Glosari
1. Pitibogun : Roh Baik, roh dari mayat orang yang mati dalam perang untuk (sembuhkan
orang sakit)
2. Ompuan/Tompuan : Roh yang wujud daripada barang-barang keperluan seharian. Seperti
padi, sayur-sayuran, buah-buahan dan sebagainya.
3. Moligung: Roh jahat dari bintang berekor
4. Silad : Daun palas, sejenis daun plam yang amat dimuliakan, dipuja oleh orang Dusun dan
Murut, dijadikan peralatan dalam berbagai upacara.
RINAIT
Supi ku komburongoh
Abori ku bunanai
Kankad do rakian
Supi ku komburongoh
Abori ku bunanai
Ku kankad do rakian
Sansakorong ayayah
Glosari :
Rinait – Mantera
Komburongoh – Doa
Sontiningkang sontinadou
Kokosorou monoluhut di yarai
Iso oku dayang-dayang
mondo oku rago-rago
nga kasarahai ku ie yarai
kokiraai ku ie yilod
kasarahai ku monoluhut
tano bakai yanak undi
ano bakai simbaanisakayo toh saging-saging
pudaano toh rundik-rundik
saging-saging dit osilou
rundik-rundik dit bulawan
sakayon toh monoluhut
pasakayon toh hondika
pudanan toh rinadoi
Binol Majingkal
Kota Marudu
RINAIT
Rinait nopo diti oponsol do kogunaaon di tinaru koubasanan kadazandusun tu iti no oh sondion ong
haro oh kobolingkahangan id iso om iso tulun miagal do sumakit. Ih bobolian lohowon do mongubat
di tulun dino mooi do omomogot mantad toruol. Maso do mongubat di tulun dii haro rinait do
gunaaon do popolingos di nunu nopo toruol. Koubasanan nopo id tinaru dahai kimaragang, ong
mongolohou nopo dii bobolian mositi ongoyon om potodon kagu id walai dau, nga ih oponsol po
nunu nopo pokionuwon di bobolian do owiton momurenait mositi hiumon gisom kokito. Miagal ko
manuk wotik topurak mositi ihumon gisom kokito om milo nogi papanau do renait. Hilo bolikan
sumusuhut diti poomitanan rinait tinaru kimaragang.
POOMITANAN RINAIT
RINAIT: MOKIARIGAL
Kasambawonan ku sawat
Kadahuan! Koguiyunan!
Naambil ku, naiipau ku,
Kombitok tinirikusan.
Giangok managung-agung,
Managung-agung ih sawat.
Nuon ponimbukuok,
Inturuk po panampakok,
Pogumpipian di sawat,
Morongin monguwak,
Morongin nuwak inhukod,
Niadak kurilib.
Nasasak no irunduk,
Mirunduk di Kadahauan.
Inkokoton ku landasan,
Otuduk nopo tunturuk
Hatus minomugarau.
Nulud om Sinuat di:
Suida Masundang
RINAIT
Rinait gunoon do komolohingan di pogulu ontok popoindalan do iso-iso kalaja toi ko
mongugad do rusod-rusod di tangaraat. Soira do momoguno diti rinait, mositi tulun di koilo
do adat rinait om kararati kokomoi do rinait om nunu kakamot do gunoo.Sabaagi do
poomitanan nopo nga rinait do momuka tana’, toi ko do haro tulun sumakit, om nunu nopo
kososuaian do rinait.
Oi raja di kosuli,tumpu do kawalos, nokodop, nokoturui kou po ma. Linow pinow kou
ma songulunan sambakanan nga pipumpung pilintuun kopo siti asi oku dikau sumandak.
Aiso no raja dii kosuli. Tumpu di kawalos nokotikid nakanit,aso mongoduat isai oh
nokoporualan om nokoponokitan ati no boi sumandak, dayang nowit ku no hiti ih
nopokonokitan,nopokorualan,tu ino kinontodon kinohudan notungan nabaan it kayu it tagai.
Nosungkadan, notindakan, notikas, novintad, norilik,natarab,nosorob,awasi ko no do
ginawo. Osonong ko no do kiniro,tu ati no manuk tiyu, pangaraa pongorosi ku dikoo.
Ponogit panaru,manuk do kinoringan piyu do kinopunon pongolingos di ruolon,nolingasan
kabarasan.
‘Aluganan’
‘Sunsuiyon Do Kitotoi’
RINAIT
I nopo di pogulu po nga aiso ugama do takiodu tokou. Kotumbayaan nopo diolo nga roitan
do ‘animisme’. Monongkuyaan kasari yolo do Kinorohingan i minamangun nga id bontuk do
susuyan di tinungkusan diolo. Sambahyang nopo diti nga roitan do rinait.
Baino, au nodii tinaru tokou osoruan do papaharo do rinait diti tu’ kiwaa nodii do
ugama. Nga kosoruan nopo di okito do papaharo do rinait nga soira kalapas ngawi di
mororobuat mongomot om monoud. Kalapas po monoud om poposuang nodii yolo o parai id
sulap toi ko’ tangkob, lohouon nodii i Bobolian do mooi monongkotoluod kumaa di sunduan
do parai roitan do Bambarayon. Id siriba diti okito pomitanan do rinait:
MAGAWAU DO PARAI
(BOROS DUSUN TAMBUNAN)
RINAIT
Id tinaru kadazandusun otumbayaan yolo do tulun sumakit namaan kasaho toiko sampukan
do rogon, paragasu om korombuan ih mogion id puru, puun nunuk om minontolob.
Soira romikot nopo di paragasu, kiharo tasu mingusig kinorongou doid tulun kampong.
Ontok dii somosodop tadau do korikatan di paragasu, basao yolo no hiti rinait;
Soira nopo haro tulun id hombo nopo walai sumakit, tobpinai di sumakit mooi no momolohou
songulun tondu lohowon ih bobolian. Songinan piak toiko manuk, songinan wogok om nogi
wagas tosilou owiton mooi hilo guas puun nunuk toiko tontolob roiton di bobolian do
“kisuang-suang”. Toinsanan do tayam om kakamot dilo pinatahak mantad do tobpinai di
sumakit. Id sahau do puun nunuk toiko watu tontolob no dii bobolian mambasa do rinait;
“Oi! Aki Raganan, indau untiba poati oku mekitulong di-kau. Banar-banar do ikau no ii
osundu om aladum do pinatai tad do tanah om tavan do ikai no ii kelingos om kapali do
tanual. Oi! Aki Raganan ati oku sumamong dikau do kivaro kesusahan. Aki tulongo oku
di-kau lingso poi lo taual di-tanak ku. Ati no ii sengam wagas di bianing om wogok.
Inawit ku iti do tumanud aku memarong do adat-adat no aki.”
Rati doid Boros Melayu: “Oi! Hantu yang menunggu batu puaka ini. Bangkitlah dari tidurmu
dan keluarlah dari batu ini, kerana saya minta pertolongan mu hai hantu. Kalau kau betul-
betul sakti yang diturunkan oleh yang maha esa ke dunia kerana untuk mengubati orang
sakit, maka tolonglah ubatkan sakit anak ku itu. maka beras kuning dan korban babi ini
adalah hadiah daripada ku.”
Ahapas nodi, posuangon disido ih wagas tosilou hiri poring. Raha, tundu-undu om topos
mantad id wogok om manuk nga posuangon nogi kaagu hiri poring di kisuang no do wagas
tosilou. Poilihon nogi kaka do ih poring hiri sakai watu toiko hiri sahau id nunuk di om
ponumbarasan nogi do kaka di bobolion;
“Oi! Aki Raganan, akano no diu hiti wagas tosilou, raha, tundu-undu om topos mantad
do wogok om manuk do hiti suang poring diti”
Kahapas nopo kaka dii nga muli nogi ih bobolian hilo id walai dau om amu mongitolikud
disido. Wogok om manuk di pinatai dii nga pologoson nogi kaka poilogos poingiliu piipiro
oh timpu mooi do Raganan monokodung di tayam pinatai dii. Sataga jam mantad timpu dii
om nowit muli ih poring kisuang hilo ih walai tulun sumakit dih.
GLOSARI