Ka

taka
nTi
dakKe
padaNo16

2020

J
IAK SPM

LB
DU
MO
PEndi
dikan
M
MO
OR
RA
AL
L

G
uruP
end
id
ik
anM
ora
lNe
ger
iSa
bah|2
020|
 PENGGUBAL MODUL BIJAK MORAL

1. YAP PIH THAU

SMK DATUK PETER MOJUNTIN
PENAMPANG

2. TRACY DEBORAH EGOL

SMK BAHANG
PENAMPANG

3. LOJIRI BINTI MALIKI

SMK NARINANG
KOTA BELUD

4. CHIN CHAI LING

SMK PUTATAN
PENAMPANG

5. CHIN MEE NA
SMK TAMAN TUN FUAD
KOTA KINABALU
 KANDUNGAN MODUL BIJAK MORAL :

• Bidang Pembelajaran Pendidikan Moral

• Memori Nilai
• Kandungan Akademik
• Info Tambahan
• Celik Moral
• Bijak Moral 1
• Bijak Moral 2
• Bijak Moral 3
• Bijak Moral 4
• Jawapan Celik Moral
• Peraturan Pemarkahan Bijak Moral 1
• Peraturan Pemarkahan Bijak Moral 2
• Peraturan Pemarkahan Bijak Moral 3
• Peraturan Pemarkahan Bijak Moral 4
BIDANG 1: PERKEMBANGAN DIRI

1 Kepercayaan kepada Keyakinan wujudnya Tuhan sebagai pencipta alam dan

Tuhan mematuhi segala suruhanNya berlandaskan pegangan
agama masing-masing selaras dengan prinsip Rukun
Negara.

2 Kerajinan Usaha yang berterusan penuh dengan semangat

ketekunan, kecekalan, kegigihan, dedikasi dan berdaya
maju dalam melakukan sesuatu perkara.

3 Kesederhanaan Bersikap tidak keterlaluan dalam membuat

pertimbangan dan tindakan sama ada dalam pemikiran,
pertuturan atau perlakuan tanpa mengabaikan
kepentingan diri dan orang lain.

4 Keadilan Tindakan dan keputusan yang saksama serta tidak berat

sebelah.

5 Kasih sayang Kepekaan dan perasaan cinta yang mendalam serta

berkekalan yang lahir daripada hati yang ikhlas.

6 Harga diri Keupayaan dan keyakinan diri agar mampu memulia

dan menjaga maruah diri dalam kehidupan.

7 Hemah tinggi Beradab sopan dan berbudi pekerti mulia dalam

pergaulan seharian.

8 Bertanggungjawab Kesanggupan diri seseorang untuk memikul dan

melaksanakan tugas serta kewajipan dengan sempurna.

9 Berdikari Kebolehan dan kesanggupan melakukan sesuatu tanpa

bergantung kepada orang lain.

10 Rasional Boleh berfikir berdasarkan alasan dan bukti yang nyata

dan dapat mengambil tindakan berasaskan pertimbangan
yang wajar.

11 Amanah Sikap bertanggungjawab yang boleh menimbulkan

kepercayaan dan keyakinan orang lain.

12 Toleransi Kesanggupan bertolak ansur, sabar dan mengawal diri

bagi mengelakkan berlakunya pertelingkahan dan
perselisihan faham demi kesejahteraan hidup.

1
BIDANG 2 : KEKELUARGAAN

1 Kasih sayang terhadap Perasaan cinta, kasih dan sayang yang mendalam dan
keluarga berkekalan terhadap keluarga.

2 Mengekalkan tradisi Menerima, menghormati dan mengamalkan sesuatu

kekeluargaan kebiasaan, adat dan kepercayaan yang diwarisi secara
turun-temurun dalam keluarga.

3 Tanggungjawab terhadap Kewajipan yang harus dilaksanakan oleh setiap individu

keluarga terhadap keluarga untuk melahirkan keluarga bahagia,
meningkatkan imej dan menjaga maruah keluarga

4 Hormat dan taat kepada Memuliakan setiap anggota keluarga dengan

anggota keluarga berinteraksi dan memberi layanan secara bersopan untuk
mewujudkan keluarga yang harmoni.

BIDANG 3 : ALAM SEKITAR

1 Menyayangi dan Kesedaran tentang perlunya memelihara dan

menghargai alam sekitar memulihara alam sekitar untuk mengekalkan
keseimbangan ekosistem.

2 Peka terhadap isu-isu Prihatin terhadap persoalan yang berkaitan dengan alam
alam sekitar sekeliling dan berusaha menyelesaikannya.

3 Keharmonian antara Keadaan saling memerlukan hubungan yang harmonis

manusia dengan alam antara manusia dengan alam sekeliling supaya kualiti
sekitar kehidupan manusia dan alam sekeliling terpelihara.

4 Kemapanan alam sekitar Pengekalan keseimbangan alam sekeliling sebagai

tanggungjawab bersama untuk kesejahteraan hidup.

BIDANG 4 : PATRIOTISME

1 Cinta akan negara Perasaan sayang dan bangga kepada negara serta
meletakkan kepentingan negara melebihi kepentingan
diri.

2 Taat setia kepada raja dan Kepatuhan dan kesetiaan yang berkekalan kepada Raja
Negara dan Negara.

3 Sanggup berkorban untuk Kerelaan melakukan atau menyerahkan sesuatu

Negara termasuk nyawa sebagai tanda kebaktian untuk negara.

2
 BIDANG 5 : HAK ASASI MANUSIA

1 Menghormati hak wanita Melindungi dan mengiktiraf wanita sebagai individu

yang boleh memberi sumbangan dalam pembangunan
keluarga, masyarakat dan negara.

2 Menghormati hak Memberi layanan yang bersopan kepada golongan

golongan kurang kurang berupaya supaya tidak berasa tersisih dan
berupaya mengiktiraf mereka sebagai insan ciptaan Tuhan.

3 Melindungi hak kanak- Membela, memberi naungan dan memelihara hak

kanak kanak-kanak bagi menjamin kehidupan mereka yang
sempurna.

4 Melindungi hak pekerja Menghormati, menghargai dan mengiktiraf

perkhidmatan, jasa dan sumbangan golongan pekerja
dalam pembangunan negara.

5 Melindungi hak Membela dan memelihara hak individu untuk menjadi

pengguna pengguna yang berilmu, mendapat perkhidmatan serta
barangan yang berkualiti dan tidak mudah dieksploitasi.

BIDANG 6 : DEMOKRASI

1 Sikap keterbukaan Bersedia memberi dan menerima pandangan,

pembaharuan dan kritikan selaras dengan kebenaran
fakta dan norma masyarakat Malaysia.

2 Mematuhi peraturan dan Menerima dan mematuhi peraturan dan undang-undang

undang-undang yang telah ditentukan tanpa mengira sesiapa dan di
mana seseorang itu berada.

3 Penglibatan diri dalam Kebebasan untuk melibatkan diri dalam pelbagai aktiviti
pembangunan negara pembangunan negara dengan mematuhi peraturan,
undang-undang dan Perlembagaan Malaysia.

4 Kebebasan beragama Kebebasan setiap individu untuk menganuti dan

mengamalkan agamanya seperti yang diperuntukkan
dalam Perlembagaan Malaysia.

5 Kebebasan bersuara Kebebasan berucap dan mengeluarkan fikiran dengan

batasan tertentu bagi menjaga keselamatan dan
ketenteraman.

3
BIDANG 7 : KEAMANAN DAN KEHARMONIAN

1 Hidup bersama secara Hidup berbaik-baik antara satu sama lain dengan
aman mengutamakan kedamaian dan keharmonian hidup
tanpa mengira agama, bangsa dan budaya.

2 Saling membantu dan Usaha yang baik dan membina yang dilakukan bersama
bekerjasama pada peringkat individu, komuniti atau negara untuk
mencapai sesuatu matlamat.

3 Saling menghormati Menghargai dan memuliakan hubungan antara negara

antara Negara untuk menjamin kesejahteraan sejagat.

4
 MEMORI NILAI BIDANG 1 : PERKEMBANGAN DIRI

5K 2HB 1RAT

5K 2 HB 1 RAT

• Kepercayaan • Harga diri • Rasional

kepada Tuhan • Hemah tinggi
• Kerajinan • Amanah
• Kasih sayang • Berdikari
• Keadilan • Bertanggungjawab • Toleransi
• Kesederhanaan

MEMORI NILAI BIDANG 2 : KEKELUARGAAN

KM TH

KM TH

 Kasih sayang terhadap  Tanggungjawab terhadap

keluarga keluarga
 Mengekalkan tradisi  Hormat dan taat kepada anggota
kekeluargaan keluarga

5
 MEMORI NILAI BIDANG 3 : ALAM SEKITAR

MPKK

 Menyayangi dan menghargai alam sekitar

 Peka terhadap isu-isu alam sekitar
 Keharmonian antara manusia dengan alam sekitar
 Kemapanan alam sekitar

MEMORI NILAI BIDANG 4 : PATRIOTISME

SCT

 Sanggup berkorban untuk negara

 Cinta akan Negara
 Taat setia kepada raja dan negara

MEMORI NILAI BIDANG 5 : HAK ASASI MANUSIA

2M+3M=5M

2M 3M

 Menghormati hak wanita  Melindungi hak kanak-kanak

 Menghormati hak golongan  Melindungi hak pekerja
kurang berupaya  Melindungi hak pengguna

6
 MEMORI NILAI BIDANG 6 : DEMOKRASI

SMP KK

SMP KK

 Sikap keterbukaan  Kebebasan bersuara

 Mematuhi peraturan dan undang-undang
 Penglibatan diri dalam pembangunan  Kebebasan beragama
negara

MEMORI NILAI BIDANG 7 : KEAMANAN DAN KEHARMONIAN

HSS

 Hidup bersama secara aman

 Saling membantu dan bekerjasama
 Saling menghormati antara negara

7
Kepercayaan
BIDANG 1 :kepada Tuhan
PERKEMBANGAN DIRI
 Segala perbuatan manusia tetap akan dibalas oleh Tuhan
 Perbuatan yang baik akan dibalas baik oleh Tuhan
 Manusia yang menunaikan tanggungjawab mengikut suruhan Tuhan akan dibalas
baik sepenuhnya oleh Tuhan
 Semua manusia mempunyai tanggungjawab kepada Tuhan
 Manusia mesti bersyukur dan berterima kasih atas kurnian dan pemberian Tuhan
 Manusia mesti memuji dan menyanjung layanan baik yang diberikan oleh Tuhan
 Sebab sesetengah manusia abaikan suruhan Tuhan:
o Tamak
o Pentingkan diri sendiri
o Kurang ilmu

1.1 Amanah
 Objektif “Bersih, Cekap, Amanah“ (BCA)
o Mewujudkan satu etika kerja dan perkhidmatan yang memberi keutamaan
bagi meningkatkan hasil dan mutu kerja serta semangat dan motivasi pekerja
 Implikasi rasuah terhadap diri :
o Kehilangan pekerjaan
o Kehilangan kepercayaan masyarakat
o Trauma emosi dan psikologi
o Mengalami keaiban kerana dipenjarakan atau dijatuhi hukuman
 Implikasi terhadap keluarga :
o Mengaibkan keluarga
o Dipandang rendah oleh masyarakat
o Timbul sikap prasangka dan benci-membenci
o Ketidakharmonian dalam keluarga
 Implikasi terhadap negara :
o Menjejaskan perkembangan ekonomi negara
o Hilang kepercayaan pelabur-pelabur
o Kenaikan harga barang
o Pentadbiran negara lemah
 Tindakan kerajaan dalam menangani isu rasuah :
o Memperkenalkan kempen dengan menandatangani borang Kepimpinan
Melalui Teladan (Tujuan Kempen Kepimpinan Melalui Teladan ialah
untuk menanam dan memupuk ciri-ciri kepimpinan yang berkesan
khususnya di kalangan kakitangan kerajaan)
o Setiap kakitangan kerajaan mengangkat sumpah Aku Janji untuk bertugas
dengan amanah
o Menandatangani Akta Rahsia Rasmi sebelum memulakan tugas
 Sikap amanah perlu lahir dari hati :
o Individu sewajarnya menyedari bahawa tugas yang
dipertanggungjawabkan merupakan amanah yang perlu dipelihara
o Menyedari perbuatan tidak amanah akan mendapat balasan daripada
Tuhan

8
 o Menyedari akibat buruk terhadap diri, keluarga dan negara sekiranya tidak
bersikap amanah
 Cara anda menunjukkan amanah terhadap tugas :
o Menjalankan tugas dengan penuh tanggungjawab dan adil
o Tidak menerima rasuah
o Tidak membocorkan rahsia kerajaan
 Kesan tidak amanah :
o Hilang kepercayaan masyarakat
o Kemungkinan hilang pekerjaan
o Mengaibkan keluarga
o Dipandang rendah oleh masyarakat
 Cara-cara untuk menangani rasuah sekiranya anda seorang pemimpin negara :
o Menggubal undang-undang yang menetapkan hukuman berat terhadap
pemberi dan penerima rasuah
o Melucutkan jawatan individu yang didapati mengamalkan rasuah
o Menganjurkan ceramah dan kempen kesedaran kepada masyarakat tentang
kepentingan menjauhi rasuah
o Melantik pegawai khas untuk menyelia jabatan yang dianggap mempunyai
risiko yang tinggi dalam pengamalan rasuah
 Perbuatan yang dianggap melanggar Akta Rahsia Rasmi 1972 :
o Membocorkan rahsia negara
o Menyimpan barang larangan
o Bersubahat dengan musuh negara
 Kepentingan pegawai kerajaan bersikap amanah semasa menjalankan tugas rasmi
kerajaan :
o Akan disegani / dihormati
o Akan dipercayai
o Berpeluang menikmati kenaikan pangkat
o Kehidupan keluarga bahagia
o Masyarakat harmoni
o Negara aman dan makmur
 Suruhanjaya Pencegah Rasuah Malaysia (SPRM) / Badan Pencegah Rasuah (BPR) :
o Ditubuhkan pada tahun 1957
o Bidang kawalan merangkumi sektor swasta, orang awam, dan ahli-ahli
politik
o Peranan : mencegah dan menghapuskan segala bentuk rasuah,
penyelewengan dan penyalahgunaan kuasa yang ditegah oleh undang-
undang
 Cara anggota masyarakat bekerjasama dengan SPRM bagi menangani rasuah :
o Melaporkan kegiatan rasuah atau pecah amanah yang dilakukan
o Tidak memberi dan menerima rasuah
o Sentiasa mematuhi peraturan

9
1.3 Harga diri
 Kepentingan menjaga maruah diri :
o Dihormati oleh anggota masyarakat
o Imej keluarga terpelihara
o Tidak dipandang rendah oleh masyarakat
 Cara mengelakkan diri daripada terlibat dalam perbuatan sumbang:
o Ajaran agama: Setiap agama mendidik umatnya berkelakuan baik. Orang
yang berkelakuan buruk akan mendapat pembalasan.
o Mematuhi undang-undang dan peraturan: Mengelakkan seseorang
daripada berbuat perkara yang tidak baik. Contoh- individu yang
melakukan perbuatan sumbang akan dijatuhi hukuman yang berat.
o Menurut nasihat ibu bapa : Mengelakkan diri daripada melakukan
perbuatan sumbang. Ibubapa inginkan anak mereka berkelakuan baik dan
mentaati agama
 Cara remaja dapat mengelakkan daripada terlibat dalam gejala sosial :
o Berpegang teguh pada ajaran agama
o Menuruti nasihat ibu bapa
o Tidak terpengaruh dengan rakan-rakan yang sering berpelesiran
o Memenuhi masa lapang dengan melakukan aktiviti yang lebih berfaedah

1.4 Bertanggungjawab
 Pengurusan masa secara bijaksana
o Merancang masa belajar
 Merancang dengan sistematik
 Menyediakan jadual pengurusan masa harian
 Mempunyai visi dan misi untuk berjaya
 Mengenal pasti kepentingan pengurusan masa belajar untuk
mencapai kecemerlangan
 Mematuhi jadual pengurusan masa
o Merancang masa untuk aktiviti ko-kurikulum
 Jadual pengurusan masa
 Mengagihkan masa
 Meluangkan masa untuk aktiviti
 Menyedari kepentingan menjalani aktiviti
o Merancang masa untuk keluarga
 Jadual pengurusan masa harian dan mematuhinya
 Menyedari kepentingan menghabiskan masa bersama keluarga
 Memastikan masa yang mencukupi diperuntukkan
o Merancang masa istirehat / hobi
 Demi kesihatan dan kecerdasan mental
 Jadual pengurusan masa harian
 Merancang masa dengan bijaksana
 Kepentingan pengurusan masa
o Dapat mengurus dan menjalankan segala aktiviti yang dirancang dengan
teratur dalam masa yang ditetapkan
o Dapat mengelakkan pembaziran masa

10
 o Dapat elakkan kerja tertangguh dan memperolehi kepercayaan daripada
guru, rakan-rakan dan ibu bapa untuk melakukan sesuatu
 Kebaikan merancang :
o Perbelanjaan – tidak berbelanja berlebihan, wang lebih dapat ditabung
untuk kegunaan masa kecemasan, membeli sesuatu yang diingini demi
keselesaan hidup
o Kerjaya – tahu minat dan kebolehan sendiri, boleh membuat keputusan
memilih jenis kerjaya yang diminati dan dapat mencapai matlamat hidup
secara tersusun
o Kehidupan dewasa dan berkeluarga – menjamin kebahagiaan dan
kehidupan berkeluarga, dapat mengatasi masalah dalam kehidupan
berkeluarga
 Kesan tidak merancang :
o Perbelanjaan
 Tidak ada simpanan untuk kegunaan masa kecemasan
 Tidak ada wang lebihan untuk tabungan
 Kemungkinan berhutang kerana berbelanja lebih
 Tidak dapat membeli sesuatu sama ada perkhidmatan atau
barangan yang dihajatkan
o Kerjaya
 Tidak dapat mencapai cita-cita sendiri
 Tidak berjaya dalam hidup
 Tidak suka dan berminat pada kerjaya yang diceburi
o Kehidupan dewasa dan berkeluarga
 Tidak dapat menyediakan diri dari segi mental, fizikal dan
kewangan sebelum berkeluarga
 Tidak mengatasi masalah rumahtangga yang mungkin timbul

1.5 Hemah tinggi

 Sikap yang dimiliki oleh tokoh-tokoh ahli fikir :
o Imam al-Ghazali – sentiasa mendalami agama, mementingkan adab ketika
berhubung dengan orang lain dan sentiasa bertutur dengan sopan
o Confucius – mementingkan keharmonian hidup dengan mengamalkan
adab sopan dalam pergaulan
o Socrates – mengamalkan nilai moral dalam kehidupan
o Swami Vivekananda – berpegang kuat kepada agama
o Tunku Abdul Rahman – tidak bertindak secara kekerasan. Beliau sentiasa
berunding dengan sopan untuk membawa sebarang keputusan
o Tun Abdul Razak – suka merendah diri dan berjiwa rakyat
o Mahatma Ghandi – sentiasa merendah diri dan tidak suka akan kekerasan
serta memandang serius tentang pembinaan peribadi mulia
 Cara mempertahankan pendapat anda ketika perbincangan kumpulan yang
menunjukkan sikap hemah tinggi :
o Mengemukakan pendapat yang dipertahankan dengan cara yang sopan dan
mengikut giliran

11
 o Memberikan bukti-bukti bahawa pendapat anda adalah lebih baik dengan
tidak meninggikan suara
o Tidak memandang rendah pendapat ahli lain dalam kumpulan
o Mempertimbangkan pendapat ahli secara rasional
 Cara menunjukkan nilai hemah tinggi jika tidak bersetuju dengan pendapat ibu bapa
tentang pemilihan kerjaya :
o Mendengar dengan teliti tentang pendapat mereka
o Menjelaskan sebab tidak bersetuju dengan pendapat mereka, dengan tutur
kata yang sopan dan tidak meninggikan suara
o Menerima pendapat mereka sekiranya mempunyai alasan yang munasabah
 Cara menunjukkan nilai hemah tinggi jika ingin mempertahankan pendapat anda
ketika perbincangan kumpulan :
o Mengemukakan pendapat yang dipertahankan dengan sopan dan mengikut
giliran
o Memberikan bukti-bukti bahawa pendapat anda adalah lebih baik dengan
tidak meninggikan suara
o Tidak memandang rendah pendapat ahli lain dalam kumpulan
o Mempertimbangkan pendapat ahli lain secara rasional

1.6 Toleransi
 Bukti rakyat Malaysia mengamalkan toleransi
o Masyarakat menerima hakikat negara kita
yang kaya dengan pelbagai kebudayaan
seperti Melayu, Cina, India dan sebagainya
o Menerima dan menyambut perayaan
pelbagai kaum bersama
o Bersama-sama melibatkan diri secara aktif atau sebagai penonton dalam
pelbagai upacara keagamaan seperti perarkan Maulud Nabi, perarakan
Hari Wesak
o Bersama-sama terlibat dalam pertunjukkan di peringkat kebangsaan atau
antarabangsa. Contohnya perarakan Hari Kebangsaan, pertunjukan
kebudayaan Citrawarna, pertunjukan pembukaan Sukan Komanwel dan
sebagainya
 Kebaikan amalan toleransi dalam kehidupan bermasyarakat :
o Dapat mengelakkan perselisihan faham antara kaum atau golongan
tertentu
o Menjamin keharmonian hidup nermasyarakat
o Membantu pihak kerajaan melaksanakan dengan lancar dasar-dasar
tertentu dengan lebih berkesan
o Menjamin hubungan baik terus berkekalan antara pelbagai kaum di
Malaysia
 Kesan tidak amalkan toleransi :
o Timbulnya perselisihan faham yang boleh mencetuskan pertumpahan
darah antara kaum
o Prasangka antara kaum akan terus wujud
o Keharmonian hidup bermasyarakat akan terjejas

12
 Cadangan aktiviti yang meningkatkan toleransi antara kaum
o sukan/sukaneka
o Permainan tradisional
o Jamuan dan sambutan perayaan pelbagai kaum dan agama
 Cara menunjukkan masyarakat majmuk Malaysia mengamalkan toleransi dalam
menyambut perayaan :
o Menerima baik upacara atau perayaan keagamaan
o Turut melibatkan diri secara langsung atau tidak langsung dalam aktiviti
perayaan keagamaan
o Tidak menunjukkan perasaan benci atau tidak suka terhadap perayaan
keagamaan tersebut
 Cara menghormati amalan hidup pelbagai kaum
o Menghormati amalan hidup pelbagai kaum
o Tidak menghina / mencaci
o Bertolak ansur dan memahami amalan
o Meraikan bersama
o Tidak menjadikan sebagai isu sensitif
o Elakkan perselisihan faham
o Menyedari keunikan amalan masing-masing
 Contoh-contoh yang menunjukkan masyarakat Malaysia sentiasa bersatu padu :
o Kehidupan yang aman, damai dan harmoni
o Kestabilan politik dan megara
o Pertumbuhan ekonomi yang mantap
o Kejayaan Malaysia menjadi tuan rumah pelbagai acara antarabangsa

1.7 Berdikari
 Contoh-contoh amalan :
o Tidak bergantung kepada bantuan orang lain
o Boleh dan sanggup melakukan sesuatu untuk kemajuan diri sendiri
o Tidak menunggu bantuan orang lain
o Tidak berputus asa apabila menghadapi rintangan
 Langkah yang diambil oleh kerajaan untuk mengatasi masalah kegawatan negara :
o Menetapkan kadar pertukaran mata wang
o Menggalakkan rakyat membeli barangan tempatan
o Melancong di dalam negara
 Bukti kejayaan negara :
o Aspek sosial - Perpaduan di kalangan rakyat berbilang bangsa,
peningkatan taraf pendidikan bertaraf antarabangsa, melahirkan
masyarakat madani yang serba boleh serta berakhlak tinggi
o Aspek ekonomi - Kemajuan dalam ICT, MSC, perubahan ekonomi
pertanian kepada ekonomi perindustrian, sistem perbankan yang
mempunyai kewangan yang kukuh, taraf hidup rakyat meningkat, kadar
ekonomi meningkat
o Aspek politik - Kestabilan ekonomi yang disegani oleh masyarakat
antarabangsa, penganjuran persidangan bertaraf antarabangsa, hubungan
baik dengan semua negara di dunia

13
 o Kejayaan Fakulti Perubatan Universiti Kebangsaan Malaysia menjalankan
pembedahan telinga bionik pertama untuk memulihkan pendengaran
o Pelancaran MEASAT 1 pada 13 Jan 1996
o Kejayaan teknologi pertanian yang mencipta kaedah kacukan tanaman

1.8 Kerajinan
 Ciri individu yang rajin :
o Tidak tidur berlebihan
o Tidak membazirkan masa
o Sentiasa mematuhi masa
o Sentiasa ingin mencuba melakukan sesuatu yang baru
o Melaksanakan kerja tanpa bertangguh
o Melakukan kerja mengikut jadual
 Sikap kerajinan dilihat melalui :
o Masa bekerja yang panjang
o Bekerja dengan tekun
o Bekerja dengan menggunakan tenaga tempat kerat (tanpa menggunakan
teknologi moden)
o Memunggah batu-batan yang diperlukan dengan kudrat sendiri
 Cara untuk berjaya dalam bidang yang diceburi :
o Amalkan sikap kerajinan
o Tidak berputus asa
o Sentiasa memikirkan cara baru untuk berjaya
 Contoh binaan zaman silam
o Piramid
o Menara Condong Pisa
o Taj Mahal
o Tembok Besar Negeri China

1.9 Kasih sayang

 Masalah gejala sosial
o Memberi ceramah kesedaran
o Menganjurkan kempen anti gejala sosial
o Pameran bahaya terlibat dengan gejala sosial
o Mengedarkan risalah tentang bahaya gejala sosial
 Masalah alam sekitar
o Kempen sayangkan alam
o Mengawal penebangan hutan
o Menyeru orang ramai melaporkan kesalahan orang yang memusnah dan
mencemarkan alam sekitar
 Kesan gejala sosial dan alam sekitar sekiranya tidak dapat diatasi :
o Masalah bertambah buruk
o Masalah jenayah bertambah
o Masyarakat hidup dalam ketakutan
o Kualiti alam sekitar merosot
o Kesihatan orang ramai terjejas

14
 Masalah Sebab Cara tangani
Banjir kilat  Pembukaan hutan untuk  Membuat laporan kepada pihak
pembangunan berkuasa untuk mengkaji semula
 Sistem saliran yang tidak pelan perancangan pembukaan
terancang hutan supaya prihatin terhadap
alam sekitar
 Mengurangkan kegiatan
membuang sampah ke dalam
sungai yang boleh memburukkan
keadaan
Budaya lepak  Berasa bosan kerana tiada  Memberi nasihat kepada rakan
matlamat hidup yang jelas untuk meniggalkan aktiviti
 Tidak berminat dengan tersebut
pelajaran  Melaporkan perkara tersebut
kepada ibu bapa atau pihak
sekolah tentang kes-kes remaja
melepak
 Menulis surat kepada pihak
media massa tentang keseriusan
masalah untuk menyedarkan
semua pihak supaya lebih
prihatin
Remaja lari dari  Inginkan kebebasan  Memberi kaunseling untuk
rumah  Terpengaruh dengan rakan membantu mereka
sebaya dengan terlibat  Mengadakan ceramah kesedaran
dengan anasir jahat seperti tentang bahaya lari dari rumah
gejala sosial yang kurang  Melaporkan kepada pihak
sihat berkuasa untuk menyelamatkan
 Berkonflik dengan ahli mereka
keluarga
Kualiti air  Hakisan sungai akibat  Tidak membuang sampah sarap
sungai merosot pembukaan hutan ke dalam sungai
 Pembuangan bahan toksik  Tidak membuang bahan isi
perindustrian industri bertoksik ke dalam
 Pembuangan sampah sarap sungai
ke dalam sungai  Melaporkan kepada pihak
berkuasa jika didapati ada pihak
yang mencemarkan sungai

15
1.10 Keadilan
 Cara keadilan dalam pentadbiran kerajaan
o Pemberian ganjaran dan hukuman (undang-undang dikuatkuasakan)
 Kerajaan akan memberikan ganjaran kepada masyarakat ynag membuat
jasa terhadap keselamatan dan ketenteram undang-undang ( pingat,
anugerah sijil, hadiah sagu hati)
 Hukuman akan diberikan kepada penjenayah yang diberkas
 Diadili dengan hukuman yang setimpal mengikut akta dan undang-
undang negara
o Pembayaran pelbagai jenis cukai
 Kerajaan mengenakan pelbagai cukai kepada masyarakat dengan adil
 Kadar cukai akan meningkat apabila pendapatan keluarga semakin
tinggi
o Pembahagian rumah kos rendah
 Pemberian rumah kos rendah dapat membantu golongan berpendapatan
rendah supaya mampu memiliki rumah sendiri
 Kriteria pengagihan rumah kos rendah :
- Pendapatan isi rumah
- Taraf pemilikan rumah iaitu keutamaan diberikan kepada rakyat
yang belum memiliki rumah
- Jenis rumah yang didiami sekarang sama ada disewa, setinggan
atau kuarters kerajaan
- Bilangan anggota keluarga
o Penyediaan kemudahan asas seperti air dan elektrik kepada penduduk setinggan
dan luar bandar
o Pemberian hak milik tanah oleh FELDA kepada penghuni setelah mengusahakan
tanah dan menjelaskan hutangnya
 Cara kerajaan menggunakan hasil cukai yang dikutip :
o Menambah peluang pekerjaan
o Menyediakan kemudahan infrastruktur
o Membangunkan sektor pertanian di luar bandar
 Kesan jika penduduk miskin tidak diberi peluang memiliki rumah sendiri :
o Taraf hidup mereka tidak dapat diperbaiki
o Kemudahan asas tidak dapat dinikmati bersama
o Taraf kesihatan mereka juga rendah
o Masalah sosial lain yang akan timbul seperti gejela dadah, jenayah, pelacuran
dan sebagainya
 Sistem Kehakiman Malaysia
o Mahkamah Atasan
 Mahkamah Persekutuan
 Mahkamah Tinggi Malaya
 Mahkamah Tinggi Borneo
o Mahkamah Rendah
 Mahkamah Seksyen
 Mahkamah Majistret
 Majistret Kelas Satu

16
  Majistret Kelas Dua
 Mahkamah Penghulu
o Lain-lain
 Mahkamah Khas bagi Raja-raja
 Mahkamah Juvenil
 Mahkamah Tentera
 Mahkamah Syariah
 Mahkamah Anak Negeri (Mahkamah Bumiputera)
 Suruhanjaya Hak Asasi Manusia (SUHAKAM)
o Organisasi yang bertanggungjawab untuk menyiasat aduan kes pelanggaran
hak asasi rakyat di Malaysia
o Peranan
 Memupuk kesedaran dan menyediakan pendidikan yang berhubung
dengan hak asasi manusia
 Menasihati dan membantu kerajaan dalam merumuskan perundangan,
arahan dan tatacara pentadbiran
 Melawat tahanan mengikut tatacara yang telah ditetapkan oleh
undang-undang berhubung dengan tempat tahanan

1.11 Rasional
 Cara menyelesaikan sesuatu masalah dengan berkesan :
o Meramal punca masalah tersebut
o Mencari bukti menyokong punca yang diramalkan supaya punca sebenar
dapat dikenal pasti
o Menganalisis bukti yang menyokong punca masalah
o Membuat keputusan dan cara penyelesaian yang terbaik
 Perkara yang perlu dipertimbangkan dalam membuat sesuatu keputusan :
o Keputusan mestilah bijaksana dan konsisten
o Tidak membawa kesan negatif kepada mana-mana pihak
o Keputusan dapat diterima oleh majoriti pihak yang terlibat
o Penyelesaian mestilah mengambil kira pelbagai faktor seperti wajar, logik
dan boleh dilaksanakan

1.12 Kesederhanaan
 Amalan kesederhanaan dalam kehidupan harian
o Berjimat cermat
o Bertutur dengan sopan
o Berpakaian sesuai dengan situasi dan adat
o Membeli barangan perlu sahaja
o Menggunakan tenaga elektrik dan air dengan tidak membazir
o Bersyukur dengan setiap nikmat yang diterima
 Ciri-ciri kesederhanaan yang terdapat dalam pelbagai agama
o Pertuturan – bercakap dengan sopan, tidak menyinggung perasaan orang
lain
o Pemikiran – mengambil pertimbangan yang tidak keterlaluan sehingga
menjejaskan orang lain

17
 Perlakuan – merancang perbelanjaan supaya tidak boros, berbelanja mengikut
kemampuan, berpakaian sesuai Kesan sekiranya pembentukan dasar kerajaan tidak
menitikberatkan nilai kesederhanaan
o Hubungan manusia dengan manusia
 melahirkan manusia yang bersaing secara tidak sihat
 tidak mengendahkan kebajikan golongan minoriti dan kurang
berupaya
 sanggup melakukan apa sahaja untuk mengejar kehidupan mewah
 akan melupakan agama dan bertindak dengan tidak
berperikemanusiaan
o Hubungan manusia dengan alam sekitar
 setiap projek pembangunan tidak mengambil kira kesan terhadap
alam sekitar
 akan berlaku kemusnahan alam yang teruk
 penipisan lapisan ozon
 pencemaran
 kesan rumah hijau
 sebab dasar kerajaan menitikberatkan keseimbangan dalam pembangunan insan dan
fizikal :
o dapat melahirkan rakyat yang bukan sahaja cekap tetapi juga bermoral
o semua rakyat dapat merasai kekayaan negara agar tiada golongan yang
teraniaya atau terabai
o dapat melahirkan golongan pekerja yang jujur dan tidak menyeleweng
dalam menjalankan tugas
o keseimbangan alam sekitar dapat dikekalkan sejajar dengan pembangunan
fizikal
 dilakukan melalui mata pelajaran yang khusus :
o pembangunan insan – Pendidikan Moral, Pendidikan Sivik dan
Kewarganegaraan, Pendidikan Islam, Sejarah, Pengajian Am
o pembangunan fizikal – Kemahiran Hidup, Lukisan Kejuruteraan,
Kemahiran Komputer
 kesan jika sistem pendidikan sesebuah negara memisahkan ilmu daripada agama,
moral, budaya dan nilai kemanusiaan :
o pelajar yang tinggi pencapaian akademik tetapi tidak mengamalkan nila-
nilai murni
o pekerja kita cekap tetapi melakukan penyelewengan seperti pecah amanah,
rasuah dan mengabaikan tanggungjawab
o kebajikan golongan kurang berupaya seperti orang tua, individu cacat,
kanak-kanak dan sebagainya akan terabai kerana runtuhnya sikap kasih
sayang

18
 kesan jika masyarakat luar bandar diabaikan :
o mereka tidak dapat bersaing dengan penduduk bandar dalam menimba
ilmu dan mencari pekerjaan
o mereka akan ketinggalan dalam memperoleh maklumat dan kemudahan
yang disediakan melalui IT
o mewujudkan ketidakseimbangan dalam taraf sosial rakyat dengan adat dan
norma masyarakat

BIDANG 2 : KEKELUARGAAN
2.1 Kasih sayang terhadap keluarga
 Perlakuan yang dapat memperlihatkan perasaan kasih sayang terhadap keluarga :
o Bertutur dengan sopan dan tidak meninggikan suara
o Memandikan mereka yang uzur
o Menyuapkan makanan kepada adik-adik dan mereka yang uzur
o Menyentuh atau membelai mereka apabila perlu
o Sentiasa memberikan perhatian kepada mereka
o Sentiasa berasa di sisi mereka
 Kepentingan sambutan hari istimewa
o Mempertemukan keluarga yang tinggal berjauhan
o Mengeratkan hubungan kekeluargaan
o Menunjukkan rasa penghargaan dan kegembiraan kepada ibu bapa
o Menunjukkan perasaan kasih sayang dan ikhlas
o Membalas dan mengenang jasa serta pengorbanan ibu bapa
o Memupuk perasaan hormat menghormati antara ahli keluarga
 Kesan sekiranya tidak ada perasaan kasih sayang
o Bermasam muka
o Tidak bertegur sapa
o Tidak mesra
o Menyimpan dendam sesama sendiri
o Bermusuhan
o Berpecah belah

2.2 Hormat dan taat kepada anggota keluarga

 Hukuman positif
o Contoh : kesalahan – tidak membuat latihan yang diberikan oleh guru
o Hukuman positif : anak tersebut dilarang menonton televisyen selama 2
hari (menonton televisyen adalah minat anak tersebut)
 Kepentingan hukuman positif :
o Dapat membetulkan tingkah laku yang tidak baik dengan lebih berkesan
o Mengambil kira perasaan si pelaku yang melakukan kesalahan
o Tidak mendatangkan kesan buruk terhadap emosi si pesalah

19
 Cara asuhan yang baik :
o Bersabar semasa bercakap
o Bersopan santun semasa bercakap
o Memberi nasihat dan teguran dengan cara baik dan tidak kasar
o Menunjukkan kesalahan anak dengan cara sopan
 Kepentingan amalan hormat menghormati
o Memupuk hubungan mesra dan kasih sayang
o Wujudkan keluarga bahagia
o Elakkan perselisihan faham
o Rapatkan ikatan kekeluargaan
 Cara menunjukkan rasa hormat terhadap anggota keluarga :
o Bertanya khabar
o Bertegur sapa
o Ucap selamat
o Menerima dan mendengar nasihat dan teguran daripada anggota keluarga yang
lebih tua
 Cara menghindari konflik dengan anggota keluarga
o Mematuhi arahan ibu bapa atau anggota keluarga yang lebih tua
o Menghormati pendapat atau pandangan sesama anggota keluarga
o Memahami dan peka dengan minat mereka
o Berkelahuan baik sesama anggota keluarga
o Tidak menyinggung perasaan mereka

2.3 Mengekalkan tradisi kekeluargaan

 Peranan dalam mengekalkan tradisi kekeluargaan pelbagai kaum :
o Muzium - Tempat menyimpan khazanah kebudayaan dan kesenian
masyarakat tradisi pelbagai kaum (Contoh : Adat persandingan orang
Melayu dan Baba dan Nyonya, pameran pakaian tradisional pelbagai
kaum, alat muzik tradisional-rebab, serunai (Melayu), “ti tze” (Cina) dan
peralatan makan
o Arkib Negara - Tempat menyimpan rekod penting khazanah negara yang
berunsur sejarah dan kebudayaan untuk rujukan mengenai warisan budaya
bangsa kita
o Kementerian Kebudayaan, Kesenian dan Warisan – Bertanggungjawab
mengekalkan warisan tradisi masyarakat Malaysia berteraskan Dasar
Kebudayaan Kebangsaan dan menyebarkan maklumat tentang budaya
bangsa kepada orang ramai termasuk pelancong
o Kelab Kebudayaan -berperanan mengekalkan tradisi kekeluargaan
pelbagai kaum melalui pameran, seminar, bengkel dan pertunjukan
kebudayaan
o Individu - Perlu terus mengamalkan tradisi kekeluargaan dan memberi
sokongan padu kepada aktiviti kebudayaan dan kesenian yang dianjurkan
oleh kerajaan dan bukan kerajaan

20
 Faedah yang diperolehi oleh pelajar setelah membuat lawatan ke tempat-tempat
disebut di atas :
o Menyedari dan mengetahui kekayaan kebudayaan pelbagai kaum di
negara kita
o Menyedari setiap individu ada tanggungjawab untuk memelihara dan
mengekalkan tradisi kekeluargaan warisan bangsa kita
o Mengetahui kepentingan memelihara dan mengekalkan tradisi
kekeluargaan sebagai warisan negara
 Cara individu membantu mengekalkan tradisi kekeluargaan sesuatu kaum :
o Mengamalkan tradisi kekeluargaan sendiri dalam kehidupan seharian
o Memberi sokongan kepada semua aktiviti kebudayaan dan kesenian yang
dianjurkan sama ada oleh kerajaan ataupun badan bukan kerajaan
o Mengambil berat akan tradisi kekeluargaan
o Menegur anggota keluarga yang mengabaikan tradisi kekeluargaan
 Kesan sekiranya tradisi kekeluargaan tidak terpelihara :
o Kepupusan tradisi kekeluargaan pelbagai bangsa
o Kehilangan identiti sesuatu bangsa
o Generasi muda tidak kenal budaya sendiri
o Generasi muda lebih senang terpengaruh dengan budaya luar seperti
budaya Barat yang negatif
 Kepentingan tradisi
o Dapat menyatupadukan anggota keluarga
o Eratkan hubungan keluarga
o Supaya tradisi tidak pupus
o Dapat terus diwarisi
o Menghubungkan generasi lama dengan generasi yang baru
 Sebab mengekalkan tradisi perlu diteruskan
o Menghadapi cabaran dan perubahan di luar rumahtangga
o Berupaya menangkis sebarang pengaruh negatif yang mengancam
keruntuhan akhlak
o Sumbangkan ke arah pembentukan masyarakat harmoni dan bersepadu

2.4 Tanggungjawab terhadap keluarga

 Kewajipan yang ditunjukkan dari aspek :
o Sosial - Ibu bapa bertanggungjawab memberi pendidikan yang sempurna,
menjaga keselamatan, mendisiplinkan anak-anak, aktif dalam aktiviti
kemasyarakatan
o Ekonomi - Merancang perbelanjaan dan berjimat cermat agar ekonomi
keluarga dapat diurus dengan baik agar dapat menampung perbelanjaan
harian keluarga, persekolahan anak-anak, perubatan, kecemasan
o Agama - Dari segi agama, ibu bapa haruslah bertanggungjawab menjadi
model kepada anak-anak. Mereka haruslah menunjukkan amalan dan
tanggungjawab mereka kepada Tuhan untuk menjadi teladan anak-anak di
samping memberi bimbingan agama yang berterusan kepada anak-anak
agar menjadi insan yang baik

21
 Cara nyatakan penghargaan terhadap ibu bapa :
o Ucapan terima kasih kerana didikan yang baik
o Belajar dengan lebih tekun untuk membalas jasa
o Membuktikan kejayaan sebagai tanda menerima dan menghargai
tanggungjawab mereka
o Memberi mereka kad atau hadiah pada Hari Ibu / Hari Bapa
 Tujuan peraturan di rumah :
o Mendisiplinkan anak-anak
o Melatih anak-anak melakukan sesuatu perkara dengan teratur
o Menentukan anak-anak berjaya dalam bidang yang diceburi
o Melatih anak menepati dan menghargai masa
 Bagaimana peraturan keluarga dapat menjamin keharmonian hidup dalam keluarga :
o Mengekalkan keharmonian dalam keluarga
o Menerima dan menghargai tanggungjawab ibu bapa
o Mengelakkan daripada berlakunya sesuatu yang tidak diingini

BIDANG 3 : ALAM SEKITAR

3.1 Menyayangi dan menghargai alam sekitar
 Usaha-usaha yang dijalankan :
o Jabatan PERHILITAN
 Mengadakan kawasan perlindungan untuk melindungi flora dan
fauna
 Memantau tindakan manusia yang rakus supaya tidak merosakkan
sumber alam secara berlebihan
o Jabatan Perikanan
 Menjalankan rondaan di pesisir pantai
 Menahan mereka yang terlibat dalam kegiatan penangkapan ikan
secara haram
 Mendakwa mereka yang terbabit
o Jabatan Perhutanan
 Pembalak haram dikenakan hukuman penjara dan wang tunai
 Mengenakan kompaun wang tunai setiap pokok yang ditebang
tanpa kebenaran
 Mengawasi dan memantau kawasan hutan setiap masa
 Mengadakan kem kesedaran alam sekitar kepada pelajar di sekolah
o WWF Malaysia (Tabung Alam Malaysia)
 Memelihara kepelbagaian spesies dan ekosistem
 Menjalankan aktiviti mengglakkan usaha mengurangkan
pencemaran, pembaziran, serta penggunaan sumber dan tenaga ke
tahap minima
 Memberi kesedaran kepada generasi muda tentang kepentingan
menggunakan alam secara bijaksana melalui penerbitan majalah
sepert Era Hijau

22
 Kesan jika sumber alam seperti flora dan fauna digunakan secara berlebihan :
o Ekosistem dan keseimbangan akan akan terganggu
o Kepupusan flora dan fauna yang penting bagi mewujudkan keseimbangan
alam
o Pergantungan kita terhadap flora dan fauna untuk meneruskan kemandirian
akan tergugat
 Cara untuk membantu memulihara flora dan fauna :
o Menyertai dan menyokong kempen memelihara hidupan liar dari semasa
ke semasa
o Melaporkan kegiatan negatif seperti pembunuhan hidupan liar, penebangan
pokok kepada pihak yang berkenaan
o Mengamalkan kitar semula dalam cara hidup seharian untuk
mengurangkan penggunaan sumber yang berlebihan
o Mengutip derma melalui jualan barangan terpakai
o Tidak melakukan penerokaan hutan secara berleluasa
o Penguatkuasaan undang-undang pembalakan
o Mengharamkan pemburuan haiwan yang dilindungi
o Program perlindungan dan penjagaan haiwan yang hampir pupus
 Kepentingan kem kesedaran alam sekitar
o Memupuk semangat cinta akan alam sekitar
o Memberi pendidikan alam sekitar secara langsung kepada pelajar
o Mendedahkan pelajar dengan aktiviti mengenai alam sekitar secara intensif
o Memupuk kesedaran supaya lebih peka terhadap perubahan alam sekitar
yang tidak baik
o Menjaga keindahan alam flora dan fauna di sekeliling mereka
 Asas Etika Alam Sekitar (EAS)
o Sumber bumi terhad akan kehabisan jika digunakan dengan rakus. Contoh,
simpanan minyak semakin berkurangan, arang batu sudah habis simpanan,
banyak hidupan liar dan pokok sudah pupus
o Manusia sebahagian daripada alam sekitar dan tidak boleh lari daripada
undang-undang semulajadi yang mengawal alam ini.
o Bumi mempunyai kapasiti yang terhad untuk menerima sampah sarap atau
sebarang sisa daripada pencemaran yang kita lakukan
 Contoh tingkah laku selaras dengan EAS
o Menjimatkan air
o Guna semula botol plastik
o Amalkan kitar semula
o Tidak membakar sampah di ruang
terbuka
o Gunakan kedua-dua belah halaman
kertas
o Gunakan sapu tangan

23
3.2 Keharmonian antara manusia dengan alam sekitar
 Kepentingan hutan kepada alam sekitar
o Membantu menyeimbangkan suhu
o Menjadi habitat haiwan
o Sumber makanan
o Bekalan oksigen
o Tempat penyimpanan air
 Kesan kemusnahan hutan
o Mengakibatkan pencemaran alam
o Hakisan tanah
o Perubahan cuaca
o Gangguan ekologi
o Kekurangan kawasan tadahan
o Kepupusan hidupan liar
o Kepupusan tumbuhan semulajadi
o Kesuburan tanah berkurangan
o Suhu di sesuatu tempat semakin panas
o Proses fotosintesis terganggu menyebabkan karbon dioksida kurang
diserap dan semakin banyak di bumi
o Kekurangan air di kawasan tadahan air menyebabkan krisis air berlaku
o Kepupusan sumber hasil hutan menyebabkan sumber pendapatan
pemungut hasil hutan terjejas
 Tindakan manusia yang merosakkan alam sekitar :
o Penerokaan secara haram
o Pertumbuhan kawasan perindustrian yang tidak terancang
o Penerokaan kawasan untuk penternakan
o Proses perbandaran
o Pembakaran secara terbuka
o menyebabkan sumber pendapatan pemungut hasil hutan terjejas
 Kita harus memelihara alam sekitar.
o Cara:
 REDUCE [mengurangkan penggunaan]
 REUSE [menggunakan semula]
 RECYCLE [mengitar semula]
 Manfaat menggunakan semula bahan
o Alam sekitar bersih dan segar
o Mengelakkan pencemaran alam sekitar
o Menjimatkan kos untuk pelupusan sampah
o Menjimatkan penggunaan sumber asli
o Menyelamatkan hutan daripada ditebang
 Peranan pengguna
o Memberi sokongan kepada kempen kitar semula
o Mengurangkan penggunaan plastik dan kertas
o Menyokong kewujudan kedai barangan kedai terpakai
o Menjual surat khabar lama

24
 Program 3R/5R di sekolah
o Menanam pokok di sekitar kawasan sekolah
o Gunakan tong kitar semula untuk mengasingkan bahan buangan
o Memastikan persekitaran sekolah sentiasa bersih
o Menggunakan kertas yang dikitar semula
o Menjimatkan penggunaan kertas dengan menggunakan kedua-dua belah
muka surat
o Amalkan penggunaan cahaya semula jadi
o Gunakan mesin kira yang menggunakan tenaga solar
o Menggunakan sapu tangan

3.3 Kemapanan alam sekitar

 Peranan Jabatan Alam Sekitar (JAS)
o Menjalankan mandat dengan mengadakan program pencegahan, penebatan
dan pengawalan pencemaran alam sekitar
o Bertindak sebagai agensi penguatkuasa yang menyebarkan peraturan dalam
Akta Kualiti Alam Sekitar
o Mengenakan tindakan sejajar dengan peruntukkan dalam undang-undang
terhadap pesalah
 Tujuan JAS :
o Mengawal pembuangan sisa seprti getah dan kelapa sawit ke dalam sumber
air
o Menetapkan syarat pengaliran bahan kumbahan dan efluen serta bahan
terjadual di tempat yang disediakan
o Mengehadkan jumlah asap yang dibebaskan oleh ekzos kenderaan dan
kilang-kilang ke udara
 Tindakan yang boleh dikenakan kepada pihak yang tidak mematuhi Akta Kualiti
Alam Sekitar 1988 :
o Menggantung lesen operasi bagi kilang atau industri
o Hukuman berupa denda dalam bentuk wang tunai
o Hukuman penjara
o Menanggung kos pembersihan dan pembaik pulih kawasan yang dicemari
 Kesan sekiranya tidak ada Akta Kualiti Alam Sekitar 1988 :
o Semua pihak akan mengambil sikap sambil lewa dan melakukan kegiatan
yang merosakkan alam sekitar
o Bumi akan tercemar dengan teruk dan mungkin bencana alam akan berlaku
o Kualiti hidup manusia akan lebih terjejas
 Kepentingan Perintah Penilaian Kualiti Alam Sekitar (PKAS)
o Alam sekitar mendapat pertimbangan yang lebih menyeluruh dalam
penilaian untuk meluluskan sesuatu projek
o Langkah kawalan negatif dapat dikenal pasti di peringkat perancangan
awal sesuatu projek
o Kos membaik pulih kerosakan akibat masalah alam sekitar dapat
diminimumkan
o Perlaksanaan projek lebih mesra alam dan tidak mewujudkan
ketidakselesaan atau kerugian kepada pihak awam

25
 Kesan jangka panjang pencemaran sungai kepada manusia dan hidupan sungai
o Menjejaskan kesihatan kerana meminum air tercemar
o Sungai bertakung boleh menjadi punca penyakit
o Meningkatkan kos pembersihan bagi membekalkan air bersih
o Mengakibatkan hidupan sungai berkurangan
o Nilai estetik sungai menurun
o Menjejaskan aktiviti sungai termasuk perikanan dan pelancongan
o Generasi akan datang tidak dapat menikmati keindahan sungai
 Cara mengurangkan pencemaran sungai :
o Tanah-tanih yang berlebihan dimampatkan
o Penanaman semula pokok dan tumbuhan
o Memasang perangkap kelodak dan memastikannya sentiasa berfungsi
dengan baik
o Pemotongan lereng bukit dilakukan dengan terkawal
o Mengehadkan kawasan yang perlu dibangunkan sahaja dibersihkan
o Membina sistem saliran yang mesra alam
o Penanaman vegetasi yang mengurangkan impak titisan hujan ke atas
permukaan tanah
 Pengurusan tanah secara bertanggungjawab
o Perindustrian – merancang zon perindustrian dengan membina kilang di
kawasan yang jauh dari tempat kediaman manusia dan sumber air
o Pertanian – menggunakan kaedah mesra alam seperti kaedah biologi yang
dapat mengawal haiwan dan tumbuhan perosak melalui hubungan mangsa
pemangsa dan mutasi pembiakan, mengusahakan penanaman bergilir
o Perlombongan – menebus guna kawasan bekas lombong menjadi tapak
perindustrian atau perumahan, kawasan rekreasi, padang ragutan ternakan
dan kawasan pertanian
o Penempatan – membina parit sebagai saliran air di kawasan perumahan,
mengusahakan supaya dinding tebing cerun yang curam di kawasan
perumahan dikonkritkan untuk mengelak berlakunya keruntuhan pada
cerun yang lemah
 Etika alam sekitar yang perlu dipatuhi oleh pemilik kilang :
o Memasang penapis asap
o Merawat sisa minyak dahulu sebelum disalurkan ke sungai
o Membuang sisa sia minyak di tempat yang selamat, iaitu jauh daripada
tempat kediaman
o Mewujudkan loji pelupusan bahan sisa bersepadu atau tapak pembuangan
khas yang jauh dari tempat kediaman dan sumber air
o Mematuhi Akta Kualiti Alam Sekitar / Sekeliling

26
3.4 Peka terhadap isu-isu alam sekitar
 Aktiviti pembangunan Malaysia yang terancang
o Berpegang pada konsep “pembangunan mapan” (pembangunan seimbang)
o Menggunakan tenaga elektrik hidro melalui sungai deras
o Usaha menghasilkan tenaga biomas melalui proses pereputan dan
pembakaran hasil buangan pertanian
o Untuk menjamin hasil sumber air: menggunakan tukun tiruan tayar buruk
sebagai kawasan pembiakan ikan
o Penggunaan sumber hutan di kurangkan dengan menggunakan kayu
kelapa sawit dan getah.
o Penebangan pokok dihadkan kepada yang matang sahaja.
o Penghutanan semula: menanam semula pokok daripada spesies yang cepat
membesar
 Contoh amalan lestari :
o Memberikan pakaian, kasut, beg dan sebagainya yang tidak cukup atau
tidak diperlukan kepada orang lain
o Mengguna semula botol atau plastik untuk menyimpan barangan lain
o Menggunakan kedua-dua belah muka kertas
o Mengurangkan penggunaan sumber yang mudah habis seperti minyak dan
arang batu
o Tidak membazir elektrik
 Cara pelajar menjadi masyarakat lestari :
o Memberi kesedaran kepada mereka tentang kesan buruk jika kita tidak
merancang penggunaan sumber
o Menanam sifat sayang kepada alam sekitar
o Bersyukur atas pemberian Tuhan
 Agensi bukan kerajaan (NGO)
o Green Peace
 Menyokong usaha pelbagai pihak untuk membanteras pencemaran
 Mengatasi isu penipisan lapisan ozon
 Menentang tindakan pelbagai pihak yang mengadakan ujian
nuklear
o World Wildlife Fund (WWF)
 Sokongan untuk memelihara dan memulihara alam sekitar
 Bantuan kepada negara lain
 Menyediakan tabung bantuan
 Antipencemaran
 Memperjuangkan alam sekitar
 Lakukan kerja-kerja pemuliharaan hidupan liar dan hutan

27
 BIDANG 4 : PATRIOTISME
4.1 Cinta akan negara
 Ciri keunikan masyarakat majmuk Malaysia :
o Terdapat pelbagai agama dan kepercayaan yang dianuti oleh rakyat
Malaysia kerana kebebasan tersebut telah diperuntukkan dalam
Perlembagaan Malaysia
o Kaya dengan pelbagai budaya dan rakyat menyambut pelbagai jenis
perayaan keagamaan
 Cara mengekalkan keharmonian hidup dan perpaduan :
o Menerima baik sambutan perayaan pelbagai kaum
o Menghormati amalan agama atau kepercayaan kaum lain
o Menerima baik kepelbagaian budaya dan kepercayaan masyarakat majmuk
o Tidak berasa syak wasangka terhadap amalan agama atau kepercayaan,
budaya dan bahasa kaum lain
 Cadangan aktiviti yang dapat memupuk keharmonian hidup
o Persembahan kebudayaan pelbagai kaum seperti Citrawarna Malaysia
o Permainan-contohnya aktiviti sukan yang melibatkan semua kaum
 Bagaimana menunjukkan rasa terima kasih kepada negara
o Menyokong usaha kerajaan untuk memajukan negara
o Meningkatkan prestasi perkhidmatan sebagai pekerja
o Mematuhi peraturan dan undang-undang negara
o Mengekalkan keamanan negara
 Cara pelajar membantu memajukan negara
o Belajar dan menguasai ilmu yang manfaat
o Menyokong dan mengambil bahagian dalam aktiviti pembangunan insan
yang dianjurkan oleh negara
o Memelihara diri supaya dihindari daripada gejala negatif
o Menghayati Falsafah Pendidikan Negara dan merealisasikan misi sekolah
o Mewujudkan persekitaran sekolah yang tenteram
 Kemajuan negara dalam pelbagai bidang membawa manfaat kepada rakyat :
o Perhubungan pengangkutan lebih cepat dan selesa
o Sektor pembuatan meningkatkan kualiti dan kuantiti barangan untuk
keperluan negara
o Peningkatan taraf hidup dan wujudnya peluang pekerjaan
o Komunikasi lebih pantas dan boleh bertindak dengan cepat

4.2 Taat setia kepada raja dan negara

 Amalan baik masyarakat bagi mengekalkan keselamatan dan kedaulatan negara :
o Mengamlkan prinsip “Bersih, Cekap dan Amanah“ dalam menjalankan
tugas
o Tidak membocorkan rahsia kerajaan
o Sanggup bertugas secara sukarela
o Tidak melibatkan diri dalam anasir subversif
o Melaporkan kegiatan yang menyalahi undang-undang kepada pihak
berkuasa

28
 Peranan kerajaan dalam menjaga keselamatan dan kedaulatan negara :
o Melaksanakan undang-undang dengan adil
o Merangka program pertahanan dan keselamatan dalam negeri
o Menambah bilangan angkatan tentera
o Menyediakan alat kelengkapan yang mencukupi dan melatih angggota
tentera
 Bukti yang menunjukkan Malaysia aman dan selamat :
o Tiada permusuhan antara kaum
o Tiada peperangan
o Negara menjadi tumpuan kaum pendatang dan pelabur asing
o Ekonomi negara stabil
o Kebanyakan rakyat hidup mewah
 Peranan anda dalam usaha mempertahankan keselamatan negara :
o Sentiasa mengamalkan sikap bekerjasama
o Mematuhi undang-undang negara
o Mengelakkan diri daripada terlibat dengan anasir subversif
o Mengamalkan prinsip yang termaktub dalam Rukun Negara
o Melaporkan sesuatu aktiviti yang kurang sihat
o Menjalankan tanggungjawab yang diberi dengan penuh amanah
o Elakkan aktiviti yang mendorong kepada permusuhan antara kaum
 Cara mengelakkan diri daripada terlibat dalam anasir subversif :
o Melibatkan diri dalam pelbagai aktiviti yang diadakan di sekolah atau di
kawasan kediaman
o Mematuhi peraturan dan undang-undang negara
o Amalkan ajaran agama
o Tidak bergaul bebas dengan golongan subversif
o Memenuhi masa lapang dengan aktiviti berfaedah

4.3 Sanggup berkorban untuk negara

 Cara mengharumkan negara
o Mewakili negara dalam aktiviti sukan di peringkat antarabangsa,
contohnya Sukan Komanwel
o Belajar bersungguh-sungguh dan mewakili negara dalam pelbagai
pertandingan peringkat antarabangsa
o Mewakili negara dalam program pertukaran pelajar antara negara
o Penglibatan diri dalam aktiviti yang mencabar untuk menaikkan imej
negara
 ekspedisi ke Gunung Everest
 ekspedisi ke Kutub Utara dan Selatan
 pelayaran mengelilingi dunia
 Sumbangan :
o Husaini Omar – berjaya mengharumkan nama negara setelah memenangi
Pertandingan Reka Cipta Antarabangsa di Pittsburg
o Dato‟ Abdul Malik Mydin – menaikkan nama negara dengan kejayaan
beliau merentasi Selat Inggeris sejauh 32.8 km dalam masa 17 jam 30
minit 15 saat

29
 o Toi See Zang (Zang Toi) – mengharumkan nama negara dalam bidang
rekaan fesyen dengan memenangi Mouton Cxadet Young Designer Award
dan telah mengembangkan perniagaannya di New York
 Kesanggupan rakyat berkorban untuk berbakti kepada negara
o Nyawa
 sanggup gadaikan nyawa
 berjuang secara sukarela
 menjadi anggota polis
 menyertai pasukan keselamatan
o Harta benda
 bantuan kepada golongan miskin
 derma
 menyerahkan harta untuk membantu kerajaan
 menyimpan harta dalam tabung dana negara
 Cara rakyat membantu meningkatkan ekonomi negara :
o Berjimat cermat dalam perbelanjaan
o Menyokong kempen “Belilah barangan buatan Malaysia”
o Melancong dalam negeri
o Tiada bonus untuk penjawat awam

BIDANG 5 : HAK ASASI MANUSIA

5.1 Melindungi hak kanak-kanak
 Menurut Akta Perlindungan Kanak-kanak 1991: Individu yang berusia kurang
daripada 18 tahun dikategori sebagai kanak-kanak
 Akta Kanak-kanak Pindaan 2001:
o Kanak-kanak tidak boleh didera sama ada secara fizikal atau mental
 Contoh fizikal - Memukul, mengikat dan mengurung
 Contoh mental - Menjatuhkan maruah seperti menghina
o Kanak-kanak tidak boleh dijadikan buruh
o Berbentuk gangguan seksual
 Hak kanak-kanak
o Mendapat pendidikan
o Mendapat keperluan asas
o Penjagaan kesihatan
o Keselamatan
 Deklarasi Hak Asasi Kanak-Kanak 1989
o Menikmati sepenuhnya semua hak tanpa perbezaan dan diskriminasi
o Mendapat perlindungan, peluang dan kemudahan istimewa
o Mempunyai nama dan kewarganegaraan
o Makanan yang cukup, keselamatan sosial, tempat kediaman, rekreasi dan
kemudahan perubatan
o Mendapat perlindungan istimewa apabila cacat
o Mendapat kasih sayang ibu bapa, jagaan dan perlindungan
o Mendapat perlindungan daripada kezaliman, eksploitasi dan diskriminasi

30
 Peranan :
o Kerajaan
 Menguatkuasakan beberapa akta untuk melindungi kanak-kanak
seperti Akta Perlindungan Kanak-kanak 1991 (Pindaan Akta
Kanak-kanak 2001)
o Agensi Bukan Kerajaan
 Menyedarkan masyarakat perlunya memberi perlindungan kepada
kanak-kanak tentang langkah pencegahan, contohnya
menganjurkan seminar untuk mengajar para guru sekolah rendah
mengenalpasti kanak-kanak yang mengalami gangguan seksual
dan memberi bantuan kepada mereka
 Mendidik kanak-kanak dan memberi pengetahuan tentang cara
melindungi diri dan mengelakkan diri daripada menjadi mangsa
gangguan seksual
o Individu
 Membuat laporan kepada pihak polis jika didapati ada kes
penderaan kanak-kanak
 Mmenyelamatkan mereka daripada terus didera
 Cara membantu kanak-kanak yang didera :
o Berusaha menyelamatkan kanak-kanak daripada terus didera
o Membuat laporan kepada pihak polis atau Jabatan Kebajikan Masyarakat
tentang kes penderaan kanak-kanak
o Meminta bantuan saudara-mara kanak-kanak yang didera supaya dapat
memberi perhatian terus dan tindakan serta merta untuk menyelamatkan
kanak-kanak tersebut
 Tujuan pengiktirafan/penghargaan
o Sebagai satu bentuk motivasi untuk mereka mencapai kejayaan dalam apa-
apa bidang
o Memberi ruang dan peluang kepada kanak-kanak untuk mengasah bakat,
menampilkan imej
o Membentuk pemikiran yang matang

5.2 Menghormati hak wanita

 Matlamat dasar Dasar Wanita Negara
o Mendapat hak yang sama rata dengan kaum lelaki
o Mengintegrasikan wanita dalam semua sektor pembangunan negara
selaras dengan kemampuan dan kehendak mereka
o Memberi peluang kepada wanita mengemukakan pendapat dalam
penggubalan dasar negara khususnya pendrafan undang-undang
o Memberi kebebasan untuk menembusi semua sektor dan lapisan ekonomi,
sosial, politik dan budaya
 Sumbangan wanita :
o Berjuang dalam bidang politik
o Mempertahankan tanah air di perbatasan
o Memajukan negara dalam bidang ekonomi
o Memperkenalkan seni budaya warisan bangsa

31
 o Memberi sumbangan dalam kemajuan sains dan teknologi
 Bidang politik
 Tan Sri Aishah Ghani
 Wartawan yang membakar semangat orang Melayu
menentang penjajah Inggeris
 Wanita pertama menjadi senator Dewan Negara Malaysia
 Bersedia berjuang untuk hak-hak wanita
 Bidang Ekonomi
 Datuk Maznah Hamid
 Usahawan wanita yang berjaya dalam bidang kawalan
keselamatan
 Mengelolakan seminar keusahawanan dan pembangunan
insan (menubuhkan Maznah Motivational Centre/MMC)
 Bidang Sosial
 Puan Elizabeth Vaz
 Melibatkan diri secara aktif dalam bidang kebajikan
(Presiden Rumah Ozanam)
 Memberi perlindungan kepada wanita yang teraniaya dalam
rumah tangga
 Bidang Budaya
 Puan Azah Aziz
 Budayawan yang disegani
 Berusaha mengekalkan dan memperkayakan khazanah
busana Melayu
 Bidang Sains dan Teknologi
 Profesor Datuk Dr. Mazlan Othman
 Wanita pertama Malaysia menjadi Ketua Hal Ehwal
Angkasa Lepas di Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu
(PBB)
 Pelapor bidang Astronomi di Malaysia
 Cara menghargai sumbangan wanita :
o Menganugerahkan pingat
o Mencatat nama mereka dalam Buku Rekod Malaysia
o Mengisytiharkan Tokoh Wanita Berjasa Negara
o Mengabadikan nama mereka pada nama sekolah, jalan atau bangunan
dalam negara
o Merayakan Hari Wanita
 Objektif Jabatan Hal Ehwal Wanita (JHEWA / HAWA)
o Meningkatkan kemajuan dan pembangunan wanita terutama dari segi
penyertaan dan penglibatan wanita dalam pembangunan.
o Mengawasi Dasar Wanita Negara: menjamin kebajikan dan kepentingan
wanita di luar bandar yang kurang berupaya dan wanita bekerja serta
keperluan kesihatan wanita dan peluang pendidikan untuk kaum wanita

32
 Aktiviti yang dijalankan untuk menjaga kebajikan wanita:
o Menganjurkan kursus dan seminar
o Menjalankan penyelidikan tentang peluang perniagaan untuk wanita
o Menggalakkan perhubungan antara wanita dengan agensi antarabangsa
o Menubuhkan pusat sumber maklumat untuk wanita
o Menyokong aktiviti yang dijalankan oleh agensi bukan kerajaan
o Meningkatkan kesedaran masyarakat terhadap peranan wanita dalam
aspek pembentukan keluarga, perpaduan dan pembangunan negara.
o Memberi pengiktirafan kepada wanita pada semua peringkat atas
sumbangan mereka terhadap pembangunan negara.
o Memberi perangsang kepada wanita supaya terus bergiat dengan aktif
dalam aktiviti pembangunan keluarga, masyarakat dan negara.

5.3 Melindungi hak pekerja

 Akta Kerja 1955
o Perundangan buruh yang penting
o Menyediakan satu rangka kerja undang-undang yang menyeluruh seperti:
 Pembayaran upah
 Perlindungan bersalin
 Hari rehat, kerja pada hari rehat ( mesti ada sehari cuti dalam
seminggu)
 Cuti tahunan
 Cuti sakit
 Tempoh jam kerja
 Penindasan yang biasa berlaku kepada pekerja
o Diberhentikan kerja tanpa dibayar pempasan yang sepatutnya mengikut
undang-undang
o Dibuang kerja terlebih dahulu walaupun telah bekerja lebih lama
berbanding dengan pekerja yang lain
 Tindakan yang boleh diambil untuk penindasan di atas
o Mendapatkan penjelasan lanjut daripada majikan
o Melaporkan kes kepada kesatuan Sekerja atau ke Pejabat Perhubungan
Industri untuk disiasat
o Merujuk kes ke pejabat Kementerian Sumber Manusia supaya kes boleh
dirujuk ke Mahkamah Perusahaan jika kementerian tidak berjaya
menyelesaikan masalah
 Kementerian Sumber Manusia (KSM)
 Objektifnya menghasilkan tenaga kerja yang mahir, berkebolehan dan berdaya saing.
o Menghasilkan dasar-dasar sumber manusia yang digubal berkualiti,
menjamin hubungan antara pekerja dengan majikan supaya sentiasa
dihormati
o Menyelaraskan perancangan pembangunan sumber manusia
o Memelihara kepentingan pekerja dan mengekalkan keharmonian
perhubungan perusahaan
o Bertanggungjawab terhadap dasar-dasar dan undang-undang buruh

33
 o Mengawasi penggubalan sukatan dan latihan kemahiran serta sistem
persijilan kemahiran
o Menyalurkan dan memberikan bantuan kewangan atau kepakaran bagi
tujuan pendidikan kepada pekerja melalui KWSP
 Kesatuan Sekerja
o Sedia menerima aduan daripada pekerja yang ditindas oleh majikan
o Menyelesaikan masalah antara pekerja dengan majikan dengan
menghantar wakil
o Jika rundingan gagal, masalah itu akan dibawa kepada pengetahuan
Kementerian Sumber Manusia
o Kementerian Sumber Manusia akan merujuk masalah tersebut kepada
Mahkamah Perusahaan
o Tujuan Mahkamah tersebut adalah untuk mengelakkan perselisihan antara
pekerja dengan majikan
 Pertubuhan Buruh Antarabangsa (ILO)
o Kebebasan membentuk organisasi
o Hak berpersatuan
o Menentang kegiatan buruh paksa
o Mendapat hak yang sama dari segi layanan dan peluang pekerjaan
o Aspek lain yang berkaitan dengan isu pekerjaan
 Cara menghindari rasa tidak puas hati antara pekerja dengan majikan
o Bersemuka, berunding dan berbincang
o Pekerja perlu melaksanakan tugasnya dengan baik sementara majikan
perlu menagambil berat akan kebajikan pekerja dan memahami masalah
yang dihadapi oleh pekerja
o Saling memahami
 Kebaikan yang akan diperolehi oleh pekerja sekiranya majikan melindungi hak
pekerja
o Pekerja akan mendapat gaji dan kemudahan setimpal dengan pekerjaan
mereka
o Pekerja mudah mendekati majikan apabila wujud masalah
o Pekerja akan bekerja bersungguh-sungguh
o Kebajikan pekerja terpelihara dan dijaga dengan baik
o Keselamatan pekerja diutamakan
o Pekerja akan setia atau tidak akan berhenti bekerja
o Pekerja lebih produktif
o Meningkatkan keuntungan syarikat

34
5.4 Menghormati hak golongan kurang berupaya
 Hak Kurang Berupaya Yang Termaktub dalam Pengisytiharan Pertubuhan Bangsa-
Bangsa Bersatu (PBB) tentang Hak Orang Kurang Berupaya 1957:
o Hak semulajadi untuk dihormati sebagai manusia
 Mereka juga ciptaan Tuhan
 Mereka mempunyai hati dan perasaan
 Tanpa mengambil kira kecacatan atau ketidakupayaan mereka
o Hak asasi terhadap kehidupan yang normal, sama seperti rakan-rakan
mereka yang normal, perlu diberi kemudahan asas seperti makan minum,
perlindungan, pendidikan, keselamatan
o Hak yang menjalani kehidupan sama seperti orang yang normal tanpa
diskriminasi kaum, budaya, agama dan bentuk ketidakupayaan mereka
 Kebebasan berinteraksi dan bergaul dengan sesiapa
 Tidak boleh diabaikan, disisihkan, dikongkong, diasingkan,
dihalang untuk menjalani kehidupan biasa
 Peluang-peluang pekerjaan yang sama
 Penggunaan kemudahan
o Hak menerima semua sokongan yang diperlukan untuk membantu mereka
menjadi orang yang berdikari
 Sokongan moral, kewangan dan kebendaan
 Memberi tajaan
o Hak untuk tinggal bersama keluarga atau keluarga angkat mereka dan
sama-sama melibatkan diri dalam kegiatan pendidikan, keagamaan, sosial,
kreatif dan rekreasi
 Tidak boleh dipisahkan daripada keluarga
 Perlu diberi layanan yang sama seperti anggota yang lain
 Diberi peluang untuk turut serta dalam aktiviti keluarga
 Sebab masyarakat perlu menghormati hak golongan ini
o Supaya mereka dapat meneruskan kehidupan mereka seperti kehidupan
yang normal
o Supaya mereka tidak tersisih
o Memberi mereka layanan yang adil dan saksama sebagai seorang yang
normal
o Supaya mereka boleh hidup berdikari dan tidak bergantung kepada orang
lain
 Peranan dan sumbangan golongan kurang berupaya.
o Politik
 Mengambil bahagian dalam kempen pilihan raya
 Menyertai parti-parti politik sebagai ahli biasa atau ahli politik
 Mengundi semasa pilihanraya
o Ekonomi
 Menghasilkan barangan kraf tangan seperti barangan rotan
 Menghasilkan pakaian seperti stoking
 Menjadi pekerja mahir atau separa mahir

35
 o Sosial
 Menyertai majlis-majlis sosial
 Menyokong aktiviti organisasi golongan kurang berupaya
 Membentuk sebahagian daripada rangka sosial
o Pendidikan
 Memberi latihan kemahiran dan vokasional kepada golongan yang
kurang berupaya
 Melahirkan golongan kurang berupaya yang berkeyakinan diri dan
boleh berdikari
 Meringankan beban masyarakat
o Kesihatan
 Menyertai program-program rawatan fisioterapi di hospital
kerajaan atau swasta.
 Memperbaiki kualiti kehidupan golongan kurang berupaya
 Cara mengiktiraf golongan kurang berupaya
o Memberi ganjaran kepada golongan kurang berupaya yang bekerja dengan
tekun dan rajin
o Memberi perlindungan insurans
o Menawarkan kenaikan pangkat kepada mereka yang cemerlang dalam
tugas
o Menyediakan kemudahan asas yang sesuai dengan keadaan mereka seperti
kerusi roda, tandas khas
o Menjaga kebajikan mereka seperti pekerja yang lain
 Cara membantu mereka untuk berdikari
o Menyediakan tempat yang sesuai bagi mereka menjalankan perniagaan
selepas menjalani latihan
o Menyediakan bantuan modal atau pinjaman bagi mereka memulakan
perniagaan
o Memberi peluang bagi mereka bekerja di syarikat, kilang, pejabat, restoran

5.5 Melindungi hak pengguna

 Usaha-Usaha mempertahankan dan melindungi Hak Pengguna
o Akta Perlindungan Pengguna 1999
 Usaha murni mengangkat taraf pengguna di Malaysia
 Mewujudkan Majlis Penasihat Pengguna Negara (MPPN) yang
berperanan memberi maklum balas dan pandangan kepada menteri
tentang hal yang berkaitan dengan kepentingan pengguna.
 7 akta di bawah Kementerian Perdagangan Dalam Negeri dan Hal
Ehwal Pengguna (KPDNHEP), iaitu:
 Akta Kawalan Harga 1946
 Akta Kawalan Bekalan 1961
 Akta Timbanga dan Sukat 1972
 Akta Perihal Dagangan 1972
 Akta Sewa Beli 1967
 Akta Hakcipta 1987
 Akta Jualan Langsung 1993

36
 o Tribunal Tuntutan Pengguna
 Antara objektif :
 Mendengar dan mengadili tuntutan pengguna tidak
melebihi RM5000
 Saluran atau kemudahan alternatif kpd seseorang pengguna
untuk menuntut rugi dgn cara mudah, murah dan cepat
o Dasar Pengguna Negara (DPN)
 Matlamat:
 Memastikan tahap perlindungan terbaik kepada pengguna
dari aspek perundangan
 Menjamin setiap undang-undang menyediakan peruntukan
yang melindungi pengguna, tindakan yang munasabah
terhadap penipuan pembekal / pengilang dan sistem
penyelesaian perundingan yang murah, mudah dan cepat
 Menggalakkan amalan perdagangan yang saksama dan
bertanggungjawab dalam segala aspek pengeluaran, promosi dan
penentuan harga supaya dapat memenuhi keperluan asas pengguna
dan keselamatan serta menggalakkan pendekatan keuntungan
bersama
o Pertubuhan Pengguna Antarabangsa (CI)
 Badan induk yang memperjuangkan lapan hak pengguna yang
universal.
 Dalam persidangan, para perwakilan pengguna yang merupakan
kumpulan elit diseru menitikberatkan suara pengguna dalam apa
juga keputusan melibatkan kepentingan mereka
o Gabungan Persatuan Pengguna Malaysia (FOMCA) dan Persatuan
Pengguna Pulau Pinang (CAP)
 Menjadi anggota CI.
 Agensi bukan kerajaan ini mempertahankan dan melindungi hak
pengguna di Malaysia
o Majalah Utusan Pengguna
 saluran media yang menyuarakan penindasan terhadap pengguna.
 Memberi maklumat tentang isu berkaitan pengguna
 Hak Asasi Pengguna
o Hak kepada keselamatan
o Hak untuk mendapat maklumat
o Hak untuk memilih
o Hak untuk didengar
o Hak untuk mendapat pampasan atau gantirugi
o Hak kepada alam sekitar yang bersih
o Hak kepada keperluan asas
 Aktiviti yang dapat meningkatkan Pendidikan Kepenggunaan di kalangan
masyarakat
o Mengadakan kempen dari semasa ke semasa
o Mengedarkan risalah tentang hak pengguna
o Mencetak pamflet tentang maklumat yang perlu diketahui oleh pengguna

37
 o Menyiarkan rancangan pendidikan pengguna di televisyen dan radio
o Menganjurkan rancangan seperi forum, sesi soal jawab dan sebagainya
untuk pengguna mendapat maklumat
 Sebab pengguna mudah dieksploitasikan :
o Tidak mengetahui tentang hak dan kewajipan mereka
o Sikap pengguna yang tidak mengambi berat akan hak mereka
o Sikap pengguna yang kurang mengambil tahu tentang fungsi-fungsi
sesebuah pertubuhan pengguna
 Contoh pengguna yang dieksploitasi
o Pengeliruan dari segi perlabelan barangan halal atau haram
o Sukatan atau timbangan yang tidak mencukupi
o Tindakan menyorok barangan dengan tujuan menaikkan harga berangan
o Menjual makanan tidak berkhasiat
o Tiada tanda harga
 Pengguna yang bijak
o Melengkapi diri dengan ilmu kepengunaan
o Menyuarakan pendapat dan menuntut layanan yang adil
o Menuntut ganti rugi
o Membuat aduan
o Membuat anggaran belanjawan
o Memilih barang yang segar dan bermutu
o Berhati-hati dan teliti apabila membeli

BIDANG 6 : DEMOKRASI
6.1 Mematuhi peraturan dan undang-undang
 Undang-undang antarabangsa untuk kebaikan bersama
o Akta Mencegah Penyeludupan
o Undang-undang Laut Antarabangsa
o Undang-undang Siber
o Mahkamah Antarabangsa
 Peranan Mahkamah Antarabangsa
o Menyelesaikan perselisihan faham antara negara anggota PBB
o Memberi nasihat kepada negara yang bertelagah
o Menjaminkebajikan negara-negara kecil daripada dieksploitasi
 Kesan jika tidak ada undang-undang antarabangsa
o Negara besar dan kaya akan menggunakan pengaruh untuk menindas
negara kecil
o Peluasan kuasa oleh negara besar tidak dapat dikawal
o Kegiatan lanun dan penyeludupan tidak terkawal
o Keselamatan negara akan tergugat
 Akibat jika kegiatan penyeludupan tidak dikawal :
o Hasil negara seperti cukai import akan berkurangan
o Meluasnya barangan atau produk tanpa kawalan mutu

38
 Sebab perlu mematuhi undang-undang siber :
o Mengawal perbuatan fitnah seperti menggunakan internet untuk tujuan
berpengaruh
o Mengawal aktiviti fitnah dan manipulasi pihak yang tidak
bertanggungjawab
 Kepentingan Akta Keselamatan Dalam Negeri (ISA) / Akta Hasutan dan Akta Dadah
Berbahaya :
o Mengekalkan keamanan negara
o Menjamin keselamatan negara daripada diancam oleh anasir-anasir yang
negatif seperti amcaman komunis pada suatu ketika dahulu
 Akta Juvana memberi penjagaan dan perlindungan kepada remaja yang melakukan
jenayah dengan cara :
o Meletakkan juvana di bawah penyeliaan Pegawai Akhlak antara 1 – 3
tahun
o Memerintahkan juvana dimasukkan ke dalam sekolah pemulihan
o Untuk kesalahan yang ringan, juvana boleh dibebaskan selepas ibu bapa /
penjaga menangani bon untuk berkelakuan baik
 Akta Cukai Pendapatan :
o Pemungutan cukai membolehkan kerajaan memperoleh sumber kewangan
yang cukup untuk melaksanakan dasar-dasar pembangunan demi
kemakmuran rakyat dan kestabilan negara

6.2 Kebebasan bersuara

 Peranan media massa
o Saluran komunikasi yang menghubungkan masyarakat dengan berita
semasa
o Menyebarkan percambahan idea tentang sesuatu konsep baru
o Memberi ruang kepada pembaca meluahkan perasaan tentang sesuatu isu
 Etika media massa
o Memastikan hanya perkara atau maklumat yang benar sahaja disebarkan
o Tidak menyebarkan isu sensitif dengan tujuan menimbulkan propaganda
o Tidak mengkritik perkara-perkara sensitif terhadap agama dan
kepercayaan pelajar lain
o Merujuk kepada guru atau pentadbir sekolah jika terdapat risalah yang
menyentuh tentang isu-isu perkauman di sekolah
 Kesan sekiranya media massa disalahgunakan
o Negara akan porak-peranda
o Keamanan dan keharmonian hidup rakyat akan terjejas
o Akan berlaku perbalahan antara negara
 Cara membantu menangani penyalahgunaan media massa
o Melaporkan kepada pihak berkuasa dengan membekalkan bukti
o Menasihati orang yang menerima maklumat tersebut supaya tidak
terpengaruh
o Menulis surat bantahan terbuka kepada media tersebut
 Cara menyuarakan rasa tidak puas hati
o Menulis surat atau laporan kepada wakil rakyat

39
 o Menghantar surat kepada ruangan media
o Membuat laporan polis

6.3 Kebebasan beragama

 Kemudahan yang diberikan kerajaan dan swasta :
o Memberi kebenaran bercuti ketika menyambut perayaan besar
o Memberi kebenaran membina rumah ibadat
o Memanjangkan waktu rehat pada hari Jumaat untuk memberi kemudahan
kepada umat Islam melaksanakan solat Jumaat
o Menyediakan tempat sembahyang di kilang atau syarikat bagi umat Islam
melaksanakan tanggungjawab keagamaan mereka
o Memberi wang pendahuluan perayaan kepada pekerja ketika menyambut
perayaan besar
 Bagaimana menghormati kebebasan beragama
o Tidak membantah kemudahan yang diberikan kepada penganut agama lain
melaksanakan tuntutan agama mereka
o Bekerjasama pada masa tertentu bagi melicinkan perjalanan sambutan
perayaan sesuatu kaum
o Bertolak ansur terhadap penganut agama lain semasa melaksanakan
sesuatu upacara keagamaan
o Tidak mengganggu amalan keagamaan penganut lain
o Peka terhadap amalan agama lain dan tidak menghina sesuatu amalan
 Faedah kebebasan beragama kepada rakyat
o Menjaga keharmonian hidup masyarakat yang pelbagai kaum
o Dapat menyatupadukan rakyat yang menganut pelbagai agama
o Merapatkan hubungan sesama jiran yang saling mengunjungi semasa
perayaan
o Berpeluang meraikan sambutan perayaan agama-agama lain
 Bukti hak kebebasan beragama dipraktikkan di negara kita
o Setiap penganut dibenarkan membina rumah ibadat masing-masing
mengikut peraturan yang ditetapkan
o Kerajaan menyokong hak kebebasan beragama dengan memberi cuti
kepada penganut agama tertentu bagi menyambut har kebesaran mereka
o Pihak kerajaan membantu dalam menjaga keselamatan penganut sesuatu
agama semasa menyambut perayaan tertentu, contohnya semasa perarakan
keagamaan
o Penganut setiap agama bebas mengembangkan agama di kalangan mereka
o Setiap penganut agama bebas menguruskan hal ehwal agama mereka
sendiri
 Amalan-amalan umum yang terdapat di semua tempat beribadat adalah :
o Menjaga kebersihan diri
o Menjaga kebersihan persekitaran
o Berpakaian sopan

40
6.4 Penglibatan diri dalam pembangunan negara
 Cara anda boleh memberi sokongan terhadap usaha pembangunana negara :
o Turut serta dalam usaha pembangunan negara
o Membantu menyebarkan maklumat tentang usaha pembangunan negara
kepada orang lain
o Memikirkan cara yang produktif dan inovatif untuk membantu usaha
pembangunan
 Pembangunan negara tanggungjawab setiap rakyat
o Turut serta dalam usaha pembangungan negara
o Membantu menyebarkan maklumat tentang usaha pembangunan negara
kepada orang lain
o Memikirkan cara yang produktif dan inovatif untuk membantu usaha
pembangunan
 Peranan badan-badan sukarela
o Menubuhkan kelab IT di kawasan luar bandar
o Mengadakan projek menanam pokok
o Mencari penaja untuk membiayai aktiviti
o Mengadakan aktiviti jogathon untuk mengutip derma
 Peranan individu
o Memberi sumbangan tenaga bagi menjayakan aktiviti
o Memberi sokongan moral
o Memberi sokongan dalam bentuk kebendaan
 Kepentingan aktiviti perkhidmatan sosial kepada masyarakat
o Meningkatkan kesedaran tentang kepentingan aktiviti sosial yang
memerlukan perkhidmatan sukarelawan
o Memupuk kerjasama dan perpaduan antara anggota sukarela
o Meningkatkan pengetahuan dan kemahiran
o Membantu meringankan beban golongan yang memerlukan bantuan
o Meningkatkan kemahiran diri tentang aktiviti yang dijalankan
o Mengetahui perkembangan yang berlaku dalam masyarakat
o Memupuk kerjasama dan perpaduan sesama anggota sukarela dan
masyarakat setempat
o Berkhidmat untuk masyarakat dan negara
o Membangkitkan sikap prihatin dalam diri pelajar tentang kepentingan
pembentukan masyarakat penyayang

6.5 Sikap keterbukaan

 Amalan sikap keterbukaan dalam menangani sesuatu masalah mengikut saluran
tertentu
o pihak berkuasa (polis, mahkamah)
o agensi kerajaan (kementerian)
o pihak swasta
o pertubuhan antarabangsa

41
 Kesan tidak amalkan sikap keterbukaan
o Kepercayaan rakyat terhadap pucuk pimpinan akan tergugat
o Rakyat hidup dalam keadaan tidak selamat
o Tanggapan buruk akan berleluasa
o Kegiatan rasuah menjadi
 Contoh amalan sikap keterbukaan
o Pemilihan pelajar ke IPTA dan IPTS
o Pemberian biasiswa
o Pemilihan pekerja
o Pengendalian kes-kes di mahkamah

BIDANG 7 : KEAMANAN DAN KEHARMONIAN

7.1 Hidup bersama secara aman
 KOMANWEL
o dianggotai negara-negara bekas jajahan British yang merdeka
o Setiap anggota Komanwel memberi sumbangan sukarela untuk memajukan
negara anggota. Contohnya Penubuhan Kumpulan Bertindak Peringkat
Menteri Komanwel pada tahun 1999 untuk memantau Pelanggaran
peraturan yang serius terhadap Prinsip Deklarasi HARARE
o Prinsip yang dipegang oleh anggota Komanwel melalui Deklarasi
HARARE 1991 di Zimbabwe ialah:
 menyakini keamanan dunia, perkembangan ekonomi dunia dan
undang-undang antarabangsa perlu bagi menjamin keselamatan dan
kesejahteraan manusia
 Kebebasan dan hak sama rata untuk semua tanpa mengira bangsa
dan jantina serta warna kulit
 Menolak segala bentuk diskriminasi bangsa dan perlu bertoleransi
demi menjamin pembangunan yang sihat
o Persefahaman juga telah dicapai dalam Persidangan Ketua-Ketua Negara
KOMANWEl (CHOGM) untuk menegakkan keadilan dalam Bidang
perdagangan, perjanjian politik dan ekonomi
o Peranan :
 Mengadakan persidangan dan seminar antara pemimpin negara
untuk mendengar pendapat dan cadangan pelbagai pihak sebelum
bertindak
 Sentiasa berusaha memperjuangkan kepentingan bersama demi
melindungi hak negara anggota
 Memegang teguh prinsip-prinsip yang dipersetujuan melalui
Deklarasi Harare 1992 demi menjamin keamanan dunia

42
 Pertubuhan Negara-negara Islam (OIC)
o Ditubuhkan pada tahun 1969 di Rabat, Morocco
o Tujuan ditubuhkan untuk memupuk perpaduan dan kemajuan umat Islam
dari segi politik, ekonomi dan agama.
o Peranan :
 Menangani konflik politik antarabangsa melalui perjanjian
persefahaman
 Bersepakat antara anggota pertubuhan dalam usaha memerangi
keganasan
 Bekerjasama dengan pertubuhan antarabangsa yang lain untuk
menangani isu keganasan
 PBB (PERTUBUHAN BANGSA-BANGSA BERSATU)
o Tujuan ditubuhkan untuk berusaha mengekalkan keamanan dan
kemakmuran dunia (mengelakkan pertikaian dan peperangan, menegakkan
keamanan, menghormati hak setiap negara serta melindungi hak asasi
manusia
o Antara usaha-usaha untuk meningkatkan keamanan dunia termasuklah :
 mengurangkan sengketa politik dan peperangan terbuka
 Membantu negara yang dijajah mendapatkan kemerdekaan
 Memberi bantuan serta perlindungan kepada pelarian mangsa
peperangan di seluruh dunia
 NAM (PERGERAKAN NEGARA-NEGARA BERKECUALI)
o Merupakan gabungan longgar negara-negara membangun di Asia, Afrika
dan Amerika Latin.
o Memperjuangkan prinsip :
 menghormati hak asasi manusia dan Piagam PBB
 menghormati kedaulatan dan keutuhan wilayah semua negara
 mengakui persamaan antara semua bangsa dan negara
 mengelakkan campurtangan dalam hal ehwal sesebuah negara
 menyelesaikan semua pertikaian antarabangsa secara aman
melalui perundingan dan timbang cara
 Cadangan memerangi keganasan
o Membuat pemeriksaan secara ketat di pintu masuk utama negara
o Meningkatkan kawalan keselamatan di semua lapangan terbang dan pintu
masuk yang lain
o Mengenal pasti identiti individu yang terlibat dan individu yang disyaki
terlibat dengan aktiviti keganasan di seluruh dunia
o Meningkatkan kerjasama antara negara dan antarabangsa
 Sebab perlu menyelesaikan sesuatu masalah melalui rundingan dan bukan
keganasan :
o Memberi peluang kepada semua pihak untuk memberi pendapat dan dapat
mencapai persetujuan
o Mengutamakan persefahaman antara semua yang terlibat, bukan
mementingkan pihak-pihak tertentu sahaja
o Jika rundingan gagal, kemungkinan besar terdapat peluang untuk
berbincang lagi

43
 Jika anda pemimpin negara, sumbangan untuk meningkatkan keamanan dunia :
o Mengadakan persidangan atau seminar antara pemimpin tertinggi dunia
membincangkan cara meningkatkan usaha demi menjamin keamanan dunia
o Menyokong usaha pertubuhan antarabangsa dalam menjamin keamanan
dunia
o Bekerjasama dengan semua pihak demi memerang isu keganasan yang
menggugat keharmonian global

7.2 Saling membantu dan bekerjasama

 Contoh kerjasama antara negara Malaysia dengan negara luar :
o Mengadakan program pertukaran pelajar antara negara
o Menerima tawaran pendidikan di institusi pengajian tinggi di Rusia dalam
fakulti perubatan, bahasa Inggeris dan bahasa Rusia
o Menaja pelajar dalam bidang automotif ke negara Jerman
o Menaja pelajar asing yang menuntut di institusi pengajian tempatan
 Pendidikan
o Mengadakan program pertukaran pelajar antara negara
o Menerima tawaran pendidikan di institusi pengajian tinggi di Rusia dalam
fakulti perubatan, bahasa Inggeris dan bahasa Rusia
o Menaja pelajar dalam bidang automotif ke negara Jerman
o Menaja pelajar asing yang menuntut di institusi pengajian tempatan
 Sosial
o Pertukaran Program Televisyen
 pertukaran program televisyen dan berita di antara Malaysia dan
Mesir memperkukuhkan kerjasama Negara Selatan-Selatan /
Negara-negara Dunia Ketiga dalam bidang maklumat. Program ini
juga memperbaiki aliran maklumat antara negara Timur Tengah
dan Asia Selatan
o Program Pertukaran Kebudayaan
 melalui aktiviti ini kita akan dapatmengetahui kebudayaan rakyat
negara lain
 pertukaran ini melibatkan ramai pelajar universiti yang dianjurkan
oleh pelbagai pihak
 terdapat juga program pertukaran budaya seperti Festival Filem
Antarabangsa dan Festival Flora Antarabangsa disertai oleh
pelbagai negara
 Ekonomi
o Negara Jerman yang menjadikan Malaysia sebagai pusat operasi syarikat
automotif BMW bagi seluruh Asia Tenggara. Pertukaran ini juga dapat
membantu ekonomi negara-negara membangun
o Jepun telah memberi bantuan kewangan kepada negara-negara ASEAN
melalui agensi Pembangunan Seberang laut (ODA). Bantuan ini banyak
membantu ekonomi negara-negara serantau

44
 Kebaikan bekerjasama
o Mengeratkan hubungan
o Dapat menguasai bahasa asing
o Mengetahui berjenis-jenis budaya asing
o Meningkatkan ekonomi
o Dapat mempelajari teknologi moden
o Kehidupan rakyat menjadi labih aman dan harmoni
o Menjaga keselamatan bersama
 Cara menyokong kerjasama dengan negara luar
o Bersedia menyertai program pertukaran pelajar antara negara
o Melayani pelancong atau pelabur asing denga sopan
o Menyertai aktiviti kebudayaan yang diadakan di luar negara
 Kesan jika kerjasama diteruskan :
o Negara yang membangun akan menjadi lebih maju dalam pelbagai bidang
o Hubungan antara negara akan lebih erat
o Kehidupan rakyat menjadi lebih aman dan harmoni
o Dapat menguasai pelbagai kemahiran. Contohnya kemahiran ICT,
automobil
 Cara eratkan hubungan baik :
o Penguasaan bahasa negara lain
o Pengamalan budaa yang dipelajari dari negara luar
o Penggunaan ilmu dan teknologi yang sama
o Aktiviti pertukaran pelajar dan juga kebudayaan
o Kunjungan ke negara-negara luar

7.3 Saling menghormati antara negara

 Politik
o dari segi sejarah Melaka menjadi sebuah pusat perdagangan yang terkemuka
di rantau ini hasil daripada hubungannya dengan China dan India. Di
samping hidup aman makmur rakyat Melaka dapat mempelajari bahasa
pedagang dan budaya pelbagai bangsa melalui yang tiba di Melaka
o Hubungan dengan negara luar ini diteruskan oleh pemimpin-pemimpin kita
(setelah merdeka hingga kini) Hubungan dijalin dengan semua negara tanpa
mengira ideologi
o Negara kita telah menjalin hubungan diplomatik dengan Rusia, Jerman dan
Poland. Hasilnya kita dapat hidup aman dan harmoni. Kita juga dapat
bertukar-tukar idea bagi memajukan negara dalam pelbagai bidang dan saling
membantu demi keselamatan bersama
 Ekonomi
o Hubungan ekonomi dengan Bahrain membantu perkembangan ekonomi
negara. Bahrain telah memberi persetujuan kepada Malaysia membuka pusat
perdagangan dan pengedaran bagi pasaran barangan seperti kereta nasional,
barangan elektronik, tekstil dan perabot di Kuwait, Qatar, Lebanon, Utara
Iran, dan Timur Arab Saudi

45
 Pendidikan
o Berkat hubungan yang baik dengan Jepun, pelajar Malaysia diterima belajar
di negara tersebut dan berpeluang menimba pelbagai ilmu sains dan teknologi
di negara maju itu. Di samping itu mereka juga berpeluang mempelajari
bahasa dan budaya Jepun
o Program pertukaran pelajar pula banyak membawa keuntungan kepada
kedua-dua pihak. Contohnya pada tahun 2002, 3 orang pelajar SMK Bukit
Kuda, Klang Selangor telah dipilih menyertai program pertukaran pelajar
tajaan Miyasaki High School, di Pulau Kyusu Jepun
 Sosial
o Penghantaran Pasukan Perubatan Angkatan Tentera Malaysia (Malmedtim II)
ke Pakistan telah membantu menyelamatkan beribu-ribu pelarian di Kem
Roghani. Bantuan dihantar kerana kedua-dua negara mempunyai hubungan
yang baik selain atas dasar kemanusiaan
o Berjuta-juta pelancong melawat negara kita kerana hubungan baik kita
dengan banyak negara. Rakyat kita juga bebas melancong ke destinasi yang
mereka sukai
o Negara kita juga sering bertukar-tukar rombongan kebudayaan dengan
negara-negara barat dan Timur. Ini semua hasil hubungan baik dengan
dengan negara-negara lain
 Cara menjalin hubungan baik
o Wujudkan kerjasama dalam pelbagai bidang antara negara
o Menempatkan pegawai diplomat
o Lawatan secara rasmi dan tidak rasmi oleh pemimpin negara ke negara lain
o Mengadakan pertukaran persembahan kebudayaan
o Mengadakan pertukaran pelajar
 Kepentingan menjalin hubungan baik
o Dapat meningkatkan hasil ekspot negara
o Memajukan industri pelancongan
o Dapat hidup secara aman
o Mudah mendapat bantuan sekiranya ditimpa sesuatu musibah
 Sikap yang perlu dalam usaha menjalin hubungan baik
o Amalkan sikap saling menghormati dan berhemah tinggi dengan pemimpin
negara lain
o Mematuhi undang-undang antarabangsa
o Menghormati dasar luar yang diamalkan oleh negara lain
o Bekerjasama dalam melakukan sesuatu program yang melibatkan negara luar
o Tidak memandang rendah kebolehan pemimpin negara luar
 Cara anda dapat melibatkan diri dalam usaha menjalin hubungan baik dengan negara
luar :
o Mewakili negara dalam program pendidikan seperti pertandingan debat / kuiz
antara pelajar di peringkat antarabangsa
o Melibatkan diri dalam aktiviti mencabar peringkat antarabangsa seperti
mendaki gunung
o Melibatkan diri dalam program pertukaran pelajar antara negara

46
 ZOPFAN (Zon Aman, Bebas dan Berkecuali / Zon Of Peace Freedom and
Neutrality)
o Negara anggota mesti saling menghormati antara satu sama lain supaya wujud
situasi saling menghargai dan memuliakan hubungan sesama sendiri
o Pemimpin negara anggota ASEAN perlu memahami pendirian setiap negara
anggota berhubung sesuatu isu supaya tidak timbul sebarang percanggahan
dan pertelingkahan
o Sebarang pertelingkahan perlu diselesaikan secara diplomasi dan semangat
setiakawan
o Sebarang pernyataan mesti mengambil kira sensitiviti pemimpin dan rakyat
negara anggota
o Kuasa-kuasa besar dan negara-negara maju yang ada kepentingan di rantau ini
juga perlu memahami dan menghormati pendirian negara-negara ASEAN
yang tidak mahu terlibat dengan sebarang tindakan ketenteraan serta
penggunaan senjata nuklear di rantau ASEAN

47
 INFO TAMBAHAN
Bil. Isu / Situasi Agensi Akta / Dasar Lain-lain
1 Rasuah / Suruhanjaya Pencegahan - Akta Pencegahan
penyelewengan Rasuah Malaysia (SPRM) Rasuah
- Akta Rahsia Rasmi
- Borang Aku Janji
- Kempen
Kepimpinan
Melalui Teladan
- Kempen „Bersih,
Cekap dan
Amanah‟
2 Alam sekitar - Jabatan Alam Sekitar - Akta Kualiti Alam - Program 3R/ 5R
(JAS) Sekeliling / Alam (Reduce, Reuse,
- PERHILITAN Sekitar Recycle, Repair,
- Jabatan Perhutanan - Akta Perhutanan Rethink)
- World Wide Fund for Negara - Kempen "Cintai
Nature Malaysia - Penilaian Kesan Alam Sekitar"
(WWF) Alam Sekitar - Program Hijaukan
- Greenpeace (PKAS / EIA) Bumi
- Sahabat Alam Malaysia - Dasar Hutan - Kempen Cintai
- Rangkaian Dunia Kebangsaan Sungai
Ketiga - Kempen Sifar
Sampah
3 Wanita Jabatan Hal Ehwal Dasar Wanita Negara Hari Wanita
Wanita (JHEWA / Sedunia
HAWA)
4 Pekerja - Kesatuan Sekerja - Akta Kerja Hak pekerja
- Kementerian Sumber - Akta Perusahaan  Pembayaran
Manusia (KSM) - Akta Perhubungan gaji
- Pertubuhan Buruh Industri  Tempoh jam
Antarabangsa kerja
- Mahkamah Perusahaan  Cuti rehat
tahunan
 Cuti bersalin
 Cuti sakit
5 Kanak-kanak - Akta Perlindungan - Hari Kanak-kanak
Kanak-kanak Sedunia
- Deklarasi Hak - Hak kanak-kanak
Asasi Kanak-kanak  Mendapat
keperluan asas
 Mendapat
pendidikan
 Mendapat kasih
sayang
 Mendapat
perlindungan
 Mempunyai
nama

48
6 Pengguna - Tribunal Tuntutan - Dasar Pengguna Hak pengguna
Pengguna Negara  Hak untuk
- Pertubuhan Pengguna - Akta Perlindungan mendapatkan
Antarabangsa Pengguna keperluan asas
- Gabungan Persatuan - Akta berkaitan  Hak untuk
Pengguna Malaysia dengan urusniaga membuat
(FOMCA) o Akta Kawalan pilihan
- Persatuan Pengguna Harga  Hak untuk
Pulau Pinang (CAP) o Akta Sewa Beli mendapat ganti
o Akta Hakcipta rugi
o Akta Kawalan  Hak untuk
Bekalan mendapat
o Akta Timbang barangan dan
dan Sukat perkhidmatan
o Akta Jualan yang selamat
Langsung  Hak untuk
o Akta Perihal menyuarakan
Dagangan pendapat
7 Agensi Jabatan Kebajikan
kerajaan yang Masyarakat (JKM)
membantu
golongan
warga tua,
kanak-kanak
istmewa dan
anak yatim
piatu
8 Dadah PEMADAM Akta Dadah
Berbahaya
9 Perpaduan - Dasar
rakyat Pembangunan
Nasional
- Dasar Kebudayaan
Kebangsaan
- Dasar Pendidikan
Kebangsaan
- Dasar Bahasa
Kebangsaan
- Dasar Ekonomi
Baru
10 Penyeludupan Akta Pencegahan
Penyeludupan
11 Pencerobohan Undang-undang Laut
sempadan laut Antarabangsa
12 Jenayah - Undang-undang
komputer Siber
- Akta Tandatangan
Digital
- Akta Jenayah
Komputer

49
 - Akta Komunikasi
dan Multimedia
13 Kebebasan - Akta Keselamatan
berucap dalam Dalam Negeri (ISA)
media massa - Akta Hasutan
14 Kegiatan - PENGASIH
khidmat sosial - BAKTI
/ sukarelawan - Kelab Rotary
- Yayasan Salam
- Kelab Lion
- MAKNA
- RELA
- Semua unit berunifom
15 Pertubuhan - KOMANWEL
antarabangsa - Pertubuhan Negara-
negara Islam (OIC)
- Pertubuhan Bangsa-
bangsa Bersatu (PBB)
- Pergerakan Negara-
negara Berkecuali
(NAM)
- ASEAN
16 Agensi yang - Muzium Negara Contoh pakaian Contoh permainan
berperanan - Arkib Negara tradisional tradisional
mengekalkan - Kelab Kebudayaan - baju kurung - Congkak
tradisi / budaya - Kementerian - kebaya - sepak raga
Penerangan - cheongsam - gasing
Komunikasi dan - sari - bilah
Kebudayaan - samfu - wau
- Kementerian - baju Melayu / - teng-teng
Pelancongan Selangor - galah panjang
- boludu - batu seremban
- ngepan
- dhoti
17 Hubungan Akta Keganasan - Kempen
keluarga Rumahtangga Masyarakat
Penyayang
- Kempen
Rumahku
Syurga
- anugerah
"Bapa Mithali"
dan "Ibu
Mithali"

50
 CELIK MORAL
BAHAGIAN A
NILAI
1 Nyatakan dua nilai yang diamalkan oleh murid tersebut.
(2m)

(i) ……………………………………………………
(ii) ……………………………………………………

2 Nyatakan dua nilai yang sepatutnya diamalkan oleh

murid yang terlibat dalam gejala gengsterisme. (2m)

(i) ………………………………………………………
(ii) ……………………………………………………

3 Nyatakan dua nilai yang ditunjukkan oleh ibu tersebut.

(2m)

(i) ……………………………………………………
(ii) ……………………………………………………

4 Selain nilai bidang kekeluargaan, jelaskan dua nilai yang

diamalkan oleh ahli keluarga tersebut. (2m)

(i) ……………………………………………………
(ii) ……………………………………………………

5 Selain nilai rasional dan nilai bertanggungjawab, jelaskan

dua nilai yang patut diamalkan oleh pelancong tersebut.
(2m)
(i) ……………………………………………………
(ii) ……………………………………………………

51
6 Jason telah mengamalkan nilai peka terhadap isu-isu
alam sekitar. Senaraikan dua nilai lain yang diamalkan
oleh Jason. (2m)

(i) ……………………………………………………
(ii) ……………………………………………………

7 Nyatakan dua nilai yang dapat diamalkan menerusi

amalan tersebut. (2m)

(i) ……………………………………………………
(ii) ……………………………………………………

8 Selain nilai rasional, jelaskan dua nilai yang sepatutnya

anda tunjukkan dalam sambutan kemerdekaan. (2m)

(i) ……………………………………………………
(ii) ……………………………………………………

9 Nyatakan dua nilai yang ingin dipupuk menerusi

Gagasan 1Malaysia. (2m)

(i) ……………………………………………………
(ii) ……………………………………………………

10 Su Yee ialah seorang Nyatakan dua nilai yang diamalkan oleh Su Yee. (2m)
aktivis pertubuhan
sukarela. Beliau selalu (i) ……………………………………………………
melakukan kerja amal
(ii) ……………………………………………………
seperti mengunjungi
rumah atau mencari
penaja anak yatim.
Sebagai penganut
agama Buddha, Su yee
cuba melakukan
kebaikan dalam
kehidupannya.

52
11 Nyatakan dua nilai yang ingin dipupuk dari slogan
“BERHATI-HATI tersebut. (2m)
MELINTAS JALAN”
“ GUNAKAN (i) ……………………………………………………
JEJANTAS UNTUK (ii) ……………………………………………………
MELINTAS”

12 Nyatakan dua nilai yang ditunjukkan oleh gambar

tersebut. (2m)

(i) ……………………………………………………
(ii) ……………………………………………………

13 Selain nilai rasional dan nilai bertanggungjawab, apakah

nilai yang ingin dipupuk dari aktiviti yang dilakukan ?
(2m)

(i) ……………………………………………………
(ii) ……………………………………………………

14 Nyatakan dua nilai yang patut diamalkan oleh rakyat

Malaysia untuk memutuskan rantaian COVID-19. (2m)

(i) ……………………………………………………
(ii) ……………………………………………………

15 Nyatakan dua nilai yang harus diamalkan oleh rakyat

Malaysia berkaitan dengan penyebaran berita palsu. (2m)

(i) ……………………………………………………
(ii) ……………………………………………………

53
 BAHAGIAN B
NILAI + JAWAPAN
1

Berdasarkan gambar di atas, terangkan satu nilai yang diamalkan oleh ahli keluarga
tersebut selain nilai rasional dan nilai bertanggungjawab. (2m)

……………………………………………………………………………………..…
………………………………………………………………………………………
………………..………………………………………………………………………

Terangkan nilai yang telah diamalkan oleh pelajar tersebut. (2m)

……………………………………………………………………………………..…
………………………………………………………………………………………
………………..………………………………………………………………………

54
3

Amy telah mengamalkan nilai kemapanan alam sekitar. Terangkan nilai lain yang
diamalkan oleh Amy. (3m)

……………………………………………………………………………………..…
………………………………………………………………………………………
………………..………………………………………………………………………
…………………………………...…………………...………………………………

Ali mengalami kecacatan anggota badan. Selain nilai rasional, terangkan dua nilai
murni yang boleh dicontohi daripada Ali sehingga mencapai kejayaan dalam
bidang pelajaran. (4m)

(i) ..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
(ii) ..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

55
5

Terangkan nilai yang perlu diamalkan oleh orang ramai untuk mengatasi kes
seperti dalam gambar. (4m)

(i) ..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
(ii) ..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

6
Anda merupakan ketua rombongan dalam acara lawatan. Ketika dalam
perjalanan, anda membenarkan beberapa orang peserta rombongan yang
beragama Islam menunaikan solat kerana telah masuk waktu solat.

Jelaskan sebab tindakan anda berdasarkan nilai murni. (4m)

(i) ..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
(ii) ..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

56
7

Terangkan nilai yang perlu diamalkan oleh remaja supaya tidak terlibat dalam
gejala lumba haram. (3m)

……………………………………………………………………………………..…
…………………………………………………….…………………………………
………………..………………………………………………………………………
…………………………………...…………………...………………………………

Selain nilai rasional dan nilai bertanggungjawab, terangkan nilai yang patut
diamalkan oleh anggota negara ASEAN. (3m)

……………………………………………………………………………………..…
………………………………………………………………………………………
………………..………………………………………………………………………
…………………………………...…………………...………………………………

57
9 Apakah kesan sekiranya seseorang tidak mempunyai matlamat hidup? Beri komen
anda berdasarkan nilai murni yang anda pelajari. (3m)

……………………………………………………………………………………..…
………………………………………………………………………………………
………………..………………………………………………………………………
…………………………………...…………………...………………………………

10
JOHOR BHARU, Johor: kerjasama dua hala antara Malaysia dan Singapura
akan diteruskan untuk kepentingan dan manfaat rakyat kedua-dua negara
termasuk cadangan untuk memanjangkan waktu operasi di Kompleks
Kastam, Imigresen dan Kuarantin ( CIQ ) bagi melancarkan keadaan trafik
dan urusan keluar masuk di sempadan.
Huraikan kebaikan yang dapat diperolehi daripada kerjasama ini berdasarkan nilai
murni. (3m)
……………………………………………………………………………………..…
………………………………………………………………………………………
………………..………………………………………………………………………
…………………………………...…………………...………………………………
BAHAGIAN C
RESPON + ALASAN

Apakah perasaan anda jika anda merupakan antara seorang penerima anugerah?
Beri dua alasan. (3m)

…………………………..…………………………………..………………………
………………………………………………..……..………………………………
…………………………………………………………………….….…………..…
……………………………………………………………………………………

58
2

Sebagai rakyat Malaysia, apakah reaksi anda terhadap kejayaan atlet Malaysia
dalam sukan antarabangsa? Beri alasan. (3m)
…………………………..…………………………………..………………………
………………………………………………..……..………………………………
…………………………………………………………………….….…………..…
………………………………………………………………………………………

Nyatakan perasaan anda sekiranya kejadian gempa bumi melanda negara kita.
Terangkan cara untuk membantu mangsa gempa bumi. (3m)

…………………………..…………………………………..………………………
………………………………………………..……..………………………………
…………………………………………………………………….….…………..…
………………………………………………………………………………………

59
4

Sekiranya keluarga anda turut terlibat dalam kemalangan tersebut, apakah perasaan
anda? Terangkan tindakan anda sekiranya anda ternampak kejadian tersebut. (3m)

…………………………..…………………………………..………………………
………………………………………………..……..………………………………
…………………………………………………………………….….…………..…
………………………………………………………………………………………

Setujukah anda dengan pelaksanaan aktiviti tersebut? Jelaskan kebaikan aktiviti

tersebut. (4m)
…………………………..…………………………………..………………………
………………………………………………..……..………………………………
…………………………………………………………………….….…………..…
………………………………………………………………………………………
………………………………………………..……………………………..………

60
 BAHAGIAN D
PENDIRIAN + NILAI + JAWAPAN
1

Bolehkah tragedi banjir kilat dielakkan daripada terus berulang? Beri hujah anda
secara terperinci berdasarkan nilai murni yang dipelajari. (4m)

…………………………..…………………………………..…………………………
……………………………………………..……..……………………………………
……………………………………………………………….….…………..…………
…………………………………………………………………………………………
……………………………………..……………………………..……………………
………………………………………………………………………………………
2 2 Thomas membersihkan taman permainan di kawasan perumahannya. Selepas itu,
Thomas membakar daun kering yang telah dikumpul. Patutkah Thomas membakar
daun kering tersebut. Terangkan alasan anda berdasarkan nilai murni yang
dipelajari. (3m)

…………………………..…………………………………..…………………………
……………………………………………..……..……………………………………
……………………………………………………………….….…………..…………
…………………………………………………………………………………………

61
3

Setujukah anda dengan tindakan sekumpulan pekerja tersebut menuntut gaji seperti
yang ditunjukkan dalam gambar? Berikan alasan berdasarkan nilai. (3m)

…………………………..…………………………………..…………………………
……………………………………………..……..……………………………………
……………………………………………………………….….…………..…………
…………………………………………………………………………………………

4 Ramai ibu bapa tidak menghantar anak ke sekolah disebabkan pandemik COVID-
19. Wajarkah tindakan ibu bapa? Berikan alasan anda berdasarkan nilai murni. (4m)

…………………………..…………………………………..…………………………
……………………………………………..……..……………………………………
……………………………………………………………….….…………..…………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

62
 BAHAGIAN E
TINDAKAN

Kes-kes demam denggi semakin meningkat dan membimbangkan sehingga meragut

banyak nyawa. Apakah usaha yang boleh diambil oleh kerajaan tentang isu tersebut?
(3m)

…………………………..…………………………………..…………………………
……………..………………………………..……..…………………………………
………………………………..………………………………….….…………..……
…………………………………………………..……………………………………

Anda sedang menunggu bas sekolah untuk pulang ke rumah. Tiba-tiba anda
ternampak kejadian seperti dalam gambar di atas. Jelaskan tindakan anda. (3m)
…………………………..…………………………………..…………………..……
………………………………………………..……..…………………………………
……………..…………………………………………………….….…………..……
…………………………………..……………………………………………………

63
3

Huraikan tindakan ibu bapa untuk mengelakkan anak-anak terjebak dalam gejala
sosial seperti di atas. (3m)

…………………………..…………………………………..…………………..……
………………………………………………..……..…………………………………
……………..…………………………………………………….….…………..……
…………………………………..……………………………………………………
……………………….……………………..…………………………………………

Cadangkan cara-cara yang boleh dilakukan oleh pihak sekolah supaya pelajar-
pelajar mematuhi peraturan sekolah. (2m)

(i) …………………………………………………………………..……………
…………………………………………………………………………………
(ii) ………………………………………………………………………………..
..………………………………………………………………………………

64
 BAHAGIAN F
RUMUSAN / KESIMPULAN / GENERALISASI

1
Encik, kenapa buang sampah ke dalam
sungai?
Alamak….

Apakah rumusan yang boleh dibuat daripada gambar di atas? (1m)

…………………………..…………………………………..…………………..……
………………………………………………..……..………………………………

Apakah kesimpulan yang dapat anda nyatakan daripada gambar tersebut? (1m)

…………………………..…………………………………..…………………..……
………………………………………………..……..………………………………

65
3
Hak Pengguna
- Mendapat keselamatan
- Mendapat meklumat
- Mendapat ganti rugi

Apakah generalisasi yang boleh dibuat daripada keseluruhan maklumat

…………………………..…………………………………..…………………..……
tersebut ? (1m)
………………………………………………..……..………………………………
………………..…………………………………………………….….…………..…

Berikan kesimpulan daripada poster tersebut. (1m)

…………………………..…………………………………..…………………..……
………………………………………………..……..………………………………

66
 BAHAGIAN G
PENGETAHUAN AM / FAKTA

1 Namakan dua pertubuhan antarabangsa yang disertai oleh Malaysia. (2m)

(i) ………………………………….……………………………………………
(ii) …………………………………………………….…………………………

2 Selain agama Buddha, berikan dua agama lain yang menggalakkan penganutnya
mengamalkan nilai kesederhanaan dalam kehidupan. (2m)
(i) ………………………………….……………………………………………
(ii) …………………………………………………….…………………………

3 Namakan dua agensi yang membela kebajikan pekerja. (2m)

(i) ………………………………….……………………………………………
(ii) …………………………………………………….…………………………

4 Namakan tiga agensi yang menjaga kepentingan pengguna. (3m)

(i) ………………………………………………………………………………
(ii) ………………………………………………………………………………
(iii) ………………………………………………………………………………

5 Apakah dasar yang digubal oleh kerajaan yang bertujuan menyatupadukan rakyat ?
(4m)

(i) ………………………………….……………………………………………
(ii) …………………………………………………….…………………………
(iii) ……………….………………………………………………………………
(iv) ………………………………………………………………………………

67
6 Berikan contoh permainan tradisional. (3m)

(i) ………………………………….……………………………………………
(ii) …………………………………………………….…………………………
(iii) ……………….………………………………………………………………

7 Berikan tiga contoh pakaian tradisional. (3m)

(i) ………………………………….……………………………………………
(ii) …………………………………………………….…………………………
(iii) ……………….………………………………………………………………

8 Siapakah nama tokoh wanita yang memberi sumbangan dalam bidang ekonomi di
Malaysia. (1m)
……………………..…………………………………………………………………

9 Berikan dua tempat ekopelancongan di Malaysia. (2 m)

(i) ………………………………….……………………………………………
(ii) …………………………………………………….…………………………

10 Nyatakan Perdana Menteri Malaysia yang diberi gelaran Bapa Pemodenan Negara.
(1m)

…………………………...…………………………………………………………

68
 BIJAK MORAL 1
BAHAGIAN A [80 markah]
Arahan : Jawab semua soalan

1. Poster berikut berkaitan dengan progam yang dijalankan oleh Kementerian

Pendidikan Malaysia.

(a) Terangkan dua nilai yang ingin diterapkan dalam diri murid menerusi program
tersebut. [4 markah]

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

(b) Jelaskan dua cara pihak sekolah dapat menjayakan program di atas. [2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

69
(c) Peti Aduan Disiplin Murid diwujudkan di sekolah. Bagaimanakah murid dapat
menggunakan peti tersebut untuk membantu pihak sekolah mengurangkan masalah
disiplin murid? [4 markah]

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

70
2. Situasi berikut berkaitan dengan keadaan di rumah Kit Wai.

Bapa Kit Wai selalu balik malam dalam keadaan mabuk. Dia selalu
memarahi dan memukul isterinya. Ibu Kit Wai hanya mendiamkan
diri dan masih menyediakan makanan dan minuman untuk keluarga.

(a) Jelaskan perasaan Kit Wai dalam situasi di atas. [3 markah]

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

(b) Jelaskan satu nilai yang ditunjukkan oleh ibu Kit Wai selain daripada nilai bidang
perkembangan diri. [3 markah]

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

(c) Anda adalah jiran Kit Wai. Apakah tindakan yang wajar anda lakukan bagi
membantu Kit Wai menangani masalah tersebut? Kemukakan alasan anda.
[4 markah]

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

71
3. Maklumat berikut berkaitan dengan satu kempen kesedaran kepada masyarkat.

(a) Selain nilai rasional dan bertanggungjawab, huraikan nilai lain yang dapat dipupuk
melalui kempen tersebut ? [3 markah]

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

(b) Mengapakah anda perlu menyokong kempen tersebut? [4 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iv) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

72
(c) Pada pendapat anda, adakah kempen ini berjaya dilaksanakan? [3 markah]

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

73
4. Gambar di bawah menunjukkan pertandingan sukan lasak peringkat antarabangsa
yang dianjurkan oleh Malaysia.

(a) Namakan sukan lasak tersebut. [1 markah]

………………………………………………………………………………………..

(b) Selain daripada nilai berkaitan dengan perkembangan diri, huraikan nilai lain yang
diamalkan oleh peserta Malaysia yang menyertai pertandingan tersebut. [3 markah]

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

74
(c) Pada pendapat anda, mengapakah Malaysia menganjurkan pertandingan tersebut?
[3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(d) Anda terpilih untuk menyertai aktiviti sukan lasak tetapi dilarang oleh ibu bapa
anda. Apakah keputusan anda? Beri alasan. [3 markah]

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

75
5. Maklumat berikut berkaitan dengan satu hak kanak-kanak.

(a) Mengapakah hak tersebut penting kepada kanak-kanak ? [3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(b) Situasi di bawah menunjukkan luahan hati seorang kanak-kanak.

Kenapalah nasibku
malang. Kawan-kawan
dapat ke sekolah tapi saya
tidak….Hmmmmmmm…

76
 Ibu bapa kanak-kanak tersebut tidak hantar anak ke sekolah disebabkan oleh faktor
kemiskinan. Wajarkah ibu bapa berbuat demikian? [4 markah]

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

(c) Situasi di 5(b) berkaitan dengan nilai melindungi hak kanak-kanak. Jelaskan
maksud nilai tersebut berdasarkan situasi di atas. [2 markah]

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

(d) Nyatakan satu akta yang melindungi kanak-kanak ? [1 markah]

………………………………………………………………………………………

77
6. Berikut adalah tajuk berita berkaitan dengan hak pengguna.

KUALA LUMPUR - Tidak ramai pengguna sedar dan tahu yang mereka
mempunyai hak dalam isu kepenggunaan.Ketua Setiausaha Kementerian
Perdagangan Dalam Negeri dan Hal Ehwal Pengguna (KPDNHEP), Datuk
Muez Abdul Aziz berkata, senario itu menyebabkan mereka mudah menjadi
mangsa kepada peniaga yang tidak bertanggungjawab dan tidak beretika.

Sumber : BERITA NASIONAL 29 November 2019

MAKLUMAT 1

MAKLUMAT 2

(a) Berdasarkan Maklumat 1, senaraikan dua hak pengguna. [2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(b) Pihak KPDNHEP telah mengamalkan nilai melindungi hak pengguna. Jelaskan
maksud nilai tersebut. [2 markah]

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

78
(c) Bagaimanakah kerajaan dapat mengatasi masalah yang dinyatakan di maklumat 2?
[3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(d) Anda membeli sepasang kasut sukan berjenama secara atas talian. Setelah
menerima bungkusan tersebut, anda dapati saiz dan warna kasut sukan yang dibeli
tidak seperti yang dipesan. Sebagai pengguna yang bijak, jelaskan tindakan yang
perlu anda lakukan. [3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iv) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

79
7. Maklumat berikut berkaitan dengan sebaran fitnah di media sosial.

Penggunaan media sosial oleh segelintir pengguna siber untuk menabur

fitnah terhadap pihak lain semakin menjadi-jadi disebabkan perkembangan
teknologi maklumat tanpa sempadan yang semakin meluas pada masa kini.
Contohnya melemparkan tuduhan palsu dan khabar angin menerusi khidmat
pesanan ringkas.

(a) Pengguna siber perlu mengamalkan nilai kebebasan bersuara. Jelaskan maksud nilai
tersebut. [2 markah]

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

80
(b) Mengapakah sesetengah pengguna siber suka melemparkan fitnah? [3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(c) Sekiranya anda menerima satu mesej yang mecurigakan, bagaimanakah anda
menangani situasi tersebut? [3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(d) Jelaskan kesan sekiranya sebaran fitnah tidak ditangani. [2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

81
8. Maklumat berikut berkaitan dengan pertubuhan antarabangsa yang dianggotai oleh
Malaysia.

KOMANWEL Pertubuhan negara-negara merdeka yang

pernah dijajah oleh Britain
NAM Pergerakan Negara-negara Berkecuali / Non
Aligned Movement
OIC X

(a) Apakah X ? [1 markah]

………………………………………………………………………………………

(b) Nyatakan prinsip yang pernah menjadi pegangan pertubuhan NAM untuk
menjamin kesejahteraan sejagat. [3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(c) Terangkan nilai yang perlu diamalkan oleh pemimpin negara-negara anggota
pertubuhan antarabangsa dalam melaksanakan kerjasama pelbagai bidang.
[4 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

82
(d) Nyatakan kepentingan menyelesaikan konflik antara negara melalui rundingan.
[2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

83
 BAHAGIAN B (20 markah)
Arahan : Jawab dua soalan sahaja.

9. Gambar di bawah menunjukkan keadaan yang berlaku dalam kehidupan sebuah

keluarga.

Puan Goh menetapkan peraturan bahawa penggunaan gajet adalah dilarang di meja
makan. Mengapakah Puan Goh berbuat demikian? Jawapan anda perlu dsokong dengan
nilai-nilai murni. [10 markah]

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

84
10. Maklumat berikut berkaitan dengan pinjaman Perbadanan Tabung Pendidikan Tinggi
Nasional (PTPTN) tidak dibayar.

Jelaskan kesan terhadap masyarakat dan negara jika situasi tersebut tidak diatasi segera.
Beri jawapan anda berdasarkan nilai-nilai murni yang dipelajari. [10 markah]

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
85
11. Gambar di bawah menunjukkan perkhidmatan e-hailing yang terdapat di Malaysia.

Kewujudan perkhidmatan e-hailing menyediakan perkhidmatan yang sama seperti teksi.

Huraikan kebaikan perkhidmatan e-hailing. Jawapan anda perlu disokong dengan nilai-
nilai murni. [10 markah]

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………….

86
 BIJAK MORAL 2
BAHAGIAN A [80 markah]
Arahan : Jawab semua soalan

1. Gambar di bawah menunjukkan Raju yang sedang membantu bapanya.

(a) Selain nilai rasional dan nilai bertanggungjawab, terangkan dua nilai lain yang
diamalkan oleh Raju. [4 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(b) Huraikan kebaikan tindakan Raju terhadap keluarganya. [3 markah]

………………………………………………………………………………..………
………………………………………………………………………..………………
………………………………………………………………..………………………
……………………………………………………………………………………….

87
(c) Nyatakan cara lain anda menunjukkan kasih sayang kepada bapa. [3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

88
2. Maklumat berikut berkaitan dengan diari Alan.

18 Feb 2020 Aku sedih dengan keadaan Vimal. Ibunya merupakan

seorang ibu tunggal.Baru-baru ini, iIbunya diserang
strok dan lumpuh separuh badan. Semua adiknya masih
belajar di sekolah rendah. Vimal bercadang untuk
berhenti sekolah untuk meringankan beban ibunya
namun dihalang oleh ibunya.
25 Feb 2020 Vimal berasa sungguh tertekan kerana sewa rumah
sudah tertunggak selama tiga bulan. Tuan rumah telah
memberi amaran untuk keluar rumah. Aku minta ayah
membantu tetapi ditolak.
27 Feb 2020 Ayah menyerahkan RM1000 untuk dimasukkan ke
akaun aku sebagai simpanan. Aku terus menyerahkan
kesemua wang tersebut kepada Vimal. Aku tak
sanggup melihat Vimal sekeluarga dihalau keluar dari
rumah. Aku beritahu Vimal itu semua derma ikhlas
sebagai sahabat.

(a) Mengapakah ibu Vimal tidak setuju anaknya berhenti sekolah? [2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(b) Sekiranya anda berada dalam situasi Vimal, bagaimanakah anda mengatasi masalah
yang dihadapinya? [2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

89
(c) Kita tidak patut contohi sikap ayah Alan. Kemukakan alasan anda. [2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(d) Berdasarkan diari di atas, wajarkah Alan bertindak sedemikian? Beri alasan anda
berdasarkan satu nilai murni. [4 markah]

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

90
3. Maklumat berikut berkaitan dengan teknologi mesra alam.

Rakyat Malaysia yang berinovatif telah menyahut seruan kerajaan

dengan menghasilkan ciptaan-ciptaan baru yang menggunakan
teknologi mesra alam.

MAKLUMAT 1

Lampu hiasan yang Kontena terpakai diubahsuai menjadi

menggunakan tenaga solar rumah

MAKLUMAT 2

(a) Bagaimanakah masyarakat membantu mengekalkan sumber semula jadi negara?

[4 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iv) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(b) Namakan satu dasar berkaitan alam sekitar. [1 markah]

………………………………………………………………………………………..

91
(c) Jelaskan manfaat ciptaan-ciptaan baru teknologi mesra alam kepada manusia
berdasarkan satu nilai murni yang dipelajari. [4 markah]

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

(d) Apakah generalisasi yang dapat anda nyatakan daripada keseluruhan maklumat
yang diberi? [1 markah]

……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….

92
4. Gambar menunjukkan situasi yang berlaku semasa penjajahan di Tanah Melayu,
Sarawak dan Sabah.

(a) Jelaskan pengajaran yang boleh diambil oleh rakyat Malaysia daripada peristiwa
penjajahan tersebut. [3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(b) Pada pendapat anda, bagaimanakah bentuk penjajahan ekonomi dapat dielakkan
daripada berlaku ? [3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

93
(c) Jelaskan nilai yang perlu diamalkan oleh rakyat Malaysia untuk membebaskan
negara daripada penjajahan. [4 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………….
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

94
5. Maklumat berikut berkaitan dengan wanita dan tenaga solar.

KAMPUNG TIADA ELEKTRIK DORONG BELAJAR PASANG

SOLAR PANEL

KOTA KINABALU: Kegigihan seorang wanita yang inginkan

kampungnya menikmati bekalan elektrik membuatkan Inggai
Suging, 55, seorang petani dan suri rumah sanggup menjalani
kursus cara pemasangan solar panel di India selama enam bulan.
Wanita yang berasal dari Kampung Paus, Ranau itu menerima
Anugerah Wanita Cemerlang dalam majlis Sambutan Hari Wanita
Peringkat Negeri Sabah bertempat di Sabah International
Convention Centre ( SICC ), baru-baru ini.

Sumber: Berita Harian ,

16 Mac 2020

(a) Wanita tersebut telah mengamalkan nilai rasional dan bertanggungjawab.

Terangkan nilai lain yang diamalkan oleh beliau. [4 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(b) Apakah tenaga lain yang boleh diperbaharui selain tenaga solar? [1 markah]

………………………………………………………………………………………

95
(c) Pada pendapat anda, mengapakah Inggai Suging diberikan Anugerah Wanita
Cemerlang? [3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(d) Bagaimanakah anda menghargai wanita yang telah berjasa kepada anda?
[2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

96
6. Gambar di bawah berkaitan dengan kes buli ke atas Hanafi.

(a) Mengapakah Hanafi tidak berani melawan apabila dibuli? [2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(b) Jelaskan kesan kepada Hanafi jika dia terus membiarkan dirinya dibuli. [2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

97
(c) Andaikan anda berada dalam situasi Hanafi, apakah tindakan wajar yang boleh
anda lakukan untuk membantu Hanafi? Jelaskan jawapan anda berdasarkan satu
nilai murni yang diamalkan. [3 markah]

………………………………………………………………………………..………
………………………………………………………………………..………………
………………………………………………………………..………………………
………………………………………………………..………………………………

(d) Pada pendapat anda, apakah punca-punca pembuli melakukan kes buli di sekolah?
[3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

98
7. Maklumat berikut berkaitan dengan kebebasan beragama yang termaktub dalam
Perlembagaan Persekutuan di Malaysia.

 Setiap individu berhak menganut dan mengamalkan

tuntutan agama masing-masing
 Islam adalah agama bagi Persekutuan
 Setiap kumpulan agama berhak menguruskan hal ehwal
agama mereka sendiri dan dibenar menubuhkan dan
menyelenggarakan yayasan bagi maksud agama dan
khairat
 Undang-undang negeri dan persekutuan berhak
mengenakan sekatan terhadap pengembangan apa jua
agama kepada penganut agama Islam.

(a) Mengapakah maklumat tentang perkara di atas termaktub dengan jelas dalam
Perlembagaan Persekutuan? [3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(b) Selain nilai kebebasan beragama dan nilai kepercayaan kepada Tuhan, terangkan
dua nilai yang diamalkan oleh kerajaan. [4 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

99
(c) Semasa lawatan ke Gudwara, guru pengiring mengingatkan anda dan rakan-rakan
supaya mematuhi peraturan ketika berada di sana.

Jelaskan tiga peraturan umum yang patut dipatuhi oleh anda dan rakan-rakan.
[3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

100
8. Berikut adalah kerjasama negara-negara yang menganggotai Persatuan Negara-
negara Asia Tenggara (ASEAN) dalam bidang kebudayaan.

 Pertukaran program televisyen

 Pembanterasan buta huruf
 Kongres pemuda ASEAN
 Festival lagu ASEAN

(a) Selain negara Malaysia, nyatakan dua buah negara anggota ASEAN. [2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..

(b) Selain nilai rasional dan bertanggungjawab, huraikan nilai yang dapat dipupuk
daripada kerjasama di atas. [3 markah]

………………………………………………………………………………..………
………………………………………………………………………..………………
………………………………………………………………..………………………
………………………………………………………..………………………………

(c) Jelaskan tiga manfaat kerjasama dalam bidang kebudayaan kepada negara-negara
anggota ASEAN. [3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

101
(d) Beri contoh kerjasama negara-negara ASEAN dalam bidang berikut: [2 markah]

(i) Pendidikan

………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………

(ii) Ekonomi

………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………

102
 BAHAGIAN B (20 markah)
Arahan : Jawab dua soalan sahaja.

9. Gambar berikut berkaitan dengan budaya swafoto dalam kehidupan.

Wajarkan budaya swafoto diamalkan dalam kehidupan seharian ? Beri hujah anda
berdasarkan nilai-nilai murni yang dipelajari.[10 markah]

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

103
10. Maklumat di bawah menunjukkan situasi yang dialami oleh Robert.

Robert seorang pekerja yang setia dan telah berkhidmat selama 30 tahun di
syarikat ABJJ. Isterinya terlibat dalam kemalangan jalan raya dan perlu menjalani
pembedahan segera untuk menyelamatkan nyawanya. Dia terdesak menggunakan
wang syarikat bernilai RM100 ribu tanpa kebenaran.

Patutkah Robert menggunakan wang syarikat tanpa kebenaran? Beri hujah anda secara
terperinci berdasarkan nilai-nilai murni yang dipelajari. [10 markah]

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

104
11. Gambar menunjukkan perayaan pelbagai kaum di Malaysia.

Pada pendapat anda, mengapakah rakyat Malaysia menerima baik sambutan perayaan
tersebut? Huraikan jawapan anda berdasarkan nilai-nilai murni yang dipelajari.
[10 markah]

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

105
 BIJAK MORAL 3
BAHAGIAN A [80 markah]
Arahan : Jawab semua soalan

1. Gambar-gambar di bawah berkaitan dengan gaya makan orang ramai masa kini.

Makan di rumah Makan di restoran

(a) Anda lebih gemar makan di rumah atau makan di restoran ? Berikan alasan anda.
[4 markah]

…………………………………………..........…………………………...…………
………...………….…………………….....................................................................
……………………………………...……………………………………......………
……...………….……………………........................................................................

(b) Huraikan dua kesan negatif sekiranya kerap makan di restoran. [4 markah]

(i) …………………………………………………………………..……...…
……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
(ii) ……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………

(c) Nyatakan dua jenis makanan tradisional rakyat Malaysia. [2 markah]

(i) …………………………………...………………………………..………
(ii) ………………………………………………………………………….…

106
2. Gambar di bawah menunjukkan aktiviti perkhemahan keluarga Encik Masrin.

(a) Keluarga Encik Masrin berasa seronok dan gembira dengan perkhemahan keluarga.
Beri dua alasan mengapa mereka berasa sedemikian. [4 markah]

(i) …………………………………………………………………..………...
…………………………………………………………….………………
(ii) …………………………………………………………….………………
…………………………………………………………….………………

(b) Terangkan satu akibat jika nilai kasih sayang terhadap keluarga tidak diamalkan
oleh Encik Masrin sekeluarga. [2 markah]

…………………….....……………………………………………………………
……………………………….……………………………………………………….
…………………………………………………………………………………

(c) Anak sulung Encik Masrin keberatan untuk mengikuti aktiviti keluarga tersebut.
Dia memberitahu hasrat kepada ayahnya dengan alasan ingin membuat ulangkaji
menghadapi peperiksaan.Wajarkah tindakan anak Encik Masrin? Huraikan hujah-
hujah anda. [4 markah]

……………………..……………………………………………….……..…....……
……………………………….……………………………………………………….
……………….……………………..………………………………….……….........
……………………………….…………………………………………………….....
......................................................................................................................................

107
3. Berikut adalah berkaitan dengan kempen alam sekitar.

Hari Bumi
Kempen Padam Lampu Dalam 1
jam

(a) Selain kempen Padam Lampu Dalam 1 Jam, cadangkan tiga aktiviti yang boleh
dijalankan sempena Hari Bumi. [3 markah]

(i) …………………………………………………………………..………...
(ii) ………………………………………………………………………….…
(iii) …………………………………………………………………..……...…

(b) Cadangkan tiga usaha untuk mengelakkan kejadian bencana alam akibat perbuatan
manusia mengeksploitasi alam ini. [3 markah]

(i) …………………………………………...………………………..………
……………………………………………….……………………………
(ii) ………………………………………………….…………………………
…………………………………………………….………………………
(iii) ……………………………………………………….……………………
………………………………………………………….…………………

(c) Ramalkan dua kesan jika rakyat tidak peka terhadap masalah alam sekitar yang
semakin tercemar. [4 markah]

(i) ………………………………………………...…………………..………
……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
(ii) ……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………

108
4. Gambar di bawah menunjukkan perhimpunan mingguan sekolah.

(a) Selain nilai rasional dan bertanggungjawab, nyatakan dua nilai yang dapat
diterapkan melalui perhimpunan mingguan sekolah. [4 markah]

(i) …………………………………………………………………..…...……
………………………………………………………….…………………
…………………………………………….………………………………
(ii) …………………………………………………………………...………..
…………………………………………………………………….………
……………………………………………………………………….……

(b) Nyatakan dua peraturan semasa perhimpunan mingguan sekolah diadakan.

[2 markah]

(i) ………………………………………………...…………………..………
………………………………………………………….…………………
(ii) ………………………………………………………………….…………
…………………………………………………………………….………

109
(c) Pada pendapat anda, apakah kebaikan mengadakan perhimpunan mingguan
sekolah? [2 markah]

(i) ………………………………………………………...…………..………
……………………………………………………………….……………
(ii) ………………………………………………………………….…………
…………………………………………………………………….………

(d) “Pelajar-pelajar hanya sekadar melafazkan ikrar Prinsip Rukun Negara tetapi tidak
menghayatinya.” Setujukah anda dengan pernyataan ini? Berikan alasan anda. [2
markah]

……………………..…...…………………………………………………..…..……
…………………………………….…………………………………………………
……………………………….………………………………………………………

110
5. Berikut adalah keratan akhbar tentang gaya hidup masyarakat kini.

Kota Kinabalu, 13 April : Gaya hidup tidak sihat masih jadi masalah
utama dalam penjagaan kesihatan masyarakat kini.

Sumber: Harian Ekspres

(a) Nyatakan tiga sebab masyarakat kini lebih cenderung kepada gaya hidup tidak
sihat. [3 markah]

.………………...………………………..……...……………………………………
……...………….……………………................................................................
…………………………...………...……………………………………...…………
………...………….…………………….............................................................

(b) Masyarakat kini patut amalkan gaya hidup sihat. Huraikan dua alasan berdasarkan
nilai-nilai murni. [4 markah]

(i) …………………………………………...………………………..………
……………………………………………………….……………………
…………………………………………………………….………………
(ii) ………………………………………………………………….…………
…………………………………………………………………….………
…………………………………………………………………….………

(c) Nyatakan tiga amalan gaya hidup sihat. [3 markah]

(i) ……………………………………………...……………………..………
………………………………………………………….…………………
(ii) ……………………………………………………………….……………
………………………………………………………………….…………
(iii) ………………………………………………………………….…………
…………………………………………………………………….………

111
 6. Berikut adalah perayaan-perayaan di Malaysia.

Hari Wesak
Hari Vaisakhi
Krismas

PERAYAAN
RAKYAT
Tahun MALAYSIA Hari Raya
Baru Cina Puasa

Thaipusam

(a) Selain nilai bidang perkembangan diri, nyatakan dua nilai yang diamalkan oleh
rakyat Malaysia berdasarkan rajah di atas. [2 markah]

(i) ……………………………………………………………..……..……….
(ii) …………………………………………………………………………….

(b) Huraikan dua kebaikan menyambut perayaan bersama-sama dengan kaum lain.
[4 markah]

(i) ………………………………………………...…………………..…………
…………………………….….…………………………………...…………
………………………………………………………………………….……
(ii) ……………………………………………………………………………..…
………………………………………………………………..………………
…………………………………………………………………….…….……

112
(c) Jelaskan dua cara untuk merapatkan hubungan berbilang kaum ketika sambutan
perayaan besar seperti di atas. [4 markah]

(i) …………………………………………………...………………..…………
…………………………….….…………………...…………………………
………………………………………………………….……………………
(ii) ……………………………………………………………………………..…
……………………………………………………………………………….
………………………………………………………….……………………

113
7. Berikut adalah petikan akhbar tentang masalah obesiti dalam kalangan pelajar.

Petaling Jaya, 17 April- Mulai sekarang indeks jisim badan (BMI) setiap
pelajar akan direkodkan dalam Kad Laporan Prestasi oleh guru kelas untuk
perhatian ibu bapa. Arahan serta merta dibuat oleh kerajaan dalam usaha
menangani peningkatan masalah berat badan dan obesiti dalam kalangan
rakyat.

(a) Terangkan cara-cara mengurangkan masalah obesiti berdasarkan nilai-nilai murni.

[4 markah]

(i) ………………………………………………...…………………..…………
………………………………….….…………………………………...……
………………………………………………………………….………….…
(ii) ……………………………………………………………………………..…
………………..…………………………..………………………….………
…………………….…………………………..………………………….….

(b) Nyatakan dua aktiviti yang boleh dilakukan untuk elak obesiti. [2 markah]

(i) …………………………………...………………………………..………….
……………………………………….……………………………………….
(ii) ………………………………………….…………………………………….
………………………………………………………………………………..

(c ) Penggunaan pil pelangsing adalah kaedah popular dalam usaha melangsingkan

badan. Setujukah anda kaedah tersebut digunakan?
Berikan sebab anda. [4 markah]

……….…………………….…………………..………………………………….
……………….…………………..………...……………………………………...
……….…………………….……………………………………...………………
……………….…………………..………...……………………………………...
……….…………………….……………………………………...………………
……………….…………………..………………………………....……………..

114
8. Situasi di bawah berkaitan dengan kebajikan pekerja.

Encik Rizal telah menerima surat pemberhentian kerja

daripada majikannya yang berkuatkuasa dengan serta merta.
Encik Rizal hanya mendapat gaji bulanan sahaja tanpa apa-
apa pampasan. Dia telah berjumpa dengan majikannya untuk
mendapatkan penjelasan. Jawapan yang diterima ialah
masalah ekonomi syarikat dan kos pengurusan yang semakin
meningkat. Untuk meringkankan kos syarikat, pekerja
syarikat terpaksa dikurangkan.

(a) Jelaskan nilai yang harus diamalkan oleh pengurus Encik Singh. [3 markah]

…………………………………………………………………..…………...………
……………………………………………………………………………….………
…………………………………………………………………………….…………
………………………………………………………………………….…

(b) Jika anda adalah majikan syarikat, bagaimanakah anda menghargai sumbangan
para pekerja anda. [2 markah]

(i) ……………………………...……………………………………..………
………………………………………….…………………………………
(ii) ……………………………………………….……………………………
…………………………………………………….………………………

(c) Nyatakan akta yang membela kebajikan para pekerja. [1 markah]

…………………………………………………………………………………….

115
(d) Nyatakan dua perkara yang terkandung dalam Akta Kerja. [2 markah]

(i) …………………………………………………………………..……...…
…………………………………………………………………………….
(ii) ………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………….…

(e) Nyatakan agensi yang bertanggungjawab membela hak pekerja. [2 markah]

(i) ……………………………………………………………………………
(ii) ……………………………………………………………………………

116
 BAHAGIAN B (20 markah)
Arahan : Jawab dua soalan sahaja.

9. Berikut adalah poster berkaitan dengan pembelian barangan.

Seringkali terdapat poster jualan murah dan tawaran hebat untuk menarik perhatian
pengguna. Huraikan cara-cara untuk menjadi pengguna yang berhemah. Jawapan anda
perlulah berdasarkan nilai-nilai murni. [10 markah]

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………….……………………………….

117
10. Berikut adalah petikan dari sebuah akhbar tempatan.

KENINGAU,15 April – Mahkamah Majistret hari ini menjatuhkan hukuman

membayar denda sebanyak RM10,000 atau tiga bulan penjara kerana
menghina seorang anggota polis trafik dengan perkataan kesat dalam laman
sosialnya.Tertuduh telah melakukan kesalahan di bawah Seksyen 233(1)(a)
Akta Komunikasi Multimedia 1998(Akta 588) dan boleh dihukum di bawah
Seksyen 233(3) Akta yang sama.

Sumber: New Sabah Times

Bincangkan pengajaran yang dapat diperoleh daripada situasi di atas berdasarkan

nilai-nilai murni yang telah dipelajari. [10 markah]

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
……………………………….………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

118
11. Petikan berikut berkaitan meluangkan masa berkualiti dengan keluarga.

“ Masa berkualiti dalam keluarga : Alasan atau Alternatif?

Kita perlu mengamalkan masa berkualiti dengan ahli keluarga kita”
Demikianlah saranan yang sering kita dengar hampir setiap hari. Dalam
mengejar masa dengan urusan seharian, kita tidak lagi mampu untuk
meluangkan banyak masa dengan ahli keluarga yang lain. Untuk itu, masa
berkualiti adalah alternatifnya. “Apa guna meluangkan masa berjam-jam
dengan anak jika ianya tidak diisi dengan perkara-perkara yang bermanfaat?”

Berdasarkan petikan di atas, huraikan kepentingan meluangkan masa kualiti

bersama anggota keluarga berdasarkan nilai-nilai murni. [10 markah]

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

119
 BIJAK MORAL 4
BAHAGIAN A [80 markah]
Arahan : Jawab semua soalan

1. Maklumat berikut berkaitan dengan dilemma yang dihadapi oleh anda selepas
mendapat keputusan SPM.

Keputusan SPM : 3A dan 4B

Pilihan 1 : mencari pekerjaan Pilihan 2 : melanjutkan pelajaran

(a) Apakah pilihan anda ? Berikan alasan. [3 markah]

………………………………………………………………………………..………
………………………………………………………………………..………………
………………………………………………………………..………………………
………………………………………………………..………………………………

(b) Huraikan tindakan yang harus diambil bagi memastikan pilihan yang dibuat dalam
1(a) mencapai matlamat kehidupan anda. [4 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(c) Huraikan satu nilai yang perlu anda amalkan untuk mencapai matlamat kehidupan.
[3 markah]

………………………………………………………………………………..………
………………………………………………………………………..………………
………………………………………………………………..………………………
………………………………………………………..………………………………

120
2. Maklumat berikut berkaitan Perintah Kawalan Pergerakan (PKP) di negara.

Negara kita kini sedang dilanda wabak penyakit yang sangat

merbahaya, iaitu wabak Covid-19. Kerajaan terpaksa
mengeluarkan Perintah Kawalan Pergerakan (PKP) kepada
seluruh rakyatnya agar pandemik ini tidak terus menular dalam
kalangan rakyat. Ramai pihak yang telah terjejas akibat daripada
penularan wabak ini.

(a) Sebagai seorang rakyat Malaysia, bagaimanakah anda boleh membantu kerajaan
dalam usaha memutuskan rantaian penularan pandemik ini? [2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(b) Bagaimanakah kerajaan dapat membantu golongan-golongan yang terjejas dari

segi kewangan akibat PKP? [2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

121
(c) Pada pendapat anda, wajarkah tindakan segelintir ibu bapa tidak menghantar anak
mereka ke sekolah disebabkan kebimbangan jangkitan COVID-19?

Berikan alasan anda dengan berdasarkan nilai moral yang dipelajari.

[4 markah]

………………………………………………………………………………..………
………………………………………………………………………..………………
………………………………………………………………..………………………
………………………………………………………..................................................
………………………………………………………………..………………………
………………………………………………………..................................................

(d) Nyatakan kelebihan pembelajaran atas talian semasa PKP. [2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

122
3. Maklumat berikut berkaitan dengan kehidupan sebuah keluarga.

Mei Hwa berumur 16 tahun. Dia meminta izin ibunya untuk

menghadiri sebuah konsert antarabangsa artis pujaannya. Ibu
bersetuju dengan syarat dia menggunakan wangnya sendiri. Mei
Hwa telah bekerja sambilan untuk membeli tiket ke konsert
tersebut. Namun pada saat-saat akhir, ibunya telah menukar fikiran
dan memintanya untuk membeli uniform sekolah.

Mei Hwa dalam diam-diam meneruskan hasrat menghadiri konsert

tersebut dan menipu ibunya bahawa dia keluar bersiar-siar bersama
rakan-rakan.

Seminggu selepas itu, Mei Hwa memberitahu kakaknya Janice

perkara sebenar. Janice teragak-agak untuk memberitahu tentang hal
adiknya kepada ibu mereka.

(a) Pada pendapat anda, mengapakah ibu Mei Hwa menukar fikiran terhadap hasrat
anaknya ? [3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(b) Wajarkah Janice memberitahu ibu mereka tentang hal sebenar Mei Hwa ?
Kemukakan alasan anda. [3 markah]
………………………………………………………………………………..………
………………………………………………………………………..………………
………………………………………………………………..………………………
………………………………………………………..………………………………

123
(c) Jelaskan kebaikan jika Mei Hwa menurut kata ibunya. [2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(d) Bagaimanakah ibu Mei Hwa memastikan anak-anaknya tidak mengulangi

perbuatan tersebut ?[2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

124
4. Gambar berikut berkaitan dengan pencemaran sungai.

(a) Jelaskan kesan situasi dalam gambar di atas terhadap alam sekitar. [3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(b) Nyatakan dua agensi yang bertanggungjawab untuk memantau dan memastikan
keadaan seperti di gambar di atas bersih. [2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..

125
(c) Ketika anda sedang beriadah di sebuah kawasan tasik, anda ternampak seorang
pelancong membuang sampah di tempat larangan membuang sampah.
Huraikan tindakan anda. [3 markah]

………………………………………………………………………………..………
………………………………………………………………………..………………
……………………………………………………………….………………………
………………………………………………………..………………………………

(d) Anda telah mengamalkan nilai mematuhi peraturan dan undang-undang dalam 4(c).
Jelaskan maksud nilai tersebut. [2 markah]

………………………………………………………………………………..………
………………………………………………………………………..………………
……………………………………………………………….………………………

126
5. Maklumat berikut berkaitan dengan Rukun Negara.

(a) Mengapakah prinsip Kesetiaan Kepada Raja dan Negara dalam Rukun Negara
penting kepada rakyat Malaysia ? [3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(b) Bagaimanakah anda mengamalkan prinsip di 5(a) dalam kehidupan seharian?

[3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

127
(c) Maklumat berikut berkaitan dengan aktiviti yang dilaksanakan sempena sambutan
Hari Kemerdekaan peringkat sekolah.

Sambutan Hari Kemerdekaan Di Peringkat Sekolah

Pertandingan Kelas Patriotik
Deklamasi Sajak Patriotik
Pengibaran Jalur Gemilang

Berjayakah aktiviti tersebut memperkukuh penghayatan nilai patriotisme dalam

kalangan murid sekolah ?

Berikan alasan anda. [4 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

128
6. Maklumat berikut adalah berkaitan dengan pekerja.

(a) Nyatakan hak pekerja yang termaktub dalam Akta Kerja 1955. [2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(b) Jelaskan cara kerajaan menghargai dan mengiktiraf jasa dan sumbangan penjawat
awam kepada negara. [2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(c) Huraikan nilai yang patut diamalkan oleh majikan bagi meningkatkan prestasi
pekerja-pekerjanya. [3 markah]

………………………………………………………………………………..………
………………………………………………………………………..………………
………………………………………………………………..………………………
………………………………………………………..………………………………

129
(d)

Anda menerima notis penamatan kerja yang berkuat kuasa serta merta tanpa
sebarang pampasan. Jelaskan tindakan anda. [3 markah]

………………………………………………………………………………..………
………………………………………………………………………..………………
………………………………………………………………..………………………
………………………………………………………..………………………………

130
7. Situasi di bawah berkaitan dengan ketidakpuasan hati murid-murid terhadap
pengusaha kantin sekolah.

Murid : Cikgu, kami nak anjurkan demonstrasi terhadap pengusaha

kantin yang menjual makanan tak berkualiti dan mahal. Kami
kena berani suarakan pendapat.

Cikgu : Hati-hati sebelum bertindak. Jangan bercakap ikut sedap mulut,

padahal tindakan tersebut tidak wajar. Gunalah saluran yang
betul untuk menangani isu tersebut

(a) Terangkan dua nilai yang ingin dipupuk oleh guru tersebut. [4 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(b) Mengapakah guru tidak bersetuju dengan cadangan murid-muridnya ? [3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

131
(c) Cadangkan tiga cara kepada murid-murid di atas agar dapat menyuarakan rasa
ketidakpuasan hati mereka dengan cara yang betul. [3 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

132
8. Logo berikut berkaitan dengan pertubuhan yang disertai oleh negara Malaysia.

(a) Terangkan persamaan nilai murni yang diamalkan oleh pemimpin-pemimpin

ASEAN dalam hubungan serantau. [4 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(b) Jelaskan faedah yang diperolehi negara dengan menyertai pertubuhan ASEAN.
[4 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iii) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
(iv) ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

(c) Nyatakan dua pertubuhan antarabangsa lain yang dianggotai oleh Malaysia.
[2 markah]

(i) ………………………………………………………………………………..
(ii) ………………………………………………………………………………..

133
 BAHAGIAN B (20 markah)
Arahan : Jawab dua soalan sahaja.

9. Maklumat berikut berkaitan dengan gaya hidup masyarakat.

Sejauh manakah anda mengamalkan cara hidup lestari dan mengamalkan konsep 5R
dalam kehidupan seharian ? Jawapan anda hendaklah disokong dengan contoh yang
sesuai. [10 markah]

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

134
10. Maklumat berikut berkaitan dengan skim penipuan di Malaysia.

Kerajaan mengambil tindakan tegas terhadap penganjur skim-skim tersebut dan

menjalankan kempen kesedaran terhadap orang ramai.
Mengapakah kerajaan bertindak demikian ? Beri hujah anda berdasarkan nilai-nilai
murni yang dipelajari. [10 markah]

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

135
11. Berita berikut berkaitan dengan hukuman di Malaysia.

Dadah: Hukuman mati mungkin dipinda ke

penjara seumur hidup – PM
Malaysiakini
Shakira Buang Diterbitkan 18 Feb 2020

Wajarkah hukuman mati dimansuhkan dan diganti dengan penjara seumur hidup? Beri
alasan anda berdasarkan nilai-nilai murni yang dipelajari. [10 markah]

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

136
 JAWAPAN CELIK MORAL
Bahagian A
Soalan Butiran
1 N1 kerajinan
N2 berdikari
N3 harga diri
N4 rasional
N5 bertanggungjawab
2 N1 harga diri
N2 kesederhanaan
N3 hidup bersama secara aman
N4 toleransi
N5 rasional
N6 bertanggungjawab
N7 mematuhi peraturan dan undang-undang
N8 hemah tinggi
3 N1 kasih sayang
N2 kasih sayang terhadap keluarga
N3 hormat dan taat kepada anggota keluarga
N4 tanggungjawab terhadap keluarga
N5 rasional
N6 bertanggungjawab
4 N1 kasih sayang
N2 bertanggungjawab
N3 rasional
5 N1 menyayangi dan menghargai alam sekitar
N2 peka terhadap isu-isu alam sekitar
N3 kemapanan alam sekitar
N4 keharmonian antara manusia dengan alam sekitar
N5 mematuhi peraturan dan undang-undang
6 N1 menyayangi dan menghargai alam sekitar
N2 keharmonian antara manusia dengan alam sekitar
N3 kemapanan alam sekitar
N4 mematuhi peraturan dan undang-undang
N5 rasional
N6 bertanggungjawab
7 N1 saling membantu dan bekerjasama
N2 berdikari
N3 harga diri
N4 rasional
N5 bertanggungjawab
N6 kerajinan
8 N1 cinta akan negara
N2 taat setia kepada raja dan negara
N3 sanggup berkorban untuk negara
N4 penglibatan diri dalam pembangunan negara

137
 N5 bertanggungjawab
9 N1 toleransi
N2 hidup bersama secara aman
N3 cinta akan negara
N4 saling membantu dan bekerjasama
N5 rasional
N6 bertanggungjawab
10 N1 kepercayaan kepada Tuhan
N2 kasih sayang
N3 penglibatan diri dalam pembangunan negara
N4 rasional
N5 bertanggungjawab
11 N1 mematuhi peraturan dan undang-undang
N2 kasih sayang
N3 rasional
N4 bertanggungjawab
12 N1 toleransi
N2 hidup bersama secara aman
N3 cinta akan negara
N4 rasional
N5 bertanggungjawab
N6 saling membantu dan bekerjasama
13 N1 menyayangi dan menghargai alam sekitar
N2 keharmonian antara manusia dengan alam sekitar
N3 kemapanan alam sekitar
N4 peka terhadap isu-isu alam sekitar
N5 mematuhi peraturan dan undang-undang
14 N1 mematuhi peraturan dan undang-undang
N2 rasional
N3 bertanggungjawab
N4 kasih saying
N5 sikap keterbukaan
15 N1 kebebasan bersuara
N2 kesederhanaan
N3 mematuhi peraturan dan undang-undang
N4 rasional
N5 bertanggungjawab
N6 hidup bersama secara aman
N7 cinta akan negara
Bahagian B
1 N1 kasih sayang
N2 kasih sayang terhadap keluarga
N3 hormat dan taat kepada anggota keluarga
N4 tanggungjawab terhadap keluarga
N5 mengekalkan tradisi kekeluargaan
H1 menjaga datuk yang uzur

138
 H2 menghormati ahli keluarga yang lebih tua
H3 melayan datuk tanpa rungutan
Nota : 1N + 1H
2 N1 kerajinan
N2 berdikari
N3 harga diri
N4 rasional
N5 bertanggungjawab
H1 berusaha membuat ulangkaji
H2 belajar dengan tekun
Nota : 1N + 1H
3 N1 menyayangi dan menghargai alam sekitar
N2 peka terhadap isu-isu alam sekitar
N3 keharmonian antara manusia dengan alam sekitar
N4 mematuhi peraturan dan undang-undang
N5 rasional
N6 bertanggungjawab
H1 buang sampah mengikut kategori 3R
H2 membantu menjaga kebersihan persekitaran
Nota : 1N + 2H
4 N1 kerajinan
N2 berdikari
N3 harga diri
N4 bertanggungjawab
H1 berusaha dengan tekun untuk mencapai kejayaan
H2 tidak menganggap kecacatan sebagai penghalang untuk Berjaya
H3 gigih dan tabah dalam menghadapi cabaran
Nota : 2N + 2H
5 N1 saling membantu dan bekerjasama
N2 mematuhi peraturan dan undang-undang
N3 melindungi hak kanak-kanak
N4 rasional
N5 bertanggungjawab
H1 melaporkan kes penderaan
H2 menegur perbuatan penderaan
H3 memberi bantuan kepada kanak-kanak
Nota : 2N + 2H
6 N1 toleransi
N2 kebebasan beragama
N3 kepercayaan kepada Tuhan
N4 rasional
N5 bertanggungjawab
H1 menghormati amalan agama lain
H2 mengelakkan konflik
H3 menjaga sensitiviti agama lain
Nota : 2N + 2H

139
7 N1 mematuhi peraturan dan undang-undang
N2 kasih sayang
N3 harga diri
N4 rasional
N5 bertanggungjawab
H1 menyedari kesan buruk lumba haram terhadap diri
H2 menjauhi perbuatan yang salah di sisi undang-undang
H4 sentiasa ingati nasihat ibu bapa
Nota : 1N + 2H
8 N1 hidup bersama secara aman
N2 saling membantu dan bekerjasama
N3 saling menghormati antara negara
N4 toleransi
H1 mengeratkan hubungan antara negara dengan mengadakan kerjasama
H2 mengadakan rundingan damai untuk menyelesaikan masalah
Nota : 1N + 2H
9 N1 harga diri
N2 kerajinan
N3 berdikari
N4 rasional
N5 bertanggungjawab
H1 hilang motivasi untuk belajar
H2 tidak dapat mencapai cita-cita
H3 cepat berputus asa jika gagal
H4 habiskan masa dengan aktiviti yang tidak membawa faedah
Nota : 1N + 2H
10 N1 hidup bersama secara aman
N2 saling menghormati antara negara
N3 saling membantu dan bekerjasama
N4 rasional
N5 bertanggungjawab
H1 dapat eratkan hubungan diplomatik
H2 memudahkan birokrasi / prosedur keluar masuk sempadan
H3 dapat bantuan jika diperlukan
Nota : 1N + 2H
Bahagian C
1 F1 Gembira
H1 kejayaan diiktirafkan
H2 meningkatkan imej
H3 usaha selama ini memberikan hasil
2 F1 Bangga
H1naikkan imej negara
H2 menjadi dorongan kepada rakyat Malaysia
3 F1 Sedih
H1 Menjadi sukarelawan dalam pasukan penyelamat
H2 Menderma wang/barang keperluan

140
 H3 Membuat pungutan derma kilat
4 F1 Sedih
H1 Menghubungi ambulans/pihak polis/bomba
H2 Memberikan pertolongan
H3 Menjerit minta pertolongan daripada orang ramai
H4 Membantu kawalan lalu lintas
5 F1 setuju
H1 kerja cepat siap
H2 wujudkan keadaan yang kondusif / selesa
H3 dapat eratkan perhubungan persahabatan
H4 Kelas akan menjadi bersih
H5 dapat memupuk sikap kerjasama antara pelajar
Bahagian D
1 F1 boleh
N1 menyayangi dan menghargai alam sekitar
N2 keharmonian antara manusia dengan alam sekitar
N3 kemapanan alam sekitar
N4 peka terhadap isu-isu alam sekitar
N5 mematuhi peraturan dan undang-undang
N6 rasional
N7 bertanggungjawab
H1 tidak membuang sampah dalam longkang / parit
H2 memperbaiki sistem saliran

ATAU

F2 Tidak boleh
N1 rasional
H1 sikap pentingkan diri sendiri
H2 tidak dapat dielakkan sebab merupakan bencana alam
Nota : 1F + 1N + 2H
2 F1 wajar
N1 rasional
N2 bertanggungjawab
H1 persekitaran lebih bersih
H2 cara mudah dan cepat menghapuskan daun kering
H3 mengurangkan sampah sarap

ATAU

F2 Tidak wajar
N1 menyayangi dan menghargai alam sekitar
N2 keharmonian antara manusia dengan alam sekitar
N3 kemapanan alam sekitar
N4 peka terhadap isu-isu alam sekitar
N5 mematuhi peraturan dan undang-undang

141
 N6 rasional
N7 bertanggungjawab
H1 menyebabkan pencemaran udara
H2 mengganggu keselesaan penduduk sekitar
H3 satu kesalahan membuang pembakaran terbuka
Nota : 1F + 1N + 1H
3 F1 setuju
N1 keadilan
H1 majikan akan membuat penyelesaian segera
H2 mendapat liputan luas/perhatian
H3 dapat mempertahankan kebajikan pekerja

ATAU

F1 tidak setuju
N1 mematuhi peraturan dan undang-undang
N2 hidup bersama secara aman
N3 rasional
N4 bertanggungjawab
H1 mengganggu ketenteraman awam
H2 boleh dikenakan tindakan undang-undang
H3 kemungkinan akan menimbulkan kekecohan
Nota : 1F + 1N + 1H
4 F1 wajar
N1 rasional
N2 kasih sayang
N3 kasih sayang terhadap keluarga
N4 tanggungjawab terhadap keluarga
N5 bertanggungjawab
H1 mengutamakan kesihatan anak
H2 memastikan anak tidak dijangkiti virus
H3 membantu untuk memutuskan rantaian jangkitan
H4 risau anak tidak dapat mematuhi SOP/penjarakan fizikal

ATAU

F2 Tidak wajar
N1 rasional
N2 bertanggungjawab
N3 kerajinan
N4 mematuhi peraturan dan undang-undang
H1 anak ketinggalan pelajaran
H2 kemungkinan akan dikenakan tindakan disiplin
H3 mengelakkan anak menghabiskan masa dengan aktiviti tidak berfaedah
H4 membentuk sikap malas anak
Nota : 1F + 1N + 2H

142
 Bahagian E
1 F1 mengadakan kempen kesedaran / ceramah bahaya deman denggi /
membuat pemeriksaan
H1 mengurangkan kes deman denggi
H2 meningkatkan kesihatan orang ramai
Nota : 1F + 2H
2 F1 menegur perbuatan pesalah / menelefon polis / berteriak/ melapor
kepada guru
H1 menghentikan pergaduhan
H2 memberi pengajaran
H3 dapat elakkan kes menjadi lebih serius seperti kecederaan / kematian
Nota : 1F + 2H
3 F1 memberi nasihat/amaran/peringatan kepada anak
F2 memberi didikan agama
F3 meluangkan masa bersama keluarga
H1 menyedarkan anak
H2 dapat mengawal perbuatan anak di luar
H3 anak tidak berani terjebak dengan gejala social
H4 menjamin keselamatan anak
Nota : 1F + 2H
4 H1 mengadakan kempen kesedaran
H2 jatuhkan hukuman yang lebih berat
H3 memberi ganjaran kepada mereka yang hadir penuh
Bahagian F
1 H1 tanggungjawab semua untuk memelihara kebersihan alam sekitar
H2 memberi kesedaran untuk mengurangkan pencemaran alam sekitar
2 H1 perlu ada perasaan sayang / bangga kepada negara dengan menyambut
Hari Kebangsaan
H2 hidup aman damai untuk meningkatkan perpaduan kaum
3 H1 kepentingan pengguna tanggungjawab bersama semua pihak
H2 pengguna mempunyai hak supaya mereka tidak teraniaya/tertindas
H3 pengguna perlu lengkapkan diri dengan ilmu kepenggunaan
4 H1 semua orang mempunyai tanggungjawab menyelamatkan bumi
H2 perlu memulihara alam sekitar dengan mengurangkan pencemaran alam
Bahagian G
1 H1 Pergerakan Negara-negara Berkecuali (NAM)
H2 Pertubuhan Negara-negara Islam (OIC)
H3 KOMANWEL
H4 ASEAN
H5 Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB)
H6 Negara-negara Selatan / Negara-negara Dunia Ketiga
2 H1 Hindu
H2 Kristian
H3 Islam
H4 Sikh
3 H1 Kesatuan Sekerja

143
 H2 Kementerian Sumber Manusia (KSM)
H3 Pertubuhan Buruh Antarabangsa
H4 Mahkamah Perusahaan
4 H1Tribunal Tuntutan Pengguna
H2 Pertubuhan Pengguna Antarabangsa
H3 Gabungan Persatuan Pengguna Malaysia (FOMCA)
H4 Persatuan Pengguna Pulau Pinang (CAP)
5 H1 Dasar Pembangunan Nasional
H2 Dasar Kebudayaan Kebangsaan
H3 Dasar Pendidikan Kebangsaan
H4 Dasar Bahasa Kebangsaan
H5 Dasar Ekonomi Baru
H6 Dasar 1 Murid 1 Sukan
6 H1 Congkak
H2 sepak raga
H3 gasing
H4 permainan bilah
H5 wau
H6 teng-teng
H7 galah panjang
H8 batu seremban
H9 wayang kulit
7 H1 baju kurung
H2 kebaya
H3 cheongsam
H4 sari
H5 samfu
H6 baju Melayu / Selangor
H7 boludu
H8 ngepan
H9 dhoti
8 F1 Datuk Maznah Hamid
9 F1 Taman Negara Pahang
F2 Pulau Sipadan
F3 Taman Kelip-kelip (Kuala Selangor)
F4 Tasik Kenyir
F5 Gua Niah
F6 Taman Negara Gunung Kinabalu
F7 Pulau Manukan
10 Tun Dr. Mahathir Mohamad

144
 PERATURAN PEMARKAHAN BIJAK MORAL
PERATURAN PEMARKAHAN BIJAK MORAL 1
SOALAN BUTIRAN MARKAH
1(a) N1 Rasional 1
N2 Bertanggungjawab 1
N3 Mematuhi peraturan dan undang-undang 1
N4 Harga diri 1
N5 Toleransi 1

[Mak. 2 m]

H1 Boleh diambil tindakan disiplin

H2 Menjaga imej diri 1
H3 Berkelakuan baik 1
H4 Belajar bersungguh-sungguh 1
H5 Elakkan pergaduhan 1
H6 Mengikuti peraturan sekolah dengan hadir ke sekolah 1
1
(Mana-mana huraian jawapan munasabah) [Mak. 4 m]

(b) H1 Mengadakan rondaan 1

H2 Mengadakan lawatan ke rumah murid 1
H3 Menyampaikan ceramah 1
H4 Mengadakan perjumpaan / sesi dengan murid 1
bermasalah
H5 Khidmat kaunseling 1
H6 Mengenakan tindakan disiplin kepada murid ponteng 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Max. 2m]

(c) H1 Menyuarakan perasaan tidak puas hati mereka 1
H2 Melaporkan salah laku murid lain / vandalism / buli / 1
lain-lain kesalahan
H3 Memberi cadangan untuk menambahbaik disiplin 1
sekolah
H4 Berkongsi masalah murid lain 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 4 m]

2(a) F1 Sedih / marah / takut / bersimpati 1
H1 Melihat ibu menderita 1
H2 Kesihatan ibu terjejas 1
H3 Ibu mungkin cedera 1
H4 Ibu bapa bergaduh 1
H5 Kemungkinan bercerai 1
H6 Mengalami trauma 1
(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

145
(b) N1 Hormat dan taat kepada anggota keluarga 1
N2 Tanggungjawab terhadap keluarga 1
N3 Kasih sayang terhadap keluarga 1
[Mak. 1 m]

H1 Menjalankan peranan sebagai isteri / ibu 1

H2 Masak untuk keluarga 1
H3 Menjamin keselamatan anak-anak 1
H4 Tidak mahu mengeruhkan keadaan 1
H5 Seorang yang penyabar / menahan penderitaan 1
H6 Seorang yang tabah menghadapi cabaran 1
H7 Menjaga nama baik keluarga / suami / diri 1

(Mana-mana huraian jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(c) F1 menelefon polis / pihak berkuasa / talian Nur 1
H1 supaya Kit Wai / ibunya diberikan bantuan 1
H2 tindakan undang-undang dapat diambil terhadap bapa 1
Kit Wai 1
H3 tidak perlu melihat / mendengar ibu bapa Kit Wai 1
bergaduh 1
H4 ibu Kit Wai dapat perlindungan 1
H5 menjaga keharmonian kejiranan 1
[Mak. 4 m]
Atau

F2 meminta bantuan orang lain / kaunselor 1

H1 boleh memberi cadangan jalan penyelesaian 1
H2 lebih berpengalaman 1
H3 memberi dorongan / sokongan / nasihat kepada Kit Wai 1
H4 mengurangkan tekanan 1
[Mak. 4 m]
[Mana-mana jawapan munasabah]
3(a) N1 Menyayangi dan menghargai alam sekitar 1
N2 Peka terhadap isu-isu alam sekitar 1
N3 Kemapanan alam sekitar 1
N4 Keharmonian antara manusia dengan alam sekitar 1
N5 Saling membantu dan bekerjasama 1
N6 Mematuhi peraturan dan undang-undang 1
N7 Penglibatan diri dalam pembangunan negara 1
[Mak. 1 m]
H1 Memberi kerjasama 1
H2 Bersama-sama menjayakan kempen 1
H3 Tahu kepentingan mengasingkan sisa 1
H4 Akur dengan akta 1
H5 Mengekalkan kelestarian alam sekitar 1
H6 Ambil bahagian dalam kempen 1

146
 H7 Ajak ahli keluarga sertai 1
H8 Tidak membazir makanan 1
H9 Dihukum jika ingkar 1
H10 Jimatkan bahan sumber / amalan 3R 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(b) H1 Mengelakkan pembuangan bahan yang boleh dikitar 1
semula / diguna semula
H2 Mengurangkan jumlah sisa pepejal dihantar ke tapak 1
pelupusan
H3 Mengurangkan peruntukkan kerajaan untuk proses 1
pelupusan sisa pepejal
H4 Menjimatkan tapak pelupusan 1
H5 Meningkatkan imej negara 1
H6 Menjaga kebersihan persekitaran 1
H7 Jimat sumber 1
H8 Tiada pencemaran alam sekitar / rumah 1
H9 Ringankan beban pekerja asingkan sampah 1
H10 Memupuk tabiat amalan 3R 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 4 m]

(c) F1 Berjaya 1
H1 Banyak tong 3R disediakan 1
H2 Boleh menjual barang yang diasingkan 1
H3 Kuat kuasa undang-undang/takut didenda 1
H4 Ada kesedaran 1
H5 Banyak pusat pengumpulan barang kitar semula [Mak. 3 m]

Atau

F2 tidak berjaya 1
H1 sikap mementingkan diri sendiri 1
H2 kurang kesedaran 1
H3 memandang remeh terhadap dendaan 1
H4 sikap malas 1

(Mana-mana jawapan munasabah] [Mak. 3 m]

4(a) Skateboard / papan selaju 1
(b) N1 Sanggup berkorban untuk negara 1
N2 Cinta akan negara 1
N3 Taat setia kepada raja dan negara 1
N4 Penglibatan diri dalam pembangunan negara 1
N5 Mematuhi peraturan dan undang-undang 1
[Mak. 1 m]

147
 H1 Berkorban masa untuk berlatih 1
H2 Bangga mewakili negara / menaikkan nama negara 1
H3 Rela menyertai aktiviti sukan lasak 1
H4 Patuh kepada peraturan permainan 1

(Mana-mana huraian jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(c) H1 Malaysia terkenal di persada antarabangsa 1
H2 Melahirkan masyarakat sihat 1
H3 Menggalakkan industri pelancongan 1
H4 Meningkatkan pendapatan / ekonomi negara 1
H5 Menawarkan peluang pekerjaan 1
H6 Meningkatkan mutu sukan negara 1
H7 Eratkan hubungan 1
H8 Pupuk sikap keberanian 1
H9 Menarik minat peserta 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(d) F1 Menyertai 1
H1 Sanggup mengambil risiko 1
H2 Dapat kepuasan 1
H3 Mengemabangkan bakat 1
H4 Minat sukan lasak 1
[Mak. 3 m]
Atau

F2 Menurut kehendak ibu bapa 1

H1 Taat kepada ibu bapa 1
H2 Menjaga perasaan ibu bapa 1
H3 Ibu bapa lebih berpengalaman 1
H4 Tidak mahu ibu bapa bimbang / sedih 1
[Mak. 3 m]
(Mana-mana jawapan munasabah)
5(a) H1 Kanak-kanak adalah pemimpin masa depan 1
H2 Kanak-kanak adalah aset negara 1
H3 Mengelak kanak-kanak daripada dijadikan buruh 1
H4 Menjaga keselamatan / kesihatan kanak-kanak 1
H5 Kanak-kanak berhak mendapat ilmu pengetahuan 1
H6 Elak kanak-kanak dieksploitasikan 1
H7 Masa depan cerah 1
[Mak. 3 m]
(b) F1 Patut 1
H1 Tidak mampu membayar 1
H2 Keperluan asas / makan minum lebih penting daripada 1
pendidikan 1
H3 Terdapat prioriti lain [Mak. 4 m]

148
 Atau

F2 Tidak patut 1
H1 Pendidikan penting 1
H2 Hak kanak-kanak mendapatkan pendidikan 1
H3 Dapat mengubah masa depan 1
[Mak. 4 m]
(Mana-mana jawapan munasabah)
(c) H1 Menjaga kanak-kanak untuk mendapatkan pendidikan 1
H2 Kanak-kanak tersebut perlu diberi peluang ke sekolah 1
H3 Ilmu pengetahuan yang diperoleh menjamin kanak- 1
kanak mempunyai kehidupan yang lebih baik
[Mak. 2 m]
(Mana-mana jawapan munasabah)
(d) Akta Perlindungan Kanak-kanak / Akta Kanak-kanak 1
6(a) H1 Hak mendapat keperluan asas 1
H2 Hak mendapat barang dan perkhidmatan yang selamat 1
H3 Hak mendapat maklumat 1
H4 Hak membuat pilihan 1
H5 Hak menyuarakan pendapat 1
H6 Hak mendapat ganti rugi 1
H7 Hak untuk mendapat pendidikan kepenggunaan 1
H8 Hak untuk hidup dalam persekitaran yang sihat dan 1
Selamat [Mak. 2 m]
(b) H1 Membela / memelihara hak individu untuk menjadi 1
pengguna yang berilmu
H2 Mendapat barang / perkhidmatan berkualiti 1
H3 Tidak dieksploitasi oleh penjual 1
H4 Memastikan pengguna mendapat layanan baik / adil 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

H1 Pantau laman web agar pengguna tidak tertipu 1
(c) H2 Tutup laman wab jika melanggar peraturan 1
H3 Pastikan peniaga berdaftar / ada lesen 1
H4 Dendaan / hukuman penjara / wang kepada peniaga yang 1
menipu / kuatkuasakan undang-undang
H5 Adakan kempen kesedaran 1
(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(d) H1 Hubungi penjual / pembekal / pasar raya untuk 1

memberitahu
H2 Minta tukar / ganti / pulangkan semula barang 1
H3 Buat laporan kepada pihak berkuasa / Tribunal Tuntutan 1

149
 Pengguna / Persatuan Pengguna / KPDNHEP / lain
agensi yang berkaitan
H4 Sebar maklumat kepada orang ramai / viralkan 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

7(a) H1 Kebebasan mengeluarkan pandangan yang tidak 1
menjejaskan keselamatan / keharmonian masyarakat
H2 Memberi maklumat yang betul / tepat 1
H3 Bersuara mengikut undang-undang / peraturan 1
H4 Bebas berucap / mengeluarkan fikiran yang bernas dan 1
tepat

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(b) H1 Membalas dendam 1
H2 Mencari keseronokan 1
H3 Suka berkongsi 1
H4 Sakit mental / stres 1
H5 Suka melaga-lagakan rakan 1
H6 Bangga memperoleh benyak sokongan 1
H7 Ingin mendapat perhatian 1
H8 Tidak mudah dikecam 1
H9 Kurang ilmu pengetahuan 1
H10 Pengaruh rakan 1
H11 Ugut keselamatan negara 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(c) H1 Pastikan kesahihan maklumat yang diterima 1
H2 Sentiasa berwaspada terhadap kenalan baru di media 1
sosial
H3 Tidak bersubahat sebagai penyebar fitnah 1
H4 Membuat laporan polis supaya yang bersalah didakwa di 1
mahkamah
H5 Akur dengan undang-undang 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(d) H1 Menimbulkan syak wasangka dalam masyarakat 1
H2 Imej diri / organisasi / negara terjejas / dipandang rendah 1
H3 Menjejaskan keharmonian 1
H4 Tekanan emosi / ketakutan / bimbang kepada masyarakat 1
H5 Keselamatan negara terancam 1
H6 Kurang yakin terhadap pemimpin 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

8 (a) Pertubuhan Persidangan Islam/Organization of Islamic 1
Cooperation

150
(b) H1 Menyelesaikan semua pertelingkahan antarabangsa 1
secara aman / melalui rundingan / bukan keganansan
H2 Menghormati hak asasi manusia / piagam PBB 1
H3 Menghormati kedaulatan / keutuhan wilayah semua 1
negara
H4 Mengakui persamaan antara semua bangsa / negara 1
H5 Mengelakkan campur tangan dalam hal ehwal sesebuah 1
negara
H6 Tidak memihak kepada mana-mana negara 1
[Mak. 3 m]
(c) N1 Hidup bersama secara aman 1
N2 Rasional 1
N3 Bertanggungjawab 1
N4 Toleransi 1
N5 Kebebasan bersuara 1
N6 Sikap keterbukaan 1
[Mak. 2 m]
H1 memikirkan kebaikan bersama 1
H2 Saling membantu dan bekerjasama 1
H3 menolong menjayakan program 1
H4 Saling menghormati antara negara 1
H5 menjalin hubungan yang erat 1
H6 mementingkan kebaikan bersama 1
H7 memainkan peranan sebagai ahli pertubuhan 1
H6 memahami kepentingan bersama 1
H7 bertukar pendapat / idea 1
H8 Menerima pembaharuan 1

(Mana-mana hurian jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(d) H1 Menjamin keamanan / elak pertelingkahan 1
H2 Mengelakkan harta benda musnah / kematian 1
H3 Mengekalkan pembangunan negara / kestabilan politik / 1
ekonomi / sosial
H4 Elak perang saudara 1
H5 Untuk capai kata sepakat bersama 1
H6 Meningkatkan imej negara 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

9 N1 Rasional 1
N2 Bertanggungjawab 1
N3 Kasih sayang terhadap keluarga 1
N4 Tanggungjawab terhadap keluarga 1
N5 Kasih sayang 1
N6 Hormat dan taat kepada anggota keluarga 1
N7 Hemah tinggi 1
N8 Kesederhanaan 1
151
Nota: Maksimum 3 nilai sahaja

H1 Mengambil berat hal dalam keluarga / mewujudkan 1

keluarga harmoni
H2 Menghormati ahli keluarga 1
H3 Merapatkan hubungan keluarga 1
H4 Meningkatkan komunikasi / interaksi ahli keluarga 1
H5 Menguasai kemahiran komunikasi / interaksi sosial 1
H6 Mengelakkan ahli keluarga menjadi kurang perhatian 1
terhadap persekitaran
H7 Menjauhi anak-anak daripada tidak mematuhi ibu bapa 1
H8 Boleh merosakkan mata 1
H9 Menjalankan peranan ketua keluarga 1
H10 Mengajar mematuhi abad meja makan 1
H11 Dapat luangkan masa bersama 1
H12 Menyemai budi bahasa 1
H13 Kekalkan tradisi makan bersama-sama 1

Jumlah 10 m
(Mana-mana huraian jawapan munasabah)

1N+9H
2N+8H
3N+7H

152
10 N1 Amanah 1
N2 Rasional 1
N3 Bertanggungjawab 1
N4 Mematuhi peraturan dan undang-undang 1
N5 Keadilan 1
N6 Cinta akan negara 1
N7 Saling membantu dan bekerjasama 1
N8 Penglibatan diri dalam pembangunan negara 1
N9 Harga diri 1

Nota: Maksimum 3 nilai sahaja

H1 Kekurangan dana untuk pusingan semula 1

H2 Pinjaman yang tidak dipulangkan menyebabkan dana 1
tidak cukup untuk peminjam baru
H3 Merugikan pelajar baru / pelajar miskin 1
H4 Tidak dapat meneruskan pengajian / tidak mampu 1
membiayai yuran
H5 Sikap negatif berterusan 1
H6 Menjadi budaya masyarakat yang suka meminjam / tidak 1
jelaskan hutang
H7 Perlu mematuhi kehendak perjanjian yang telah 1
ditandatangani
H8 Tuntutan agama tidak berhutang 1
H9 Memikirkan kesan kalau tidak membayar hutang 1
H10 Merupakan perbuatan yang tidak bertanggungjawab 1
H11 Melahirkan masyarakat yang bersikap lepas tangan 1
H12 Usaha negara melahirkan tenaga pekerja mahir tidak 1
tercapai
H13 Hasrat negara melahirkan gologan berpendidikan tidak 1
tercapai
H14 Kerajaan terpaksa menambah dana 1
H15 Membebankan negara 1
H16 Daya saing negara semakin berkurang kerana taraf 1
pendidikan rakyat rendah
H17 Produktiviti negara semakin menurun kerana rakyat 1
kekurangan ilmu dan kemahiran
Jumlah 10 m

(Mana-mana huraian jawapan munasabah)

1N+9H
2N+8H
3N+7H

153
11 N1 Rasional 1
N2 Bertanggungjawab 1
N3 Mematuhi peraturan dan undang-undang 1
N4 Hemah tinggi 1

Nota: Maksimum 3 nilai sahaja

H1 Tambang lebih murah/berpatutan 1

H2 Kereta lebih selesa 1
H3 Keadaan kereta lebih bersih 1
H4 Layanan kepada penumpang lebih mesra 1
H5 Pemandu yang lebih bersopan santun 1
H6 Keselamatan penumpang lebih terjaga 1
H7 Ada rekod perjalanan 1
H8 Penumpang boleh memberi respon/komen terhadap 1
kualiti perkhidmatan
H9 Boleh membuat aduan dengan pantas 1

Jumlah 10 m
(Mana-mana jawapan munasabah)

1N+9H
2N+8H
3N+7H

154
 PERATURAN PEMARKAHAN BIJAK MORAL 2
SOALAN BUTIRAN MARKAH
1(a) N1 Hormat dan taat kepada anggota keluarga 1
N2 Hanggungjawab terhadap keluarga 1
N3 Kasih sayang terhadap keluarga 1
N4 Kasih sayang 1
N5 Kerajinan 1
N6 Berdikari 1
[Mak. 2 m]

H1 membantu bapanya mengangkat barang 1

H2 menyayangi bapa 1
H3 memahami kesusahan bapa / keluarga 1
H4 dipandang mulia 1
H5 meringankan beban bapa 1
1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(b) F1 Meringankan beban bapa 1
H1 Bapa tidak penat / dapat rehat 1
C1 Mengangkat barang 1

F2 Merapatkan hubungan keluarga 1

H2 Dapat mewujudkan keluarga bahagia 1
C2 Kerja bersama-sama dengan bapa 1

F3 Tingkatkan imej diri 1

H3 Menjadi contoh teladan 1
C3 Anak baik 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(c) H1 Meraikan hari jadi bapa/ Hari Bapa 1
H2 Mencuci kereta bapa 1
H3 Masak untuk bapa 1
H4 Mengurut bapa 1
H5 Memberi pelukan / cium tangan 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

2(a) H1 Memikirkan masa depan anak 1
H2 Tahu kepentingan pendidikan kepada anak 1
H3 Mahu anak berjaya 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

155
(b) H1 Belajar sambil bekerja 1
H2 Minta bantuan Jabatan Kebajikan Masyarakat / pihak 1
kerajaan / pihak berkuasa
H3 Pinjam wang daripada saudara mara 1
H4 Gadai barang 1
H5 Jual barang rumah 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(c) H1 Mementingkan diri 1
H2 Kurang prihatin / tidak peduli 1
H3 Menunjukkan contoh yang negatif kepada anak 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(d) F1 Wajar 1
N1 Rasional 1
N2 Kasih sayang 1
H1 Prihatin kesusahan kawan 1
H2 Beri bantuan ikhlas [Mak. 4 m]
H3 Berbuat baik

Nota:

Maksimum 1 nilai sahaja

Tidak terima nilai bertanggungjawab – masalah kawan
bukan satu kewajipan

Atau

F2 Tidak wajar 1
N1 Rasional 1
N2 Bertanggungjawab 1
N3 Amanah 1
N4 Hormat dan taat kepada anggota keluarga 1
N5 Tanggungjawab terhadap keluarga 1

Nota: Maksimum 1 nilai sahaja

H1 Hilang kepercayaan ayah 1

H2 Menipu / berbohong kepada ayah 1
H3 Ingkar arahan ayah 1

(Mana-mana huraian jawapan munasabah) [Mak. 4 m]

3(a) H1 Penanaman semula pokok 1
H2 Penggunaan tukun tiruan tayar buruk sebagai kawasan 1
pembiakan ikan
H3 Penggunaan kayu balak diganti dengan kayu getah / 1

156
 kayu kelapa sawit
H4 Penjanaan kuasa elektrik hidro 1
H5 Membuat ciptaan baru dengan teknologi mesra alam 1
H6 Menjayakan / menyertai program kitar semula / 3R / 5R 1
H7 Menghasilkan baja organik / kompos 1
H8 Mengusahakan tanaman organik / hidroponik 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 4 m]

(b) H1 Dasar Teknologi Hijau Negara (DHTN) 1
H2 Dasar Kebersihan Negara 1
H3 Dasar Alam Sekitar Negara 1
H4 Dasar Perhutanan Negara 1
H5 Dasar Sumber Air Negara 1
[Mak. 1 m]
(c) N1 Menyayangi dan menghargai alam sekitar 1
N2 Kemapanan alam sekitar 1
N3 Keharmonian antara manusia dengan alam sekitar 1
N4 Peka terhadap isu-isu alam sekitar 1
N5 Rasional 1
N6 Bertanggungjawab 1
N7 Penglibatan diri dalam pembangunan negara 1
[Mak. 1 m]

H1 Menjimatkan sumber asli 1

H2 Mengurangkan pencemaran alam 1
H3 Mengembalikan kehijauan alam sekitar 1
H4 Mengurangkan kadar gas karbon monoksida yang 1
dilepaskan 1
H5 Menjimatkan wang 1
H6 Meningkatkan kualiti hidup manusia / alam sekitar 1
H7 Mengurangkan masalah pemanasan global 1
H8 Menggalakkan penggunaan sumber yang boleh 1
diperbaharui 1
H9 Keseimbangan ekosostem perpelihara 1
H10 Menjimatkan minyak 1
H11 Hidupan laut tidak pupus 1
H12 Menjamin sumber air munuman yang bersih 1
H13 Sumber hutan dapat dikekalkan 1
H14 Pencemaran kurang 1
H15 Negara maju 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(d) H1 Alam sekitar bersih menjamin kesihatan yang baik 1
H2 Masyarakat lestari sentiasa berusaha menjimatkan 1
penggunaan sumber dengan merancang secara bijaksana

157
 (Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 1 m]
4 (a) H1 Jangan mudah terpedaya dengan dakyah asing 1
H2 Rakyat perlu taat setia / bersatu padu / patuh kepada 1
undang-uandang negara
H3 Rakyat perlu mempunyai ilmu yang tinggi untuk 1
mengangkat martabat sesuatu bangsa
H4 Sesebuah negara / bangsa perlu mempertahankan 1
identiti sendiri walaupun masa / persekitaran berubah
H5 Rakyat yang tidak bersatu padu / taat setia kepada 1
negara akan menyebabkan negara mudah dijajah
[Mak. 3 m]
(Mana-mana jawapan munasabah)
(b) H1 Tidak bergantung kepada pakej bantuan daripada mana- 1
mana agensi kewangan antarabangasa
H2 Syarikat tempatan harus mengurangkan kebergantungan 1
kepada import
H3 Membuat simpanan dalam institusi kewangan dalam 1
negara
H4 Membuat simpanan dalam institusi kewangan dalam 1
negara
H5 Sektor perbankan membuat penggabungan bank-bank 1
bagi mengukuhkan modal
H6 Kakitangan sektor awam / swasta menerima baik 1
tindakan majikan memotong perbelanjaan / elaun
sebagai langkah berjimat cermat
H7 Rakyat hendaklah menjimatkan perbelanjaan 1
H8 Mengelakkan perjalanan ke luar negara 1
H9 Meningkatkan tabungan 1
H10 Membeli barangan tempatan 1
H11 Tidak membenarkan rakyat asing membeli hartanah di 1
negara
H12 Menetapkan syarat pelabur asing perlu mengambil 1
pekerja tempatan
H13 Tingkatkan ilmu pengetahuan / kemahiran 1

(Mana-mana jawapan munasabah [Mak. 3 m]

(c) N1 Cinta akan negara 1
N2 Taat setia kepada raja dan negara 1
N3 Hidup bersama secara aman 1
N4 Rasional 1
N5 Bertanggungjawab 1
N6 Penglibatan diri dalam pembangunan negara 1
N7 Sanggup berkorban untuk negara 1
N8 Saling membantu dan bekerjasama 1

158
 [Mak. 2 m]

H1 Rakyat perlu bersatu padu 1

H2 Tidak melibatkan diri dengan anasir negatif 1
H3 Mengukuhkan perpaduan 1
H4 Mampu membuat strategi yang berkesan secara 1
Menyeluruh

(Mana-mana huraian jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

5(a) N1 Menyayangi dan menghargai alam sekitar 1
N2 Kemapanan alam sekitar 1
N3 Keharmonian antara manusia dengan alam sekitar 1
N4 Peka terhadap isu-isu alam sekitar 1
N5 Berdikari 1
N6 Kerajinan 1
N7 Penglibatan diri dalam pembangunan negara 1

[Mak. 2 m]

H1 memanfaatkan sumber sedia ada / cahaya matahari 1

H2 memulihkan alam sekitar 1
H3 mengurangkan pencemaran alam 1
H4 mengurangkan kesan rumah hijau 1
H5 menjana tenaga melalui sinaran matahari 1
H6 pendapatan meningkat 1
H7 menjimatkan kos 1
H8 membangunkan masyarakat setempat 1

(Mana-mana huraian jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(b) H1 Angin 1
H2 Hidro / air 1
H3 Ombak 1
H4 Biomas / biogas / biojisim / kayu api 1
H5 Biodiesel 1
H6 Geothermal 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 1 m]

(c) H1 Mampu menyediakan bekalan elektrik 1
H2 Meningkatkan taraf hidup 1
H3 Meningkatkan imej diri / keluarga / wanita / negara 1
H4 Menjadi teladan wanita lain 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(d) H1 Memberi hadiah / bunga / kek semasa hari jadi / hari ibu 1
H2 Mendengar nasihat mereka 1
159
 H3 Tidak mengeluarkan kata-kata kesat / tinggi suara 1
apabila bercakap
H4 Memuji / memaparkan cerita di media sosial 1
H5 Berikan kucupan / pelukan 1
H6 Memberi layanan mesra 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

6(a) H1 Takut 1
H2 Tidak yakin pada diri sendiri 1
H3 Keadaan fizikal pembuli yang besar 1
H4 Mereka ramai 1
H5 Diugut 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(b) H1 Kecederaan / kematian 1
H2 Ketakutan 1
H3 Menjejaskan tumpuan dalam pelajaran 1
H4 Kes buli semakin menular / Hanafi dibuli lebih teruk 1
H5 Terlibat dalam kes ponteng sekolah / gejala sosial 1
H6 Tidak berani datang ke sekolah 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(c) F1 Lapor kepada guru / kaunselor / pentadbir sekolah / 1
polis / ibu bapa / pihak berkuasa
F2 Menasihati Hanafi 1
F3 Membawa Hanafi jumpa kaunselor / pentadbir / guru 1

N1 Mematuhi peraturan dan undang-undang 1

H1 Akur peraturan sekolah 1
H1 Tidak ponteng sekolah 1

N2 Rasional 1
H2 Sedar akibat buruk kena buli 1
H2 Buli mengakibatkan kecederaan 1

N3 Bertanggungjawab 1
H3 Beri tumpuan dalam pelajaran 1
H3 Tidak ketinggalan dalam pelajaran 1

N4 Harga diri 1
H4 Jaga imej diri / keluarga / sekolah 1
H4 Tidak dilabel sebagai murid bermasalah 1

N5 Kasih sayang 1
H5 Prihatin dengan masalah Hanafi 1

160
 H5 Risau Hanafi dicederakan 1

Nota: Maksimum 1 nilai sahaja

(Mana-mana huraian jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(d) H1 Ingin mendapat perhatian 1
H2 Boleh menjadi popular 1
H3 Mahu diri menjadi penting 1
H4 Mudah untuk mendapatkan apa yang dihajati 1
H5 Sikap keluarga yang suka marah-marah / pilih kasih 1
H6 Mencapai keinginan hati / diri 1
H7 Pernah didera / kena buli 1
H8 Berdendam 1
H9 Pengaruh kawan sebaya 1
H10 Kurang kasih sayang keluarga 1
H11 Kurang didikan agama 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

7(a) H1 Malaysia terdiri daripada pelbagai kaum / agama 1
H2 Mengamalkan pelbagai kepercayaan / adat resam 1
H3 Bebas mengamalkan ajaran mengikut tuntutan agama 1
masing-masing
H4 Memupuk perpaduan 1
H5 Negara aman 1
H6 Rakyat berpeluang meraikan sambutan perayaan 1
agama lain
H7 Rakyat berpuas hati 1
H8 Elak rusuhan 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(b) N1 Rasional 1
N2 Bertanggungjawab 1
N3 Hidup bersama secara aman 1
N4 Toleransi 1
N5 Keadilan 1
N6 Kesederhanaan 1
[Mak. 2 m]

H1 Mengambil kira keperluan rakyat menunaikan 1

tanggungjawab keagamaan
H2 Menjaga hak rakyat 1
H3 Memenuhi tuntutan agama 1
H4 Memahami keperluan setiap agama 1
H5 Tidak berpihak kepada mana-mana agama 1
H6 Menjaga keharmonian masyarakat 1

161
 (Mana-mana huraian jawapan munasabah) [Mak. 2 m]
(c) H1 Tidak bising / tidak bermain 1
H2 Menjaga kebersihan tempat 1
H3 Berpakaian sopan 1
H4 Bidak memakai kasuk dalam rumah ibadat / buka kasut 1
H5 Menjaga tingkah lku / tutur kata 1
H6 Tidak rosakkan harta benda 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

8(a) H1 Filipina 1
H2 Vietnam 1
H3 Myanmar 1
H4 Kemboja 1
H5 Laos 1
H6 Brunei 1
H7 Indonesia 1
H8 Singapura 1
H9 Thailand 1
[Mak. 3 m]
(b) N1 Hidup bersama secara aman 1
N2 Saling membantu dan bekerjasama 1
N3 Saling menghormati antara negara 1
N4 Toleransi 1
N5 Sikap keterbukaan 1
N6 Kesederhanaan 1
[Mak. 1 m]

H1 mementingkan keamanan / keselamatan dunia 1

H2 menjaga sensitiviti 1
H3 menerima perbezaan budaya 1
H4 bersama-sama membangunkan ekonomi 1
H5 berkongsi pendapat / idea 1
C1 tidak campur tangan dalam urusan negara lain 1
C2 bekerjasama membanteras lanun di lautan 1
C3 berkongsi kepakaran 1

(Mana-mana huraian jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(c) H1 Mengenali budaya baru 1
H2 Bilangan celik huruf meningkat 1
H3 Globalisasi budaya ASEAN 1
H4 Perpaduan ASEAN tercapai / eratkan hubungan 1
H5 Dapat mengisi masa dengan aktiviti berfaedah 1
H6 Meningkatkan kreativiti / karya seni 1
H7 Dapat tukar pendapat 1
162
 H8 Negara ASEAN aman / elak persengketaan 1
H9 Galakkan pelancongan negara ASEAN 1
H10 Dapat memberi / menerima bantuan 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(d) (i) H1 Program pertukaran pelajar 1
H2 Tawaran biasiswa 1
H3 Pertukaran kepakaran guru 1

[Mak. 1 m]
(ii) H1 Kawasan Perdagangan Bebas ASEAN / ASEAN Free
Trade Area (AFTA) 1
H2 Urus niaga import dan eksport
1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 1 m]

9 F1 Wajar 1
N1 Kasih sayang 1
N2 Harga diri 1
N3 Kasih sayang terhadap keluarga 1
N4 Rasional 1
N5 Tanggungjawab terhadap keluarga 1
N6 Bertanggungjawab 1

Nota: Maksimum 3 nilai sahaja

H1 Mengeratkan hubungan persaudaraan 1

H2 Cara cepat untuk berkomunikasi 1
H3 Menarik / menyeronokan 1
H4 Menggalakkan kreativiti 1
H5 Cara murah untuk merakamkan memori 1
H6 Mudah menjadi popular 1
H7 Meningkatkan sikap keyakinan diri 1
H8 Meningkatkan keuntungan perniagaan 1
H9 Menikmati keindahan alam 1

Atau

F2 Tidak wajar 1
N1 Rasional 1
N2 Bertanggungjawab 1
N3 Harga diri 1
N4 Hemah tinggi 1
N5 Kesederhanaan 1
N6 Mematuhi peraturan dan undang-undang 1
Nota: Maksimum 3 nilai sahaja

163
 H1 Membahayakan keselamatan diri 1
H2 Mendedahkan lokasi keberadaan 1
H3 Swafoto yang melampau / tidak sopan menjatuhkan 1
imej
H4 Membuang masa 1
H5 Mengganggu persekitaran 1
H6 Menjadi ketagihan 1
H7 Hilang keyakinan apabila gambar tidak cantik 1
H8 Pembaziran wang 1

(Mana-mana huraian jawapan munasabah) Jumlah 10 m

1N+9H
2N+8H
3N+7H
10 F1 Tidak patut 1
N1 Rasional 1
N2 Bertanggungjawab 1
N3 Amanah 1
N4 Harga diri 1
N5 Mematuhi peraturan dan undang-undang 1

Nota: Maksimum 3 nilai sahaja

H1 Boleh guna cara lain untuk membiayai kos pembedahan 1

isteri
H2 minta derma daripada orang lain 1
H3 pinjam daripada saudara mara 1
H4 telah memecahkan kepercayaan syarikat 1
H5 menyeleweng adalah satu kesalahan 1
H6 mencemarkan imej diri / keluarga 1
H7 perbuatan mencuri 1
H8 mementingkan diri sendiri 1

Atau

F2 Patut 1
N1 Rasional 1
N2 Bertanggungjawab 1
N3 Kasih sayang 1
N4 Tanggungjawab terhadap keluarga 1
N5 Kasih sayang terhadap keluarga 1

Nota: Maksimum 3 nilai sahaja

H1 Mengambil kira kesengsaraan isteri 1

H2 Terdesak untuk menyelamatkan isteri 1

164
 H3 Nyawa diutamakan 1
H4 Sudah berjasa kepada syarikat 1
H5 Duit boleh dicari semula 1
H6 Boleh bayar balik dengan potongan gaji 1
H7 Tiada pilihan lain 1

(Mana-mana huraian jawapan munasabah) Jumlah 10 m

1N+9H
2N+8H
3N+7H
11 N1 Hidup bersama secara aman 1
N2 Saling membantu dan bekerjasama 1
N3 Bertanggungjawab 1
N4 Rasional 1
N5 Kebebasan beragama 1
N6 Toleransi 1
N7 Cinta akan negara 1
N8 Kesederhanaan 1
N9 Sikap keterbukaan 1
N10 Kepercayaan kepada Tuhan 1
N11 Mengekalkan tradisi kekeluargaan 1
N12 Hemah tinggi 1

Nota: Maksimum 3 nilai sahaja

H1 menghormati amalan agama lain 1

H2 Mengelak prasangka kaum 1
H3 Menerima perayaan agama lain 1
H4 Bertolak ansur dengan perayaan agama lain 1
H5 Mengawal diri tidak elak perselisihan faham 1
H6 Menyambut perayaan bersama-sama 1
H7 Dapat memupuk perpaduan 1
H8 Dapat mengeratkan hubungan 1
H9 Dapat hidup berbaik-baik 1
H10 Wujudkan suasana harmoni 1
H11 Mengukuhkan konsep 1Malaysia 1
H12 Mempelajari adat resam pelbagai kaum 1
H13 Peluang menikmati makanan pelbagai kaum 1
H14 Memupuk sikap saling faham-memahami 1

(Mana-mana huraian jawapan munasabah) Jumlah 10 m

1N+9H
2N+8H
3N+7H

165
 PERATURAN PEMARKAHAN BIJAK MORAL 3
SOALAN BUTIRAN MARKAH
1(a) F1 Makan di rumah 1
H1 Lebih jimat wang 1
H2 Makanan lebih sedap 1
H3 Bahan masakan adalah yang lebih berkhasiat 1
H4 Dapat merapatkan hubungan keluarga 1
H5 Dapat belajar masakan ibu 1
H6 Tidak perlu tergesa-gesa makan 1
H7 Lebih santai 1
[Mak. 4 m]
Atau

F1 Makan di restoran 1
H1 Pelbagai pilihan makanan 1
H2 Makanan dihidang dengan cepat 1
H3 Suasana yang berlainan 1
H4 Makanan lebih sedap 1
H5 Lebih selesa ada penghawa dingin 1
[Mak. 4 m]
(Mana-mana jawapan munasabah)
(b) F1 Pembaziran wang 1
H1 Makanan di restoran lebih mahal 1

F2 Menjejaskan kesihatan / punca obesiti / masalah lebihan 1

berat badan
H2 Masakan lebih banyak garam / bahan lain untuk 1
menyedapkan makanan

F3 Tidak ketahui tahap kebersihan penyediaan makanan 1

H3 Menyebabkan penyakit / keracunan makanan 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 4 m]

(c) H1 Nasi lemak 1
H2 Lemang 1
H3 Roti canai 1
H4 Rendang daging 1
H5 Tuhau 1
H6 Hinava 1
H7 Kuih bakul 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

2(a) F1 Dapat melakukan aktiviti bersama-sama ahli keluarga 1
H1 Melahirkan keluarga bahagia 1
166
 F2 Dapat meluangkan masa bersama 1
H2 Merapatkan hubungan kekeluargaan 1

F3 Dapat menenangkan fikiran / kurangkan stres 1

H4 Dapat elakkan perselisihan faham 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 4 m]

(b) H1 Hubungan keluarga renggang 1
H2 Kebajikan ahli keluarga terabai 1
H3 Anak menjadi liar 1
H4 Ahli keluarga mengalami tekanan hidup 1
H5 Hilang rasa hormat 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(c) F1 Wajar 1
H1 ingin mendapatkan keputusan cemerlang 1
H2 Masih boleh mengikuti aktiviti lain selepas peperiksaan 1
H3 ingin memperbaiki kelemahan pelajaran 1
H4 takut gagal dalam peperiksaan 1
[Mak. 4 m]
Atau

F1 tidak wajar
H1 boleh membuat ulangkaji sambil berkhemah 1
H2 akan membuat ahli keluarga lain kecewa 1
H3 boleh rehat minda untuk melepaskan stress 1
H4 hilang peluang berseronok bersama ahli keluarga 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 4 m]

3(a) H1 Bergotong royong membersihkan sungai/pantai/taman 1
permainan
H2 Kempen tanam pokok 1
H3 Melukis poster alam sekitar 1
H4 Mencipta lagu berkaitan alam sekitar 1
H5 Pameran berkaitan alam sekitar 1
H6 Kuiz alam sekitar 1
H7 Pertandingan sudut lestari 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(b) H1 Menguatkuasakan undang-undang alam sekitar 1
H2 Menangkap mereka yang merosakkan alam sekitar 1
H3 Mengenakan kompaun / dendaan wang ringgit yang 1
tinggi
H4 Memenjarakan yang disabit kesalahan 1
167
 H5 Mengadakan rondaan yang kerap 1
H6 Memberi ganjaran kepada orang yang melaporkan 1
kejadian merosakkan alam sekitar
H7 Melaporkan kejadian merosakkan alam sekitar 1
H8 Menegur 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(c) F1 Kesihatan terjejas 1
H1 Mudah mendapat serangan penyakit 1

F2 Masalah jerebu yang menyebabkan penglihatan yang 1

rendah
H2 Boleh mengakibatkan kemalangan 1

F3 Kemusnahan / kepupusan flora dan fauna 1

H3 Keindahan alam sekitar terjejas 1

F4 Boleh menyebabkan bencana akibat seperti tanah runtuh 1

H4 Menyebabkan kematian / kecederaan 1

F5 Kemerosotan sektor pelancongan negara 1

H5 Pelancong tidak mahu berkunjung ke negara kita 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 4 m]

4(a) N1 Cinta akan negara 1
N2 Mematuhi peraturan dan undang-undang 1
N3 Hemah tinggi 1
N4 Taat setia kepada raja dan negara 1
[Mak. 2 m]

H1 Menyanyi lagu kebangsaan dengan bersemangat 1

H2 Datang tepat waktu semasa perhimpunan 1
H3 Membentuk kesopanan dan tatasusilaan pelajar
H4 Berdiri tegak semasa menyanyikan lagu kebangsaan 1
1
(Mana-mana huraian munasabah) [Mak. 2 m]
(b) H1 Memakai pakaian seragam sekolah dengan lengkap 1
H2 Berdiri tegak semasa menyanyikan lagu Negaraku/ Lagu 1
Negeri/ Lagu Sekolah
H3 Berkumpul ke tapak perhimpunan tepat pada masanya 1
H4 Tidak berbual-bual semasa perhimpunan 1
H5 Berbaris atau duduk mengikut kelas masing-masing 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 4 m]

(c) H1 Pelajar dapat mengetahui perkembangan / aktiviti yang 1
168
 telah berlaku minggu lalu
H2 Dapat bersedia mengikuti aktiviti yang akan datang 1
H3 Tindakan yang cepat akan diambil terhadap isu yang 1
berkaitan dengan disiplin
H4 Dapat memberi nasihat / peringatan / maklumat kepada 1
pelajar
H5 Dapat menyampaikan penghargaan kepada pelajar 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 4 m]

(d) F1 Setuju 1
H1 Masih ada pelajar yang membuli rakan 1
H2 Salah laku meningkat 1
H3 Pelajar berbahasa kasar 1
H4 Tidak menghormati guru/ orang yang lebih tua / rakan 1
[Mak. 2 m]
Atau

F1 Tidak setuju 1
H1 Sekolah aman dan damai 1
H2 Pelajar masih menghormati guru / rakan 1
H3 Ramai pelajar patuh peraturan 1
H4 Menjaga kemudahan yang diberikan dengan baik 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

5(a) H1 Sibuk bekerja 1
H2 Tuntutan kehidupan semasa/moden 1
H3 Kurang pengetahuan/ kesedaran tentang kesihatan 1
H4 Banyak pilihan aktiviti hiburan 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(b) N1 Bertanggungjawab 1
N2 Rasional 1
N3 Kasih sayang 1
N4 Kesederhanaan 1
[Mak. 2 m]

H1 Supaya sentiasa sihat 1

H2 Hidup lebih ceria kerana bebas penyakit 1
H3 Menjaga kesihatan diri
H4 Elak dari obesiti 1
1
(Mana-mana huraian munasabah) [Mak. 2 m]
(c) H1 Menjaga pemakanan seharian / mengambil makanan 1
seimbang
H2 Bersenam / beriadah 1
169
 H3 Dapatkan tidur / rehat yang cukup 1
H4 Membuat pemeriksaan kesihatan 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

6(a) N1 Kebebasan beragama 1
N2 Mengekalkan tradisi kekeluargaan 1
N3 Hidup bersama secara aman 1
N4 Saling membantu dan bekerjasama 1
[Mak. 2 m]
(b) F1 Dapat menyemai sikap toleransi 1
H1 Masyarakat hidup dalam keadaan yang tenang 1

F2 Meningkatkan perpaduan kaum 1

H2 Dapat mengeratkan hubungan 1

F3 Dapat mengekalkan budaya rakyat Malaysia 1

H3 Dapat diteruskan kepada generasi akan datang 1

F4 Memupuk sikap hormat-menghormati 1

H4 Mewujudkan masyarakat yang harmoni / aman damai 1

F5 Dapat mengenali budaya kaum lain 1

H5 Menikmati pelbagai makanan 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 4 m]

(c) F1 Menjemput ke rumah terbuka 1

H1 Ziarah menziarahi ketika musim perayaan 1

F2 Bertukar juadah/hadiah 1
H2 Merapatkan ikatan kejiranan/kekeluargaan 1

F3 Bekerjasama menjayakan perayaan bersama 1

H3 Bergotong-royong menyediakan juadah/membersihkan 1
tapak majlis perayaan

F4 Tidak marah ketika perayaan lain dijalankan 1

H2 memahami keperluan merayakan perayaan 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 4 m]

7(a) N1 Kasih sayang 1
N2 Bertanggungjawab 1
N3 Kesederhanaan 1
N4 Rasional 1
[Mak. 2 m]

170
 H1 Amalan makanan seimbang 1
H2 Minta nasihat doktor untuk penjagaan berat badan 1
H3 Kurangkan makanan manis/bergula kurangkan makan 1
daging / lebih banyak makan sayur-sayuran / buah-
buahan
H4 Selalu bersenam 1

(Mana-mana huraian munasabah) [Mak. 2 m]

(b) H1 Berjoging/berlari 1
H2 Bermain bola (semua jenis permainan) 1
H3 Mendaki gunung 1
H4 Berenang 1
H5 Mengembara/trekking 1
H6 Senamrobik 1
H7 Yoga 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(c) F1 Patut 1
H1 Lebih mudah / cepat 1
H2 Cara terbaik bagi pesakit yang tidak mampu 1
Melaksanakan aktiviti fizikal
H3 Dapat atasi kekangan masa untuk bersenam 1
H4 Tidak perlu melakukan senaman 1
H5 Dapat kekalkan berat badan 1
[Mak. 4 m]
Atau

F1 Tidak patut 1
H1 Menjejaskan kesihatan 1
H2 Membawa kesan sampingan yang tidak baik 1
H3 Mungkin akan menyebabkan kematian 1
H4 Kos pembelian tinggi 1
H5 Kesan tidak berpanjangan berbanding senaman /diet 1
yang seimbang

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 4 m]

8(a) N1 Rasional 1
N2 Bertanggungjawab 1
N3 Kesederhanaan 1
N4 Melindungi hak pekerja 1
N5 Mematuhi peraturan dan undang-undang 1
[Mak. 1 m]

H1 Memberikan notis pemberhentian kerja 1

H2 Tidak memecat pekerja tanpa sebab kukuh 1

171
 H3 Memberi pampasan yang sepatutnya 1
(Mana-mana huraian munasabah) [Mak. 2 m]

(b) H1 Memberi gaji tepat pada masa 1

H2 Memberi bonus 1
H3 Adakan jamuan akhir tahun 1
H4 Memberi sijil penghargaan 1
H5 Menaikkan gaji 1
H6 Menawarkan / menaikkan pangkat 1
H7 Memberi layanan mesra 1
H8 Tidak memecat tanpa notis awal 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(c) Akta Kerja 1
(d) H1 Pembayaran gaji / upah 1
H2 Cuti bersalin 1
H3 Tempoh jam kerja 1
H4 Cuti rehat 1
H5 Bayaran lebihan masa 1
H6 Cuti tahunan 1
H7 Cuti sakit 1
H8 Caruman KWSP 1
H9 Caruman insuran 1
[Mak. 2 m]
(e) H1 Kesatuan Sekerja 1
H2 Pejabat Perhubungan Industri 1
H3 Kementerian Sumber Manusia 1
H4 Mahkamah Perusahaan 1
H5 Pertubuhan Buruh Antarabangsa 1
H6 Jabatan Buruh 1
[Mak. 2 m]
9 N1 Rasional 1
N2 Bertanggungjawab 1
N3 Kesederhanaan 1
N4 mematuhi peraturan dan undang-undang 1

Nota: Maksimum 3 nilai sahaja

1
H1 Membeli barangan yang perlu sahaja 1
H2 Membuat senarai barangan 1
H3 Bijak dalam merancang perbelanjaan 1
H4 Memikirkan kemampuan membayar 1
H5 Membuat perbandingan harga
H6 Tidak berbelanja di tempat yang mewah 1
H7 Melengkapi diri dengan ilmu kepenggunaan 1

172
 H8 Mengetahui taktik dan strategi memperdaya pengguna 1
H9 Membuat aduan sekiranya didapati ditipu 1
H10 Baca maklumat jualan 1
H11 Menyediakan bajet perbelanjaan 1
H12 Beli yang berpatutan / murah 1
H13 Amalan menabung 1

Jumlah 10 m

(Mana-mana huraian jawapan munasabah)

Nota:
1N + 9H
2N + 8H
3N + 7H
10 N1 Rasional 1
N2 Bertanggungjawab 1
N3 Toleransi 1
N4 Hemah tinggi 1
N5 Harga diri 1
N6 Mematuhi peraturan dan undang-undang 1
N7 Kebebasan bersuara 1

Nota: Maksimum 3 nilai sahaja

H1 Menghormati peranan polis trafik 1

H2 Menjaga tutur kata agar tidak menyimggung perasaan 1
orang lain
H3 Menjaga nama baik diri / orang lain 1
H4 Menggunakan saluran yang betul untuk membuat aduan 1
H5 Melaporkan masalah dengan pihak atasan pegawai polis 1
trafik
H6 Tidak menyalahgunakan laman sosial 1
H7 Berfikir sebelum mengeluarkan kata-kata kesat 1
H8 Kesalahan yang dilakukan ada balasan 1

(Mana-mana huraian jawapan munasabah) Jumlah 10 m

Nota:
1N + 9H
2N + 8H
3N + 7H

173
11 N1 Kasih sayang terhadap keluarga 1
N2 Tanggungjawab terhadap keluarga 1
N3 Hormat dan taat kepada anggota keluarga 1
N4 Mengekalkan tradisi kekeluargaan 1
N5 Rasional 1
N6 Bertanggungjawab 1
N7 Kasih sayang 1

Nota: Maksimum 3 nilai sahaja

H1 Mengambil bahagian dalam aktiviti bersama-sama 1

keluarga
H2 Ibu bapa tahu perkembangan anak-anak 1
H3 Anak berasa disayangi walaupun jarang bersama ibu 1
bapa
H4 Boleh elak anak terpengaruh gejala negatif 1
H5 Mendidik anak-anak nilai-nilai kemasyarakatan 1
H6 Sentiasa bersama keluarga sewaktu susah dan senang 1
H7 Membantu mengatasi masalah keluarga 1
H8 Mampu melahirkan keluarga yang harmoni 1
H9 Eratkan hubungan kekeluarga 1

(Mana-mana huraian jawapan munasabah) Jumlah 10 m

Nota:
1N + 9H
2N + 8H
3N + 7H

174
 PERATURAN PEMARKAHAN BIJAK MORAL 4
SOALAN BUTIRAN MARKAH
1(a) F1 Bekerja 1
H1 Mengurangkan beban keluarga 1
H2 Mempunyai pendapatan sendiri 1
H3 Memberi kepuasan 1
H4 Mencari pengalaman / kemahiran 1
H5 Bertanggungjawab terhadap kehidupan sendiri 1
H6 Tidak berminat untuk belajar 1
[Mak. 3 m]
Atau

F1 Melanjutkan pelajaran 1
H1 Mencapai kepuasan 1
H2 Mencapat cita-cita 1
H3 Peluang pekerjaan lebih luas 1
H4 Memenuhi hasrat ibu bapa 1
H5 Ingin mendapatkan ilmu pengetahuan 1
H6 Dapat memberikan sumbangan kepada negara kelak 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(b) [bekerja]
F1 Menepati masa bekerja 1
H1 Mendapat kepercayaan pihak atasan 1

F2 Selalu bertanya kepada orang yang berpengalaman 1

H2 Memastikan kerja dilakukan dengan cekap 1

F3 Menghadiri kursus / seminar / bengkel 1

H3 Menambahkan ilmu pengetahuan 1

F4 Tidak mudah berputus asa 1

H4 Berusaha sehingga mencapai kejayaan 1

F5 Sanggup bekerja lebih masa 1

H5 Memastikan kerja dilakukan sempurna 1

Atau [Mak. 4 m]

[melanjukan pelajaran]
F1 Menyediakan jadual belajar
H1 Elak daripada belajar pada saat-saat terakhir 1
1

F2 Menghadiri kelas tambahan 1

175
 H2 Memastikan semua pelajaran dapat difahami 1
1
F3 Belajar secara berkumpulan
H3 Pelajaran mudah difahami 1
1
F4 Selalu bertanya
H4 Memastikan pelajaran tidak ketinggalan 1
1
F5 Membuat rujukan tambahan
H5 Lebih memahami pelajaran 1
1
F6 Mencari maklumat tambahan di internet
H6 Menambah pengetahuan 1
1
(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 4 m]
(c) N1 Bertanggungjawab 1
N2 Harga diri 1
N3 Kerajinan 1
N4 Rasional 1
N5 Berdikari 1
[Mak. 1 m]

H1 Memastikan cita-cita tercapai 1

H2 Hidup mewah 1
H3 Tidak mudah terpengaruh dengan pujukan rakan untuk 1
melakukan perkara yang sia-sia
H4 Dihormati 1
H5 Belajar bersungguh-sungguh sehingga memperolehi 1
ijazah / komited dalam pekerjaaan
H6 Memperolehi gaji tinggi / jawatan penting 1
H7 Menyedari kesan positif apabila cita-cita tercapai 1
H8 Taraf hidup meningkat 1
H9 Tidak mengharapkan bantuan keluarga / orang lain untuk 1
mencapai cita-cita
H10 Peroleh kepuasan 1

(Mana-mana huraian jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

2(a) H1 Mematuhi perintah dan peraturan yang ditetapkan oleh 1
kerajaan.
H2 Menjaga kebersihan dengan mencuci tangan dan 1
memakai pelitup muka
H3 Tidak mengunjungi tempat yang sesak. 1

[Mak. 2 m]
(Mana-mana huraian jawapan munasabah)
(b) H1 Memberikan Bantuan Prihatin Nasional (BPN) 1

176
 H2 Memberikan moratorium selama 6 bulan 1
H3 Memberi bantuan keperluan asas 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(c) F1 Wajar 1
N1 Kasih sayang terhadap keluarga 1
N2 Kasih sayang 1
N3 Rasional 1
N4 Bertanggungjawab 1
N5 Melindungi hak kanak-kanak 1

Nota : 1 sahaja [Mak. 2 m]

H1 Menjaga keselamatan anak 1

H2 Bimbang anak gagal mematuhi SOP 1
H3 Sekolah merupakan tempat yang sesak 1
H4 Terdapat kes positif COVID dalam kalangan pelajar 1
[Mak. 2 m]
Atau

F2 Tidak wajar 1
N1 Melindungi hak kanak-kanak 1
N2 Rasional 1
N3 Bertanggungjawab 1
N4 Mematuhi peraturan dan undang-undang 1
[Mak. 2 m]

H1 Hak kanak-kanak mendapat pendidikan 1

H2 Anak akan ketinggalan pelajaran 1
H3 Tiada penjaga di rumah 1
H4 Anak menjadi malas belajar 1
H5 Masa anak terbuang dengan sia-sia 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(d) H1 Tidak ketinggalan pelajaran 1
H2 Masa fleksibel 1
H3 Tidak terdedah dengan risiko jangkitan 1
H4 Banyak masa bersama keluarga 1
H5 Pembelajaran yang menyeronokkan 1
H6 Dapat menambah kemahiran aplikasi komputer 1

[Mak. 2 m]
(Mana-mana jawapan munasabah)
3(a) H1 Mei Hwa masih muda / 16 tahun 1
H2 Mendahulukan keperluan semasa / beli uniform 1
H3 Risau keselamatan anak 1

177
 H4 Takut anak terpengaruh dengan budaya yang tidak sihat 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(b) F1 Wajar 1
H1 Mei Hwa telah menipu ibu 1
H2 Mei Hwa perlu menanggung risiko perbuatannya 1
H3 Ibu patut tahu hal sebenar 1
H4 Mengelak mengulangi perbuatan yang sama 1
[Mak. 3 m]
Atau

F1 Tidak wajar 1
H1 Ibu telah bersetuju pada awalnya 1
H2 Itu adalah duit Mei Hwa sendiri 1
H3 Perlu simpan rahsia 1
H4 Akan menjejaskan hubungan adik beradik 1
H5 Hilang kepercayaan daripada Mei Hwa 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(c) H1 Disayangi ibu 1
H2 Menjaga hati ibu 1
H3 Menghormati ibu 1
H4 Wujudkan keluarga bahagia 1
H5 Jimat wang / tidak membazir 1
H6 Dapat uniform baru 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(d) H1 Ibu perlu menjadi contoh 1
H2 Berfikir sebelum membuat janji 1
H3 Menjalin hubungan mesra 1
H4 Memberi hukuman munasabah 1
H5 Sedia mendengar masalah anak 1
H6 Memahami minat anak 1
H7 Menepati janji 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

4(a) H1 Bau busuk / pencemaran udara 1
H2 Hidupan akuatik mati / pupus 1
H3 Sumber air tercemar 1
H4 Membawa penyakit 1
H5 Kualiti kehidupan menurun 1
H6 Imej negara terjejas 1
H7 Habitat air terjejas 1
H8 Kotor 1

178
 (Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(b) H1 Jabatan Alam Sekitar / JAS 1

H2 Majlis Daerah 1
H3 Majlis Perbandaran 1
H4 Jabatan Pengairan dan Saliran / Jabatan Parit dan Air / 1
JPS
H5 Kementerian Sumber Asli dan Alam Sekitar / 1
Kementerian Alam Sekitar
H6 Sahabat Alam Malaysia / SAM 1
H7 Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan 1
H8 DBKK 1
H9 Alam Flora Sdn. Bhd. 1
[Mak. 2 m]
(c) F1 Menasihati / menegur 1
H1 Sampah akan mengotorkan kawasan 1
H2 Pengunjung akan berkurangan ke kawasan itu 1

F2 Rakam perbuatan tersebut 1

H1 Pengunjung itu dikenakan tindakan 1
H2 pengajaran kepada pengunjung itu 1

F3 Memberitahu / lapor kepada pengurusan taman 1

H1 Mendenda orang itu 1
H2 Memberi pengajaran 1

F4 Menyuruh orang itu mengutip sampah yang dibuangnya 1

H1 Menjaga kebersihan tanggungjawab bersama 1
H2 Agar orang itu tidak membuang sampah lagi 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(d) H1 Menerima peraturan/ undang-undang 1
H2 Mematuhi peraturan /undang-undang 1
([Mak. 2 m]
5(a) H1 Menyatupadukan rakyat 1
H2 Raja adalah lambang perpaduan rakyat 1
H3 Raja adalah ketua negara 1
H4 Menjamin kestabilan negara 1
H5 Mengekalkan perpaduan rakyat 1
H6 Menjamin ketaatan / kesetiaan / patriotisme rakyat 1
terhadap pemimpin
H7 Bangga akan negara 1
H8 Saling hormat menghormati 1
H9 Hidup dengan aman . harmoni 1
H10 Menjaga kedaulatan negara 1

179
 (Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]
(b) H1 Mematuhi undang-undang 1
H2 Berdiri tegak menyanyikan lagu negara / menyanyikan 1
lagu negara dengan penuh bersemangat
H3 Tidak mengeluarkan kata-kata kesat / caci pemimpin 1
H4 Memberi pendapat / meluahkan perasaan melalui saluran 1
yang betul
H5 Menjauhi aktiviti yang boleh mengancam keselamatan 1
negara
H6 Menyertai program PLKN dengan rela hati 1
H7 Melaporkan kes jenayah 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

c F1 Berjaya 1
H1 Bersungguh-sungguh meyertai aktiviti yang dijalankan 1
H2 Membuat perancangan / persediaan yang rapi 1
H3 Memberi penghargaan kepada murid yang terlibat 1
H4 Dapat memupuk nilai-nilai murni 1
H5 Melibatkan semua warga sekolah 1
H6 Mempunyai aktiviti yang pelbagai 1
H7 Dapat meningkatkan semangat patriotik pelajar 1
H8 Murid bangga dengan negara 1
H9 Murid mengetahui lebih maklumat tentang negara 1
[Mak. 4 m]
Atau

F1 Tidak berjaya 1
H1 Tidak melibatkan penyertaan semua murid 1
H2 Murid tidak berminat 1
H3 Aktiviti yang sama setiap tahun 1
H4 Aktiviti bermusim / tidak diteruskan 1
H5 Kurang sokongan 1
H6 Kekangan masa 1
H7 Peruntukkan tidak mencukupi 1
[Mak. 4 m]
(Mana-mana jawapan munasabah)
6(a) H1 Pembayaran Gaji / Upah 1
H2 Perlindungan bersalin / cuti bersalin 1
H3 Hari rehat 1
H4 Bayaran lebih masa 1
H5 Caruman KWSP 1
H6 Cuti tahunan 1
H7 Tempoh masa kerja 1
H8 Notis pemberhentian kerja 1

180
 H9 Cuti sakit 1
[Mak. 2 m]
(b) H1 Memberi anugerah perkhidmatan 1
H2 Menguatkuasakan undang-undang melindungi hak 1
pekerja
H3 Menyediakan perumahan awam / kuarters 1
H4 Memberi bonus 1
H5 Sambutan Hari Pekerja 1
H6 Cuti Hari Pekerja 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(c) N1 Melindungi hak pekrja 1
N2 Rasional 1
N3 Bertanggungjawab 1
N4 Keadilan 1
N5 Kesederhanaan 1
N6 Mematuhi peraturan dan undang-undang 1
N7 Sikap keterbukaan 1
[Mak. 1 m]

H1 Menjaga kebajikan pekerja 1

H2 Ambil kira kelebihan pekerja 1
H3 Tidak menindas pekerja 1
H4 Ambil berat tentang pekerja 1
H5 Menyediakan tempat kerja yang selesa / selamat 1
H6 Peluang naik pangkat 1

(Mana-mana huraian jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(d) H1 Membuat aduan kepada Kesatuan Sekerja (lain-lain 1
agensi) / pihak berkuasa
H2 Menyelesaikan pertikaian dengan berbincang dengan 1
majikan
H3 Melantik peguam sendiri 1
H4 Memperolehi wang pampasan seperti yang 1
Diperuntukkan

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

7(a) N1 Kebebasan bersuara 1
N2 Sikap keterbukaan 1
N3 Rasional 1
N4 Bertanggungjawab 1
N5 Mematuhi peraturan dan undang-undang 1
N6 Harga diri 1
N7 Hemah tinggi 1
N8 Toleransi 1

181
 N9 Kesederhanaan 1
N10 Hidup bersama secara aman 1
[Mak. 2 m]

H1 Bebas bercakap tetapi dalam batasan yang tertentu untuk 1

menjaga keamanan
H2 Menerima teguran selaras dengan norma masyarakat 1
H3 Dapatkan bukti yang kukuh sebelum bertindak 1
H4 Tidak menimbulkan kekecohan di sekolah 1
H5 menerima peraturan di sekolah 1

(Mana-mana huraian jawapan munasabah) [Mak. 2 m]

(b) H1 Menimbulkan huru hara 1
H2 Merugikan masa 1
H3 Menyinggung perasaan pengusaha kantin 1
H4 Menjejaskan imej sekolah 1
H5 Demonstrasi mengganggu ketenteraman sekolah 1
H6 Berunding aman lebih baik daripada demostrasi 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

(c) H1 Buat aduan / laporan bertulis kepada pihak sekolah / guru 1
kantin
H2 Berbincang dengan pihak kantin 1
H3 Mengadu kepada PIBG 1
H4 Boikot membeli makanan di kantin 1
H5 Bawa bekal sendiri 1
H6 Membuat aduan di laman rasmi sekolah 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 3 m]

8(a) N1 Hidup bersama secara aman 1
N2 Saling membantu dan bekerjasama 1
N3 Rasional 1
N4 Saling menghormati antara negara 1
N5 Bertanggungjawab 1
N6 Toleransi 1
[Mak. 2 m]

H1 Mengadakan hubungan baik dengan semua negara 1

H2 Menyelesaikan masalah secara diplomasi / aman 1
H3 Tahu kesan buruk kepada negara jika melanggar undang-
undang 1
H4 Menjamin kesejahteraan 1
H5 Menjalankan peranan pemimpin 1
H6 Bertimbang rasa 1

182
 (Mana-mana huraian jawapan munasabah) [Mak. 2 m]
(b) H1 Menggalakkan keamanan / kestabilan politik 1
H2 Kerjasama ketenteraan 1
H3 Mendapat bantuan 1
H4 Meluaskan impot dan ekspot 1
H5 Ekonomi negara meningkat 1
H6 Negara maju 1
H7 Berkongsi idea / pendapat 1

(Mana-mana jawapan munasabah) [Mak. 4 m]

(c) H1 Komanwel / Commanwealth 1
H2 Pertubuhan Negara-negara Islam (OIC) 1
H3 Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu / PBB / United 1
Nation / UN
H4 ASEAN 1
H5 NAM 1
H6 APEC 1
H7 OPEC 1
H8 G15 1
H9 MAFILINDO 1
[Mak. 2 m]

183
9 N1 Rasional 1
N2 Bertanggungjawab 1
N3 Kesederhanaan 1
N4 Toleransi 1
N5 Kasih sayang 1
H6 Menyayangi dan menghargai alam sekitar 1
N7 Peka terhadap isu-isu alam sekitar 1
N8 Kemapanan alam sekitar 1
N9 Keharmonian antara manusia dengan alam sekitar 1
N10 Saling membantu dan bekerjasama 1
N11 Penglibatan diri dalam pembangunan negara 1
N12 Mematuhi peraturan dan undang-undang 1

Nota: Maksimum 3 nilai sahaja

H1 Kenal pasti bahan yang bakal dibuang 1

H2 Membawa beg sendiri semasa membeli belah 1
H3 Fikirkan kegunaan bahan tersebut untuk tujuan yang lain 1
sebelum dibuang
H4 kurangkan penggunaan sumber 1
H5 berkongsi kereta 1
H6 tutup pili air selepas digunakan 1
H7 guna pengangkutan awam 1
H8 membawa bekal sendiri 1
H9 memperbaiki alatan yang yang boleh diperbaiki 1
H10 baiki sendiri jika ada kemahiran / hantar ke kedai 1
H11 guna semula bahan buangan untuk tujuan yang lain 1
H12 tayar terpakai untuk membuat perhiasan taman / pasu 1
bunga
H13 botol plastik dijadikan bekas letak pen 1
H14 memproses semula barangan buangan untuk menjadi 1
bahan baru
H15 mengumpul surat khabar untuk dijual 1
H16 menggunakan baju yang koyak sebagai kain lap 1

(Mana-mana huraian jawapan munasabah) Jumlah

10 m
Nota:
1N + 9H
2N + 8H
3N + 7H
10 N1 Melindungi hak pengguna 1
N2 Rasional 1
N3 Bertanggungjawab 1
Nota: Maksimum 3 nilai sahaja

184
 H1 Mengambil deposit / wang orang ramai secara haram 1
H2 Bertujuan menyelamatkan wang rakyat 1
H3 Ada simpanan untuk masa depan 1
H4 Merupakan urusniaga secara haram 1
H5 Mengelakkan aliran wang ke luar negara 1
H6 Menstabilkan kewangan negara 1
H7 Ekonomi negara terpelihara 1
H8 Meningkatkan keyakinan pelabur asing 1
H9 Menyampaikan maklumat pengurusan kewangan 1
H10 Menyalahi akta perlindungan pengguna / undang- 1
undang
Jumlah
(Mana-mana huraian jawapan munasabah) 10 m
Nota:
1N + 9H
2N + 8H
3N + 7H
11 F1 Wajar 1
N1 Kasih sayang 1
N2 Rasional 1
N3 Bertanggungjawab 1
N4 Keadilan 1
N5 Mematuhi peraturan dan undang-undang 1
N6 Kesederhanaan

Nota: Maksimum 3 nilai sahaja

H1 Mungkin berlaku kesilapan ketika membuat proses 1

menghukum
H2 Mempertahankan hak asasi manusia 1
H3 Menghargai nyawa 1
H4 Keadilan kepada mangsa dan keluarga 1
H5 Hukuman yang berperikemanusiaan 1
H6 Peluang mengubah kesilapan diri 1
H7 Hukuman mati pembunuhan kejam 1
H8 Ambil kira kepentingan mangsa 1
H9 Banyak negara telah menghapuskan hukuman mati 1

Atau

F2 Tidak wajar 1
N2 Rasional 1
N3 Bertanggungjawab 1
N4 Keadilan 1
N5 Mematuhi peraturan dan undang-undang 1

185
Nota: Maksimum 3 nilai sahaja

H1 Mengurangkan jenayah dadah 1

H2 Mengurangkan kos penyelenggaraan penjara yang tinggi 1
H3 menjimatkan kos pembiayaan kerajaan 1
H4 Menakutkan orang ramai supaya tidak mengedar dadah 1
H5 Tidak perlu ikut trend negara lain 1
H6 Masih relevan dalam kes jenayah berat 1
H7 dadah membawa kemusnahan kepada negara / 1
masyarakat
H8 hukuman terbaik untuk kesalahan membabitkan 1
mengedar dadah
H9 dadah mendorong peningkatan kadar jenayah 1

(Mana-mana huraian jawapan munasabah) Jumlah

10 m

Nota:
1N + 9H
2N + 8H
3N + 7H

186