StandarKompetensi : Mendengarkan
5. Memahami wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya Jawa.
Kompetensi Dasar : 5.1 Menanggapi isi wacana lisan rambu-rambu kelalulintasan melalui media elektronik.
Indikator :
1. Menentukan makna rambu-rambu kelalulintasan yang disimak.
2. Memberikan tanggapan terhadap orang yang melaku- kan pelanggaran rambu-rambu kelalulintasan.
3. Menyampai kan pendapat tentang pelaksanaan tatatertib lalu lintas.
I. Tujuan Pembelajaran
1. Siswa mampu menentukan makna rambu-rambu kelalulintasan yang disimak.
2. Siswa mampu memberikan tanggapan terhadap orang yang melaku- kan pelanggaran rambu-rambu kelalulintasan.
3. Siswa mampu menyampai kan pendapat tentang pelaksanaan tata tertib lalu lintas.
V. Sumber Belajar
1. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri.
Hal:79)
2. Bausastra Jawa
‘
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN (RPP)
StandarKompetensi : Berbicara
6. Mengungkapkan gagasan ragam wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya Jawa
Kompetensi Dasar : 6.1Mencerita kan dan menanggapi wacana rambu-rambu kelalulintasan sesuai unggah-
ungguh.
Indikator :
1.Menyampaikan makna rambu-rambu kelalulintasan dengan bahasa yang baik dan benar.
2. Menyampai- kan isi rambu-rambu kelalulintasan dalam bentuk kalimat slogan
3. Memberikan tanggapan terhadap isi wacana tentang rambu-rambu kelalulintasan
I. Tujuan Pembelajaran
1.Siswa mampu menyampaikan makna rambu-rambu kelalulintasan dengan bahasa yang baik dan benar.
2. Siswa mampu menyampai kan isi rambu-rambu kelalulintasan dalam bentuk kalimat slogan
3. Siswa mampu memberikan tanggapan terhadap isi wacana tentang rambu-rambu kelalulintasan
V. Sumber Belajar
1. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri. Hal:79)
2. Bausastra Jawa
3. Buku unggah-ungguh basa
StandarKompetensi : Membaca
7. Memahami wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya Jawa.
Kompetensi Dasar : 7.1Membaca dan menang gapi wacana sederhana pertanian tradisional beraksara Jawa
Indikator :
1. Membaca istilah-istilah dalam pertanian tradisional yang ditulis dalam huruf Jawa
2. Membaca kalimat sederhana tentang pertanian tradisional yang ditulis dalam huruf Jaw
3. Membaca paragrap sederhana tentang pertanian tradisional yang ditulis dalam huruf Jawa
I. Tujuan Pembelajaran
1. Siswa mampu membaca istilah-istilah dalam pertanian tradisional yang ditulis dalam huruf Jawa
2. Siswa mampu membaca kalimat sederhana tentang pertanian tradisional yang ditulis dalam huruf Jaw
3. Siswa mampu membaca paragrap sederhana tentang pertanian tradisional yang ditulis dalam huruf Jawa
a n c r k
f t s w l
p d j y v
m g b q z
2. Kudu apal lan bisa ngetrapake pasangan aksara Jawa
H N C R K
F T S W L
P D J Y V
M G B Q Z
?, .
A. Wewaton Panulisane Aksara Jawa
1. Aksara nglegena
Aksara nglegena yaiku aksara jawa kang durung oleh sandhangan.Aksara nglegena ing aksara jawa
senajan mung sak aksara nanging wis bisa diwaca lan muni. Wujude aksara jawa nglegena yaiku ana 20.
Aksara nglegena iku kabeh pamacane aksara swara a. Bisane muni aksara swara kang liya aksara
nglegena iki kudu ditempleki sandhang.Wujude sandhangan yaiku :
Kejaba sandhangan kang pigunane kanggo nywarakake aksara uga ana sandhangan liyane kang kanggo
nywarakake aksara karaketan panjing.yaiku :
2. Aksara Murda
Aksara murda iku gunanane padha karo aksara swara. Yaiku kanggo nulis tembung tembung manca,asmane
uwong,arane papan /panggonan,gelar/pangkat,barang kang oleh pikurmatan. Menawa ana ing aksara latin
aksara Murda iku meh padha karo aksara / huruf kapital.Anggone mapakeke aksara murda iku ana ing wanda
ngarep. Menawa ora ana bisa ana ing wanda ngarep bisa uga ana ing wanda tengah. Sing baku panulise aksara
murda iku ora kena ana ing wanda kang buri/ pungkasan.
3. Aksara Rekan
Gunane aksara rekan iku yaiku kanggo nulis tembung-tembung manca kang kudu cetha/bener
pakecapane.Umpamane tembung-tembung saka Arab kang menawa beda pakecapane njalari beda tegese.Mula
sing akeh nggunakake aksara rekan iku yaiku basa Arab, kaya ta tembung dz,f,gh,kh,sy lan z.
Banjur kepriye carane nggawe aksara rekan iku,yaiku mung cukup saka aksara f,p,g,k,s, j , kareka kanthi
katambah cecek telu ing sakdhuwure aksara iku.Tuladha:
s+ sy S+ s+wl\ ( syawal )
j+ z Z+ j+kt\ ( Zakat )
4. Aksara Swara
No Wujude
A A Arman
E E Endah
I I Indonesia
O O Oktober
U U Uruguwai
5. Pepeling
a) Panulise tembung andhahan kang tembung linggane dipungkasi aksara sigeg/mati,menawa oleh
panambang,aksara pungkasane katulis dobel.Tuladha ;
i. Kiriman = kirimMn\
ii. Layange = ly=[z
iii. Pasare = ps/[r
iv. Sawahe = swh[a
v. Obate = [aob[tT
b) Panulise tembung andhahan kang tembung linggane dipungkasi aksara swara, menawa oleh
panambang, panulise ajeg.Tuladha;
i. Segane = seg[n
ii. Untune = aunTu[n
iii. Sapine = spi[ne
iv. Sotone = [so[to[n
v. Kerene = ke[r[n
c) Panulise tembung rangkep dwi purwa,menawa katulis migunakake aksara Jawa,katulis persis miturut
rimbage tembung.Tuladha;
I. Lelaku = llku
II. Teturon = tuturon\
III. Rerasan = rrsn\
IV. Sesaba = ssb
V. Wewaton = ww[ton\
d) Panulise tembung lingga kang karaketan panambang a,katulis miturut pocapane.Tuladha;
i. Balia = bliy
ii. Mangana = mznN
iii. Tukua = tukuw
iv. Renea = [r[ny
v. Turua = turuw
e) Panulise tembung kang nduweni aksara mati luwih saka loro yaiku kanthi migunakake
pangkon.Tuladha;
I. Cumpung = cum\pLu=
II. Wit klapekspor = Eks\[po/
III. Pitik kluruk = pitik\kLuruk\
IV. Ambleg = am\bLeg\
V. Dodol dluwang = [fo[fol\fLuw=
f) Ana sawenehing aksara Jawa kang ora gelem disandhangi, kang wujud pepet,Yaiku aksara la ( l ) lan
ra ( r) . kamangka ana ing basa Jawa akeh tembung-tembung kang migunakake aksara la disandhangi
pepet = le lan ra disandhangi pepet = re. Banjur kepriye wusanane? Ora susah perlu dipikir dawa,
amarga wis dicepakake minangka sesulihe. Aksara la (l ) kang ora gelem disandhangi swara e ( e )
banjur disalini, utawa owah wujude dadi (2 ). Dene aksara r kang ora gelem disandhangi e ( e )
lini, utawa owah wujude dadi x
Tuladha;
le =
i. Remuk ------- xmuk\
ii. Reged ------- xgef\
iii. Resmi ------- xsMi
g) Panulise pasangan lumrahe mapan ana ing sangisore aksara kang dipasangi. Nanging ana sawenehe
aksara kang pasangane ora katulis ing sangisore aksara kang dipasangi. Aksara iku yaiku ;
a,s,p,.Pasangane aksara kasebut ditulis jejer karo aksara sing dipasangi,Tuladha;
i. mifakHrit\ ( midak arit )
ii. pknSpi ( Pakan sapi )
iii. a[folPitik\ (adol pitik )mmmmm
h) Ana sawenehing aksara jawa pasangan kang ora owah wujude nalika dadi pasangan. Ananging
panulisane wae kang owah ana ing ngisor.Aksara iku yaiku ;r,g,z,y. Tuladha;
i. [g]obgrusak\ ( grobag rusak )
ii. rmBButGeni ( rambut geni )
iii. [m=[gokZiful\ ( menggok ngidul )
iv. p[fosYt] ( pados yatra )
h) Pasangan kang nganggo suku. Na sawenehing pasangan, kang menawa oleh sandhangn banjur owah
wujude. Yaiku pasangan ka ( K ) lan pasangan ta ( T ). Pasangn loro mau, menawa oleh sandhangan
suku , wujude banjur owah malik kaya sakawit, ananging mapane tetep ana sangisore aksara kang
dipasangi. Tuladha:
i. tkKukup k[bh ( tak kukkup kabeh )
ii. tkTub]uk\, ( tak tubruk )
V. Sumber Belajar
1. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri. Hal:79)
2. Bausastra Jawa
3. Kawruh kasusastran Jawa
StandarKompetensi : Mendengarkan
5. Memahami wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya Jawa.
Kompetensi Dasar : 5.2 Memahami dan menanggapi isi wacana lisan pertanian tradisional
Indikator :
1. Menentukan intisari wacana pertanian tradhisional
2. Menemukan istilah yang digunakan dalam wacana
pertanian tradhisional.
3. Menyampai -kan gagasan berdasar wacana pertanian tradhisional.
I. Tujuan Pembelajaran
1. Siswa mampu menentukan intisari wacana pertanian tradhisional
2. Siswa mampu menemukan istilah yang digunakan dalam wacana
pertanian tradhisional.
3. Siswa mampu menyampai -kan gagasan berdasar wacana pertanian tradhisional.
V. Sumber Belajar
1. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri. Hal:79)
2. Bausastra Jawa
3. Pepak
StandarKompetensi : Berbicara
Mengungkapkan gagasan ragam wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya jawa
Kompetensi Dasar : 6.2 Memahami dan menanggapi isi wacana lisan pertanian tradisional
Indikator :
1.Mengungkapkan kembali isi wacana pertanian tradisional dengan bahasa yang baik dan benar.
2.Memberikan tanggapan ter hadap isi wacana pertanian tradisional.
3, Mengungkapkan makna pendidikan yang ada dalam wacana pertanian tradisional.
I. Tujuan Pembelajaran
1.Siswa mampu mengungkapkan kembali isi wacana pertanian tradisional dengan bahasa yang baik dan benar.
2. Siswa mampu memberikan tanggapan ter hadap isi wacana pertanian tradisional.
3. Siswa mampu mengungkapkan makna pendidikan yang ada dalam wacana pertanian tradisional.
V. Sumber Belajar
1. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri. Hal:79)
2. Bausastra Jawa
3. Pepak
StandarKompetensi : Menulis
Mengungkapkan gagasan wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya jawa
Kompetensi Dasar : 8.3 Menulis karangan bertema pertanian tradisional beraksara latin
Indikator :
1.Menuliskan kalimat efektif tentang pertanian tradisional.
2. Membuat kerangka karangan tentang pertanian tradisional.
3. Mengembangkan kerangka karangan sederhana tentang pertanian tradisional.
I. Tujuan Pembelajaran
1. Siswa mampu menuliskan kalimat efektif tentang pertanian tradisional.
2. Siswa mampu membuat kerangka karangan tentang pertanian tradisional.
3. Siswa mampu mengembangkan kerangka karangan sederhana tentang pertanian tradisional.
V. Sumber Belajar
1. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri. Hal:79)
2. Internet
StandarKompetensi : Mendengarkan
5. Memahami wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya Jawa.
Kompetensi Dasar : 5.3 Memahami dan menanggapi isi wacana lisan pertanian modern
Indikator :
1. Menentukan intisari wacana pertanian modern
2. Menemukan istilah yang digunakan dalam wacana pertanian modern
3. Menyampai -kan gagasan berdasar wacana pertanian modern
I. Tujuan Pembelajaran
1. Siswa mampu menentukan intisari wacana pertanian modern
2. Siswa mampu menemukan istilah yang digunakan dalam wacana pertanian modern
3. Siswa mampu menyampai -kan gagasan berdasar wacana pertanian tradhisional.
V. Sumber Belajar
1. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri. Hal:79)
2. Bausastra Jawa
3. Pepak
StandarKompetensi : Berbicara
Mengungkapkan gagasan ragam wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya jawa
Kompetensi Dasar : 6.3 Mengungkapkan dan menanggapi isi wacana lisan pertanian modern
Indikator :
1.Mengungkapkan kembali isi wacana pertanian tradisional dengan bahasa yang baik dan benar.
2.Memberikan tanggapan ter hadap isi wacana pertanian modern
3, Mengungkapkan makna pendidikan yang ada dalam wacana pertanian modern
I. Tujuan Pembelajaran
1.Siswa mampu mengungkapkan kembali isi wacana pertanian modern dengan bahasa yang baik dan benar.
2. Siswa mampu memberikan tanggapan ter hadap isi wacana pertanian modern
3. Siswa mampu mengungkapkan makna pendidikan yang ada dalam wacana pertanian modern
V. Sumber Belajar
1. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri. Hal:106)
2. Bausastra Jawa
3. Pepak
StandarKompetensi : Membaca
7. Memahami wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya Jawa.
Kompetensi Dasar : 7.1Membaca dan menang gapi wacana sederhana pertanian modern beraksara Jawa
Indikator :
1. Membaca istilah-istilah dalam pertanian modern yang ditulis dalam huruf Jawa
2. Membaca kalimat sederhana tentang pertanian modern yang ditulis dalam huruf Jaw
3. Membaca paragrap sederhana tentang pertanian modern yang ditulis dalam huruf Jawa
I. Tujuan Pembelajaran
1. Siswa mampu membaca istilah-istilah dalam pertanian tradisional yang ditulis dalam huruf Jawa
2. Siswa mampu membaca kalimat sederhana tentang pertanian tradisional yang ditulis dalam huruf Jaw
3. Siswa mampu membaca paragrap sederhana tentang pertanian tradisional yang ditulis dalam huruf Jawa
a n c r k
f t s w l
p d j y v
m g b q z
Kudu apal lan bisa ngetrapake pasangan aksara Jawa
H N C R K
F T S W L
P D J Y V
M G B Q Z
?, .
B. Wewaton Panulisane Aksara Jawa
Aksara nglegena
Aksara nglegena yaiku aksara jawa kang durung oleh sandhangan.Aksara nglegena ing aksara jawa
senajan mung sak aksara nanging wis bisa diwaca lan muni. Wujude aksara jawa nglegena yaiku ana 20.
Aksara nglegena iku kabeh pamacane aksara swara a. Bisane muni aksara swara kang liya aksara
nglegena iki kudu ditempleki sandhang.Wujude sandhangan yaiku :
Aksara Murda
Aksara murda iku gunanane padha karo aksara swara. Yaiku kanggo nulis tembung tembung manca,asmane
uwong,arane papan /panggonan,gelar/pangkat,barang kang oleh pikurmatan. Menawa ana ing aksara latin
aksara Murda iku meh padha karo aksara / huruf kapital.Anggone mapakeke aksara murda iku ana ing wanda
ngarep. Menawa ora ana bisa ana ing wanda ngarep bisa uga ana ing wanda tengah. Sing baku panulise aksara
murda iku ora kena ana ing wanda kang buri/ pungkasan.
Aksara Rekan
Gunane aksara rekan iku yaiku kanggo nulis tembung-tembung manca kang kudu cetha/bener
pakecapane.Umpamane tembung-tembung saka Arab kang menawa beda pakecapane njalari beda tegese.Mula
sing akeh nggunakake aksara rekan iku yaiku basa Arab, kaya ta tembung dz,f,gh,kh,sy lan z.
Banjur kepriye carane nggawe aksara rekan iku,yaiku mung cukup saka aksara f,p,g,k,s, j , kareka kanthi
katambah cecek telu ing sakdhuwure aksara iku.Tuladha:
s+ sy S+ s+wl\ ( syawal )
j+ z Z+ j+kt\ ( Zakat )
Aksara Swara
No Wujude
A A Arman
E E Endah
I I Indonesia
O O Oktober
U U Uruguwai
Pepeling
i) Panulise tembung andhahan kang tembung linggane dipungkasi aksara sigeg/mati,menawa oleh
panambang,aksara pungkasane katulis dobel.Tuladha ;
vi. Kiriman = kirimMn\
vii. Layange = ly=[z
viii. Pasare = ps/[r
ix. Sawahe = swh[a
x. Obate = [aob[tT
j) Panulise tembung andhahan kang tembung linggane dipungkasi aksara swara, menawa oleh
panambang, panulise ajeg.Tuladha;
vi. Segane = seg[n
vii. Untune = aunTu[n
viii. Sapine = spi[ne
ix. Sotone = [so[to[n
x. Kerene = ke[r[n
k) Panulise tembung rangkep dwi purwa,menawa katulis migunakake aksara Jawa,katulis persis miturut
rimbage tembung.Tuladha;
VI. Lelaku = llku
VII. Teturon = tuturon\
VIII. Rerasan = rrsn\
IX. Sesaba = ssb
X. Wewaton = ww[ton\
l) Panulise tembung lingga kang karaketan panambang a,katulis miturut pocapane.Tuladha;
vi. Balia = bliy
vii. Mangana = mznN
viii. Tukua = tukuw
ix. Renea = [r[ny
x. Turua = turuw
m) Panulise tembung kang nduweni aksara mati luwih saka loro yaiku kanthi migunakake
pangkon.Tuladha;
VI. Cumpung = cum\pLu=
VII. Wit klapekspor = Eks\[po/
VIII. Pitik kluruk = pitik\kLuruk\
IX. Ambleg = am\bLeg\
X. Dodol dluwang = [fo[fol\fLuw=
n) Ana sawenehing aksara Jawa kang ora gelem disandhangi, kang wujud pepet,Yaiku aksara la ( l ) lan
ra ( r) . kamangka ana ing basa Jawa akeh tembung-tembung kang migunakake aksara la disandhangi
pepet = le lan ra disandhangi pepet = re. Banjur kepriye wusanane? Ora susah perlu dipikir dawa,
amarga wis dicepakake minangka sesulihe. Aksara la (l ) kang ora gelem disandhangi swara e ( e )
banjur disalini, utawa owah wujude dadi (2 ). Dene aksara r kang ora gelem disandhangi e ( e )
lini, utawa owah wujude dadi x
Tuladha;
le =
iv. Remuk ------- xmuk\
v. Reged ------- xgef\
vi. Resmi ------- xsMi
o) Panulise pasangan lumrahe mapan ana ing sangisore aksara kang dipasangi. Nanging ana sawenehe
aksara kang pasangane ora katulis ing sangisore aksara kang dipasangi. Aksara iku yaiku ;
a,s,p,.Pasangane aksara kasebut ditulis jejer karo aksara sing dipasangi,Tuladha;
iv. mifakHrit\ ( midak arit )
v. pknSpi ( Pakan sapi )
vi. a[folPitik\ (adol pitik )mmmmm
h) Ana sawenehing aksara jawa pasangan kang ora owah wujude nalika dadi pasangan. Ananging
panulisane wae kang owah ana ing ngisor.Aksara iku yaiku ;r,g,z,y. Tuladha;
v. [g]obgrusak\ ( grobag rusak )
vi. rmBButGeni ( rambut geni )
vii. [m=[gokZiful\ ( menggok ngidul )
viii. p[fosYt] ( pados yatra )
p) Pasangan kang nganggo suku. Na sawenehing pasangan, kang menawa oleh sandhangn banjur owah
wujude. Yaiku pasangan ka ( K ) lan pasangan ta ( T ). Pasangn loro mau, menawa oleh sandhangan
suku , wujude banjur owah malik kaya sakawit, ananging mapane tetep ana sangisore aksara kang
dipasangi. Tuladha:
iii. tkKukup k[bh ( tak kukkup kabeh )
iv. tkTub]uk\, ( tak tubruk )
V. Sumber Belajar
1. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri. Hal:109)
2. Bausastra Jawa
3. Kawruh kasusastran Jawa
StandarKompetensi : Menulis
Mengungkapkan gagasan wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya jawa
Kompetensi Dasar : 8.4 Menulis karangan bertema pertanian modern beraksara jawa
Indikator :
1. Menuliskan istilah dalam pertanian modern dalam huruf jawa
2. Menulis kalimat tetntang pertanian modern dalam huruf jawa
3. Menulis karangan sederhana tentang pertanian modern yang ditulis dalam huruf Jawa
I. Tujuan Pembelajaran
1. Siswa mampu menuliskan istilah dalam pertanian modern dalam huruf jawa
2. Siswa mampu menulis kalimat tetntang pertanian modern dalam huruf jawa
3. Siswa mampu menulis karangan sederhana tentang pertanian modern yang ditulis dalam huruf Jawa
a n c r k
f t s w l
p d j y v
m g b q z
bisa ngetrapake pasangan aksara Jawa
H N C R K
F T S W L
P D J Y V
M G B Q Z
?, .
C. Wewaton Panulisane Aksara Jawa
Aksara nglegena
Aksara nglegena yaiku aksara jawa kang durung oleh sandhangan.Aksara nglegena ing aksara jawa
senajan mung sak aksara nanging wis bisa diwaca lan muni. Wujude aksara jawa nglegena yaiku ana 20.
Aksara nglegena iku kabeh pamacane aksara swara a. Bisane muni aksara swara kang liya aksara
nglegena iki kudu ditempleki sandhang.Wujude sandhangan yaiku :
No wujude Arane Pamacane tuladhene
i Wulu i siji ( siji )
e P pepet e Pet_ ( peteng )
u Suku u kuru ( kuru )
[ Taling e’ [k[r ( kere )
[-o Taling-tarung o [bo[do ( bodho )
Kejaba sandhangan kang pigunane kanggo nywarakake aksara uga ana sandhangan liyane kang kanggo
nywarakake aksara karaketan panjing.yaiku :
Aksara Murda
Aksara murda iku gunanane padha karo aksara swara. Yaiku kanggo nulis tembung tembung manca,asmane
uwong,arane papan /panggonan,gelar/pangkat,barang kang oleh pikurmatan. Menawa ana ing aksara latin
aksara Murda iku meh padha karo aksara / huruf kapital.Anggone mapakeke aksara murda iku ana ing wanda
ngarep. Menawa ora ana bisa ana ing wanda ngarep bisa uga ana ing wanda tengah. Sing baku panulise aksara
murda iku ora kena ana ing wanda kang buri/ pungkasan.
Aksara Rekan
Gunane aksara rekan iku yaiku kanggo nulis tembung-tembung manca kang kudu cetha/bener
pakecapane.Umpamane tembung-tembung saka Arab kang menawa beda pakecapane njalari beda tegese.Mula
sing akeh nggunakake aksara rekan iku yaiku basa Arab, kaya ta tembung dz,f,gh,kh,sy lan z.
Banjur kepriye carane nggawe aksara rekan iku,yaiku mung cukup saka aksara f,p,g,k,s, j , kareka kanthi
katambah cecek telu ing sakdhuwure aksara iku.Tuladha:
s+ sy S+ s+wl\ ( syawal )
j+ z Z+ j+kt\ ( Zakat )
Aksara Swara
No Wujude
A A Arman
E E Endah
I I Indonesia
O O Oktober
U U Uruguwai
Pepeling
q) Panulise tembung andhahan kang tembung linggane dipungkasi aksara sigeg/mati,menawa oleh
panambang,aksara pungkasane katulis dobel.Tuladha ;
xi. Kiriman = kirimMn\
xii. Layange = ly=[z
xiii. Pasare = ps/[r
xiv. Sawahe = swh[a
xv. Obate = [aob[tT
r) Panulise tembung andhahan kang tembung linggane dipungkasi aksara swara, menawa oleh
panambang, panulise ajeg.Tuladha;
xi. Segane = seg[n
xii. Untune = aunTu[n
xiii. Sapine = spi[ne
xiv. Sotone = [so[to[n
xv. Kerene = ke[r[n
s) Panulise tembung rangkep dwi purwa,menawa katulis migunakake aksara Jawa,katulis persis miturut
rimbage tembung.Tuladha;
XI. Lelaku = llku
XII. Teturon = tuturon\
XIII. Rerasan = rrsn\
XIV. Sesaba = ssb
XV. Wewaton = ww[ton\
t) Panulise tembung lingga kang karaketan panambang a,katulis miturut pocapane.Tuladha;
xi. Balia = bliy
xii. Mangana = mznN
xiii. Tukua = tukuw
xiv. Renea = [r[ny
xv. Turua = turuw
u) Panulise tembung kang nduweni aksara mati luwih saka loro yaiku kanthi migunakake
pangkon.Tuladha;
XI. Cumpung = cum\pLu=
XII. Wit klapekspor = Eks\[po/
XIII. Pitik kluruk = pitik\kLuruk\
XIV. Ambleg = am\bLeg\
XV. Dodol dluwang = [fo[fol\fLuw=
v) Ana sawenehing aksara Jawa kang ora gelem disandhangi, kang wujud pepet,Yaiku aksara la ( l ) lan
ra ( r) . kamangka ana ing basa Jawa akeh tembung-tembung kang migunakake aksara la disandhangi
pepet = le lan ra disandhangi pepet = re. Banjur kepriye wusanane? Ora susah perlu dipikir dawa,
amarga wis dicepakake minangka sesulihe. Aksara la (l ) kang ora gelem disandhangi swara e ( e )
banjur disalini, utawa owah wujude dadi (2 ). Dene aksara r kang ora gelem disandhangi e ( e )
lini, utawa owah wujude dadi x
Tuladha;
le =
vii. Remuk ------- xmuk\
viii. Reged ------- xgef\
ix. Resmi ------- xsMi
w) Panulise pasangan lumrahe mapan ana ing sangisore aksara kang dipasangi. Nanging ana sawenehe
aksara kang pasangane ora katulis ing sangisore aksara kang dipasangi. Aksara iku yaiku ;
a,s,p,.Pasangane aksara kasebut ditulis jejer karo aksara sing dipasangi,Tuladha;
vii. mifakHrit\ ( midak arit )
viii. pknSpi ( Pakan sapi )
ix. a[folPitik\ (adol pitik )mmmmm
h) Ana sawenehing aksara jawa pasangan kang ora owah wujude nalika dadi pasangan. Ananging
panulisane wae kang owah ana ing ngisor.Aksara iku yaiku ;r,g,z,y. Tuladha;
ix. [g]obgrusak\ ( grobag rusak )
x. rmBButGeni ( rambut geni )
xi. [m=[gokZiful\ ( menggok ngidul )
xii. p[fosYt] ( pados yatra )
x) Pasangan kang nganggo suku. Na sawenehing pasangan, kang menawa oleh sandhangn banjur owah
wujude. Yaiku pasangan ka ( K ) lan pasangan ta ( T ). Pasangn loro mau, menawa oleh sandhangan
suku , wujude banjur owah malik kaya sakawit, ananging mapane tetep ana sangisore aksara kang
dipasangi. Tuladha:
v. tkKukup k[bh ( tak kukkup kabeh )
vi. tkTub]uk\, ( tak tubruk )
V. Sumber Belajar
4. Lagiyem, dkk. 2010. Mutiyara Basa Jawa. Solo: PT. Tiga Serangkai Pustaka Mandiri. Hal:109)
5. Bausastra Jawa
6. Kawruh kasusastran Jawa