PENGENALAN KEPADA

BIDANG FONETIK &

FONOLOGI

M/S 135 - 154

2.1 FONETIK,FONOLOGI DAN
FONEMIK
i. Bidang fonologi,fonetik, dan fonemik secara umumnya
merupakan subbidang linguistik yang mengkaji bunyi-
bunyi bahasa

ii. Sebenarnya, garis pemisah yang jelas antara ketiga-tiga

subbidang tersebut sukar ditentukan kerana ketiga-
tiganya saling berkait dan saling melengkapi. Walau
bagaimanapun, kebanyakkan pengkaji bahasa
berpendapat bahawa kajian fonetik menjadi asasdan
memberikan sumbangan untuk kajian fonologi dan
fonemik
Bidang fonetik
-Bidang ini ialah subbidang linguistikyang
mengkaji cara bunyi-bunyi bahasa dihasilkan
atau dilafazkan oleh organ-organ pertuturan
manusia, yang antaranya termasuklah organ
atau alat pertuturan seperti gusi,lidah ,lelangit,
anak tekak dan peti suara.
- Bidang ini terbahagi kepada tiga, iaitu
fonetik artikulatori, fonetik akustik dan
fonetik auditori
Bidang fonetik

Fonetik Fonetik akustik

01 artikulatori 02

Fonetik auditori
03
 01
Fonetik
artikulatori
-mengkaji fungsi dan cara organ pertuturan menghasilkan bunyi-
bunyi bahasa
-mengklasifikasikan bunyi bahasa mengikut cara penghasilannya
-menentukan lambang lambang bunyi

You can enter a subtitle here if you

need it
 Fonetik akustik
-Mengkaji unsur fizikal bunyi dalam bentuk

02
gelombang,ditrasmisikan melalui alat tutur kepada pendengar.
Kajian bersifat fizik dan menggunakan alat yang saintifik.
- bunyi memounyai 3 unsur
(kelangsigan)(kelantangan)(kepanjangan)
-maklumat tentang unsur bunyi direalisasikan dalam bentuk graf
osilogram
-dalam sesetengah Bahasa unsur bunyi boleh membezakan
makna

You can enter a subtitle here if you

need it
Fonetik auditori

03
-kajian tentang bagaimana bunyi diterima, didengar dan dikenali sebagai
sesuatu yang ada makna.
-Bunyi Bahasa terorganisasi atautersusun sebagaikata, frasa,
klausa,ayat.
-Bunyi-bunyi itu dinterpretasi oleh pendengar sebagai
ujaran yang bermakna
-Unsur bunyi ada pengaruhnya terhadap tafsiran atau tanggapan
makna oleh pendengar terhadap bunyi-bunyi itu.
 Bidang
02
Fonologi
Bidang Fonologi, Bidang Fonemik dan
Contoh Perbezaan kajian.
 Takrifan Kajian David
Fonologi Crystal
(i). Bidang fonologi (i). Bidang ini merupakan subdisiplin
merupakan bidang yang linguistik yang mengkaji
menggunakan atau pengorganisasian dan
Bidang Fonologi
memanfaatkan hasil
kajian bidang
penstrukturan bunyi yang dibuat
secara sistematik mengikut sistem
fonetik. bunyi sesuatu Bahasa secara khusus.
(ii). Bidang fonologi (ii). Bagi beliau bidang fonologi
mengkaji menghuraikan susunan, fungsi, dan
pengorganisasian atau cara bunyi-bunyi bahasa
penstrukturan dan distrukturkan untuk menimbulkan
penyusunan bunyi makna yang berbeza, sama ada
mengikut sistem bunyi dalam bentuk kata atau unit-unit
SESUATU BAHASA. linguistik yang lain dalam sesuatu
bahasa itu.
Kajian Lass (1998)

● Menurut beliau pula,bidang fonologi ialah subdisiplin linguistik

yang mengkaji system bunyi sesuatu bahasa dari segi fungsinya,
penyusunan dan pengorganisasiannya sebagai item-item
linguistik yang bermakna dalam sesuatu bahasa. Item-item
linguistik itu meliputi fonem, morfem/kata, frasa, klausa dan
ayat.

● Fonologi mengkaji sistem bunyi dari aspek fungsi dan

penstrukturannya untuk membentuk item-item yang bermakna
dalam sesuatu bahasa.
(i). Kajian beliau menyatakan bahawa kajian
Fonologi ialah kajian tentang bunyi-bunyi
Bahasa dan
penggunaannya dalam sesuatu Bahasa secara
sistematik untuk menimbulkan makna-
makna tertentu.
(ii). Kesimpulannya, kajian fonologi meliputi
bidang yang luas, termasuk aspek morfologi
dan sintaksis yang dikaitkan dengan cara atau
sebutan tertentu
Clark,et al (2007)
 Takrifan Analisis
1.Bidang yang menganalisis 1. Analisis dibuat dengan melakukan
bunyi-bunyi untuk proses pembezaan yang disebut
menentukan sama ada pasangan minimal. Dua perkataan yang
bunyi itu boleh menjadi mempunyai persamaan bunyi yang
Bidang Fonemik
unsur pembeza makna minimal dibandingkan dan dilihat
ataupun tidak. maknanya. Jika makna perkataan itu
2.Bidang fonemik mengkaji berbeza, maka bunyi yang berbeza itu
fonem. Fonem ialah bunyi merupakan dua fonem yang berbeza.
atau fon yang 2. Contohnya : pandang dan kandang
membezakan makna. merupakan pasangan minimal iaitu
bunyi /p/ dan /k/ pada awal kata itu.
Oleh sebab makna kata itu berbeza,
maka ini bermakna bunyi /p/ dan /k/
merupakan dua fonem yang berbeza.
Perbezaan Fonetik dan Fonemik
FONETIK
1) Kajian tentang cara penghasilan bunyi.
2) Kajian terhadap bunyi fizikal percakapan
manusia dan menentukan jenisnya.
3) Fonetik juga mempelajari cara kerja
organ tubuh manusia, terutama yang
berhubungan dengan penggunaan
bahasa.
4) Menghasilkan transkripsi fonetik untuk
semua bunyi dari semua bahasa.
FONEMIK
1) Kajian bagi menentukan sifat fonemik
pada bunyi-bunyi.
2) Kajian terhadap bunyi bagi
membezakan makna.
3) Fonemik juga mempelajari fungsi
sesuatu bunyi sama ada menjadi
pembeza makna atau tidak.
4) Membuktikan bahawa intonasi dan
unsur kepanjangan boleh membezakan
maksud ayat walaupun kata-kata yang
membina ayat itu masih sama.
Contoh Perbezaan Fonetik dan
Fonemik
6) Tanda bagi lambang fonetik ialah [ ]. 6) Tanda bagi lambang fonem ialah / /.
Misalnya: [a], [e], [m], [p], [t], [j], dan [k].
Apabila kita menyusun bunyi-bunyi di atas
dalam dereta tertentu, maka akan
terbentuklah perkataan seperti kejam, petak,
pejam dan tekap.
7) Apabila kita bandingkan kata-kata itu
dalam bentuk pasangan minimum, maka
akan terhasil pasangan minimal, seperti
kejam – pejam, dan tekap – pekap.
Misalnya: /a/, /e/, /m/, /p/, /t/, /j/, dan /k/.
Jika deretan bunyi yang telah distrukturkan
itu digunakan pula dalam konteks sebenar,
dan kita mahu mengkaji fungsi atau
maknanya, maka kita akan mendengarkan
bunyi-bunyi itu dalam bentuk kata, frasa
ataupun ayat.
7) Katakan seseorang mengucapkan ayat
Dia Kejam, (dan seharusnya dengan intonasi
tertentu). Contoh:
Perkataan kejam diucapkan dengan intonasi
mendatar dengan kepanjangan ketara
bermakna wujud unsur kesal.
 Bidang Fonemik

Kajian fonemik : kajian yang meneliti fungsi sesuatu bunyi sama ada
menjadi pembeza makna ataupun tidak. Jika bunyi membezakan makna
maka bunyi itu merupakan fonem.

1) Contoh bandingan pasangan minimal kejam dan pejam

- bunyi [k] dan [p] merupakan dua fenom yang berbeza, manakala

2) Contoh bandingan pasangan minimal tekap dan pekap

- bunyi [t] dan [p] juga fenom yang berbeza

Tanda bagi lambang fonem ialah / / ;

/a/, /e/, /m/, /p/, /t/, /j/, dan /k/.
 Bidang Fonemik
- Bunyi dan deretan yang telah distrukturkan itu digunakan dalam
konteks sebenar serta mengkaji fungsi atau maknanya. Makna kata,
kita akan dengarkan mendengarkan bunyi-bunyi itu dalam bentuk
kata, frasa ataupun ayat.

Katakan seorang berkata “dia kejam”, (dan seharusnya dengan

intonasi tertentu. Contoh;
Intonasi menurun :
ayat itu merupakan ayat penyata. Penutur memberitahu bahawa dia
(seseorang) kejam.

Intonasi mendatar :
tetapi dengan kepanjangan yang ketara pada perkataan kejam,
bermakna wujud unsur kesal atau penekanan kepada sifat buruk si dia
itu.
 Konsep Penting

Bunyi Bahasa, fonem, alofon, huruf dan suku

kata
 Konsep Bunyi Bahasa
(i) Bunyi yang dihasilkan oleh alat atrikulasi atau pertuturan manusia
yang membawa makna.

(ii) Bunyi yang terdapat dalam mana-mana bahasa di dunia dan

diwakili oleh sesuatu lambang yang sifatnya adalah universal.

(iii) Sebagai contoh:

(a) Bunyi “beh” yang dalam abjad ditulis sebagai “b” dilambangkan
oleh lambang
fonetik sebagai [b].

(b) bunyi batuk, dehem, siulan dan yang seumpanya bukan bunyi
bahasa walaupun
dihasilkan oleh alat tutur manusia.
 Konsep Fonem
(i) Fonem : unit bahasa yang terkecil yang membezakan makna
Contoh fonem : /k/, /g/, /b/, /d/, /a/, apabila hadir dalam
perkataan boleh membezakan
makna.

(ii) Sebagai unit penggalan terkecil yang tidak mempunyai makna. Ia

boleh
dipenggal-penggalkan, misalnya bunyi-bunyi pada perkataan
“kembar” boleh
dipenggalkan menjadi fonem /k/, /e/, /m/, /b/, /a/, /r/

(iii) Dalam konteks minimal, bunyi itu merupakan fonem yang berbeza
kerana dapat
membezakan makna.

(iv) Mempunyai perbezaan bunyi yang minimum, tetapi maknanya

 Konsep Alofon
(i) Alofon : kelainan bunyi bagi sesuatu fenom.

(ii) Mempunyai ciri-ciri fonetik dan lambang asas yang sama.

(iii) Kehadirannya ditentukan oleh bunyi yang mendahului fonem

tersebut dalam sesuatu perkataan. Contohnya ;

Bunyi [a] yang mengikuti fonem [k] adalah berbeza dengan bunyi [a]
yang mengikuti bunyi sengau [m] atau [n]. Bunyi [a] dalam perkataan
kata misalnya tidak mengalami penyengauan kerana fonem /k/ dan /t/
bukan bunyi sengau. Sebaliknya, bunyi [a] perkataan mana adalah
tersengau kerana bunyi sengau [m] dan [n]. Bunyi [a] mengalami
penyengauan itu ditandai oleh diakritik [~]
 Konsep Huruf
(i) Huruf : abjad

(ii) Sistem ejaan bahasa melayu bersifat fonemik iaitu kebanyakan

hurufnya mewakili satu bunyi.

(iii) abjad dalam BM ada 26 dan ditulis dalam bentuk Romawi.

Antaranya 5 ialah a, b, c, d, e, f dan lain-lain. Setiap huruf
mempunyai namanya sendiri, seperti “bi” untuk b dan “pi” untuk p
dan seterusnya.

(iv) Kebanyakan huruf yang mewakili sesuatu bunyi, sama dengan

lambang fonemik sesuatu fonem, misal huruf p sama dengan
fonetiknya /p/

(v) Terdapat bunyi diwakili oleh dua huruf, seperti ng, untuk [n] dan
ny untuk [n]. Ini dinamakan digraf
Konsep Suku Kata

● Suku Kata; kumpulan bunyi yang • suku kata mempunyai pola tertentu
membentuk kata • terdapat 2 jenis suku kata;
● terbina daripada bunyi vokal dan
konsonan suku kata diakhiri mo+na
terbuka bunyi vokal su+ka
2 suku kata ubi - u+bi ku+no
bunga - bu+nga
kampung - kam+pung suku kata diakhiri kun+tum
kompleks - kom+pleks tertutup bunyi kam+bing
konsonan tang
3 suku kata benua - be+nua

1 suku kata stok- stok

Organ Pertuturan / Alat Artikulasi
Alat-alat Pertuturan yg penting & fungsinya

● BIBIR; LIDAH;
● Penting bagi penghasilan bunyi - Artikulator yang paling aktif terutama di
● -vokal hujung lidah
-letupan - Terbahagi kpd 6;
-sengauan > hujung lidah,daun lidah,depan lidah,
tengah lidah,belakang lidah &
GIGI; akar lidah
Menjadi tempat bagi penyekatan udara
dlm penghasilan sesetengah bunyi pinjaman
LELANGIT;
GUSI; -Daerah/titik artikulasi
Merupakan titik artikulasi iaitu menjadi tempat -Terbahagi kpd 2;
sekatan udara > lelangit keras & lelangit lembut
- lelangit lembut dan anak tekak menjadi
penentu bagi bunyi sengauan / tidak
 ANAK TEKAK

1 Alat pertuturan ini berada di belakang rongga

mulut dan bersambung dengan lelangit lembut .

2 Anak tekak berfungsi bersama - sama dengan

lelangit lembut dalam penghasilan bunyi .

3 Anak tekak boleh diturunkan atau dinaikkan .

1 Tempat laluan udara yang keluar daripada
paru – paru .
2 Rongga yang menjadi alat tutur terbahagi kepada 3 :
RONGGA
• Rongga tekak - Rongga bermula daripada bahagian di sebelah atas selepas
pita suara hingga ke belakang anak tekak .

• Rongga mulut - Rongga bermula daripada ruang di hadapan lidah belakang

hingga ke bahagian bibir .

• Rongga hidung – Rongga hidung bermula dari bahagian belakang anak tekak
hingga ke hidung .
3 Rongga mulut dan rongga hidung boleh terbuka dan tertutup ; bergantung
pada lelangit dan anak tekak . Jika lelangit lembut dan anak tekak diturunkan
maka rongga mulut tertutup dan rongga hidung terbuka .
 PITA SUARA
1 Pita suara terletak dalam peti suara ( vocal code ) di ruang tenggorok .

2 Pita suara mempunyai selaput suara yang lembut yang boleh berkeadaan
renggang atau rapat .
3 Pita suara menjadi penentu bagi sesuatu bunyi itu , sama ada bunyi bersuara
ataupun tidak bersuara

4 Semasa udara keluar melaluinya , pita suara berada dalam keadaan rapat
atau hampir – hampir rapat , maka akan berlaku getaran pada pita suara .
Bunyi yang terhasil ialah bunyi bersuara
5 Semasa udara keluar melaluinya , keadaan pita suara renggang , tiada
getaran berlaku , maka bunyi yang terhasil ialah bunyi tidak bersuara .

6 Ketika udara dari paru – paru keluar dengan keadaan pita suara benar –
benar rapat dan kemudian udara dilepaskan dengan serta – merta , bunyi
yang akan terhasil ialah bunyi batuk
 RAHANG

Rahang merupakan bahagian yang bertulang pada bahagian

1 dagu .

2 Rahang boleh dibuka dan ditutup .

3 Kedudukan rahang , sama ada terbuka luas , separuh luas , atau

sempit dapat menentukan jenis vokal .

4 Jika rahang terbuka luas , maka vokal yang terhasil ialah vokal
luas .
5 Jika rahang terbuka sempit , vokal yang terhasil ialah vokal
sempit .
1 Disebut sebagai faring

2 Tenggorok merupakan saluran tempat keluarnya udara

TENGGOROK
dari paru – paru .

3 Melalui tenggorok udara akan ke rongga tekak ,

rongga mulut atau rongga hidung .
 KONSEP – KONSEP
PENTING DALAM
PENGHASILAN DAN
PENGGOLONGAN BUNYI

Artikulator , Daerah atau titik artikulasi , Bunyi

bersuara , Bunyi tak bersuara , Pasangan minimal
dan Variasi bebas
 Artikulator
Artikulator ialah organ pertuturan yang boleh digerak -
1 gerakkan .

2 Artikulator yang paling aktif ialah hujung lidah . Alat ini

boleh dinaikkan , dikedepankan atau digerakkan ke
belakang .

3 Bahagian depan , tengah dan belakang lidah juga boleh

digerakkan .

Kebanyakkan artikulator ialah organ pertuturan yang terletak

4 pada bahagian bawah rongga mulut .
DAERAH ATAU TITIK ARTIKULASI

1 Daerah artikulasi ialah bahagian yang menjadi tempat

berlakunya sekatan , sempitan atau gangguan udara oleh
artikulator dalam penghasilan bunyi – bunyi bahasa .

2 Contoh : Gusi – daerah artikulasi bagi penyebutan bunyi [ t ]

kerana sewaktu penghasilannya , hujung lidah diletak pada gusi
untuk menyekat laluan udara .

3 Daerah artikulasi terletak pada bahagian atas rongga mulut .

 BUNYI SUARA

Bunyi suara ialah bunyi yang semasa penghasilannya keadaan pita

1 suara berkeadaan rapat .

2 Apabila udara keluar melaluinya , pita suara bergetar.

3 Bunyi yang terhasil ialah bunyi bersuara , contohnya bunyi [ b ]

dan [ d ] .
 BUNYI TAK BERSUARA

Bunyi tidak bersuara ialah bunyi yang sewaktu penghasilannya

1 keadaan pita suara renggang dan ketika udara yang keluar
melalui , pita suara itu tidak bergetar .

Contoh : bunyi [ p ] dan

2 [ t ]
 PASANGAN MINIMAL
Pasangan minimal ialah pasangan kata yang mempunyai perbezaan
1 bunyi yang minimal , iaitu hanya satu bunyi , tetapi perbeaan
bunyi itu membawa makna yang berbeza pada perkataan –
perkataan itu .
2 Contoh : perkataan / berang / ( marah ) dan / perang / ( nama
warna ) hanya mempunyai perbezaan bunyi yang minimum , iaitu
bunyi / b / dan / p / tetapi kedua – duanya mempunyai makna
yang berbeza . / berang / dan / perang / merupakan pasangan
minimal .
3 Pasangan minimal digunakan untuk menentukan sama ada
sesuatu bunyi itu merupakan satu fenom atau bukan .

4 Pasangan minimal ialah pasangan kata yang mempunyai

perbezaan yang minimal dan berbeza makna
 VARIASI BEBAS

1 Variasi bebas adalah kebalikan daripada pasangan minimal

2 Variasi bebas ialah pasangan kata yang mempunyai perbezaan

bunyi yang minimal , tetapi tidak membezakan makna .

3 Contoh : perkataan / fikir / dan / pikir / ( sebutan dalam lisan )

walaupun wujud perbezaan bunyi yang minimal , tetapi tiada
perbezaan makna
4 Begitu juga dengan sebutan perkataan berikut , / lihat / dengan /
lehat / dan / pukul / dengan / pukol / .