BAB III
NOTASI SIGMA DAN LIMIT
Notasi Sigma
Huruf Yunani ∑ (dibaca sigma) , yang artinya jumlah dari, biasanya digunakan untuk menyatakan
deret beraturan. Contohnya
100
1 + 2 + 3 + 4 + ⋯ + 100 = ∑ 𝑖
𝑖=1
50
3 4 5 50
2 + 2 + 2 + ⋯+2 = ∑ 2𝑖
𝑖=3
Secara umum, misalkan suku ke-i dalam deret tersebut dinyatakan dalam notasi 𝑢𝑖 , maka jumlahan
n suku pertamanya dapat dinotasikan dalam notasi sigma berikut :
𝑛
∑ 𝑢𝑖
𝑖=1
1. ∑ 𝑐𝑎𝑖 = 𝑐 ∑ 𝑎𝑖
𝑖=1 𝑖=1
𝑛 𝑛 𝑛
2. ∑(𝑎𝑖 ± 𝑏𝑖 ) = ∑ 𝑎𝑖 ± ∑ 𝑏𝑖
𝑖=1 𝑖=1 𝑖=1
3. ∑ 𝑢𝑖 = ∑ 𝑢𝑗
𝑖=𝑐 𝑗=𝑐
𝑛 𝑛−(𝑐−1)
4. ∑ 𝑢𝑖 = ∑ 𝑢𝑖+𝑐−1
𝑖=𝑐 𝑖=1
1. ∑ 𝑖 = 1 + 2 + 3 + ⋯ + 𝑛
𝑖=1
2. ∑ 𝑖 2 = 12 + 22 + 32 + ⋯ + 𝑛2
𝑖=1
𝑛 𝑛
3 3 2
(𝑛 + 1) − 1 = 3 {∑ 𝑖 } + 3 {∑ 𝑖} + 𝑛
𝑖=1 𝑖=1
𝑛
𝑛(𝑛 + 1)
= 3 {∑ 𝑖 2 } + 3 { }+𝑛
2
𝑖=1
𝑛
𝑛(𝑛 + 1)
∑ 𝑖 2 = (𝑛 + 1)3 − 13 − 3 { }−𝑛
2
𝑖=1
𝑛(𝑛 + 1)(2𝑛 + 1)
=
6
3. ∑ 𝑖 3 = 13 + 23 + 33 + ⋯ + 𝑛3
𝑖=1
Dengan menggunakan trik yang sama seperti pada rumus no.2, diperoleh
𝑛 2
3
𝑛(𝑛 + 1)
∑𝑖 = { }
2
𝑖=1
4. ∑ 𝑖 4 = 14 + 24 + 34 + ⋯ + 𝑛4
𝑖=1
Contoh 1:
Hitunglah nilai sigma berikut :
n
100
2
2n 1 ....
n 1
Jawab :
n 2n 1 n 2n 1
100 100 100 100
2 2
n 1 n 1 n 1 n 1
100 100 100
n 2 2 n 1
n 1 n 1 n 1
Contoh 2 :
Misal diberikan barisan {𝐴(𝑅𝑛 )} dengan
ARn
4 5 6
3 n 3n 2
Berapakah nilai limitnya ?
Jawab :
4 5 6
lim ARn lim 2
n
n 3 n 3n
4 5 6
lim lim lim 2
n 3 n n n 3n
4
00
3
4
3
Contoh 3 :
AS n
7 4
lim ASn
Hitunglah n jika diketahui 2 3n 2 .
Jawab :
7 4
lim AS n lim 2
n
n 2 3n
7 4
lim lim 2
n 2 n 3n
7
0
2
7
2
Latihan.
A. Tentukan nilai sigma berikut :
100
1. 3n 2 ....
n 1
10
2. k 3 k 2 ....
k 1
10
3. i 14i 3 ....
i 1
100
4. n 2 ....
n4
10
5. k 3 ....
k 0
10
6. i 10 ....
2
i 5