(m – 2)(m + 1) < 0
(x + 1)2 + (3 – 3)2 = 9
+ – + (x + 1)2 = 9
(–1, 3)
y=3
–1 2 x+1 = 9
x
x+1 =+3 –4 0 2
–1 < m < 2
x + 1 = 3 dan x + 1 = –3
Jadi, batas-batas nilai m adalah –1 < m < 2 x = 2 dan x = –4
Jawaban: D Titik potong garis dan lingkaran adalah (2, 3) dan (–4, 3).
8. Konsep : Aplikasi Sistem Persamaan Linear Persamaan garis singgung lingkaran di titik (2, 3)
adalah ≡ x = 2 dan persamaan garis singgung lingkaran
Diketahui : Misal: Kecap manis = x di titik (–4, 3) adalah g ≡ x = –4.
Kecap asin = y
Cara lain:
Kecap ikan = z
Garis singgung lingkaran melalui titik (2, 3):
3x + y + 2z = 20.000 .... (1)
(x1 – a)(x – a) + (y1 – b)(y – b) = r2
x + 2y + z = 12.500 .... (2) (2 + 1)(x + 1) + (3 – 3)(y – 3) = 9
2x + y + 2z = 16.000 .... (3) 3x + 3 + 0 = 9
Ditanya : Nilai x + y + z. x =2
Pembahasan: Garis singgung lingkaran melalui titik (–4, 3):
Dari persamaan (1) dan (2): (x1 – a)(x – a) + (y1 – b)(y – b) = r2
(–4 + 1)(x + 1) + (3 – 3)(y – 3) = 9
3x + y + 2z = 20.000 × 1 3x + y + 2z = 20.000 –3x – 3 + 0 = 9
x = –4
x + 2y + z = 12.500 × 2 2x + 4y + 2z = 25.000 –
Jawaban: A
x – 3y = –5.000 .... (4)
10. Konsep : Teorema Sisa
Diketahui : Suku banyak berderajat 3, dibagi
(x2 + x – 2) bersisa (2x – 1), dibagi
(x2 + x – 3) bersisa (3x – 3).
Ditanya : Suku banyak tersebut. Perpotongan kedua garis:
Pembahasan:
Titik B:
f(x) = P(x) . H(x) + S
f(x) = (x2 + x – 2) . (x + k) + (2x – 1) 2x + y = 36 × 2 4x + 2y = 72
f(x) = (x2 + x – 3) . (x + h) + (3x – 3) x + 2y = 30 × 1 x + 2y = 30 –
Faktor dari: (x2 + x – 2) = 0 3x = 42
(x + 2)(x – 1) = 0 x = 14
x1 = –2
x2 = 1 x = 14 → 2x + y = 36
28 + y = 36
f(–2) = –5 y = 8
f(1) = 1 Uji titik potong:
f(x) = (x2 + x – 3) . (x + h) + (3x – 3) A(0, 15) ⇒ f = 0 + 100.000(15) = 1.500.000
f(–2) = (4 – 2 – 3) . (–2 + h) + (–6 – 3) B(14, 8) ⇒ f = 150.000(14) + 100.000(8)
–5 = –1(–2 + h) – 9 = 2.100.000 + 800.000
4 = 2 – h = 2.900.000
h = –2 C(18, 0) ⇒ f = 150.000(18) + 0
f(x) = (x2 + x – 3) . (x – 2) + (3x – 3) = 2.700.000
= x3 – 2x2 + x2 – 2x – 3x + 6 + 3x –3
= x3 – x2 – 2x + 3 Jadi, pendapatan maksimum penjahit tersebut adalah
Jawaban: B Rp2.900.000
11. Konsep : Komposisi Dua Fungsi Jawaban: B
Diketahui : g(x) = x + 1, f(x) = x2 + x – 1
Ditanya : (f o g)(x). 13. Konsep : Operasi Matriks
Pembahasan: 3 y x 5
Diketahui : A = ,B= ,
g(x) = x + 1 5 −1 −3 6
f(x) = x2 + x – 1
(f о g)(x) = f(g(x)) −3 −1
C=
= f(x + 1) y 9
= (x + 1)2 + (x + 1) – 1
= x2 + 2x + 1 + x + 1 – 1 8 5x
A+B–C=
= x2 + 3x + 1 − x −4
Jawaban: E Ditanya : Nilai x + 2xy + y.
12. Konsep : Aplikasi Program Linear
Diketahui : Pembahasan:
P( x, y )
()
T a
b
→ P ( x + a, y + b)
y = f(x)
( )→ P "(1, 4)
T −3
P '(4, 0)
4
3 y = ax , a > 1
Persamaan lingkaran dengan pusat (1, 4) dan jari-jari 4: 2
(x – 1)2 + (y – 4)2 = 4
1
x – 2x + 1 + y2 – 8y + 16 – 4 = 0
2
X
x2 + y2 – 2x – 8y + 13 = 0 –1 0 1
Jadi, bayangan persamaan lingkaran x2 + y2 = 4 yang
dicerminkan terhadap garis x = 2 dilanjutkan dengan Grafik y = f(x) diperoleh dengan cara menggeser grafik
−3 y = ax, sejauh satu satuan ke atas.
translasi adalah:
4 Sehingga y = f(x) = ax + 1, a > 1
x2 + y2 – 2x – 8y + 13 = 0 Ambil sebuah titik pada grafik f(x)
Misalnya (1, 3) substitusikan ke persamaan:
Jawaban: A
f(x) = ax + 1
18. Konsep : Pertidaksamaan Eksponen 3 = a1 + 1
Diketahui : 32x + 1 + 9 – 28 . 3x > 0 , x ∈ R 2 = a
Ditanya : Nilai x yang memenuhi. Berarti: f(x) = 2x + 1
Pembahasan: Jawaban: C
32x + 1 + 9 – 28 . 3x > 0, x ∈ R 20. Konsep : Deret Aritmetika
32x . 3 – 28 . 3x + 9 > 0 Diketahui : Sn = n2 + 5n
Misal: 3x = p sehingga Ditanya : U20
3p2 – 28p + 9 > 0 Pembahasan:
(3p – 1)(p – 9) > 0 Sn = n2 + 5n
U20 = S20 – S19
+ – +
1
= ((20)2 + 5(20)) – ((19)2 + 5(19)
9
3
= (400 + 100) – (361 + 95)
= 500 – 456
p < 1 p > 9
3 = 44
3x < 3–1 3x > 32
Jawaban: A
x < –1 x > 2
Nilai x yang memenuhi x < –1 atau x > 2. 21. Konsep : Aplikasi Deret Aritmetika
Diketahui : U1 = a = 1.960, b = –120
Jawaban: D
Ditanya : S16
19. Konsep : Fungsi Eksponen
Diketahui : Pembahasan:
Y
Deret aritmetika:
1.960 + 1.840 + 1.720 + ...
n
Sn = (2a + (n – 1) . b)
2
(1, 3)
3 16
S16 = (3.920 + 15(–120))
2 (0, 2) 2
= 8(3.920 – 1.800)
1
= 8(2.120)
X
–1 0 1 2 3 = 16.960
Ditanya : Fungsi grafik tersebut. Jawaban: C
G
22. Konsep : Barisan Geometri GO2 = 36 + 18
Diketahui : U7 = 384, r = 2 = 54
3 6
Ditanya : U10 T
GO = 3 6
Pembahasan:
Barisan geometri:
C 3 2 O
U7 = 384, r = 2
ar6 = 384 Dengan menggunakan luas segitiga:
a . 26 = 384 1 . CO . CG = 1 . GO . CT
64a = 384 2 2
1 3 2 . 6 =
1 . 3 6 . CT
a = 384
64 2 2
a = 6 18 3
2 2
= 6 CT
U10 = ar9 2
= 6 . 29 3
9 2 = 6 CT
2
= 6 . 512
9 2
= 3.072 CT = = 9 2. 2
3
2 6 3 6
Jawaban: B
= 6 2 . 6 = 6 12
23. Konsep : Deret Geometri 6 6 6
Diketahui : U3 = 16, U7 = 256 deret geometri = 12 = 2 3
Ditanya : S7 Cara Lain:
Pembahasan:
CE = 6 3 (Diagonal ruang)
Deret geometri:
1
U 3 = 16 CT = 1 CE = 6 3 = 2 3
3 3
S =? Jawaban: B
U 7 = 256 7
U3 = ar2 = 16 25. Konsep : Sudut antara Garis dan Bidang
U7 = ar6 = 256 ar2 = 16 Diketahui : Kubus ABCD.EFGH, rusuk 4 cm.
ar2 . r4 = 256 4a = 16 Sudut antara AE dan bidang AFH
16r4 = 256 a=4 adalah α.
r4 = 16 Ditanya : Nilai sin α
r = 2 Pembahasan:
H G
a (r n − 1) O
Sn = F E 2 2
O
r −1 E
4(27 − 1) 4(128 − 1)
S7 = =
1 1 T
= 4(127) = 508 2 6
α D C
Jawaban: C A
A B
24. Konsep : Jarak Titik ke Bidang EO = 2 2
Diketahui : Kubus ABCD.EFGH, rusuk 6 cm. AO2 = AE2 + EO2
Ditanya : Jarak titik E terhadap bidang BDG. = 16 + ( 2 2 )2
Pembahasan: = 16 + 8 = 24
H G AO = 2 6
E F sin α = EO = 2 2
AO 2 6
T = 2. 6=2 3
6 6 6
D
C = 1 3
O 3
A B Jawaban: C
26. Konsep : Aturan Sinus Pembahasan:
Diketahui : Keliling (S) segienam beraturan = 72 cm. cos 2x – 3 cos x + 2 = 0 , 0 < x < 2π
Ditanya : Luas segienam tersebut. 2 cos2 x – 1 – 3 cos x + 2 = 0
Pembahasan: 2 cos2 x – 3 cos x + 1 = 0
(2 cos x – 1)(cos x – 1) = 0
S = keliling 2 cos x – 1 = 0
2 cos x = 1
6S = 72
O cos x = 1
S = 12 2
A B
x =
p, 5p
3 3 { }
cos x – 1 = 0
1
Luas ∆AOB =
2
. OA . OB . sin ∠ AOB cos x = 1
x = {0, 2π}
1
= . 12 . 12 . sin 60o
2
1
= . 12 . 12 . 1 3
p 5
∴HP = 0, , p, 2p
3 3 { }
2 2 Jawaban: B
= 36 3
29. Konsep : Selisih Sinus
Luas segienam beraturan:
Pembahasan:
6 × ∆AOB = 6 × 36 3 = 216 3 cm2 1 1
sin A – sin B = 2 cos (A + B) . sin (A – B)
Jawaban: C 2 2
1 1
27. Konsep : Jumlah dan Selisih Dua Sudut sin 75o – sin 165o = 2 cos (240o) . sin (–90o)
2 2
Trigonometri
= 2 cos 120o . (–sin 45o)
Diketahui : A + B = p , cos A cos B = 5
3 8
Ditanya
Pembahasan:
: cos (A – B).
( )(
=2 −1 −1 2 = 1 2
2 2 2 )
Jawaban: D
A + B = p
3 30. Konsep : Limit Fungsi Aljabar
cos (A + B) = cos p Pembahasan:
3
cos A . cos B – sin A . sin B = 1 lim 2 − x + 1 = lim 2 − x + 1 . 2 + x + 1
2 x→3
x−3 x→3
x−3 2 + x +1
5 – sin A sin B = 1 4 − ( x + 1)
= lim
8 2 x→3
( x − 3) 2 + x + 1 ( )
– sin A sin B = 1 – 5
2 8 3− x
– sin A sin B = 4 – 5
= lim
x→3 ( x − 3) 2 + (
x +1 )
8 8 − ( x − 3)
1 = lim
– sin A sin B = –
8
x→3
( x − 3) ( 2 + x +1 )
1
sin A sin B = −1
8 = = −1 = − 1
2 + 3 +1 2 + 2 4
cos (A – B) = cos A cos B + sin A sin B
Dengan dalil L'Hospital:
= 5 + 1
8 8 1
0−
6=3 2 − x +1 2 x +1
= lim = lim
8 4 x→3 x−3 x→3 1− 0
Jawaban: C
1− 1
28. Konsep : Persamaan Trigonometri 2 3 +1
=
1
Diketahui : cos 2x – 3 cos x + 2 = 0, 0 < x < 2π
1 1 1
Ditanya : Himpunan penyelesaian persamaan =− =− =−
2 4 2.2 4
tersebut.
Jawaban: A
31. Konsep : Limit Fungsi Aljabar 34. Konsep : Integral Fungsi Trigonometri
Pembahasan: Pembahasan:
lim x tan x = lim x tan x 1p
x→0 1 − cos 2 x x→0 1 − (1 − 2 sin 2 x )
( )
3 1p
( ) ( ) ( )
Jawaban: C
⇒ − 1 − 1 + 3 1 3 − − 1 (1) + 0
32. Konsep : Aplikasi Turunan Fungsi 2 2 2 2
Diketahui : Y
⇒ 1+ 3 3+1
4 2 2
⇒ 3+3 3
4 2
(x, y)
⇒ 3 1+ 2 3
4 ( )
x X
0
x + 2y = 4
Jawaban: E
Ditanya : Luas maksimum daerah persegi panjang 35. Konsep : Integral Fungsi Aljabar
yang diarsir. Pembahasan:
Misal: u = 2x3 – 5
Pembahasan:
du = 6x2 dx
x + 2y = 4 Y du = 2x2 dx
2y = 4 – x 3
du
2 x 2 dx −5
y = 2 – 1 x ∫ = 1 ∫ u 7 du
3
∫7 3 5 =
( ) 3
7 5
2 2 2x − 5 u
L = x . y
= x 2 − 1 x
2 ( )
(x, y)
y
X
= 2 . u 7 + C =
11 2
3 7
1 7 . u 72 + C
3 2 ( )
0 x
4
= 2x – 1 x2 (
= 7 u 7 + C = 7 7 2 x3 − 5 + C )
2 2
2 6 6
Jawaban: D
Luas maksimum dicapai jika:
L' = 0 36. Konsep : Menghitung Luas Daerah dengan
2 – x = 0 Menggunakan Integral
x = 2 Diketahui : y y=x–1
y=2– 1x
2 3
x = 2 ⇒ y = 2 – 1 = 1 y = x2 – 4x + 3
L = xy = 2 . 1 = 2
Jadi luas maksimum daerah yang diarsir adalah 2 satuan
luas. x
Jawaban: D 0 1 3 4
( 23 x + 2x − 3x) |
3 3 Pembahasan:
∫ (2x )
2 3 2
+ 4 x − 3 dx =
Titik garis dan kurva:
1
= ( ) (3 (1) )
1
2 (3 ) + 2(3 ) − 3(3) − 2 (1) + 2(1) − 3
3 2 y = y 1 2
3 x – 4x + 3 = x – 1 2
( 3
3 2
) (
2 (3 ) + 2(3 ) − 3(3) − 2 (1) + 2(1) − 3(1)
3 ) (x
x – 5x + 4 = 0
– 4)(x – 1) = 0
2
= (18 + 18 – 9) – ( 2 + 2 − 3)
x = 1 , x = 4 1 2
3 Batas-batasnya x = 1 dan x = 4
= 27 – (
3 3)
2−3
= 27 + 1 = 27 1
4
3 3 L = ∫ {( x − 1) − ( x − 4 x + 3)} dx 2
1
Jawaban: A
38. Konsep : Modus
( )
4
∫( )
− x 2 + 5 x − 4 dx = − 1 x 3 + 5 x 2 − 4 x |
4
= Diketahui :
3 2 1
( ) (
1
)
Kelas Frekuensi
1 3 5 2
= − (4) + (4) − 4(4) – − 1 (1)3 + 5 (1) 2 − 4(1) 20 – 29 3
3 2 3 2 30 – 39 7
(64
)(
1 5
= − + 40 − 16 − − + − 4
3 3 2 ) 40 – 49
50 – 59
60 – 69
8
12
9
d1 = 12 – 8
d2 = 12 – 9
= ( − + 24) − ( )
64 −2 + 15 − 24 70 – 79 6
80 – 89 5
3 6
= ( ) ( 6 ) = 83 + 116
−64 + 72 − −11 Ditanya : Modus.
3 Pembahasan:
Modus terletak pada kelas ke-4 (dengan frekuensi
= 16 + 11 = 27 = 9 satuan luas terbanyak).
6 6 2
Cara lain:
x2 – 4x + 3 = x – 1
M0 = tb +
d1
d1 + d 2
i = 49,5 + ( )
4 . 10
4+3
x2 – 5x + 4 = 0 = 49,5 + 40
7
D = b2 – 4ac L = D 2D
Catatan:
= 25 – 16 6a d1 = selisih frekuensi kelas modus dengan
=9 frekuensi sebelumnya.
= 9 9 d2 = selisih frekuensi kelas modus dengan
6
9 frekuensi sesudahnya.
= satuan luas
2 Jawaban: D
Jawaban: C
39. Konsep : Permutasi
37. Konsep : Menghitung Volume dengan Integral Diketahui : Ayah, Ibu, dan 5 orang anaknya duduk
Diketahui : mengelilingi meja bundar.
y Ditanya : Banyaknya cara mereka duduk.
y = x2
Pembahasan:
Permutasi Siklis
Pn = (n – 1)!
y = 2x
Karena Ayah dan Ibu selalu berdampingan, maka
dianggap satu unsur.
Sehingga semuanya menjadi 6 unsur.
x Permutasi siklis dari 6 unsur:
0
P6 = (6 – 1)! = 5!
Ditanya : Volume benda tersebut. Dua orang selalu berdampingan = 2!
Jadi, banyaknya cara duduk mengelilingi meja bundar:
Pembahasan: 2! . Pb = 2!(6 – 1)! = 2! 5!
y = y = 2 . 1 . 5 . 4 . 3 . 2 . 1 = 2 . 120 = 240
x2 = 2x Jawaban: B
x – 2x = 0
2
40. Konsep : Peluang
x(x – 2) = 0 Diketahui : Dua dadu dilempar undi bersamaan
sebanyak satu kali.
x1= 0, x2 = 2
Ditanya : Peluang kedua mata dadu tidak ada
2 2
yang sama.
0
(
V = p ò (2 x ) - ( x
2
) ) dx = p ò (4 x 2 - x 4 ) dx
2 2
0
Pembahasan:
P(AC) = 1 – P(A)
(
4 3 1 5 2
3 5 0
4 3 1 5
3 5 )
= p x - x | = p (2 ) - (2 ) - {0} { } Misal:
A = jumlah kedua mata dadu sama.
= p{32 - 32
2 5
= p
15} (
160 - 96
)
A = {(1, 1), (2, 2), (3, 3), (4, 4), (5, 5), (6, 6)}
n(A) = 6
P(A) = 6 = 1
= 64 p = 4 4 p 36 6
15 15 AC = Jumlah kedua mata dadu tidak sama.
Jawaban: C P(AC) = 1 – P(A) = 1 – 1 = 5
6 6
Jawaban: E