Lampiran 2
Lampiran 3
KISI-KISI
INSTRUMEN TES KEMAMPUAN MEMBACA PEMAHAMAN
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/ Semester : IV/ I
Alokasi Waktu : 60 Menit
Jumlah Soal : 30 Soal
Bentuk Soal : Pilihan Ganda
A. Kompetensi Inti :
3. Memahami pengetahuan faktual dengan cara mengamati (mendengar, melihat,
membaca) dan menanya berdasarkan rasa ingin tahu tentang dirinya, makhluk
ciptaan Tuhan dan kegiatannya, dan benda-benda yang dijumpainya di rumah,
sekolah dan tempat bermain.
Nomor
Indikator Kompetensi Indikator Soal Butir
Soal
3.1.1 Mengartikan kata- 3.1.1.1 Diberikan contoh teks geguritan, siswa dapat menjelaskan arti salah satu kata pada teks tersebut 1
kata sulit yang dengan benar. (C2)
terdapat dalam 3.1.1.2 Diberikan contoh teks geguritan, siswa dapat menentukan sinonim salah satu kata pada teks geguritan 2
geguritan. tersebut dengan benar. (C3)
3.1.2 Menjawab dan 3.1.2.1 Diberikan contoh teks geguritan, siswa dapat memperkirakan maksud salah satu frase/kalimat dalam 3
mengajukan geguritan dengan tepat. (C2)
pertanyaan tentang 3.1.2.2 Diberikan contoh teks geguritan, siswa dapat menentukan latar/ setting geguritan tersebut dengan 4
isi geguritan dalam benar. (C3)
ragam krama. 3.1.2.3 Diberikan contoh teks geguritan, siswa dapat dapat menganalisis isi dari teks geguritan dengan tepat. 5
(C4)
3.1.2.4 Diberikan contoh teks geguritan, siswa dapat menganalisis penyebab kejadian dalam geguritan dengan 6
benar. (C4)
3.1.3 Mengungkapkan 3.1.3.1 Diberikan contoh teks geguritan, siswa dapat mengidentifikasi kalimat yang menyiratkan amanat dari 7
nilai-nilai luhur teks geguritan tersebut dengan benar. (C1)
dalam geguritan 3.1.3.2 Diberikan contoh teks geguritan, siswa dapat menganalisis nilai luhur yang terkandung dalam teks 8
secara tertulis geguritan tersebut dengan benar. (C4)
dalam ragam
krama.
3.1.4 Menemukan 3.1.4.1 Diberikan contoh teks geguritan, siswa dapat menganalisis isi geguritan dengan tepat. (C4) 9
pokok-pokok isi 3.1.4.2 Diberikan contoh teks geguritan, siswa dapat menyimpulkan tema geguritan dengan benar. (C5) 10
geguritan.
3.1.5 Menyampaikan isi 3.1.5.1 Diberikan contoh teks geguritan, siswa dapat menentukan simpulan isi geguritan dalam ragam krama 11
geguritan secara yang benar dengan tepat. (C3)
tertulis dalam
ragam krama.
3.2.1 Mengartikan kata- 3.2.1.1 Diberikan teks cerita tentang Yudhistira, siswa dapat menjelaskan arti kata yang digarisbawahi dengan 12
kata sulit yang benar. (C2)
terdapat dalam teks 3.2.1.2 Diberikan teks cerita tentang Yudhistira, siswa dapat menentukan sinonim dari salah satu kata pada 13
cerita Yudhistira. teks tersebut dengan benar. (C3)
3.2.2 Menjawab 3.2.2.1 Diberikan teks cerita tentang Yudhistira, siswa dapat menunjukkan ciri salah satu tokoh dalam cerita 14
pertanyaan tentang tersebut dengan benar. (C1)
pokok-pokok isi 3.2.2.2 Diberikan teks cerita tentang Yudhistira, siswa dapat menganalisis latar/ setting cerita tersebut dengan 15
teks. benar. (C4)
3.2.2.3 Diberikan teks cerita tentang Yudhistira, siswa dapat menyimpulkan tema dari cerita tersebut dengan 16
benar. (C5)
3.2.2.4 Diberikan teks cerita tentang Yudhistira, siswa dapat menilai watak salah satu tokoh dengan benar. 17
(C5)
3.2.3 Mengungkapkan 3.2.3.1 Diberikan beberapa kalimat tentang Yudhistira, siswa dapat menentukan kalimat yang menunjukkan 18
nilai-nilai kejujuran nilai kejujuran tokoh Yudhistira dalam ragam krama yang benar dengan tepat. (C3)
dan kesabaran dari 3.2.3.2 Diberikan beberapa kalimat tentang Yudhistira, siswa dapat menentukan kalimat yang menunjukkan
tokoh Yudhistira nilai kesabaran tokoh Yudhistira dalam ragam krama yang benar dengan tepat. (C3) 19
dalam ragam
krama.
3.3.1 Mengartikan kata- 3.3.1.1 Diberikan teks nonsastra tentang tradisi, siswa dapat menjelaskan arti salah satu kata pada teks tersebut 20
kata sulit yang dengan benar. (C2)
terdapat dalam teks 3.3.1.2 Diberikan sebuah teks nonsastra tentang tradisi, siswa dapat menentukan sinonim dari salah satu kata 21
nonsastra tentang pada teks tersebut dengan benar. (C3)
tradisi.
3.3.2 Menjawab 3.3.2.1 Diberikan pernyataan tentang nilai luhur sesuai isi teks nonsastra tentang tradisi, siswa dapat 22
pertanyaan tentang menjelaskan tentang nilai luhur tersebut. (C1)
isi teks nonsastra 3.3.2.2 Diberikan teks nonsastra tentang tradisi, siswa dapat menentukan kalimat utama pada teks tersebut 23
tentang tradisi. dengan benar. (C3)
3.3.2.3 Diberikan kalimat rumpang sesuai isi teks nonsastra tentang tradisi, siswa dapat menentukan kata yang 24
tepat untuk melengkapi kalimat tersebut. (C3)
3.3.2.4 Diberikan teks nonsastra tentang tradisi, siswa dapat menganalisis latar/ setting dari isi teks tersebut 25
dengan benar. (C4)
3.3.2.5 Diberikan teks nonsastra tentang tradisi, siswa dapat menyimpulkan tema dari teks tersebut dengan 26
benar. (C5)
3.3.2.6 Diberikan teks nonsastra tentang tradisi, siswa dapat menyimpulkan amanat dari isi teks tersebut 27
dengan benar. (C5)
3.3.3 Menyampaikan isi 3.3.3.1 Diberikan kalimat tentang tradisi dalam ragam ngoko, siswa dapat mengubah kalimat tersebut ke 28
teks nonsastra dalam ragam krama dengan benar. (C2)
tentang tradisi 3.3.3.2 Diberikan contoh teks nonsastra tentang tradisi, siswa dapat menyimpulkan isi teks tersebut dalam 29
dalam ragam ragam krama dengan benar. (C5)
krama. 3.3.3.3 Diberikan contoh teks nonsastra tentang tradisi, siswa dapat menyimpulkan amanat dari isi teks 30
tersebut dalam ragam krama. (C5)
Lampiran 4
Wacanen kanthi premati pethikan geguritan ngisor iki kanggo mangsuli pitakon
nomor 3-6!
ing pratelon,
sawenah simbah gendhong tenggok
kalung caping nyangking bondhotan
sapecak maju sapecak mundur
kumliwering sato galak kang ombene pet
kanthi swara cumengkling lan asep nggembuleng
gawe mamanging ati nugel dalan
...
3. Sing dikarepake sato galak kang ombene pet yaiku ....
a. kendaraan
b. kewan
c. wit-witan
d. becak
4. Papan kadadeane geguritan iku ana ing ....
a. pasar
b. dalan
c. omah
d. sawah
5. Pethikan geguritan ing ndhuwur iku isine nggambarake menawa simbah ....
a. nggendong tenggok
b. nyangking bondhotan
c. bingung arep nyabrang
d. ing protelon dalan
6. Ana ing geguritan ing ndhuwur simbah sapecak maju sapecak mundur amarga ....
a. kabotan nggendong tenggok
b. nyangking bondhotan
c. ana asep nggembuleng
d. bingung lan wedi
Wacanen kanthi premati pethikan geguritan ngisor iki kanggo mangsuli pitakon
nomor 7 lan 8!
Ibu
bun esuk katon kemerlip
kaya mutiara ing pasuketan
aku tansah kelingan
ing dalan sapecak sing saben dina tak liwati
budhal lan mulih sekolah iki
ibu nguntapake aku
“Ngger, budhala
ngudi ngelmu kanggo sangu mbesuk
ibu mung bisa nyangoni pangestu
dadio generasi kang migunani
...
7. Ukara kang nuduhake amanate ibu, yaiku ....
a. Ngger, budhala
b. Ngudi ngelmu kanggo sangu mbesuk
c. Ibu mung bisa nyangoni pangestu
d. Dadio generasi kang migunani
8. Nilai luhur saka geguritan ing ndhuwur yaiku ....
a. kejujuran
b. kabudayan
c. kebecikan
d. pamulangan
Wacanen kanthi premati pethikan geguritan ngisor iki kanggo kanggo mangsuli
pitakon nomor 9-11!
Aku bocah Jawa
aku rumangsa ora duwe apa apa
sing awujud banda donya raja brana
iku dudu takeran
sanajan mangkono
bab budaya lan unggah-ungguh tetep tak ugemi
tak sunggi nganti lumebu bumi
...
9. Isi pethikan geguritan ing ndhuwur nggambarake menawa bocah Jawa ....
a. ora duwe apa-apa
b. ora duwe banda donya
c. ngugemi budaya lan unggah-ungguh
d. sugih banda donya
10. Tema pethikan geguritan ing ndhuwur yaiku ....
a. pamulangan
b. kabudayan
c. kejujuran
d. kayekten
11. Simpulan saka pethikan geguritan ing ndhuwur menawa ditulis ing basa krama alus
yaiku ....
a. Tiyang Jawi kedah ngugemi budaya saha unggah-ungguh.
b. Wong Jawa kudu ngugemi budaya lan unggah-ungguh.
c. Tiyang Jawa kudu ngugemi budaya lan unggah-ungguh.
d. Tiyang Jawi kudu ngugemi budaya lan unggah-ungguh.
Wacanen kanthi premati wacan ing ngisor iki kanggo mangsuli pitakon nomor 12
lan 13!
Prajurit kang nemahi tiwas ing perang Barata Yuda wis ora bisa diwilang.
Semono uga senapati kang nemahi pralaya ing pabaratan wis akeh banget. Tegal
kurusetra papan kang dienggo ajang perang bebasan banjir getih sangkrah bangke. Jasade
prajurit lan bangkening kewan kurban perang pating blasar ing endi-endi.
Wacanen kanthi premati wacan ing ngisor iki kanggo mangsuli pitakon nomor 14-
17!
“Putraku, Anak Prabu Yudhistira, wonten menapa Anak Prabu majeng ing
Pabaratan?” Pitakone marang Yudhistira.
“Inggih Bapa Paman, kula ... kula kapatah dados senapati agung Pandhawa. Kula
badhe perang, mapagaken Paman.”
“Mangga, Anak Prabu.”
“Kula mboten saged perang, Paman.”
“Lha lajeng kepripun, Anak Prabu? Narendra kok boten saged perang.”
“Mangga, kula pun pejahi mawon, Paman. Kula lila legawa. Putra-putra
Pandhawa sampun sami gugur, kula ugi nrima Paman.”
“We lha... iki ana ratu kok jujur lan nrima banget, ta?”
“Inggih, Paman.”
Prabu Salya mesem, banjur ngrapal aji Candra Birawa. Dheweke ngerti buta-buta
bajang sing metu saka anggane ora bakal bisa mateni Yudhistira. Kosok baline, sawise
buta-buta bajang iku metu saka anggane, dheweke bakal ilang kasektene. Kanthi
mangkono dheweke mesthi bakal gugur ing paprangan.
Tenan. Nalika buta-buta bajang iku ngerti Yudhistira duweni getih putih, sakala
buta-buta bajang iku sujud.
“We... lha iki gustiku dhewe. Gusti, kula badhe nunggil sajiwa paduka,”
kandhane. Bubar kandha mangkono, buta-buta bajang kang cacahe maewu-ewu iku
nunggal raga karo Yudhistira. Wusanane Prabu Salya, senapati agung Astina – nemahi
tiwas, gugur kena panahe Janaka, iya Arjuna.
Wacanen kanthi premati wacan ing ngisor iki kanggo mangsuli pitakon nomor 20-
21!
Tradhisi nyadran tumrap wong jawa dianggep wigati. Umume ditindakake ing
sasi Ruwah. Tradhisi nyadran ora bisa pisah karo kembang utawa sekar. Mula ana istilah
nyekar para leluhur nganggo ubarampe kembang. Ana ing bebrayan, kembang dadi
pratandha sesambungan utawa talirasa tresna, asih, duhkita, sungkawa, lan liya-liyane.
Wacanen kanthi premati wacan ing ngisor iki kanggo mangsuli pitakon nomor 22-
27!
Tradhisi Resik Sendhang iki sabenere mujudake pralambang utawa gambaran
rasa syukur masyarakat ing desaku marang kanugrahaning Gusti Allah. Kanthi anane
sendhang, lemah sawah ing desaku ora tau kasatan banyu ing saben taune. Sanajan
paribasan setaun wutuh ora ana udan, ilining banyu sendhang kang bening isih bisa
ngileni tandur. Kanthi mangkono kena diarani ora bakal ana kadadeyan wurung panen
kang dijalari merga tandur kasatan banyu. Mula saka iku, anane sendhang bisa lestari
kanthi banyu kang agung, sendhang kudu diopeni. Dene pangopene sendhang iku kanthi
cara diresiki. Anggone ngresiki, kanthi cara ditawu utawa dikuras, dibuwangi lendhute.
Kanthi mangkono banyu sing metu saka tuk ing sendhang bakal tetep bening, kinclong
kaya kaca.
22. Tradhisi resik sendhang mujudake pangejewantahan rasa pamuji marang Gusti Allah
amarga anane sendang kang ....
a. banyune bening
b. keminclong kaya kaca
c. banyune agung
d. bisa mbanyoni tandur
23. Ukara pokok wacan ing ndhuwur yaiku ....
a. Tradhisi Resik Sendhang iki sabenere mujudake pangejawantahan utawa
gambaran rasa pamuji masyarakat ing desaku marang kanugrahaning Gusti
Allah.
b. Kanthi anane sendang, lemah sawah ing desaku ora tau kasatan banyu ing saben
taune.
c. Dene pangopene sendang iku kanthi cara diresiki.
d. Kanthi mangkono banyu sing metu saka tuk ing sendang bakal tetep bening,
keminclong kaya kaca.
24. Merga banyu sendang ora tau ... mula ora tau ana kedadean wurung panen.
a. asat
b. suda
c. kelong
d. entek
25. Tradhisi reresik sendhang kang dicritakake manggon ana ing ....
a. alas
b. desa
c. sawah
d. kali
26. Tema wacan ing ndhuwur yaiku ....
a. budi pekerti
b. agama
c. kabudayan
d. pendidikan
27. Amanat sing iso dijupuk saka crita ing ndhuwur yaiku ....
a. tradhisi kang wis ketinggalan jaman ora perlu dilestarekake
b. tradhisi kang ana manfaate kudu dilestarekake
c. tradhisi bersih sendhang isa dilaksanakake ana ngendi bae
d. tradhisi apa bae perlu dilestarekake
28. Kanggone wong Jawa, semana uga ing wewengkon Sragen, nyadran iku wis dadi
tradhisi.
Ukara iku menawa dikramakake inggil sing bener yaiku ....
a. Kangge tiyang Jawi, semanten ugi ing tlatah Sragen, nyadran iku sampun dados
tradhisi.
b. Kangge tiyang Jawa, semanten ugi ing wewengkon sragen, nyadran menika
sampun dados tradhisi.
c. Kagem masyarakat Jawa, semanten ugi wonten tlatah Sragen, nyadran punika
sampun dados tradhisi.
d. Kagem masyarakat Jawa, semanten ugi ing wewengkon Sragen, nyadran punika
sampun dados tradhisi.
Wacanen kanthi premati wacan ing ngisor iki kanggo mangsuli pitakon nomor 29-
30!
Ruwatan kuwi dumadi saka tembung ngruwat sing tegese yaiku ngopeni. Dene
Upacara Ruwatan kuwi nduweni teges ngresiki, lan nyucekake manungsa saka kesusahan
batin kanthi nganakake upacara kang lumrahe nanggap wayang purwa, kanthi lakon
“Murwa Kala”. Ruwatan iku salah sijining upacara adat Jawa sing tujuane kanggo
nylametake manungsa, utawa wilayah saka ancaman bebaya. Inti upacara ruwatan iki
sejatine ndonga, nyenyuwun pangayoman marang Gusti Allah saka ancaman bebaya-
bebaya umpamane bencana alam lan liyane, uga ndonga nyuwun pengampunan dosa-dosa
lan kesalahan-kesalahan sing wis dilakoni, sing bisa nyebabake bencana utawa sing
dianggep bakal nuwuhake sial.