golongan yahudi di mana baginda menggadaikan ba3u besi kepada mereka. :ihatlah begitu adilnya 'slam ini memberikan ruang kepada seluruh ahli masyarakat men3alankan akti.iti harian mereka %alaupun daripada pelbagai etnik dan agama. +eadaan yang sama 3uga %u3ud di negara kita "alaysia, 3ika dilihat masyarakat kita hari ini hidup dalam suasana yang harmoni dalam membina pertumbuhan ekonomi negara. Hrang orang bukan 'slam dapat men3alankan perniagaan di mana saha3a %alaupun di ka%asan yang ma3oritinya adalah orang 'slam ataupun seratus peratus orang 'slam dengan men3alankan berbagai 3enis perniagaan umpamanya bengkel kereta, motor, kedai runcit dan sebagainya. 'ni dapat membuktikan dengan 3elas baha%a 'slam dalam men3ana perhubungan antara pelbagai kaum telah menyediakan satu prinsip yang 3elas memberikan kesamaan dan kelayakan untuk semua pihak memacu ekonomi anggota masyarakat khususnya dan negara umumnya. 8.%." P)insi4 P3li i# Islam Te)ha-a4 9u,un1an E ni#

8agi pemeliharaan kese3agatan keamanan untuk negara 'slam, 2gama yang suci dan uni.ersal ini telah menyediakan satu prinsip yang 3elas dan bersesuaian dalam sistem politiknya. 8agi sebuah negara 'slam, orang bukan 'slam merupakan golongan yang dikategorikan sebagai golongan yang berlindung di ba%ah pemerintahan 'slam &>immi* sepertimana yang telah dilaksanakan pada >aman Fasulullah dan para +hulafa al Fashidin dahulu dalam men3aga keamanan masyarakat dan negara 'slam. 8erdasarkan keadaan tersebut, ahli anggota masyarakat yang bukan 'slam di kenakan 3i>yah atau cukai kepala sebagai bayaran kepada tugas yang dilaksanakan oleh pemerintah 'slam untuk men3aga dan melindungi hak hak orang orang bukan 'slam yang terangkum di dalamnya diri indi.idu bukan 'slam dan harta benda mereka &2hmad Fafi>i, 2((3: 311*. 8erdasarkan garis panduan tersebut, maka ketua negara dan para pemimpin tertinggi mestilah daripada kalangan orang 'slam. 8egitu 3uga dengan pemimpin bagi ka%asan yang seratus peratus penghuninya terdiri daripada orang 'slam. Selain itu bagi ka%asan yang bercampur antara penghuni atau ahli masyarakatnya yang terdiri daripada orang 'slam dan bukan 'slam maka pemimpinnya mestilah dari kalangan orang 'slam. <amun begitu bagi ka%asan yang ma3oritinya terdiri daripada orang 'slam dan bercampur dengan
11)

penghuni yang bukan 'slam dan 3umlah mereka sedikit tetapi menetap di satu ka%asan maka pemimpin 'slam di ka%asan tersebut perlu melantik %akil daripada kalangan bukan 'slam untuk me%akili ka%asan mereka bagi men3aga kepentingan mereka di ka%asan tersebut. "anakala bagi ka%asan yang penghuninya seratus peratus terdiri daripada orang bukan 'slam maka pemimpinnya mestilah dikalangan orang bukan 'slam. "anakala bagi 3a%atan 3a%atan sebagai penasihat, ahli 3a%atankuasa dan sebagainya yang %u3ud dalam sebuah negara 'slam maka pemerintah 'slam harus 3uga melantik penasihat penasihat dan ahli 3a%atankuasa di kalangan mereka mereka yang orang bukan 'slam berpandukan kepada kemahiran dan kepentingan serta bagi menga%al dan men3aga keba3ikan dan kelayakan orang bukan 'slam dalam negara 'slam. 8eginilah hubungan yang telah digariskan oleh 'slam dalam men3ana sistem politik pentadbiran dan pemerintahan yang adil dan saksama bagi merialisasikan perhubungan antara etnik yang %u3ud di dunia ini. SOALAN DALAM TEKS

7. 1. ).

2pakah prinsip prinsip yang perlu %u3ud menerusi perhubungan sosial 'slam dalam masyarakat pelbagai etnikI Siapakah ketua negara bagi sebuah negara 'slam yang didiami oleh masyarakat pelbagai etnikI 2dakah 'slam melarang umatnya untuk men3alinkan hubungan ekonomi dengan orang bukan 'slamI

Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

8.+

KESIMPULAN

Secara kesimpulannya, 'slam adalah satu agama yang sempurna dan bersifat global. 'slam diturunkan oleh 2llah S6, melalui 9ibrail a.s dan disampaikan kepada <abi "uhammad S26 untuk disebarkan ke seluruh pelusuk dunia serta kepada semua umat manusia tanpa mengira bangsa, etnik, %arna kulit, rupa paras, iklim, geografi dan sebagainya. 'slam dengan sifatnya yang global ini telah melahirkan
110

prinsip prinsipnya yang tersendiri 3uga bersifat global dan prinsip prinsip ini perlu dipatuhi oleh umat 'slam khususnya dan umat manusia umumnya dalam men3alani kehidupan dalam masyarakat dunia pelbagai etnik ini. ?eraturan yang ditetapkan oleh 'slam adalah selari dengan fitrah asal ke3adian yang diciptakan oleh 2llah. 9elaslah pada kita baha%a 'slam itu diturunkan kepada semua manusia dan bukan untuk bangsa atau etnik tertentu sepertimana firman 2llah yang bermaksud: #!an tidak kami utuskan kamu %ahai "uhammad melainkan untuk memberi rahmat kepada seluruh manusia$ &al 2nbiya: 1()* JA6APAN SOALAN DALAM TEKS 1. "asyarakat di ,anah "elayu telahpun men3alinkan hubungan dengan masyarakat luar melalui perdagangan yang akhirnya memba%a kepada penerimaan 'slam oleh penduduk ,anah "elayu yang diba%a oleh pedagang pedagang. 'slam Hadhari diambil daripada #hadharah$ yang bermaksud kema3uan dan peradaban yang seimbang di antara pembangunan aspek material dan spiritual. ?endekatan 'slam hadhari ialah suatu pendekatan pembangunan manusia, masyarakat dan negara "alaysia yang bersifat menyeluruh berdasarkan kepada perspektif tamadun 'slam. ,erdapat sepuluh prinsip 'slam hadhari iaitu &i* &ii* &iii* &i.* &.* &.i* &.ii* &.iii* &i@* +eimanan dan +etak%aan kepada 2llah. +era3aan yang 2dil dan 8eramanah. Fakyat yang 8er3i%a "erdeka. ?enguasaan 'lmu ?engetahuan. ?embangunan ;konomi yang Seimbang dan +omprehensif. +ehidupan 8erkualiti. ?embelaan Hak +umpulan "inoriti dan 6anita. +eutuhan 8udaya dan "oral. ?emeliharaan 2lam Semula3adi.
11-

2.

3.

4.

&@* 7. 1.

+ekuatan ?ertahanan.

2ntara prinsip prinsip asas di dalam perhubungan sosial 'slam dalam masyarakat etnik ialah berkenal kenalan, memahami, beker3asama, persaudaraan, berkasih sayang. "enurut prinsip 'slam ketua negara bagi sesebuah negara 'slam yang di didiami oleh masyarakat pelbagai etnik hendaklah di kalangan orang 'slam. "enurut prinsip 'slam tidak ditegah umat 'slam untuk men3alinkan hubungan ekonomi dengan orang orang bukan 'slam melalui prinsip ekonomi 'slam.

).

12(

BAB 8 HUBUNGAN ETNIK KE ARAH MASYARAKAT BERINTEGRASI

OBJEKTIF BAB

Selepas mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh: 1. Memahami situasi masyarakat ma3muk di negara "alaysia. 2. Men1enal4as i konsep konsep tertentu dalam usaha membina masyarakat berintegrasi. 3. Men1e ahui peranan yang perlu dilaksanakan oleh organisasi tertentu untuk merealisasikan ke%u3udan masyarakat berintegrasi di "alaysia

<.1

PENGENALAN

<egara "alaysia yang pernah suatu masa dahulu, diberi gelaran sebagai sebuah negara plural society kerana mempunyai penduduk etnik yang pelbagai kini telah men3adi contoh ikutan kepada masyarakat dunia dari segi pengurusan dan pembangunan dalam konteks me%u3udkan perpaduan dan keharmonian kaum. Famai %akil dari luar baik 8arat mahupun ,imur datang ke negara ini untuk melihat, mengka3i dan seterusnya mempela3ari ke3ayaan "alaysia dalam menangani isu isu yang berkaitan dengan hubungan etnik. Sebenarnya 3ika dilihat dan diteliti, ke3ayaan "alaysia yang mampu menguruskan hubungan etnik ini bukanlah ter3adi secara kebetulan atau ter3adi dengan sendiri. Sebaliknya ia adalah hasil daripada ker3asama semua pihak sama ada dari pihak pemerintah atau pemimpin mahupun rakyat atau %arga negara biasa "alaysia. +esemua mereka memainkan peranan penting dalam usaha me%u3udkan perpaduan dalam kehidupan bermasyarakat. <amun begitu, ketika kita sedang menikmati keharmonian dalam perhubungan kaum, kita 3uga perlu ber%aspada dan memberi perhatian yang se%a3arnya baha%a negara ini masih mempunyai cabaran cabaran dan halangan halangan yang perlu diatasi dari semasa ke semasa bagi memelihara dan memperkukuhkan lagi
121

perpaduan dikalangan masyarakat dan seterusnya me%u3udkan masyarakat berintegrasi seperti yang diinginkan oleh semua pihak. 2ntara cabaran atau halangan yang sedang dihadapi adalah dari segi penduduknya yang berbilang kaum yang sudah pasti 3uga berbe>a dalam aspek keagamaan, budaya dan adat resam, bentuk geografi "alaysia yang terpisah duaQ iaitu "alaysia 8arat dan ,imur serta cabaran dalam konteks se3arah. "enyedari ke%u3udan cabaran ini, kera3aan berusaha menyelesaikan isu isu berbangkit tersebut dengan beberapa tindakan pro aktif seperti penyediaan dasar dasar kera3aan, pembentukan sistem perundangan yang berkaitan, pembinaan ideologi tertentu yang bertu3uan untuk mengelak sesuatu yang buruk berlaku seperti mana yang pernah dirakamkan oleh se3arah ketika ter3adinya tragedi berdarah ?eristi%a 13 "ei suatu masa dahulu. 9usteru di dalam bab ini, perbincangan akan tertumpu kepada kedudukkan "alaysia sebagai sebuah negara ma3muk, definisi konsep konsep yang berkaitan dengan pembentukan masyarakat berintegrasi, isu isu yang menyelubungi permasalahan dalam hubungan etnik dan seterusnya melihat kepada peranan organisasi tertentu untuk mempertahankan konsep masyarakat berintegrasi di negara ini. <.2 KEMAJMUKAN 'INGKAS MALA&SIA> PENGENALAN

"asyarakat Semenan3ung "alaysia khasnya dan "alaysia amnya selalu dianggap sebagai sebuah masyarakat ma3muk atau masyarakat berbilang kaum &"uhammad 'dris Salleh et al., 1--4*. 'ni dapat dibuktikan melalui statistik yang dikeluarkan pada tahun 2(((, di mana 17.1 peratus penduduknya terdiri daripada bangsa "elayu dan 8umiputera, 21 peratus adalah bangsa /ina dan selebihnya sebanyak ).) peratus terdiri daripada kaum 'ndia &"ardiana <ordin dan Hasnah Hussiin, 2((4*. +etiga tiga etnik yang dinyatakan di atas mengamalkan kebudayaan, adat resam, agama dan bahasa masing masing. Setiap etnik mempunyai keperibadian budaya yang tersendiri yang masih dikekalkan hingga kini &,an /hee Yee, 1--3*. <amun mereka masih dapat disatukan dalam satu ikatan kerakyatan dan hidup di ba%ah satu bentuk pemerintahan demokrasi ra3a berperlembagaan dengan satu cara hidup yang dipersetu3ui bersama.

122

Selain daripada tiga etnik terbesar tadi iaitu "elayu, /ina dan 'ndia, "alaysia 3uga mempunyai suku kaum lain seperti Serani, Hrang 2sli di Semenan3ung, 8a3au, +ada>an dan "urut di Sabah dan +edayan, "elanau dan 'ban di Sara%ak. !ari segi agama pula, masyarakat "alaysia menganut agama seperti 'slam, Hindu, +ristian, 8uddha, +onfucious, ,aois, 2nimisme dan lain lain &+asim 2hmad, 1-01*. 9usteru, melihat kepada kepelbagaian ini, maka satu tindakan yang bersungguh sungguh perlu dilaksanakan untuk mengelak perkara yang tidak diingini daripada berlaku. "alaysia bertuah kerana mempunyai rakyat yang menghargai keamanan, kemakmuran dan benci kepada permusuhan dan persengketaan. 8anyak program yang di%u3udkan oleh pihak pemerintah disambut dengan baik oleh rakyat dalam usaha semua pihak me%u3udkan keharmonian di kalangan %arganya. <." DEFINISI KONSEP

!alam usaha mencapai matlamat untuk me%u3udkan satu bentuk hubungan etnik yang mesra dan 3itu di "alaysia, 9abatan ?erpaduan <egara yang bertanggung3a%ab secara khusus dalam isu ini telah memberikan definisi terhadap beberapa buah konsep yang berkaitan dengannya seperti: <.".1 Pe)4a-uan Ne1a)a

?erpaduan negara ialah satu keadaan di mana rakyat dari pelbagai kumpulan etnik, agama dan %ilayah hidup dengan aman sebagai satu bangsa yang bersatu dengan memberi komitmen yang penuh kepada identiti kebangsaan berlandaskan kepada ?erlembagaan ?ersekutuan dan Fukunegara &2inon +untom, 2(((*. <.".2 In e1)asi Nasi3nal

'ntegrasi atau lebih mesra dengan integrasi nasional boleh diertikan sebagai satu proses dinamik untuk merapatkan masyarakat negeri negeri dalam "alaysia bagi membentuk satu bangsa "alaysia yang mempunyai identiti sendiri berteraskan ?erlembagaan ?ersekutuan dan Fukun <egara. "enurut !r. Sar3it Singh =ill &2((1* integrasi nasional merupakan satu proses untuk merapatkan masyarakat dalam "alaysia, khususnya antara negeri di Semenan3ung "alaysia dengan Sabah dan Sara%ak di "alaysia ,imur. <."." In e1)asi 6ila(ah
123

'ntegrasi %ilayah boleh dianggap sebagai satu konsep persefahaman antara rakyat tanpa mengira %ilayah atau ka%asan asal mereka. !alam konteks "alaysia, %ilayah boleh diertikan sebagai ka%asan yang meliputi entiti geografi serta sempadan politik iaitu %ilayah yang dikenali sebagai ?ersekutuan "alaysia. 8erdasarkan kepada tiga definisi di atas, perpaduan negara boleh diru3uk sebagai satu keadaan sosial di mana rakyat dari pelbagai kumpulan etnik, agama dan %ilayah hidup secara berinteraksi antara satu dengan lain dengan aman damai sebagai satu bangsa yang bersatu, berkongsi masa depan dan memberi komitmen yang sepenuhnya kepada prinsip prinsip yang ada dalam ?erlembagaan dan Fukun <egara. !alam usaha mencapai matlamat perpaduan negara ini, kera3aan menggunakan konsep integrasi yang mampu merapatkan dan seterusnya dalam satu 3angka masa yang pan3ang menyatukan identiti bangsa sebagai identiti sepunya bagi semua rakyat negara ini. "elalui konsep integrasi, nilai nilai kaum pribumi yang me%arisi negara ini di3adikan sebagai teras. "anakala pada masa yang sama, ciri ciri unik bagi satu satu kumpulan masyarakat dalam negara ini akan dikekalkan. ?ada dasarnya konsep ini telahpun di3alin mesra oleh ?erlembagaan ?ersekutuan dan diikat kuat oleh Fukun <egara &2inon Ha3i +untom, 2(((*. SOALAN DALAM TEKS

1. 9elaskan maksud perpaduan negara. 2. 2pakah yang anda faham mengenai integrasi nasionalI 3. 2pakah yang dimaksudkan dengan Mplural society"I 2. "asyarakat yang meru3uk kepada kaum bumiputera. 8. "asyarakat yang berbilang kaum dan keturunan. /. "asyarakat yang berasal dari satu rumpun. !. "asyarakat yang terdiri daripada beberapa kumpulan asing.

124

Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

<.%

ISU5ISU 9UBUNGAN ETNIK DI MALA&SIA

+ema3mukan di "alaysia boleh dilihat melalui ke%u3udan pelbagai kumpulan etnik yang membentuk masyarakatnya. 'anya didahului dengan ke%u3udan tiga etnik besar iaitu "elayu, /hina dan 'ndia. ?embahagian etnik ini dapat dilihat pula dengan 3elas dari segi perbe>aan bahasa, agama, kesetiaan politik, peker3aan, pengasingan kediaman &terutama di bandar bandar* dan aspek aspek lain dalam kehidupan bermasyarakat. ?erbe>aan dalam aspek aspek di atas dirumitkan lagi oleh ketidaksamarataan dalam pembangunan ekonomi, perbe>aan penge>onan penduduk terutama dalam konteks bandar desa dan ketidaksamarataan yang ketara dalam agihan pendapatan dan pola pemilikan yang mana kesemuanya mampu memba%a implikasi etnik. Seterusnya keadaan kema3mukan ini men3adi bertambah serius dengan %u3udnya kurang kesedaran kelas dan semangat kebangsaan &2iken et al., 1--4: 22*. Selepas melihat kepelbagaian dalam kema3mukan ini, masalah yang paling serius yang mungkin dihadapi oleh negara kita adalah konflik perkauman iaitu dari segi matlamat sosioekonomi negara dan seluruh kese3ahteraan penduduk. 8erdasarkan hakikat ini maka matlamat sosioekonomi utama yang dian3urkan oleh kera3aan adalah untuk mencapai perpaduan nasional melalui matlamat serampang dua mata iaitu menghapuskan kemiskinan tanpa mengira bangsa dan menyusun semula masyarakat untuk menghapuskan pengenalan bangsa melalui fungsi ekonomi. <.+ KE A'A9 MAS&A'AKAT PE'ANAN O'GANISASI BE'INTEG'ASI>

?erbincangan mengenai hubungan etnik di peringkat negara memerlukan kita mengenal tabie unsur unsur yang men3adikan %u3udnya sebuah negara. Selain daripada %u3udnya perlembagaan yang men3adi panduan semua rakyat dalam negara dan men3adi lembaga kepada negara, sesebuah negara itu terbentuk dengan adanya hubungan yang baik di antara pelbagai masyarakat. Sebagai contoh,
127

bagaimanakah kita hendak memastikan adanya hubungan masyarakat yang baik di antara dua %ilayah yang terpisah seperti yang berlaku antara masyarakat Semenan3ung "alaysia dengan 3iran 3iran dari Sabah dan Sara%ak di sebelah "alaysia ,imur. ?ersoalan ini memerlukan pemikiran dan tindakan bi3ak dari semua pihak &2bdul :atif Samian, 2(((7: 12)*. 8egitu 3uga dalam konteks masyarakat yang biasanya akan terbentuk apabila adanya hubungan ke3iranan yang baik antara beberapa keluarga tanpa mengira latar belakang keetnikan mereka. "anakala keluarga pula terbina apabila adanya hubungan yang baik antara beberapa indi.idu yang seterusnya seharusnya men3adi e3en integrasi peringkat diri sendiri, keluarga, 3iran, masyarakat dan negara. "enerusi merekalah budaya hubungan etnik yang sihat boleh dibentuk, budaya yang berpaksikan %a%asan yang dikongsi bersama, disokong oleh media yang positif dan ke%u3udan serta pelaksanaan dasar dasar kesederhanaan yang memba%a kepada keseimbangan &2bdul :atif Samian, 2((7: 120*. 9usteru, selepas melihat dan menyedari cabaran cabaran yang dihadapi oleh masyarakat ma3muk di dalam negara, maka usaha usaha gigih perlu dilakukan oleh semua pihak untuk mengelak peristi%a negatif daripada muncul dalam kehidupan masyarakat dan pada masa yang sama mampu memupuk semangat perpaduan dan integrasi kaum. ?emimpin mahupun rakyat, kedua duanya mempunyai tanggung3a%ab besar untuk merealisasikan impian untuk melihat negara ini berterusan berada dalam keadaan aman dan damai &Gulhilmi ?aidi dan Fohani 2bdul =hani, 2((3*. <.+.1 Pemim4in -an Ke)a0aan

?emimpin dan kera3aan perlu memainkan peranan penting dalam proses menyubur, membentuk dan mengukuhkan konsep masyarakat berintegrasi dikalangan rakyat kerana mereka yang dipilih dan dibentuk hari ini memikul amanah yang diharapkan oleh rakyat yang menyokong mereka dalam pilihanraya. ?emimpin sebagi contoh perlu ada apa yang dipanggil sebagai political -ill iaitu ada niat untuk menginstitusikan integrasi nasional. "elalui keinginan tersebut, ianya beralih kepada kemahuan dan kesukaan yang memba%a kepada %u3udnya akti.iti yang disenga3akan dalam membentuk pelan tindakan yang berkesan. 9usteru atas kesedaran itu, kepimpinan dalam kera3aan hari ini me%u3udkan pelbagai dasar, rancangan dan kempen ke arah pembentukan integrasi nasional. 2ntara dasar yang boleh kita
121

lihat adalah !asar ;konomi 8aru &!;8*, !asar ?endidikan, !asar +ebudayaan +ebangsaan, !asar ?embangunan <asional, !asar 6a%asan <egara, !asar Sosial <egara dan banyak lagi yang mana kesemuanya mesti dilaksanakan dengan betul, ikhlas dan bersungguh sungguh 3ika ingin melihat pembentukan masyarakat berintegrasi ini ber3aya. !alam persoalan sosio ekonomi sebagai contoh, keadaan dan kedudukan fi>ikal masyarakat perlu diperbetulkan agar ia men3adi lebih seimbang yang mana akan mempermudahkan 3alinan ker3asama. 8egitu 3uga dalam aspek pendidikan, kera3aan perlu menyerapkan pembela3aran kontrak sosial dalam kurikulum di semua peringkat penga3ian yang menekankan persoalan kese3arahan khususnnya persetu3uan yang telah dicapai semasa tuntutan kemerdekaan sebagaimana semangat yang termaktub dalam perlembagaan sekarang &"ohamad Gaini 2bu 8akar, 2((7: 07*. +esedaran tentang aspek kese3arahan ini penting, agar generasi muda "alaysia mengetahui apa yang sedang dilalui oleh mereka pada hari ini adalah hasil daripada perbincangan tokoh tokoh terdahulu yang me%akili suara semua golongan etnik di "alaysia dengan hasrat yang satu iaitu untuk me%u3udkan keselesaan dan kesaksamaan secara bersama. +era3aan seterusnya perlu bersedia untuk menghadapi segala rintangan yang mungkin %u3ud dari golongan tertentu yang mungkin tidak berpuas hati atau ingin melihat keamanan dan keharmonian tidak %u3ud dalam negara. +era3aan seharusnya tidak bertolak ansur dengan kumpulan atau indi.idu yang cuba untuk mengkucar kacirkan keharmonian yang telah sedia ada. ?erkara yang paling mustahak adalah keamanan yang sedia ada ini perlu dikekalkan dan diberi penambahbaikan dari semasa ke semasa, agar kekurangan yang %u3ud dan men3adi faktor ketidakpuasasan hati sesetengah pihak itu dapat diatasi. Hleh itu, me%u3udkan undang undang tertentu bagi membendung kemungkinan berlakunya anasir anasir negatif dalam konteks hubungan kaum di negara kita amat perlu sebagai langkah ber3aga 3aga. 2ntara undang undang yang telah di%u3udkan adalah +anun +eseksaan di ba%ah seksyen 2-02&1* yang men3elaskan baha%a men3adi satu kesalahan kepada sesiapa yang menyebabkan keadaan yang tidak harmoni, perpecahan atau perasaan kegusaran, benci atau sakit hati atas alasan alasan keagamaan. 2kta Hasutan pula menyatakan baha%a men3adi kesalahan 3ika menyebut perkataan perkataan yang boleh memba%a kepada perpecahan. Selain itu, 2kta ?ercetakan 3uga di%u3udkan antara lainnya bertu3uan untuk mencegah kelakuan melakukan percetakan perkataan yang menyebabkan perpecahan.
12)

+era3aan 3uga perlu mengambil berat mengenai kaedah penyampaian dasar dasar ini kepada golongan sasaran. 'ni kerana kaedah yang betul dalam penyampaian akan memberi kesan yang baik kepada bakal penerima dasar dasar yang hendak disampaikan. !alam konteks ini, kera3aan telahpun mempunyai 3abatan yang khusus untuk men3ayakan hasrat murni ini iaitu 9abatan ?erpaduan <egara dan 'ntegrasi <asional &9?<'<* yang telah diletakkan di ba%ah 9abatan ?erdana "enteri &9?<*. "elalui 9?<'< ini, kera3aan berhasrat memelihara, meningkat dan mengukuhkan perpaduan rakyat dan integrasi nasional selaras dengan dasar dasar kera3aan yang berlandaskan ?erlembagaan ?ersekutuan dan Fukun <egara. ?ada masa sama 3abatan ini 3uga dapat berfungsi untuk memantau dan menilai kebekesanan program program perhubungan etnik yang dian3urkan kera3aan dan 3uga pihak masyarakat &"ohamad Gaini 2bu 8akar, 2((7: 07*. <.+.2 'a#(a

,anggung3a%ab masyarakat dalam proses untuk me%u3udkan masyarakat berintegrasi di negara ini bolehlah dimulakan dengan cuba sedaya upaya untuk memahami identiti bangsa yang pelbagai dengan menekankan semangat muhibbah, hormat menghormati beker3asama dan bertoleransi. ?emahaman terhadap identiti bangsa sesuatu kelompok masyarakat boleh berlaku melalui interaksi sosial dan 3alinan hubungan etnik yang berpan3angan dalam kalangan anggota komuniti tanpa sebarang perasaan negatif. 9usteru, masyarakat terutamanya komuniti belianya perlu mengambil perhatian untuk mempela3ari dan memahami identiti bangsa masyarakat yang pelbagai dalam usaha membentuk masyarakat berintegrasi yang lebih erat dan berkekalan &!r. Sar3it Singh Hill, 2((1*. Seterusnya, semangat patriotisme yang tinggi perlu ada dalam diri setiap masyarakat yang mengaku sayang dan cintakan negara "alaysia ini. Setiap rakyat terutama generasi muda harus memupuk dan memelihara semangat perpaduan yang telah didukung sekian lama. 2pa yang lebih penting lagi adalah mereka perlu sedar kekuatan yang dimiliki oleh rakyat dan perasaan cinta dan sayang kepada negara dapat di3adikan benteng pertahanan yang kukuh bagi menangkis sebarang ancaman luar. "asyarakat 3uga perlu memberi sokongan kepada setiap perancangan yang dikemukakan oleh kera3aan dalam usaha untuk membentuk masyarakat berintegrasi di negara ini. 'ni kerana sokongan yang 3itu akan memudahkan dan mempercepatkan proses pembentukan
120

integrasi nasional di kalangan rakyat pelbagai kaum. 9ika setiap rakyat sentiasa berfikiran positif maka tidak sukar untuk merealisasikan impian semua pihak untuk me%u3udkan dan mengekalkan keharmonian dan keamanan yang men3adi teras dalam sesebuah negara multi etnik seperti "alaysia ini. 9usteru program program yang dian3urkan untuk kebaikan rakyat seperti Fukun ,etangga &F,*, +ui> 8ina 8angsa, !ebat ?erpaduan, +empen +ibar 9alur =emilang, ?ertandingan :agu ?atriotik dan sebagainya perlu diberi respon yang se%a3arnya. Sokongan terhadap program yang dian3urkan ini akan mempercepatkan proses pengukuhan perpaduan kaum dan pembentukan masyarakat berintegrasi di "alaysia. 8erikut merupakan beberapa contoh program kera3aan yang mendapat sambutan daripada rakyat. .a/ 'u#un e an11a

Fukun ,etangga &F,* memainkan peranan penting dalam sesebuah komuniti bukan saha3a sebagai saluran mengeratkan perpaduan di kalangan penduduk berbilang kaum dan agama tetapi 3uga mampu men3adi agen perubahan dan kema3uan masyarakat setempat. ?enubuhan sektor Fukun ,etangga &F,* yang diasaskan sekitar tahun 1-)( an 3uga berfungsi membendung serta membantu pihak berkuasa membenteras 3enayah dan ge3ala sosial terutama dalam ka%asan perumahan atau ke3iranan. "alah skim rondaan sukarela%an &SFS* yang membabitkan anggota Fukun ,etangga yang di%u3udkan se3ak tiga tahun dahulu amat berkesan mengurangkan 3enayah dan meningkatkan kese3ahteraan hidup bermasyarakat di sesuatu tempat &http:JJ%%%.3pnin.go..my*. .,/ Kem4en Ki,a) Jalu) Gemilan1

!alam konteks negara "alaysia, rakyat digalakkan supaya mengibarkan 9alur =emilang terutamanya ketika berlangsungnya sambutan bulan kemerdekaan sekitar bulan Hgos dan September setiap tahun. 'ni kerana dalam kedua dua bulan ini berlakunya dua peristi%a penting dalam se3arah pembinaan negara bangsa "alaysia. Fakyat di negara ini menyambut 31 Hgos dan 11 September setiap tahun sebagai tarikh ulang tahun kemerdekaan dan pembentukan negara "alaysia.

12-

Fakyat tidak kira latar belakang bangsanya digalakkan supaya mengibar 9alur =emilang pada tempat kediaman masing masing sebagai tanda patriotik dan cintakan kepada negara. Selain itu, setiap rakyat 3uga digalakkan supaya mengibarkan bendera 9alur =emilang di kenderaan masing masing sebagai tanda memberi sokongan kepada kempen yang dilancarkan oleh kera3aan untuk memupuk semangat cintakan negara dan seterusnya membina perpaduan sesama kaum. "elalui akti.iti akti.iti sebegini, sekurang kurangnya, rakyat mengetahui baha%a negara telahpun mencapai kemerdekaan dan bebas daripada anasir pen3a3ahan. <.+." Me-ia

"enurut "ohamad Gaini 2bu 8akar &2((7: 04*, pihak media perlu bertindak memaparkan program yang dapat memupuk perpaduan etnik. "ereka boleh men3adi e3en yang dapat merapatkan hubungan antara kera3aan dan rakyat. "edia boleh mendedahkan kepada semua masyarakat akan kepentingan men3aga sensiti.iti setiap etnik supaya keharmonian hubungan etnik dapat dikekalkan secara berterusan. 9usteru, media arus perdana sama ada dalam bentuk media elektronik mahupun cetak yang mendapat tempat dikalangan masyarakat harus memperuntukkan ruang yang strategik bagi mempromosikan agenda perpaduan ini. ,ayangan tayangan berbentuk drama kemasyarakatan yang menyerapkan unsur unsur kekeluargaan, melibatkan semua etnik dan ber3i%a "alaysia perlu diberi keutamaan 3ika mahukan masyarakat berintegrasi dan perpaduan terbina. Selain itu, iklan iklan, kempen kempen bersifat perpaduan dan integrasi kaum yang diadakan perlu diberi pendedahan dan di%ar %arkan agar mese3nya sampai kepada semua pihak. SOALAN DALAM TEKS <.2

4. 9elaskan peranan yang boleh dimainkan oleh Fukun ,etangga dalam masyarakatI 7. 9alur =emilang merupakan bendera kebangsaan negara "alaysia Be ul!Salah 1. 9abatan ?erpaduan <asional dan 'ntegrasi <asional berperanan mempuk dan membina perpaduan <asional peringkat +ebangsaan.
13(

Be ul!Salah ). 2pakah peranan yang boleh dimainkan oleh pihak media dalam memupuk perpaduan kaum dan integrasi nasionalI

Semak 3a%apan anda di akhir bab ini.

<.7

KESIMPULAN

?roses pemupukan perpaduan dan integrasi nasional memainkan peranan yang amat penting dalam pembentukan sesebuah negara lebih lebih lagi dalam sesebuah negara yang berbilang kaum, agama, bahasa, budaya dan sebagainya seperti "alaysia. +era3aan telah mengambil pendekatan yang melibatkan pelbagai dimensi bagi men3ayakan proses ini. 8anyak perancangan, program dan akti.iti 3uga telah dan sedang dilaksanakan oleh kera3aan berhubung dengan perkara ini. 6alau bagaimanapun, ke3ayaan dalam segala perancangan program dan akti.iti yang dilaksanakan oleh kera3aan terletak di tangan setiap rakyatnya. Sekiranya soal perpaduan dan integriti ini tidak diberi perhatian serius, maka hasrat murni ke arah perpaduan mungkin terbantut. ?englibatan dan penyertaan mereka amatlah penting bagi merealisasikan pembentukan rakyat "alaysia yang bersatupadu dan mempunyai satu masa depan yang sama. ,idak ada negara di dunia ini yang tidak ada masalah hubungan etnik, cuma persoalannnya adalah bagaimanakah caranya untuk menguruskannya dengan mengambil kira realiti negara tersebut sebagai asas asas kepada setiap pertimbangan.

JA6APAN SOALAN DALAM TEKS

131

1.

?erpaduan negara ialah satu keadaan di mana rakyat dari pelbagai kumpulan etnik, agama dan %ilayah hidup dengan aman sebagai satu bangsa yang bersatu dengan memberi komitmen yang penuh kepada identiti kebangsaan berlandaskan kepada ?erlembagaan ?ersekutuan dan Fukun <egara. 'ntegrasi atau lebih mesra dengan integrasi nasional boleh diertikan sebagai satu proses dinamik untuk merapatkan masyarakat "alaysia bagi membentuk satu bangsa "alaysia yang mempunyai identiti sendiri berteraskan ?erlembagaan ?ersekutuan dan Fukunegara. 'ntegras nasional 3uga merupakan satu proses untuk merapatkan masyarakat negeri negeri dalam "alaysia, khususnya antara negeri di Semenan3ung "alaysia dengan Sabah dan Sara%ak di "alaysia ,imur. 8 Fukun ,etangga &F,* memainkan peranan penting dalam sesebuah komuniti bukan saha3a sebagai saluran mengeratkan perpaduan dikalangan penduduk berbilang kaum dan agama tetapi 3uga mampu men3adi e3en perubahan dan kema3uan masyarakat setempat. 'a 3uga berfungsi membendung serta membantu pihak berkuasa membenteras 3enayah dan ge3ala sosial terutama dalam ka%asan perumahan atau ke3iranan. 8etul 8etul ?ihak media perlu bertindak memaparkan program yang dapat memupuk perpaduan etnik. "ereka boleh men3adi agen yang dapat merapatkan hubungan antara kera3aan dan rakyat. "edia boleh mendedahkan kepada semua masyarakat akan kepentingan men3aga sensiti.iti setiap etnik supaya keharmonian hubungan etnik dapat dikekalkan secara berterusan. 9usteru, media arus perdana sama ada dalam bentuk media elektronik mahupun cetak yang mendapat tempat di kalangan masyarakat harus memperuntukkan ruang yang strategik bagi mempromosikan agenda perpaduan ini. ,ayangan tayangan berbentuk drama kemasyarakatan yang
132

2.

3. 4.

7. 1. ).

menyerapkan unsur unsur kekeluargaan, melibatkan semua etnik dan ber3i%a kemalaysiaan perlu diberi keutamaan 3ika mahukan masyarakat berintegrasi dan perpaduan terbina. Selain itu, iklan iklan, kempen kempen bersifat perpaduan dan integrasi kaum yang diadakan perlu diberi pendedahan dan di%ar %arkan agar mese3nya sampai kepada semua pihak.

133

BIBLIOGRAFI
PPPPPPPPPPPPP. &1-01*. Al %un!id fi al ,ughah -a al A"lam. 8eirut: !ar al SyarEi. PPPPPPPPPPPPP. &2((2*. +ederal constitution. +uala :umpur: 'nternational :a% 8ook Ser.ices. PPPPPPPPPPPPPPP. &2((2*. %alaysia 'nternational :a% 8ook Ser.ices. ita. +uala :umpur:

PPPPPPPPPPPPPPP. &2((2*. 0enegaraan %alaysia6 *su-isu dan per embangan. ?ahang: ?,S ?ublications O !istributors Sdn. 8hd. 2bdul 2>i> 8ari. &2((1*. 9erlembagaan %alaysia6 Asas-asas dan masalah. +uala :umpur: !e%an 8ahasa dan ?ustaka. 2bdul :atif Samian. &2((7*. ;ubungan etni 6 4eliati, harapan dan cabaran. ?rosiding Seminar ?emantapan +urikulum ,',2S dan Hubungan ;tnik ?eringkat +ebangsaan 2((7. Shah 2lam: Bi,". 2bdul :atiff Samian. &2((7*. ;ubungan etni 6 4ealiti, harapan dan cabaran. Seminar ?eringkat +ebangsaan +ali ke 4, ?enga3aran dan ?embela3aran ,',2S di '?,, 2n3uran Bi," pada - 11 9un 2((7. 2hmad Fafi>i Salleh. &2((3*. *slam dan masyara at ma!mu . !lm. Hasnan +asan, &?eny.*, 1amadun *slam dan 0enegaraan %alaysia. Selangor: Culson ,rading. 2iken, S.F., et al. &1--4*. 9embangunan dan perse itaran di Semenan!ung %alaysia &Sulong "ohamed, ,er3.*. +uala :umpur: !e%an 8ahasa dan ?ustaka. 2inon +untom. &2(((*. 9erpaduan dan *ntegrasi 7asional < 9andangan =abatan 9erpaduan 7egara. +ertas +er3a di Seminar +ebangsaan ?enghayatan dan ?engukuhan +emerdekaan <egara "alaysia, an3uran BB" pada 11 13 September 2(((.

134

2li "ansur. &1--4*. *slam dalam perhubungan antarabangsa &"ahmood Guhdi 2bd. "a3id, ,er3.*. +uala :umpur: 2= =rafik. 2mad +amar. &1-02*. 1eori daya gera masyara at. ?etaling 9aya: 2gensi ?enerbitan <usantara. 2snarulkhadi 2bu Samah, O 9ayum 2. 9a%an. &1--)*. 0enegaraan %alaysia. Serdang: ?enerbit Bni.ersiti ?utra "alaysia. /ollins. &1-03*. Collins Gems English Dictionary. :ondon: /ollins Sons O /o. :td. !emery, !a.id, O :ionel !emery. &1--2*. Ad!ustment and e/uality in %alaysia. ?aris: !e.elopment /entre of ,he Hrganisation for economic /o coperation and !e.elopment &H;/!*. ;>ad 2>raai et al. &2((4*. 9enga!ian *slam. Shah 2lam: Ca3ar 8akti. Cau>iah Shaffie, O Fuslan Gainuddin. &2(((*. Se!arah %alaysia. ?etaling 9aya: Ca3ar 8akti Sdn 8hd. Hall, !.=.;. &1-0)*. Se!arah Asia 1enggara. +uala :umpur: !e%an 8ahasa dan ?ustaka. Hammudah 2bdalati. &1-03*. *slam satu epasatian. 9akarta: "edia !ak%ah. Harun !in. &1-0)*. %anusia dan *slam. 8ukit 2man: ?enerbitan ?olis !ira3a "alaysia. Hashim "usa. &2((7*. 0e arah penga!aran 1*1AS dan hubungan etni yang holisti . Bcaptama Seminar ?eringkat +ebangsaan +ali ke 4, ?enga3aran dan ?embela3aran ,',2S di '?, 2((7, 2n3uran Bi," pada - 11 9un 2((7. Hughes, !. F. &1-17*. 1he people of %alaya. Singapore: ;astern Bni.ersity ?ress. 'dris al "arba%i. &1-74*. 8amus al %arba-i. Singapura: ?ustaka <ational. 'dris al "arba%i. &1-7(*. 8amus al %arba-i. Singapura: ?ustaka <asional.

137

'dris Gakaria. &1-01*. 1eori enegaraan al +arabi. 8angi: Bni.ersiti +ebangsaan "alaysia. '<,2<. &1-0(*. 7egara ita6 Se!arah pentadbiran dan dasar-dasar pembangunan. +uala :umpur: 'nstitut ,adbiran <egara. '<,2<. &1--1*. %alaysia ita. +uala :umpur: 'nstitut ,adbiran 2%am <egara. '<,2<. &1--2*. Dasar-dasar pembangunan negara. +uala :umpur: 'nstitut ,adbiran 2%am <egara. 'smail 'brahim. &2((7*. 9erhubungan etni menurut perspe tif *slam> +ertas ker3a di Seminar ?eringkat +ebangsaan +ali ke 4, ?enga3aran dan ?embela3aran ,',2S di '?, 2((7, 2n3uran Bi," pada - 11 9un 2((7. 'smail Yusof. &1-03*. 9engenalan sains sosial. Sintok: ?enerbit Bni.eriti Btara "alaysia. 9abatan ?erangkaan "alaysia. &2((1*. (anci pendudu dan perumahan %alaysia ?@@@. ?usat pentadbiran +era3aan ?ersekutan, ?utra3aya.

92+'". &2((7*. 0onsep *slam ;adhari satu pen!elasan. +uala :umpur: ?ercetakan <asional "alaysia 8erhad. +era3aan "alaysia. &1--1*. 4ancangan %alaysia 0eenam, ABBAABBC. +uala :umpur: 9abatan ?ercetakan <egara. :eonard, O 8arbara 2ndaya. &1-03*. Se!arah %alaysia. ?etaling 9aya: "acmillan ?ublishers &"* Sdn. 8hd. "ahayudin Yahaya. &1--0*. 1amadun *slam. Shah 2lam: ?enerbit Ca3ar 8akti. "ansor "ohd <oor, 2bdul Fahman 2bdul 2>i>, O "ohd 2inuddin 'skandar :ee 2bdullah. &2((1*. ;ubungan etni di %alaysia. ?etaling 9aya: ?earson ?rentice Hall. "ardiana <ordin, O Hasnah Hussiin. &2((3*. 9enga!ian %alaysia &2nd ed.*. +uala :umpur: ?enerbit Ca3ar 8akti Sdn. 8hd. "eans, =.?. &1-)1*. %alaysian politics. :ondon: Hodder and Stoughton :imited.
131

"ilne, F.S, O 2u>y, !., +. &1-01*. %alaysia6 1radition, modernity and *slam. 6est.ie% ?ress. "ohamad 'dris Salleh, /he Su "ustafa, O Cu>iah Shafie. &1-04*. Se!arah 9embangunan bangsa dan negara. +uala :umpur: Btusan ?ublics O !istributors. "ohamad Gaini 2bu 8akar. &2((7*. ;ubungan etni dalam onte s masyara at %alaysia. ?rosiding Seminar ?emantapan +urikulum ,',2S dan Hubungan ;tnik ?eringkat +ebangsaan 2((7. Shah 2lam: Bi,". "ohd 2inuddin 'skandar :ee 2bdullah. &2((1*. 9erlembagaan %alaysia, Fohani 2bdul =hani, O "ohamad 'dris Saleh &?eny.*, 0enegaraan %alaysia. Sintok: ?enerbit Bni.ersiti Btara "alaysia. "ohd Salleh 2bas. &1-0)*. 9emerintah %alaysia. +uala :umpur: !e%an 8ahasa dan ?ustaka. "ohd Salleh 2bas. &1--)*. Dnsur-unsur tradisi dalam 9erlembagaan %alaysia. +uala :umpur: !e%an 8ahasa dan ?ustaka. "ohd Sufian Hashim. &1-0)*. %engenal 9erlembagaan %alaysia. +uala :umpur: !e%an 8ahasa dan ?ustaka. "ohd Gaini 2bu 8akar. &2((7*. ;ubungan etni dalam onte s masyara at %alaysia. Seminar ?eringkat +ebangsaan +ali ke 4 ?enga3aran dan ?embela3aran ,',2S di '?, 2((7, an3uran Bi," pada - 11 9un 2((7. "uhammad 2bdul "un5im al 9ammal. &1--2*. Ensi lopedia e onomi *slam &Salahuddin 2bdullah, ,er3.*. +uala :umpur: !e%an 8ahasa dan ?ustaka. "uhammad Syukri Saleh. &2((2*. 9embangunan berteras an *slam. +uala :umpur: Btusan ?ublications and !istributors Sdn 8hd. "usa 2hmad. &2((1*. *slam ;adhari dan hubungan etni . !lm. "odul ?enga3aran dan ?embela3aran Hubungan ;tnik. +uala :umpur: +ementerian ?enga3ian ,inggi "alaysia.

13)

"ustafa !aud. &1--(*. 9engantar masyara at *slam. +uala :umpur: !e%an 8ahasa dan ?ustaka. Hsman !in. &1-01*. 0onsep masyara at dan negara menurut *bnu 0haldun. 8angi: Bni.ersiti +ebangsaan "alaysia. Fabushka, 2l.in. &1-10*. Ethnic components of political integration in t-o %alayan Cities. !isertasi ?h.!. Bni.ersiti 6ashington. Fetrie.ed from http:JJ%%%.3pn.go..my Fetrie.ed from http:JJ%%%.3pnin.go..my Fetrie.ed from http:JJ%%%.utusan.my Foslan Gainuddin. &2((3*. Se!arah %alaysia &2nd ed.*. Shah 2lam: ?enerbit Ca3ar 8akti Sdn. 8hd. Foslan Gainuddin. &2((1*. ?erlembagaan "alaysia dan Hubungan ;tnik: ?roses ?enggubalan dan ?elaksanaan. !lm. Gaid 2hmad, Foslan Gainuddin, O rakan rakan &?eny.*, ;ubungan etni di %alaysia. Sintok: ?enerbit Bni.ersiti Btara "alaysia. Sar3it Singh =ill. &2((4*. ;ubungan etni di %alaysia6 0e arah pembentu an masyara at berintegrasi. !lm. Hubungan ;tnik di "alaysia. Shah 2lam: H@ford Ca3ar. Shahril "ar>uki, Gainun 'shak, :ee ?au 6ing, O Saedah Sira3. &1--0*. 9endidi an di %alaysia. +uala :umpur: Btusan ?ublications O !istributors. Shamsul 2.8. &1--)*. 1he economic dimension of %alay nationalism6 1he socio-historical root, !e.eloping ;conomies, 37&3*. Sidi =a>alba. &1-01*. %asyara at *slam6 9engantar Sosiologi dan Sosiografi. +uala :umpur: ?ustaka 2ntara. Slametmul3ono. &1-14*. Asal bangsa nusantara. 9akarta: 8alai ?ustaka. Sulaiman <ordin, O Su>annah 2bdullah. &1-)0*. 1eori e5olusi6 Suatu fa ta atau asas ideologi. +uala :umpur: 2kademi Sains 'slam.

130

,euku 'skandar. &1--4*. 0amus De-an &/etakan +elima*. +uala :umpur: !e%an 8ahasa !an ?ustaka. ,ing /he% ?eh. &1-)-*. 0onsep asas sosiologi. +uala :umpur: !e%an 8ahasa dan ?ustaka. ,unku 2bdul Fahman ?utra. &1-0)*. 9olitical a-a ening. Selangor: ?elanduk ?ublications. ,unku 'skandar. &1-)1*. 0amus De-an. +uala :umpur: !e%an 8ahasa dan ?ustaka. ,%eedie, ".6.,. &1-)(*. 9re historic %alaya. Singapore: ;astern Bni.ersity ?ress. 6an Hashim 6an ,eh. &2((2*. 4ace relations in %alaysia. +uala :umpur: Heinemann ;ducation 8ooks :td. 6an +amal "u3ani et al. &2((2*. +i/h sirah. 8angi: Bni.ersiti +ebangsaan "alaysia. 6ard, 8en3amin. &1-)2*. :hat is -rong -ith economics>. :ondon: "acmillan. Gaid 2hmad et al. &2((1*. ;ubungan etni di %alaysia. Selangor: H@ford Ca3ar Sdn. 8hd. Gainal 2bidin 2bdul +adir. &2((4*. 9embudayaan *slam ;adhari di %alaysia6 Satu ulasan. +uala :umpur: +ementerian ?enerangan "alaysia. Gulhilmi ?aidi, O Fohani 2b. =hani. &2((3*. %asyara at di %alaysia. ?ahang: ?,S ?ublications O !istributors Sdn. 8hd. Gulhilmi ?aidi, O Fohani 2bdul =hani. &2((3*. 9endidi an negara bangsa. ?ahang: ?,S ?ublications O !istributors Sdn. 8hd.

13-