Anda di halaman 1dari 26

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

Nama Sekolah : SMP MUH PANJATAN


Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/Semester : VIII /2
Alokasi Waktu : 2 X 40

StandarKompetensi : Mendengarkan
5. Memahami wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya Jawa.

Kompetensi Dasar : 5.1 Menanggapi isi wacana lisan rambu-rambu kelalulintasan melalui media elektronik.

Indikator :
1. Menentukan makna rambu-rambu kelalulintasan yang disimak.
2. Memberikan tanggapan terhadap orang yang melaku- kan pelanggaran rambu-rambu kelalulintasan.
3. Menyampai kan pendapat tentang pelaksanaan tatatertib lalu lintas.

I. Tujuan Pembelajaran
1. Siswa mampu menentukan makna rambu-rambu kelalulintasan yang disimak.
2. Siswa mampu memberikan tanggapan terhadap orang yang melaku- kan pelanggaran rambu-rambu kelalulintasan.
3. Siswa mampu menyampai kan pendapat tentang pelaksanaan tata tertib lalu lintas.

II. Materi Pembelajaran

(kapethik saka mutiyara basa jawa 8)

III. Metode Pembelajaran


1. Tanya jawab
2. Inkuiri
3. Diskusi
4. Penugasan

IV. Langkah-langkah Kegiatan Pembelajaran


1. Kegiatan Pendahuluan (10 menit)
 Guru memberi salam dan memimpin berdoa ( Taqwa )
 Mengcek kehadiran siswa ( disiplin )
 Menanyakan kabar siswa yang tidak hadir ( peduli )
 Motivasi:
Guru menyampaikan tujuan pembelajaran dan strategi penilaian kadisiplinan lalu lintas
2. Kegiatan Inti
a. Eksplorasi (60menit)
 Siswa mendengarkan penjelasan mengenai kadhisiplinan lalu lintas
 Siswa mendengarkan wacana dhisiplin lalu lintas
 Guru membimbing siswa mengidentifikasi isi wacana
b. Elaborasi
 Siswa mengidentifikasi makna rambu-rambu lalu lintas
 Siswa bekerja keras menanggapi wacana
c. Konfirmasi
 Guru memberikan umpan balik positif atas hasil tanggapan siswa
 Guru melakukan pengamatan atas hasil kinerja siswa mengidentifikasi makna rambu-rambu lalu
lintas
 Guru memberikan penghargaan atas keberhasilan siswa menanggapi wacana
 Guru memberi motivasi kepada siswa yang belum berpartisipasi aktif
3. Kegiatan Penutup (10 menit)
 Membimbing siswa membuat rangkuman hasil belajar.
 Memberikan tes untuk mengetahui daya serap materi yang dipelajari.
 Memberi tugas untuk pertemuan yang akan datang (menjawab pertanyaan –pertanyaan yang
berkaitan dengan materi kadhisiplinan lalu lintas).

V. Sumber Belajar

1. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri.
Hal:79)
2. Bausastra Jawa

VI. Penilaian Hasil Belajar


1. Teknik Penilaian
Tes tertulis
2. Bentuk Instrumen
3. UraianInstrumen (Instrumen, kunci jawaban, dan pedoman penilaian)
Contoh Instrumen:
1. Sapa wae kang kudu dhisiplin ing babagan lalu lintas?
2. Sebutna apa wae mumpangate dhisiplin lalu lintas!
3. Apa tegese aparat keamanan ing babagan lalu lintas?
4. Apa wae kang dadi jalarane kacilakan?
 Kunci :
No Kunci Jawaban Skor
1 Sapa wae kang migunakke dalan mau 2
1. Kahanane dadi tentrem nyenengake
2 3
2. Apa kang sinedya baka kelakon kanthi rancag nir ing sambekala
3 Wong kang ngemutake lan mbiyantu Manawa lakuning lalu lintas ora lancar 2
4 Kacilakan disebabake saka kendharaan, dalan kang diliwati, lan saka manungsane dhewe 3
Jumlah 10

Panjatan, 2 Januari 2018


Mengetahui,
Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran

Yakub Dwi Prihandoko, S.Pd Vivi Ratih Sulistyowati, S.Pd.


NBM. 1 084 825 NIP.-


RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

Nama Sekolah : SMP MUH PANJATAN


Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/Semester : VIII /2
Alokasi Waktu : 2 X 40

StandarKompetensi : Berbicara
6. Mengungkapkan gagasan ragam wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya Jawa

Kompetensi Dasar : 6.1Mencerita kan dan menanggapi wacana rambu-rambu kelalulintasan sesuai unggah-
ungguh.

Indikator :
1.Menyampaikan makna rambu-rambu kelalulintasan dengan bahasa yang baik dan benar.
2. Menyampai- kan isi rambu-rambu kelalulintasan dalam bentuk kalimat slogan
3. Memberikan tanggapan terhadap isi wacana tentang rambu-rambu kelalulintasan

I. Tujuan Pembelajaran
1.Siswa mampu menyampaikan makna rambu-rambu kelalulintasan dengan bahasa yang baik dan benar.
2. Siswa mampu menyampai kan isi rambu-rambu kelalulintasan dalam bentuk kalimat slogan
3. Siswa mampu memberikan tanggapan terhadap isi wacana tentang rambu-rambu kelalulintasan

II. Materi Pembelajaran


Unggah-ung guh dalam menyampai kan makna rambu-rambu kelalu lintasan

III. Metode Pembelajaran


1. Tanya jawab
2. Inkuiri
3. Diskusi
4. Penugasan

IV. Langkah-langkah Kegiatan Pembelajaran


1. Kegiatan Pendahuluan (10 menit)
 Guru memberi salam dan memimpin berdoa ( Taqwa )
 Mengcek kehadiran siswa ( disiplin )
 Menanyakan kabar siswa yang tidak hadir ( peduli )
 Motivasi:
Guru menyampaikan tujuan pembelajaran dan strategi penilaian kadisiplinan lalu lintas
2. Kegiatan Inti
a. Eksplorasi (60menit)
 Siswa mendengarkan penjelasan mengenai kadhisiplinan lalu lintas
 Siswa mendengarkan wacana dhisiplin lalu lintas
 Guru membimbing siswa mengidentifikasi isi dialog
b. Elaborasi
 Siswa mengidentifikasi makna rambu-rambu lalu lintas
 Siswa bekerja keras menanggapi dialog sesuai unggah-ungguh
c. Konfirmasi
 Guru memberikan umpan balik positif atas hasil tanggapan siswa
 Guru melakukan pengamatan atas hasil kinerja siswa menanggapi isi dialog dengan unggah-
ungguh yang benar
 Guru memberikan penghargaan atas keberhasilan siswa menanggapi dialog
 Guru memberi motivasi kepada siswa yang belum berpartisipasi aktif
3. Kegiatan Penutup (10 menit)
 Membimbing siswa membuat rangkuman hasil belajar.
 Memberikan tes untuk mengetahui daya serap materi yang dipelajari.
 Memberi tugas untuk pertemuan yang akan datang (menjawab pertanyaan –pertanyaan yang
berkaitan dengan materi kadhisiplinan lalu lintas).

V. Sumber Belajar

1. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri. Hal:79)
2. Bausastra Jawa
3. Buku unggah-ungguh basa

VI. Penilaian Hasil Belajar


1. Teknik Penilaian
Tes tertulis
2. Bentuk Instrumen
3. UraianInstrumen (Instrumen, kunci jawaban, dan pedoman penilaian)
Contoh Instrumen:
1. Apa wae kang nyebabake anane kacilakan lalu lintas?
2. Apa wae kang njalari anane kemacetan lalu lintas?
3. Paugeran apa wae kang kudu dicukupi dening wong kang nggunakake dalan supaya ora
kedadeyan bab sing ora dikarepake?
 Kunci :
No Kunci Jawaban Skor
1 Kacilakan disebabake saka kendharaan, dalan kang diliwati, lan saka manungsane dhewe 3
1. Ora netepi rambu lalu lintas
2 2. Akehing kendharaan 4
3. Wong padha kemrungsung
3 Ati-ati lan nggatekake dalan uga rambu-rambu lalu lintas 3
Jumlah 10

Panjatan, 2 Januari 2018


Mengetahui,
Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran

Yakub Dwi Prihandoko, S.Pd Vivi Ratih Sulistyowati, S.Pd.


NBM. 1 084 825 NIP.-
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

Nama Sekolah : SMP MUH PANJATAN


Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/Semester : VIII /2
Alokasi Waktu : 2 X 40

StandarKompetensi : Membaca
7. Memahami wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya Jawa.

Kompetensi Dasar : 7.1Membaca dan menang gapi wacana sederhana pertanian tradisional beraksara Jawa

Indikator :
1. Membaca istilah-istilah dalam pertanian tradisional yang ditulis dalam huruf Jawa
2. Membaca kalimat sederhana tentang pertanian tradisional yang ditulis dalam huruf Jaw
3. Membaca paragrap sederhana tentang pertanian tradisional yang ditulis dalam huruf Jawa

I. Tujuan Pembelajaran
1. Siswa mampu membaca istilah-istilah dalam pertanian tradisional yang ditulis dalam huruf Jawa
2. Siswa mampu membaca kalimat sederhana tentang pertanian tradisional yang ditulis dalam huruf Jaw
3. Siswa mampu membaca paragrap sederhana tentang pertanian tradisional yang ditulis dalam huruf Jawa

II. Materi Pembelajaran


wacana sederhana pertanian
(kapethik saka mutiyara basa jawa 8)
1. Kudu apal aksara Jawa nglegena.

a n c r k
f t s w l
p d j y v
m g b q z
2. Kudu apal lan bisa ngetrapake pasangan aksara Jawa
H N C R K
F T S W L
P D J Y V
M G B Q Z

3. Kudu apal lan bisa ngetrapake sandhangan aksara Jawa.


u i e [ [...o
/ lan liya-liyane
4. Mangerteni pratandha ing aksara Jawa.

?, .
A. Wewaton Panulisane Aksara Jawa
1. Aksara nglegena
Aksara nglegena yaiku aksara jawa kang durung oleh sandhangan.Aksara nglegena ing aksara jawa
senajan mung sak aksara nanging wis bisa diwaca lan muni. Wujude aksara jawa nglegena yaiku ana 20.

No Aksara pamacane Pasangan No Aksara pamacane Pasangan


1 a Ha H 11 P Pa P
2 n Na N 12 D Dha D
3 c Ca C 13 J Ja J
4 r Ra R 14 Y Ya Y
5 k Ka K 15 V Nya V
6 f Da F 16 M Ma M
7 t Ta T 17y G Ga G
8 s Sa S 18 B Ba B
9 w Wa W 19 Q Tha Q
10 l La L 20 Z nga Z

Aksara nglegena iku kabeh pamacane aksara swara a. Bisane muni aksara swara kang liya aksara
nglegena iki kudu ditempleki sandhang.Wujude sandhangan yaiku :

No wujude Arane Pamacane tuladhene


i Wulu i siji ( siji )
e P pepet e Pet_ ( peteng )
u Suku u kuru ( kuru )
[ Taling e’ [k[r ( kere )
[-o Taling-tarung o [bo[do ( bodho )

Kejaba sandhangan kang pigunane kanggo nywarakake aksara uga ana sandhangan liyane kang kanggo
nywarakake aksara karaketan panjing.yaiku :

No Wujude Pamacane Tuladhane


L Panjing la kL[ln\ ( klalen )
W Panjing wa kWli ( kwali )
- Pengkal k-ai ( kyai )
] Cakra t]tg ( tratag )
} Keret k}teg\ ( Kreteg )
h Wignyah swh ( sawah )
/ Layar ps/ ( pasar )
= Cecak [wf= ( wedang )

2. Aksara Murda
Aksara murda iku gunanane padha karo aksara swara. Yaiku kanggo nulis tembung tembung manca,asmane
uwong,arane papan /panggonan,gelar/pangkat,barang kang oleh pikurmatan. Menawa ana ing aksara latin
aksara Murda iku meh padha karo aksara / huruf kapital.Anggone mapakeke aksara murda iku ana ing wanda
ngarep. Menawa ora ana bisa ana ing wanda ngarep bisa uga ana ing wanda tengah. Sing baku panulise aksara
murda iku ora kena ana ing wanda kang buri/ pungkasan.

No Wujude Pamacane pasangane Tuladhane


* BA Belanda
& GA Gathotkaca
@ KA Kulon Progo
! NA Napoleon
$ SA Samarinda
# TA Tunesia
8 PA Paku Alam

3. Aksara Rekan
Gunane aksara rekan iku yaiku kanggo nulis tembung-tembung manca kang kudu cetha/bener
pakecapane.Umpamane tembung-tembung saka Arab kang menawa beda pakecapane njalari beda tegese.Mula
sing akeh nggunakake aksara rekan iku yaiku basa Arab, kaya ta tembung dz,f,gh,kh,sy lan z.
Banjur kepriye carane nggawe aksara rekan iku,yaiku mung cukup saka aksara f,p,g,k,s, j , kareka kanthi
katambah cecek telu ing sakdhuwure aksara iku.Tuladha:

No Wujude pamacane pasangane Tuladhane


f+ dz D+ f+iki/ ( dzikir )
p+ f F+ p+tHul\ (fathul )
g+ gh G+ g+aib\ ( ghaib )
k+ kh K+ k+tib\ ( khatib )

s+ sy S+ s+wl\ ( syawal )
j+ z Z+ j+kt\ ( Zakat )

4. Aksara Swara

No Wujude
A A Arman
E E Endah
I I Indonesia
O O Oktober
U U Uruguwai

5. Pepeling
a) Panulise tembung andhahan kang tembung linggane dipungkasi aksara sigeg/mati,menawa oleh
panambang,aksara pungkasane katulis dobel.Tuladha ;
i. Kiriman = kirimMn\
ii. Layange = ly=[z
iii. Pasare = ps/[r
iv. Sawahe = swh[a
v. Obate = [aob[tT
b) Panulise tembung andhahan kang tembung linggane dipungkasi aksara swara, menawa oleh
panambang, panulise ajeg.Tuladha;
i. Segane = seg[n
ii. Untune = aunTu[n
iii. Sapine = spi[ne
iv. Sotone = [so[to[n
v. Kerene = ke[r[n
c) Panulise tembung rangkep dwi purwa,menawa katulis migunakake aksara Jawa,katulis persis miturut
rimbage tembung.Tuladha;
I. Lelaku = llku
II. Teturon = tuturon\
III. Rerasan = rrsn\
IV. Sesaba = ssb
V. Wewaton = ww[ton\
d) Panulise tembung lingga kang karaketan panambang a,katulis miturut pocapane.Tuladha;
i. Balia = bliy
ii. Mangana = mznN
iii. Tukua = tukuw
iv. Renea = [r[ny
v. Turua = turuw
e) Panulise tembung kang nduweni aksara mati luwih saka loro yaiku kanthi migunakake
pangkon.Tuladha;
I. Cumpung = cum\pLu=
II. Wit klapekspor = Eks\[po/
III. Pitik kluruk = pitik\kLuruk\
IV. Ambleg = am\bLeg\
V. Dodol dluwang = [fo[fol\fLuw=
f) Ana sawenehing aksara Jawa kang ora gelem disandhangi, kang wujud pepet,Yaiku aksara la ( l ) lan
ra ( r) . kamangka ana ing basa Jawa akeh tembung-tembung kang migunakake aksara la disandhangi
pepet = le lan ra disandhangi pepet = re. Banjur kepriye wusanane? Ora susah perlu dipikir dawa,
amarga wis dicepakake minangka sesulihe. Aksara la (l ) kang ora gelem disandhangi swara e ( e )
banjur disalini, utawa owah wujude dadi (2 ). Dene aksara r kang ora gelem disandhangi e ( e )
lini, utawa owah wujude dadi x
Tuladha;
le =
i. Remuk ------- xmuk\
ii. Reged ------- xgef\
iii. Resmi ------- xsMi
g) Panulise pasangan lumrahe mapan ana ing sangisore aksara kang dipasangi. Nanging ana sawenehe
aksara kang pasangane ora katulis ing sangisore aksara kang dipasangi. Aksara iku yaiku ;
a,s,p,.Pasangane aksara kasebut ditulis jejer karo aksara sing dipasangi,Tuladha;
i. mifakHrit\ ( midak arit )
ii. pknSpi ( Pakan sapi )
iii. a[folPitik\ (adol pitik )mmmmm
h) Ana sawenehing aksara jawa pasangan kang ora owah wujude nalika dadi pasangan. Ananging
panulisane wae kang owah ana ing ngisor.Aksara iku yaiku ;r,g,z,y. Tuladha;
i. [g]obgrusak\ ( grobag rusak )
ii. rmBButGeni ( rambut geni )
iii. [m=[gokZiful\ ( menggok ngidul )
iv. p[fosYt] ( pados yatra )
h) Pasangan kang nganggo suku. Na sawenehing pasangan, kang menawa oleh sandhangn banjur owah
wujude. Yaiku pasangan ka ( K ) lan pasangan ta ( T ). Pasangn loro mau, menawa oleh sandhangan
suku , wujude banjur owah malik kaya sakawit, ananging mapane tetep ana sangisore aksara kang
dipasangi. Tuladha:
i. tkKukup k[bh ( tak kukkup kabeh )
ii. tkTub]uk\, ( tak tubruk )

III. Metode Pembelajaran


1. Tanya jawab
2. Inkuiri
3. Diskusi
4. Penugasan

IV. Langkah-langkah Kegiatan Pembelajaran


1. Kegiatan Pendahuluan (10 menit)
 Guru memberi salam dan memimpin berdoa ( Taqwa )
 Mengcek kehadiran siswa ( disiplin )
 Menanyakan kabar siswa yang tidak hadir ( peduli )
 Motivasi:
Guru menyampaikan tujuan pembelajaran dan strategi penilaian membaca wacana beraksara jawa
2. Kegiatan Inti
a. Eksplorasi (60menit)
 Siswa mendengarkan penjelasan mengenai aksara jawa
 Siswa mendengarkan wacana beraksara jawa
 Guru membimbing siswa mengidentifikasi isi wacana beraksara jawa
b. Elaborasi
 Siswa membaca wacana beraksara jawa
 Siswa bekerja keras menanggapi wacana
c. Konfirmasi
 Guru memberikan umpan balik positif atas hasil tanggapan siswa
 Guru melakukan pengamatan atas hasil kinerja siswa
 Guru memberikan penghargaan atas keberhasilan siswa menanggapi wacana beraksara jawa
 Guru memberi motivasi kepada siswa yang belum berpartisipasi aktif
3. Kegiatan Penutup (10 menit)
 Membimbing siswa membuat rangkuman hasil belajar.
 Memberikan tes untuk mengetahui daya serap materi yang dipelajari.
 Memberi tugas untuk pertemuan yang akan datang (menjawab pertanyaan –pertanyaan yang
berkaitan dengan materi aksara jawa).

V. Sumber Belajar

1. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri. Hal:79)
2. Bausastra Jawa
3. Kawruh kasusastran Jawa

VI. Penilaian Hasil Belajar


1. Teknik Penilaian
Tes tertulis
2. Bentuk Instrumen
3. UraianInstrumen (Instrumen, kunci jawaban, dan pedoman penilaian)
Contoh Instrumen:
1. Kepiye carane gawe winih kuwi?
2. Sebutna urut-urutane ngolah lahan tetanen miturut wacan kasebut!
3. Apa wae piranti tetanen tradhisional kang kokngerteni?
 Kunci :
No Kunci Jawaban Skor
1 Gawe winih kawiwitan saka nyebar 2
2 Gawe winih, nyebar, ndhaut, mbanjari, tandur 3
3 Luku, ani-ani, arit, pacul, garu 2
Jumlah 10

Panjatan, 2 Januari 2018


Mengetahui,
Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran

Yakub Dwi Prihandoko, S.Pd Vivi Ratih Sulistyowati, S.Pd.


NBM. 1 084 825 NIP.-

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)


Nama Sekolah : SMP MUH PANJATAN
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/Semester : VIII /2
Alokasi Waktu : 2 X 40

StandarKompetensi : Mendengarkan
5. Memahami wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya Jawa.

Kompetensi Dasar : 5.2 Memahami dan menanggapi isi wacana lisan pertanian tradisional

Indikator :
1. Menentukan intisari wacana pertanian tradhisional
2. Menemukan istilah yang digunakan dalam wacana
pertanian tradhisional.
3. Menyampai -kan gagasan berdasar wacana pertanian tradhisional.
I. Tujuan Pembelajaran
1. Siswa mampu menentukan intisari wacana pertanian tradhisional
2. Siswa mampu menemukan istilah yang digunakan dalam wacana
pertanian tradhisional.
3. Siswa mampu menyampai -kan gagasan berdasar wacana pertanian tradhisional.

II. Materi Pembelajaran


1. Wacana “Kawruh Tetanen” (Mutiyara Basa Jawa, Hal/; 91)
2. Istilah Pertanian

III. Metode Pembelajaran


1. Tanya jawab
2. Inkuiri
3. Diskusi
4. Penugasan

IV. Langkah-langkah Kegiatan Pembelajaran


4. Kegiatan Pendahuluan (10 menit)
 Guru memberi salam dan memimpin berdoa ( Taqwa )
 Mengcek kehadiran siswa ( disiplin )
 Menanyakan kabar siswa yang tidak hadir ( peduli )
 Motivasi:
Guru menyampaikan tujuan pembelajaran dan strategi penilaian kadisiplinan lalu lintas
5. Kegiatan Inti
a.Eksplorasi (60menit)
 Siswa mendengarkan wacana kawruh tetanen
 Guru membimbing siswa mengidentifikasi isi wacana
b. Elaborasi
 Siswa mengidentifikasi makna istilah-istilah pertanian
 Siswa bekerja keras menanggapi wacana
c. Konfirmasi
 Guru memberikan umpan balik positif atas hasil tanggapan siswa
 Guru melakukan pengamatan atas hasil kinerja siswa mengidentifikasi istilah pertanian dalam
wacana
 Guru memberikan penghargaan atas keberhasilan siswa menanggapi wacana
 Guru memberi motivasi kepada siswa yang belum berpartisipasi aktif
d. Kegiatan Penutup (10 menit)
 Membimbing siswa membuat rangkuman hasil belajar.
 Memberikan tes untuk mengetahui daya serap materi yang dipelajari.
 Memberi tugas untuk pertemuan yang akan datang (menjawab pertanyaan –pertanyaan yang
berkaitan dengan materi kadhisiplinan lalu lintas).

V. Sumber Belajar

1. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri. Hal:79)
2. Bausastra Jawa
3. Pepak

VI. Penilaian Hasil Belajar


1. Teknik Penilaian
Tes tertulis
4. Bentuk Instrumen
5. UraianInstrumen (Instrumen, kunci jawaban, dan pedoman penilaian)
Contoh Instrumen:
1. Sebutna piranti tetanen tradhisional!
2. Sebutna urutane wong nandur pari!
3. Andharna ngrembakane pari ing ngisor iki!
a. Nglilir
b. Gumundha lemara
c. Gemadhung
d. Meteng mapak
e. Merkatak
 Kunci :
No Kunci Jawaban Skor
1 Arit, ani-ani, gebotan, bagor, lsp. 2
Urutane tandur: ngileni banyu, nyukoni, ngluku, nggaru, gawe winihan, nyebar, ndhaut,
2 3
mbanjari,tandur.
a. Nglilir: tanduran pari umur rong minggu
b. Gumundha lemara: tanduran pari umur patang minggu
3 c. Gemadhung: tanduran pari umur enem minggu 5
d. Meteng mapak: tanduran pari umur wolung minggu
e. Merkatak : tanduran pari umur 10 minggu
Jumlah 10

Panjatan, 2 Januari 2018


Mengetahui,
Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran

Yakub Dwi Prihandoko, S.Pd Vivi Ratih Sulistyowati, S.Pd.


NBM. 1 084 825 NIP.-
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

Nama Sekolah : SMP MUH PANJATAN


Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/Semester : VIII /2
Alokasi Waktu : 2 X 40

StandarKompetensi : Berbicara
Mengungkapkan gagasan ragam wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya jawa

Kompetensi Dasar : 6.2 Memahami dan menanggapi isi wacana lisan pertanian tradisional

Indikator :
1.Mengungkapkan kembali isi wacana pertanian tradisional dengan bahasa yang baik dan benar.
2.Memberikan tanggapan ter hadap isi wacana pertanian tradisional.
3, Mengungkapkan makna pendidikan yang ada dalam wacana pertanian tradisional.
I. Tujuan Pembelajaran
1.Siswa mampu mengungkapkan kembali isi wacana pertanian tradisional dengan bahasa yang baik dan benar.
2. Siswa mampu memberikan tanggapan ter hadap isi wacana pertanian tradisional.
3. Siswa mampu mengungkapkan makna pendidikan yang ada dalam wacana pertanian tradisional.

II. Materi Pembelajaran


1. Wacana “Kawruh Tetanen” (Mutiyara Basa Jawa, Hal: 93)
2. Istilah Pertanian

III. Metode Pembelajaran


1. Tanya jawab
2. Inkuiri
3. Diskusi
4. Penugasan

IV. Langkah-langkah Kegiatan Pembelajaran


1. Kegiatan Pendahuluan (10 menit)
 Guru memberi salam dan memimpin berdoa ( Taqwa )
 Mengcek kehadiran siswa ( disiplin )
 Menanyakan kabar siswa yang tidak hadir ( peduli )
 Motivasi:
Guru menyampaikan tujuan pembelajaran dan strategi penilaian pertanian tradisional
2. Kegiatan Inti
a. Eksplorasi (60menit)
 Siswa mendengarkan wacana kawruh tetanen
 Guru membimbing siswa mengidentifikasi isi wacana
b. Elaborasi
 Siswa mengidentifikasi makna istilah-istilah pertanian
 Siswa bekerja keras menanggapi wacana
c. Konfirmasi
 Guru memberikan umpan balik positif atas hasil tanggapan siswa
 Guru melakukan pengamatan atas hasil kinerja siswa mengidentifikasi istilah pertanian dalam
wacana
 Guru memberikan penghargaan atas keberhasilan siswa menanggapi wacana
 Guru memberi motivasi kepada siswa yang belum berpartisipasi aktif
d. Kegiatan Penutup (10 menit)
 Membimbing siswa membuat rangkuman hasil belajar.
 Memberikan tes untuk mengetahui daya serap materi yang dipelajari.
 Memberi tugas untuk pertemuan yang akan datang (menjawab pertanyaan –pertanyaan yang
berkaitan dengan materi kadhisiplinan lalu lintas).

V. Sumber Belajar

1. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri. Hal:79)
2. Bausastra Jawa
3. Pepak

VI. Penilaian Hasil Belajar


1. Teknik Penilaian
Tes tertulis
2. Bentuk Instrumen
3. UraianInstrumen (Instrumen, kunci jawaban, dan pedoman penilaian)
Contoh Instrumen:
1. Sebutna piranti tetanen tradhisional!
2. Kepiye tata carane tetanen tradhisional?
3. Apa tegese nyukon i?
 Kunci :
No Kunci Jawaban Skor
1 Arit, ani-ani, gebotan, bagor, lsp. 2
Urutane tandur: ngileni banyu, nyukoni, ngluku, nggaru, gawe winihan, nyebar, ndhaut,
2 5
mbanjari,tandur.
3 Nyukoni yaiku maculi pojokan sawah lan pinggir galengan kang ora kena luku utawa garu 3
Jumlah 10

Panjatan, 2 Januari 2018


Mengetahui,
Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran

Yakub Dwi Prihandoko, S.Pd Vivi Ratih Sulistyowati, S.Pd.


NBM. 1 084 825 NIP.-

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)


Nama Sekolah : SMP VIP Pesawat
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/Semester : VIII /2
Alokasi Waktu : 2 X 40

StandarKompetensi : Menulis
Mengungkapkan gagasan wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya jawa
Kompetensi Dasar : 8.3 Menulis karangan bertema pertanian tradisional beraksara latin

Indikator :
1.Menuliskan kalimat efektif tentang pertanian tradisional.
2. Membuat kerangka karangan tentang pertanian tradisional.
3. Mengembangkan kerangka karangan sederhana tentang pertanian tradisional.

I. Tujuan Pembelajaran
1. Siswa mampu menuliskan kalimat efektif tentang pertanian tradisional.
2. Siswa mampu membuat kerangka karangan tentang pertanian tradisional.
3. Siswa mampu mengembangkan kerangka karangan sederhana tentang pertanian tradisional.

II. Materi Pembelajaran


Ngarang
Ngarang iku sawijining kegiyatan kang gedhe mumpangate. Kanthi ngarang, kowe kabeh bisa gladhen nulis. Nulis kang
becik bisa migunani tumrap sapa wae kang maca. Bisa nambahi wawasan lan pangerten. Saliyane kuwi, ngarang uga
nglatih lantiping pikir. Cak-cakaning pikir bisa digladhi supaya luwih tliti,urut, lan runtut.

III. Metode Pembelajaran


1. Inkuiri
2. Penugasan

IV. Langkah-langkah Kegiatan Pembelajaran


1. Kegiatan Pendahuluan (10 menit)
 Guru memberi salam dan memimpin berdoa ( Taqwa )
 Mengcek kehadiran siswa ( disiplin )
 Menanyakan kabar siswa yang tidak hadir ( peduli )
 Motivasi:
Guru menyampaikan tujuan pembelajaran dan strategi penilaian mengarang
2. Kegiatan Inti
a. Eksplorasi (60menit)
 Siswa mendengarkan penjelasan mengenai mengarang
 Guru membimbing siswa menulis kerangka karangan
b. Elaborasi
 Siswa menyusun karangan
 Siswa bekerja keras menanggapi hasil karangan teman
c. Konfirmasi
 Guru memberikan umpan balik positif atas hasil tanggapan siswa
 Guru melakukan pengamatan atas hasil kinerja siswa mengidentifikasi membuat karangan
 Guru memberikan penghargaan atas keberhasilan siswa menanggapi hasil karangan temannya
 Guru memberi motivasi kepada siswa yang belum berpartisipasi aktif
d. Kegiatan Penutup (10 menit)
 Membimbing siswa membuat rangkuman hasil belajar.
 Memberikan tes untuk mengetahui daya serap materi yang dipelajari.
 Memberi tugas untuk pertemuan yang akan datang (menjawab pertanyaan –pertanyaan yang
berkaitan dengan materi).

V. Sumber Belajar

1. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri. Hal:79)
2. Internet

VI. Penilaian Hasil Belajar


1. Teknik Penilaian
Penugasan
2. Bentuk Instrumen
Uraian
1. Gawea karangan kang isine nyritakake pengalamanmu nalika nindakake tetanen utawa
meruhi wong olah tetanen. Gawea cengkorongan luwih dhisik, banjur ganepana supaya dadi andharan kang
genepKepiye tata carane tetanen tradhisional!
Penilaian
1. Pilihan Kata 50
2. Kesesuaian isi dengan tema 50
Jumlah 100

Wates, Januari 2016


Mengetahui,
Plt. Kepala SMP VIP Pesawat Guru Mata Pelajaran

Muhammad Musthofa Ani Elys Qomaria, S.Pd.


NIY. 1978 2012 026 NIY. 1991 2014 053

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)


Nama Sekolah : SMP VIP Pesawat
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/Semester : VIII /2
Alokasi Waktu : 2 X 40

StandarKompetensi : Mendengarkan
5. Memahami wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya Jawa.

Kompetensi Dasar : 5.3 Memahami dan menanggapi isi wacana lisan pertanian modern

Indikator :
1. Menentukan intisari wacana pertanian modern
2. Menemukan istilah yang digunakan dalam wacana pertanian modern
3. Menyampai -kan gagasan berdasar wacana pertanian modern

I. Tujuan Pembelajaran
1. Siswa mampu menentukan intisari wacana pertanian modern
2. Siswa mampu menemukan istilah yang digunakan dalam wacana pertanian modern
3. Siswa mampu menyampai -kan gagasan berdasar wacana pertanian tradhisional.

II. Materi Pembelajaran


1. Wacana “Tetanen Modern” (Mutiyara Basa Jawa, Hal: 105)
2. Istilah Pertanian

III. Metode Pembelajaran


1. Tanya jawab
2. Inkuiri
3. Diskusi
4. Penugasan

IV. Langkah-langkah Kegiatan Pembelajaran


1. Kegiatan Pendahuluan (10 menit)
 Guru memberi salam dan memimpin berdoa ( Taqwa )
 Mengcek kehadiran siswa ( disiplin )
 Menanyakan kabar siswa yang tidak hadir ( peduli )
 Motivasi:
Guru menyampaikan tujuan pembelajaran dan strategi penilaian
2. Kegiatan Inti
a.Eksplorasi (60menit)
 Siswa mendengarkan wacana tetanen modern
 Guru membimbing siswa mengidentifikasi isi wacana
b. Elaborasi
 Siswa mengidentifikasi makna istilah-istilah pertanian modern
 Siswa bekerja keras menanggapi wacana
c. Konfirmasi
 Guru memberikan umpan balik positif atas hasil tanggapan siswa
 Guru melakukan pengamatan atas hasil kinerja siswa mengidentifikasi istilah pertanian dalam
wacana
 Guru memberikan penghargaan atas keberhasilan siswa menanggapi wacana
 Guru memberi motivasi kepada siswa yang belum berpartisipasi aktif
d. Kegiatan Penutup (10 menit)
 Membimbing siswa membuat rangkuman hasil belajar.
 Memberikan tes untuk mengetahui daya serap materi yang dipelajari.
 Memberi tugas untuk pertemuan yang akan datang (menjawab pertanyaan –pertanyaan yang
berkaitan dengan tetanen modern).

V. Sumber Belajar

1. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri. Hal:79)
2. Bausastra Jawa
3. Pepak

VI. Penilaian Hasil Belajar


1. Teknik Penilaian
Tes tertulis
2. Bentuk Instrumen
Uraian
3. Instrumen (Instrumen, kunci jawaban, dan pedoman penilaian)
Contoh Instrumen:
1. Sebutna piranti tetanen modern!
2. Sebutna bedane tata cara tetanen tradhisional lan tetanen modern!
a. Kunci :
No Kunci Jawaban Skor
1 Mesin transplanter, mesin blinder, mesin reaper, lsp. 20
Tata cara tetanen tradhisional:
1. Ngileni banyu
2. Nyukonii
3. Ngluku (traktor)
4. Nggaru (traktor)
5. Gawe winihan
6. Nyebar winih
7. Ndhaut
8. Mbanjari
9. Tandur (ditindakke wong)
10. Obat ama (alami)
2 11. Rabuk alami 30
Tata cara tetanen modern
1. Ngileni banyu
2. Nyukoni
3. Ngluku (traktor)
4. Nggaru (traktor)
5. Gawe winihan
6. Nyebar winih
7. Ndhaut
8. Tandur (mesin)
9. Obat ama (pabrik)
10. Rabuk (pabrik)
Jumlah 50

Wates, Januari 2016


Mengetahui,
Plt. Kepala SMP VIP Pesawat Guru Mata Pelajaran

Muhammad Musthofa Ani Elys Qomaria, S.Pd.


NIY. 1978 2012 026 NIY. 1991 2014 053

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)


Nama Sekolah : SMP VIP Pesawat
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/Semester : VIII /2
Alokasi Waktu : 2 X 40

StandarKompetensi : Berbicara
Mengungkapkan gagasan ragam wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya jawa

Kompetensi Dasar : 6.3 Mengungkapkan dan menanggapi isi wacana lisan pertanian modern

Indikator :
1.Mengungkapkan kembali isi wacana pertanian tradisional dengan bahasa yang baik dan benar.
2.Memberikan tanggapan ter hadap isi wacana pertanian modern
3, Mengungkapkan makna pendidikan yang ada dalam wacana pertanian modern
I. Tujuan Pembelajaran
1.Siswa mampu mengungkapkan kembali isi wacana pertanian modern dengan bahasa yang baik dan benar.
2. Siswa mampu memberikan tanggapan ter hadap isi wacana pertanian modern
3. Siswa mampu mengungkapkan makna pendidikan yang ada dalam wacana pertanian modern

II. Materi Pembelajaran


1. Tata cara tetanen (Mutiyara Basa Jawa, Hal: 107)
2. Piranti tetanen modern

III. Metode Pembelajaran


1. Tanya jawab
2. Inkuiri
3. Diskusi
4. Penugasan

IV. Langkah-langkah Kegiatan Pembelajaran


1. Kegiatan Pendahuluan (10 menit)
 Guru memberi salam dan memimpin berdoa ( Taqwa )
 Mengcek kehadiran siswa ( disiplin )
 Menanyakan kabar siswa yang tidak hadir ( peduli )
 Motivasi:
Guru menyampaikan tujuan pembelajaran dan strategi penilaian pertanian modern
2. Kegiatan Inti
a. Eksplorasi (60menit)
 Siswa memahami gambar alat pertanian modern
 Guru membimbing siswa mengidentifikasi gambar
b. Elaborasi
 Siswa mengidentifikasi makna gambar
 Siswa bekerja keras menanggapi alat pertanian modern
4. Konfirmasi
 Guru memberikan umpan balik positif atas hasil tanggapan siswa
 Guru melakukan pengamatan atas hasil kinerja siswa mengidentifikasi gambar alat pertanian
modern
 Guru memberikan penghargaan atas keberhasilan siswa menanggapi gambar
 Guru memberi motivasi kepada siswa yang belum berpartisipasi aktif
5. Kegiatan Penutup (10 menit)
 Membimbing siswa membuat rangkuman hasil belajar.
 Memberikan tes untuk mengetahui daya serap materi yang dipelajari.
 Memberi tugas untuk pertemuan yang akan datang (menjawab pertanyaan –pertanyaan yang
berkaitan dengan materi pertanian modern).

V. Sumber Belajar

1. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri. Hal:106)
2. Bausastra Jawa
3. Pepak

VI. Penilaian Hasil Belajar


1. Teknik Penilaian
Tes tertulis
2. Bentuk Instrumen
Uraian
3. Instrumen (Instrumen, kunci jawaban, dan pedoman penilaian)
Contoh Instrumen:
1. Sebutna panca usaha tani!
2. Sebutna tuladhane bibit unggul!
3. Kepriye carane ngrabuk kang bener?
b. Kunci :
No Kunci Jawaban Skor
Pancausaha tani: milih bibit unggul, cara pangolahe lemah, ngatur irigasi, migunakake rabuk, lan
1 2
ngilangi ama
2 Tuladhane bibit unggul yaiku IR, IR 64, PB 5, lan PB 8. 5
Carane ngrabuk kudu nggatekake pata prakara yaiku tekeran kudu pas, jenis rabuk kudu cocog,
3 wektune ngraabuk kudu jumbuh karo mangsane, lan papan tibane rabuk pas cedhak oyote 3
tanduran.
Jumlah 10

Wates, Januari 2016


Mengetahui,
Plt. Kepala SMP VIP Pesawat Guru Mata Pelajaran

Muhammad Musthofa Ani Elys Qomaria, S.Pd.


NIY. 1978 2012 026 NIY. 1991 2014 053
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

Nama Sekolah : SMP VIP Pesawat


Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/Semester : VIII /2
Alokasi Waktu : 2 X 40

StandarKompetensi : Membaca
7. Memahami wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya Jawa.

Kompetensi Dasar : 7.1Membaca dan menang gapi wacana sederhana pertanian modern beraksara Jawa

Indikator :
1. Membaca istilah-istilah dalam pertanian modern yang ditulis dalam huruf Jawa
2. Membaca kalimat sederhana tentang pertanian modern yang ditulis dalam huruf Jaw
3. Membaca paragrap sederhana tentang pertanian modern yang ditulis dalam huruf Jawa

I. Tujuan Pembelajaran
1. Siswa mampu membaca istilah-istilah dalam pertanian tradisional yang ditulis dalam huruf Jawa
2. Siswa mampu membaca kalimat sederhana tentang pertanian tradisional yang ditulis dalam huruf Jaw
3. Siswa mampu membaca paragrap sederhana tentang pertanian tradisional yang ditulis dalam huruf Jawa

II. Materi Pembelajaran


wacana sederhana pertanian modern”ngati-ati ing tumindak”
(kapethik saka mutiyara basa jawa 8, hal 109)
kapal aksara Jawa nglegena.

a n c r k
f t s w l
p d j y v
m g b q z
Kudu apal lan bisa ngetrapake pasangan aksara Jawa
H N C R K
F T S W L
P D J Y V
M G B Q Z

Kudu apal lan bisa ngetrapake sandhangan aksara Jawa.


u i e [ [...o
/ lan liya-liyane
Mangerteni pratandha ing aksara Jawa.

?, .
B. Wewaton Panulisane Aksara Jawa
Aksara nglegena
Aksara nglegena yaiku aksara jawa kang durung oleh sandhangan.Aksara nglegena ing aksara jawa
senajan mung sak aksara nanging wis bisa diwaca lan muni. Wujude aksara jawa nglegena yaiku ana 20.

No Aksara pamacane Pasangan No Aksara pamacane Pasangan


1 a Ha H 11 P Pa P
2 n Na N 12 D Dha D
3 c Ca C 13 J Ja J
4 r Ra R 14 Y Ya Y
5 k Ka K 15 V Nya V
6 f Da F 16 M Ma M
7 t Ta T 17y G Ga G
8 s Sa S 18 B Ba B
9 w Wa W 19 Q Tha Q
10 l La L 20 Z nga Z

Aksara nglegena iku kabeh pamacane aksara swara a. Bisane muni aksara swara kang liya aksara
nglegena iki kudu ditempleki sandhang.Wujude sandhangan yaiku :

No wujude Arane Pamacane tuladhene


i Wulu i siji ( siji )
e P pepet e Pet_ ( peteng )
u Suku u kuru ( kuru )
[ Taling e’ [k[r ( kere )
[-o Taling-tarung o [bo[do ( bodho )
Kejaba sandhangan kang pigunane kanggo nywarakake aksara uga ana sandhangan liyane kang kanggo
nywarakake aksara karaketan panjing.yaiku :

No Wujude Pamacane Tuladhane


L Panjing la kL[ln\ ( klalen )
W Panjing wa kWli ( kwali )
- Pengkal k-ai ( kyai )
] Cakra t]tg ( tratag )
} Keret k}teg\ ( Kreteg )
h Wignyah swh ( sawah )
/ Layar ps/ ( pasar )
= Cecak [wf= ( wedang )

Aksara Murda
Aksara murda iku gunanane padha karo aksara swara. Yaiku kanggo nulis tembung tembung manca,asmane
uwong,arane papan /panggonan,gelar/pangkat,barang kang oleh pikurmatan. Menawa ana ing aksara latin
aksara Murda iku meh padha karo aksara / huruf kapital.Anggone mapakeke aksara murda iku ana ing wanda
ngarep. Menawa ora ana bisa ana ing wanda ngarep bisa uga ana ing wanda tengah. Sing baku panulise aksara
murda iku ora kena ana ing wanda kang buri/ pungkasan.

No Wujude Pamacane pasangane Tuladhane


* BA Belanda
& GA Gathotkaca
@ KA Kulon Progo
! NA Napoleon
$ SA Samarinda
# TA Tunesia
8 PA Paku Alam

Aksara Rekan
Gunane aksara rekan iku yaiku kanggo nulis tembung-tembung manca kang kudu cetha/bener
pakecapane.Umpamane tembung-tembung saka Arab kang menawa beda pakecapane njalari beda tegese.Mula
sing akeh nggunakake aksara rekan iku yaiku basa Arab, kaya ta tembung dz,f,gh,kh,sy lan z.
Banjur kepriye carane nggawe aksara rekan iku,yaiku mung cukup saka aksara f,p,g,k,s, j , kareka kanthi
katambah cecek telu ing sakdhuwure aksara iku.Tuladha:

No Wujude pamacane pasangane Tuladhane


f+ dz D+ f+iki/ ( dzikir )
p+ f F+ p+tHul\ (fathul )
g+ gh G+ g+aib\ ( ghaib )
k+ kh K+ k+tib\ ( khatib )

s+ sy S+ s+wl\ ( syawal )
j+ z Z+ j+kt\ ( Zakat )

Aksara Swara

No Wujude
A A Arman
E E Endah
I I Indonesia
O O Oktober
U U Uruguwai

Pepeling
i) Panulise tembung andhahan kang tembung linggane dipungkasi aksara sigeg/mati,menawa oleh
panambang,aksara pungkasane katulis dobel.Tuladha ;
vi. Kiriman = kirimMn\
vii. Layange = ly=[z
viii. Pasare = ps/[r
ix. Sawahe = swh[a
x. Obate = [aob[tT
j) Panulise tembung andhahan kang tembung linggane dipungkasi aksara swara, menawa oleh
panambang, panulise ajeg.Tuladha;
vi. Segane = seg[n
vii. Untune = aunTu[n
viii. Sapine = spi[ne
ix. Sotone = [so[to[n
x. Kerene = ke[r[n
k) Panulise tembung rangkep dwi purwa,menawa katulis migunakake aksara Jawa,katulis persis miturut
rimbage tembung.Tuladha;
VI. Lelaku = llku
VII. Teturon = tuturon\
VIII. Rerasan = rrsn\
IX. Sesaba = ssb
X. Wewaton = ww[ton\
l) Panulise tembung lingga kang karaketan panambang a,katulis miturut pocapane.Tuladha;
vi. Balia = bliy
vii. Mangana = mznN
viii. Tukua = tukuw
ix. Renea = [r[ny
x. Turua = turuw
m) Panulise tembung kang nduweni aksara mati luwih saka loro yaiku kanthi migunakake
pangkon.Tuladha;
VI. Cumpung = cum\pLu=
VII. Wit klapekspor = Eks\[po/
VIII. Pitik kluruk = pitik\kLuruk\
IX. Ambleg = am\bLeg\
X. Dodol dluwang = [fo[fol\fLuw=
n) Ana sawenehing aksara Jawa kang ora gelem disandhangi, kang wujud pepet,Yaiku aksara la ( l ) lan
ra ( r) . kamangka ana ing basa Jawa akeh tembung-tembung kang migunakake aksara la disandhangi
pepet = le lan ra disandhangi pepet = re. Banjur kepriye wusanane? Ora susah perlu dipikir dawa,
amarga wis dicepakake minangka sesulihe. Aksara la (l ) kang ora gelem disandhangi swara e ( e )
banjur disalini, utawa owah wujude dadi (2 ). Dene aksara r kang ora gelem disandhangi e ( e )
lini, utawa owah wujude dadi x
Tuladha;
le =
iv. Remuk ------- xmuk\
v. Reged ------- xgef\
vi. Resmi ------- xsMi
o) Panulise pasangan lumrahe mapan ana ing sangisore aksara kang dipasangi. Nanging ana sawenehe
aksara kang pasangane ora katulis ing sangisore aksara kang dipasangi. Aksara iku yaiku ;
a,s,p,.Pasangane aksara kasebut ditulis jejer karo aksara sing dipasangi,Tuladha;
iv. mifakHrit\ ( midak arit )
v. pknSpi ( Pakan sapi )
vi. a[folPitik\ (adol pitik )mmmmm
h) Ana sawenehing aksara jawa pasangan kang ora owah wujude nalika dadi pasangan. Ananging
panulisane wae kang owah ana ing ngisor.Aksara iku yaiku ;r,g,z,y. Tuladha;
v. [g]obgrusak\ ( grobag rusak )
vi. rmBButGeni ( rambut geni )
vii. [m=[gokZiful\ ( menggok ngidul )
viii. p[fosYt] ( pados yatra )
p) Pasangan kang nganggo suku. Na sawenehing pasangan, kang menawa oleh sandhangn banjur owah
wujude. Yaiku pasangan ka ( K ) lan pasangan ta ( T ). Pasangn loro mau, menawa oleh sandhangan
suku , wujude banjur owah malik kaya sakawit, ananging mapane tetep ana sangisore aksara kang
dipasangi. Tuladha:
iii. tkKukup k[bh ( tak kukkup kabeh )
iv. tkTub]uk\, ( tak tubruk )

III. Metode Pembelajaran


1. Tanya jawab
2. Inkuiri
3. Diskusi
4. Penugasan

IV. Langkah-langkah Kegiatan Pembelajaran


1. Kegiatan Pendahuluan (10 menit)
 Guru memberi salam dan memimpin berdoa ( Taqwa )
 Mengcek kehadiran siswa ( disiplin )
 Menanyakan kabar siswa yang tidak hadir ( peduli )
 Motivasi:
Guru menyampaikan tujuan pembelajaran dan strategi penilaian membaca wacana beraksara jawa
2. Kegiatan Inti
a. Eksplorasi (60menit)
 Siswa mendengarkan penjelasan mengenai aksara jawa
 Siswa mendengarkan wacana beraksara jawa
 Guru membimbing siswa mengidentifikasi isi wacana beraksara jawa
b. Elaborasi
 Siswa membaca wacana beraksara jawa
 Siswa bekerja keras menanggapi wacana
c. Konfirmasi
 Guru memberikan umpan balik positif atas hasil tanggapan siswa
 Guru melakukan pengamatan atas hasil kinerja siswa
 Guru memberikan penghargaan atas keberhasilan siswa menanggapi wacana beraksara jawa
 Guru memberi motivasi kepada siswa yang belum berpartisipasi aktif
3. Kegiatan Penutup (10 menit)
 Membimbing siswa membuat rangkuman hasil belajar.
 Memberikan tes untuk mengetahui daya serap materi yang dipelajari.
 Memberi tugas untuk pertemuan yang akan datang (menjawab pertanyaan –pertanyaan yang
berkaitan dengan materi aksara jawa).

V. Sumber Belajar

1. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri. Hal:109)
2. Bausastra Jawa
3. Kawruh kasusastran Jawa

VI. Penilaian Hasil Belajar


1. Teknik Penilaian
Tes tertulis
2. Bentuk Instrumen
Uraian
3. Instrumen (Instrumen, kunci jawaban, dan pedoman penilaian)
Contoh Instrumen:
1. Sebutna tuladhane tetuwuhan kang kalebu palawija, pala kesimpar, lan pala kependhem!
2. Kepriye migunakake rabuk kang prayoga?
3. Andharna tetuwuhan kang sinebut pala kirna!
 Kunci :
No Kunci Jawaban Skor
Palawija: Dhele lan jagung, pala kasimpar: melon, timun, semangka, pala kependhem: tela kaspa,
1 3
tela lung, lsp.
Carane ngrabuk kudu nggatekake pata prakara yaiku tekeran kudu pas, jenis rabuk kudu cocog,
2 wektune ngraabuk kudu jumbuh karo mangsane, lan papan tibane rabuk pas cedhak oyote 4
tanduran.
3 Pala kirna yaiku tanduran kang umure wis puluhan tahun 3
Jumlah 10

Wates, Januari 2016


Mengetahui,
Plt. Kepala SMP VIP Pesawat Guru Mata Pelajaran

Muhammad Musthofa Ani Elys Qomaria, S.Pd.


NIY. 1978 2012 026 NIY. 1991 2014 053
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)

Nama Sekolah : SMP VIP Pesawat


Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas/Semester : VIII /2
Alokasi Waktu : 2 X 40

StandarKompetensi : Menulis
Mengungkapkan gagasan wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya jawa
Kompetensi Dasar : 8.4 Menulis karangan bertema pertanian modern beraksara jawa
Indikator :
1. Menuliskan istilah dalam pertanian modern dalam huruf jawa
2. Menulis kalimat tetntang pertanian modern dalam huruf jawa
3. Menulis karangan sederhana tentang pertanian modern yang ditulis dalam huruf Jawa

I. Tujuan Pembelajaran
1. Siswa mampu menuliskan istilah dalam pertanian modern dalam huruf jawa
2. Siswa mampu menulis kalimat tetntang pertanian modern dalam huruf jawa
3. Siswa mampu menulis karangan sederhana tentang pertanian modern yang ditulis dalam huruf Jawa

II. Materi Pembelajaran


aksara Jawa nglegena.

a n c r k
f t s w l
p d j y v
m g b q z
bisa ngetrapake pasangan aksara Jawa
H N C R K
F T S W L
P D J Y V
M G B Q Z

Kudu apal lan bisa ngetrapake sandhangan aksara Jawa.


u i e [ [...o
/ lan liya-liyane
Mangerteni pratandha ing aksara Jawa.

?, .
C. Wewaton Panulisane Aksara Jawa
Aksara nglegena
Aksara nglegena yaiku aksara jawa kang durung oleh sandhangan.Aksara nglegena ing aksara jawa
senajan mung sak aksara nanging wis bisa diwaca lan muni. Wujude aksara jawa nglegena yaiku ana 20.

No Aksara pamacane Pasangan No Aksara pamacane Pasangan


1 a Ha H 11 P Pa P
2 n Na N 12 D Dha D
3 c Ca C 13 J Ja J
4 r Ra R 14 Y Ya Y
5 k Ka K 15 V Nya V
6 f Da F 16 M Ma M
7 t Ta T 17y G Ga G
8 s Sa S 18 B Ba B
9 w Wa W 19 Q Tha Q
10 l La L 20 Z nga Z

Aksara nglegena iku kabeh pamacane aksara swara a. Bisane muni aksara swara kang liya aksara
nglegena iki kudu ditempleki sandhang.Wujude sandhangan yaiku :
No wujude Arane Pamacane tuladhene
i Wulu i siji ( siji )
e P pepet e Pet_ ( peteng )
u Suku u kuru ( kuru )
[ Taling e’ [k[r ( kere )
[-o Taling-tarung o [bo[do ( bodho )

Kejaba sandhangan kang pigunane kanggo nywarakake aksara uga ana sandhangan liyane kang kanggo
nywarakake aksara karaketan panjing.yaiku :

No Wujude Pamacane Tuladhane


L Panjing la kL[ln\ ( klalen )
W Panjing wa kWli ( kwali )
- Pengkal k-ai ( kyai )
] Cakra t]tg ( tratag )
} Keret k}teg\ ( Kreteg )
h Wignyah swh ( sawah )
/ Layar ps/ ( pasar )
= Cecak [wf= ( wedang )

Aksara Murda
Aksara murda iku gunanane padha karo aksara swara. Yaiku kanggo nulis tembung tembung manca,asmane
uwong,arane papan /panggonan,gelar/pangkat,barang kang oleh pikurmatan. Menawa ana ing aksara latin
aksara Murda iku meh padha karo aksara / huruf kapital.Anggone mapakeke aksara murda iku ana ing wanda
ngarep. Menawa ora ana bisa ana ing wanda ngarep bisa uga ana ing wanda tengah. Sing baku panulise aksara
murda iku ora kena ana ing wanda kang buri/ pungkasan.

No Wujude Pamacane pasangane Tuladhane


* BA Belanda
& GA Gathotkaca
@ KA Kulon Progo
! NA Napoleon
$ SA Samarinda
# TA Tunesia
8 PA Paku Alam

Aksara Rekan
Gunane aksara rekan iku yaiku kanggo nulis tembung-tembung manca kang kudu cetha/bener
pakecapane.Umpamane tembung-tembung saka Arab kang menawa beda pakecapane njalari beda tegese.Mula
sing akeh nggunakake aksara rekan iku yaiku basa Arab, kaya ta tembung dz,f,gh,kh,sy lan z.
Banjur kepriye carane nggawe aksara rekan iku,yaiku mung cukup saka aksara f,p,g,k,s, j , kareka kanthi
katambah cecek telu ing sakdhuwure aksara iku.Tuladha:

No Wujude pamacane pasangane Tuladhane


f+ dz D+ f+iki/ ( dzikir )
p+ f F+ p+tHul\ (fathul )
g+ gh G+ g+aib\ ( ghaib )
k+ kh K+ k+tib\ ( khatib )

s+ sy S+ s+wl\ ( syawal )
j+ z Z+ j+kt\ ( Zakat )

Aksara Swara

No Wujude
A A Arman
E E Endah
I I Indonesia
O O Oktober
U U Uruguwai

Pepeling
q) Panulise tembung andhahan kang tembung linggane dipungkasi aksara sigeg/mati,menawa oleh
panambang,aksara pungkasane katulis dobel.Tuladha ;
xi. Kiriman = kirimMn\
xii. Layange = ly=[z
xiii. Pasare = ps/[r
xiv. Sawahe = swh[a
xv. Obate = [aob[tT
r) Panulise tembung andhahan kang tembung linggane dipungkasi aksara swara, menawa oleh
panambang, panulise ajeg.Tuladha;
xi. Segane = seg[n
xii. Untune = aunTu[n
xiii. Sapine = spi[ne
xiv. Sotone = [so[to[n
xv. Kerene = ke[r[n
s) Panulise tembung rangkep dwi purwa,menawa katulis migunakake aksara Jawa,katulis persis miturut
rimbage tembung.Tuladha;
XI. Lelaku = llku
XII. Teturon = tuturon\
XIII. Rerasan = rrsn\
XIV. Sesaba = ssb
XV. Wewaton = ww[ton\
t) Panulise tembung lingga kang karaketan panambang a,katulis miturut pocapane.Tuladha;
xi. Balia = bliy
xii. Mangana = mznN
xiii. Tukua = tukuw
xiv. Renea = [r[ny
xv. Turua = turuw
u) Panulise tembung kang nduweni aksara mati luwih saka loro yaiku kanthi migunakake
pangkon.Tuladha;
XI. Cumpung = cum\pLu=
XII. Wit klapekspor = Eks\[po/
XIII. Pitik kluruk = pitik\kLuruk\
XIV. Ambleg = am\bLeg\
XV. Dodol dluwang = [fo[fol\fLuw=
v) Ana sawenehing aksara Jawa kang ora gelem disandhangi, kang wujud pepet,Yaiku aksara la ( l ) lan
ra ( r) . kamangka ana ing basa Jawa akeh tembung-tembung kang migunakake aksara la disandhangi
pepet = le lan ra disandhangi pepet = re. Banjur kepriye wusanane? Ora susah perlu dipikir dawa,
amarga wis dicepakake minangka sesulihe. Aksara la (l ) kang ora gelem disandhangi swara e ( e )
banjur disalini, utawa owah wujude dadi (2 ). Dene aksara r kang ora gelem disandhangi e ( e )
lini, utawa owah wujude dadi x
Tuladha;
le =
vii. Remuk ------- xmuk\
viii. Reged ------- xgef\
ix. Resmi ------- xsMi
w) Panulise pasangan lumrahe mapan ana ing sangisore aksara kang dipasangi. Nanging ana sawenehe
aksara kang pasangane ora katulis ing sangisore aksara kang dipasangi. Aksara iku yaiku ;
a,s,p,.Pasangane aksara kasebut ditulis jejer karo aksara sing dipasangi,Tuladha;
vii. mifakHrit\ ( midak arit )
viii. pknSpi ( Pakan sapi )
ix. a[folPitik\ (adol pitik )mmmmm
h) Ana sawenehing aksara jawa pasangan kang ora owah wujude nalika dadi pasangan. Ananging
panulisane wae kang owah ana ing ngisor.Aksara iku yaiku ;r,g,z,y. Tuladha;
ix. [g]obgrusak\ ( grobag rusak )
x. rmBButGeni ( rambut geni )
xi. [m=[gokZiful\ ( menggok ngidul )
xii. p[fosYt] ( pados yatra )
x) Pasangan kang nganggo suku. Na sawenehing pasangan, kang menawa oleh sandhangn banjur owah
wujude. Yaiku pasangan ka ( K ) lan pasangan ta ( T ). Pasangn loro mau, menawa oleh sandhangan
suku , wujude banjur owah malik kaya sakawit, ananging mapane tetep ana sangisore aksara kang
dipasangi. Tuladha:
v. tkKukup k[bh ( tak kukkup kabeh )
vi. tkTub]uk\, ( tak tubruk )

III. Metode Pembelajaran


1. Tanya jawab
2. Inkuiri
3. Diskusi
4. Penugasan

IV. Langkah-langkah Kegiatan Pembelajaran


1. Kegiatan Pendahuluan (10 menit)
 Guru memberi salam dan memimpin berdoa ( Taqwa )
 Mengcek kehadiran siswa ( disiplin )
 Menanyakan kabar siswa yang tidak hadir ( peduli )
 Motivasi:
Guru menyampaikan tujuan pembelajaran dan strategi penilaian membaca wacana beraksara jawa
2. Kegiatan Inti
a. Eksplorasi (60menit)
 Siswa mendengarkan penjelasan mengenai aksara jawa
 Siswa mendengarkan wacana beraksara jawa
 Guru membimbing siswa mengidentifikasi isi wacana beraksara jawa
b. Elaborasi
 Siswa membaca wacana beraksara jawa
 Siswa bekerja keras menanggapi wacana
c. Konfirmasi
 Guru memberikan umpan balik positif atas hasil tanggapan siswa
 Guru melakukan pengamatan atas hasil kinerja siswa
 Guru memberikan penghargaan atas keberhasilan siswa menanggapi wacana beraksara jawa
 Guru memberi motivasi kepada siswa yang belum berpartisipasi aktif
3. Kegiatan Penutup (10 menit)
 Membimbing siswa membuat rangkuman hasil belajar.
 Memberikan tes untuk mengetahui daya serap materi yang dipelajari.
 Memberi tugas untuk pertemuan yang akan datang (menjawab pertanyaan –pertanyaan yang
berkaitan dengan materi aksara jawa).

V. Sumber Belajar

4. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri. Hal:109)
5. Bausastra Jawa
6. Kawruh kasusastran Jawa

VI. Penilaian Hasil Belajar


4. Teknik Penilaian
Tes tertulis
5. Bentuk Instrumen
Uraian
6. Instrumen (Instrumen, kunci jawaban, dan pedoman penilaian)
Contoh Instrumen:
1. Sebutna tuladhane tetuwuhan kang kalebu palawija, pala kesimpar, lan pala kependhem!
2. Kepriye migunakake rabuk kang prayoga?
3. Andharna tetuwuhan kang sinebut pala kirna!
 Kunci :
No Kunci Jawaban Skor
Palawija: Dhele lan jagung, pala kasimpar: melon, timun, semangka, pala kependhem: tela kaspa,
1 3
tela lung, lsp.
Carane ngrabuk kudu nggatekake pata prakara yaiku tekeran kudu pas, jenis rabuk kudu cocog,
2 wektune ngraabuk kudu jumbuh karo mangsane, lan papan tibane rabuk pas cedhak oyote 4
tanduran.
3 Pala kirna yaiku tanduran kang umure wis puluhan tahun 3
Jumlah 10

Wates, Januari 2016


Mengetahui,
Plt. Kepala SMP VIP Pesawat Guru Mata Pelajaran

Muhammad Musthofa Ani Elys Qomaria, S.Pd.


NIY. 1978 2012 026 NIY. 1991 2014 053

Anda mungkin juga menyukai