PENGENALAN KEPADA

BIDANG FONETIK &

FONOLOGI

M/S 135 - 154

2.1 FONETIK,FONOLOGI DAN FONEMIK

i. Bidang fonologi,fonetik, dan fonemik secara umumnya merupakan

subbidang linguistik yang mengkaji bunyi-bunyi bahasa

ii. Sebenarnya, garis pemisah yang jelas antara ketiga-tiga subbidang

tersebut sukar ditentukan kerana ketiga-tiganya saling berkait dan
saling melengkapi. Walau bagaimanapun, kebanyakkan pengkaji
bahasa berpendapat bahawa kajian fonetik menjadi asasdan
memberikan sumbangan untuk kajian fonologi dan fonemik
Bidang fonetik
-Bidang ini ialah subbidang linguistikyang mengkaji cara
bunyi-bunyi bahasa dihasilkan atau dilafazkan oleh organ-
organ pertuturan manusia, yang antaranya termasuklah
organ atau alat pertuturan seperti gusi,lidah ,lelangit, anak
tekak dan peti suara.
- Bidang ini terbahagi kepada tiga, iaitu fonetik artikulatori,
fonetik akustik dan fonetik auditori
Bidang fonetik

Fonetik artikulatori Fonetik akustik

01 02

Fonetik auditori
03
Fonetik
01
artikulatori
-mengkaji fungsi dan cara organ pertuturan menghasilkan bunyi-
bunyi bahasa
-mengklasifikasikan bunyi bahasa mengikut cara penghasilannya
-menentukan lambang lambang bunyi

You can enter a subtitle here if you need it

 Fonetik akustik
-Mengkaji unsur fizikal bunyi dalam bentuk

02
gelombang,ditrasmisikan melalui alat tutur kepada pendengar.
Kajian bersifat fizik dan menggunakan alat yang saintifik.
- bunyi memounyai 3 unsur (kelangsigan)(kelantangan)
(kepanjangan)
-maklumat tentang unsur bunyi direalisasikan dalam bentuk graf
osilogram
-dalam sesetengah Bahasa unsur bunyi boleh membezakan
makna

You can enter a subtitle here if you need it

Fonetik auditori
-kajian tentang bagaimana bunyi diterima, didengar dan dikenali sebagai

03
sesuatu yang ada makna.
-Bunyi Bahasa terorganisasi atautersusun sebagaikata, frasa,
klausa,ayat.
-Bunyi-bunyi itu dinterpretasi oleh pendengar sebagai
ujaran yang bermakna
-Unsur bunyi ada pengaruhnya terhadap tafsiran atau tanggapan
makna oleh pendengar terhadap bunyi-bunyi itu.
02 Bidang Fonologi

Bidang Fonologi, Bidang Fonemik dan Contoh

Perbezaan kajian.
Bidang Fonologi
Takrifan Fonologi
(i). Bidang fonologi merupakan
bidang yang menggunakan
atau memanfaatkan hasil
kajian bidang
fonetik.
(ii). Bidang fonologi mengkaji
pengorganisasian atau
penstrukturan dan penyusunan
bunyi mengikut sistem bunyi
SESUATU BAHASA.
Kajian David
Crystal
(i). Bidang ini merupakan subdisiplin linguistik
yang mengkaji pengorganisasian dan
penstrukturan bunyi yang dibuat secara
sistematik mengikut sistem bunyi sesuatu
Bahasa secara khusus.
(ii). Bagi beliau bidang fonologi menghuraikan
susunan, fungsi, dan cara bunyi-bunyi bahasa
distrukturkan untuk menimbulkan makna
yang berbeza, sama ada dalam bentuk kata
atau unit-unit linguistik yang lain dalam
sesuatu bahasa itu.
Kajian Lass (1998)

● Menurut beliau pula,bidang fonologi ialah subdisiplin linguistik yang mengkaji

system bunyi sesuatu bahasa dari segi fungsinya, penyusunan dan
pengorganisasiannya sebagai item-item linguistik yang bermakna dalam sesuatu
bahasa. Item-item linguistik itu meliputi fonem, morfem/kata, frasa, klausa dan
ayat.

● Fonologi mengkaji sistem bunyi dari aspek fungsi dan penstrukturannya untuk
membentuk item-item yang bermakna dalam sesuatu bahasa.
(i). Kajian beliau menyatakan bahawa kajian
Fonologi ialah kajian tentang bunyi-bunyi Bahasa dan
penggunaannya dalam sesuatu Bahasa secara
sistematik untuk menimbulkan makna-makna tertentu.
(ii). Kesimpulannya, kajian fonologi meliputi bidang yang
luas, termasuk aspek morfologi dan sintaksis yang dikaitkan
dengan cara atau sebutan tertentu

Clark,et al (2007)
Bidang Fonemik
Takrifan Analisis
1. Bidang yang menganalisis bunyi- 1. Analisis dibuat dengan melakukan proses
bunyi untuk menentukan sama pembezaan yang disebut pasangan minimal. Dua
ada bunyi itu boleh menjadi perkataan yang mempunyai persamaan bunyi yang
unsur pembeza makna ataupun minimal dibandingkan dan dilihat maknanya. Jika
tidak. makna perkataan itu berbeza, maka bunyi yang
2. Bidang fonemik mengkaji fonem. berbeza itu merupakan dua fonem yang berbeza.
Fonem ialah bunyi atau fon yang 2. Contohnya : pandang dan kandang merupakan
membezakan makna. pasangan minimal iaitu bunyi /p/ dan /k/ pada
awal kata itu. Oleh sebab makna kata itu berbeza,
maka ini bermakna bunyi /p/ dan /k/ merupakan
dua fonem yang berbeza.
Perbezaan Fonetik dan Fonemik
FONETIK
1) Kajian tentang cara penghasilan bunyi.
2) Kajian terhadap bunyi fizikal percakapan
manusia dan menentukan jenisnya.
3) Fonetik juga mempelajari cara kerja
organ tubuh manusia, terutama yang
berhubungan dengan penggunaan
bahasa.
4) Menghasilkan transkripsi fonetik untuk
semua bunyi dari semua bahasa.
FONEMIK
1) Kajian bagi menentukan sifat fonemik
pada bunyi-bunyi.
2) Kajian terhadap bunyi bagi
membezakan makna.
3) Fonemik juga mempelajari fungsi
sesuatu bunyi sama ada menjadi
pembeza makna atau tidak.
4) Membuktikan bahawa intonasi dan
unsur kepanjangan boleh membezakan
maksud ayat walaupun kata-kata yang
membina ayat itu masih sama.
Contoh Perbezaan Fonetik dan Fonemik
6) Tanda bagi lambang fonetik ialah [ ].
Misalnya: [a], [e], [m], [p], [t], [j], dan [k].
Apabila kita menyusun bunyi-bunyi di atas
dalam dereta tertentu, maka akan
terbentuklah perkataan seperti kejam, petak,
pejam dan tekap.
7) Apabila kita bandingkan kata-kata itu
dalam bentuk pasangan minimum, maka
akan terhasil pasangan minimal, seperti
kejam – pejam, dan tekap – pekap.
6) Tanda bagi lambang fonem ialah / /.
Misalnya: /a/, /e/, /m/, /p/, /t/, /j/, dan /k/.
Jika deretan bunyi yang telah distrukturkan
itu digunakan pula dalam konteks sebenar,
dan kita mahu mengkaji fungsi atau
maknanya, maka kita akan mendengarkan
bunyi-bunyi itu dalam bentuk kata, frasa
ataupun ayat.
7) Katakan seseorang mengucapkan ayat
Dia Kejam, (dan seharusnya dengan intonasi
tertentu). Contoh:
Perkataan kejam diucapkan dengan intonasi
mendatar dengan kepanjangan ketara
bermakna wujud unsur kesal.
 Bidang Fonemik

Kajian fonemik : kajian yang meneliti fungsi sesuatu bunyi sama ada menjadi pembeza
makna ataupun tidak. Jika bunyi membezakan makna maka bunyi itu merupakan fonem.

1) Contoh bandingan pasangan minimal kejam dan pejam

- bunyi [k] dan [p] merupakan dua fenom yang berbeza, manakala

2) Contoh bandingan pasangan minimal tekap dan pekap

- bunyi [t] dan [p] juga fenom yang berbeza

Tanda bagi lambang fonem ialah / / ;

/a/, /e/, /m/, /p/, /t/, /j/, dan /k/.
 Bidang Fonemik
- Bunyi dan deretan yang telah distrukturkan itu digunakan dalam konteks sebenar
serta mengkaji fungsi atau maknanya. Makna kata, kita akan dengarkan mendengarkan
bunyi-bunyi itu dalam bentuk kata, frasa ataupun ayat.

Katakan seorang berkata “dia kejam”, (dan seharusnya dengan intonasi tertentu. Contoh;
Intonasi menurun :
ayat itu merupakan ayat penyata. Penutur memberitahu bahawa dia (seseorang) kejam.

Intonasi mendatar :
tetapi dengan kepanjangan yang ketara pada perkataan kejam, bermakna wujud unsur
kesal atau penekanan kepada sifat buruk si dia itu.

Intonasi tinggi :
ia mendukung makna terkejut atau ingin bertanya.
 Konsep Penting

Bunyi Bahasa, fonem, alofon, huruf dan suku kata

 Konsep Bunyi Bahasa
(i) Bunyi yang dihasilkan oleh alat atrikulasi atau pertuturan manusia yang membawa
makna.

(ii) Bunyi yang terdapat dalam mana-mana bahasa di dunia dan diwakili oleh sesuatu
lambang yang sifatnya adalah universal.

(iii) Sebagai contoh:

(a) Bunyi “beh” yang dalam abjad ditulis sebagai “b” dilambangkan oleh lambang
fonetik sebagai [b].

(b) bunyi batuk, dehem, siulan dan yang seumpanya bukan bunyi bahasa walaupun
dihasilkan oleh alat tutur manusia.
 Konsep Fonem
(i) Fonem : unit bahasa yang terkecil yang membezakan makna
Contoh fonem : /k/, /g/, /b/, /d/, /a/, apabila hadir dalam perkataan boleh membezakan
makna.

(ii) Sebagai unit penggalan terkecil yang tidak mempunyai makna. Ia boleh
dipenggal-penggalkan, misalnya bunyi-bunyi pada perkataan “kembar” boleh
dipenggalkan menjadi fonem /k/, /e/, /m/, /b/, /a/, /r/

(iii) Dalam konteks minimal, bunyi itu merupakan fonem yang berbeza kerana dapat
membezakan makna.

(iv) Mempunyai perbezaan bunyi yang minimum, tetapi maknanya berbeza. Contoh ;
(a) kubur dan bubur (c) batuk dan katuk
(b) kerat dan berat (d) rantai dan bantai
 Konsep Alofon
(i) Alofon : kelainan bunyi bagi sesuatu fenom.

(ii) Mempunyai ciri-ciri fonetik dan lambang asas yang sama.

(iii) Kehadirannya ditentukan oleh bunyi yang mendahului fonem tersebut dalam sesuatu
perkataan. Contohnya ;

Bunyi [a] yang mengikuti fonem [k] adalah berbeza dengan bunyi [a] yang mengikuti bunyi
sengau [m] atau [n]. Bunyi [a] dalam perkataan kata misalnya tidak mengalami penyengauan
kerana fonem /k/ dan /t/ bukan bunyi sengau. Sebaliknya, bunyi [a] perkataan mana adalah
tersengau kerana bunyi sengau [m] dan [n]. Bunyi [a] mengalami penyengauan itu ditandai
oleh diakritik [~]
 Konsep Huruf
(i) Huruf : abjad

(ii) Sistem ejaan bahasa melayu bersifat fonemik iaitu kebanyakan hurufnya mewakili satu
bunyi.

(iii) abjad dalam BM ada 26 dan ditulis dalam bentuk Romawi. Antaranya 5 ialah a, b, c, d,
e, f dan lain-lain. Setiap huruf mempunyai namanya sendiri, seperti “bi” untuk b dan
“pi” untuk p dan seterusnya.

(iv) Kebanyakan huruf yang mewakili sesuatu bunyi, sama dengan lambang fonemik
sesuatu fonem, misal huruf p sama dengan fonetiknya /p/

(v) Terdapat bunyi diwakili oleh dua huruf, seperti ng, untuk [n] dan ny untuk [n]. Ini
dinamakan digraf
Konsep Suku Kata

● Suku Kata; kumpulan bunyi yang • suku kata mempunyai pola tertentu
membentuk kata • terdapat 2 jenis suku kata;
● terbina daripada bunyi vokal dan
konsonan suku kata diakhiri mo+na
terbuka bunyi vokal su+ka
2 suku kata ubi - u+bi ku+no
bunga - bu+nga
kampung - kam+pung suku kata diakhiri kun+tum
kompleks - kom+pleks tertutup bunyi kam+bing
konsonan tang
3 suku kata benua - be+nua

1 suku kata stok- stok

Organ Pertuturan / Alat Artikulasi
Alat-alat Pertuturan yg penting & fungsinya

● BIBIR; LIDAH;
● Penting bagi penghasilan bunyi - Artikulator yang paling aktif terutama di
● -vokal hujung lidah
-letupan - Terbahagi kpd 6;
-sengauan > hujung lidah,daun lidah,depan lidah,
tengah lidah,belakang lidah &
GIGI; akar lidah
Menjadi tempat bagi penyekatan udara
dlm penghasilan sesetengah bunyi pinjaman
LELANGIT;
GUSI; -Daerah/titik artikulasi
Merupakan titik artikulasi iaitu menjadi tempat -Terbahagi kpd 2;
sekatan udara > lelangit keras & lelangit lembut
- lelangit lembut dan anak tekak menjadi
penentu bagi bunyi sengauan / tidak
 ANAK TEKAK

1 Alat pertuturan ini berada di belakang rongga mulut dan

bersambung dengan lelangit lembut .

2 Anak tekak berfungsi bersama - sama dengan lelangit lembut

dalam penghasilan bunyi .

3 Anak tekak boleh diturunkan atau dinaikkan .

 RONGGA
1 Tempat laluan udara yang keluar daripada paru – paru .

2 Rongga yang menjadi alat tutur terbahagi kepada 3 :

• Rongga tekak - Rongga bermula daripada bahagian di sebelah atas selepas pita suara hingga ke
belakang anak tekak .

• Rongga mulut - Rongga bermula daripada ruang di hadapan lidah belakang hingga ke bahagian
bibir .

• Rongga hidung – Rongga hidung bermula dari bahagian belakang anak tekak hingga ke hidung .

3 Rongga mulut dan rongga hidung boleh terbuka dan tertutup ; bergantung pada lelangit dan anak
tekak . Jika lelangit lembut dan anak tekak diturunkan maka rongga mulut tertutup dan rongga hidung
terbuka .
 PITA SUARA
1 Pita suara terletak dalam peti suara ( vocal code ) di ruang tenggorok .

2 Pita suara mempunyai selaput suara yang lembut yang boleh berkeadaan renggang atau rapat .

3 Pita suara menjadi penentu bagi sesuatu bunyi itu , sama ada bunyi bersuara ataupun tidak bersuara

4 Semasa udara keluar melaluinya , pita suara berada dalam keadaan rapat atau hampir – hampir rapat
, maka akan berlaku getaran pada pita suara . Bunyi yang terhasil ialah bunyi bersuara

5 Semasa udara keluar melaluinya , keadaan pita suara renggang , tiada getaran berlaku , maka
bunyi yang terhasil ialah bunyi tidak bersuara .

6 Ketika udara dari paru – paru keluar dengan keadaan pita suara benar – benar rapat dan kemudian
udara dilepaskan dengan serta – merta , bunyi yang akan terhasil ialah bunyi batuk
 RAHANG
1 Rahang merupakan bahagian yang bertulang pada bahagian dagu .

2 Rahang boleh dibuka dan ditutup .

3 Kedudukan rahang , sama ada terbuka luas , separuh luas , atau sempit dapat
menentukan jenis vokal .

4 Jika rahang terbuka luas , maka vokal yang terhasil ialah vokal luas .

5 Jika rahang terbuka sempit , vokal yang terhasil ialah vokal sempit .
 TENGGOROK

1 Disebut sebagai faring

2 Tenggorok merupakan saluran tempat keluarnya udara dari paru – paru .

3 Melalui tenggorok udara akan ke rongga tekak , rongga mulut

atau rongga hidung .
 KONSEP – KONSEP PENTING
DALAM PENGHASILAN DAN
PENGGOLONGAN BUNYI

Artikulator , Daerah atau titik artikulasi , Bunyi bersuara , Bunyi tak

bersuara , Pasangan minimal dan Variasi bebas
 Artikulator

1 Artikulator ialah organ pertuturan yang boleh digerak - gerakkan .

2 Artikulator yang paling aktif ialah hujung lidah . Alat ini boleh dinaikkan ,
dikedepankan atau digerakkan ke belakang .

3 Bahagian depan , tengah dan belakang lidah juga boleh digerakkan .

4 Kebanyakkan artikulator ialah organ pertuturan yang terletak pada bahagian

bawah rongga mulut .
 DAERAH ATAU TITIK ARTIKULASI

1 Daerah artikulasi ialah bahagian yang menjadi tempat berlakunya sekatan ,

sempitan atau gangguan udara oleh artikulator dalam penghasilan bunyi – bunyi
bahasa .

2 Contoh : Gusi – daerah artikulasi bagi penyebutan bunyi [ t ] kerana sewaktu

penghasilannya , hujung lidah diletak pada gusi untuk menyekat laluan udara .

3 Daerah artikulasi terletak pada bahagian atas rongga mulut .

 BUNYI SUARA

Bunyi suara ialah bunyi yang semasa penghasilannya keadaan pita suara berkeadaan
1 rapat .

2 Apabila udara keluar melaluinya , pita suara bergetar.

3 Bunyi yang terhasil ialah bunyi bersuara , contohnya bunyi [ b ] dan [ d ] .

 BUNYI TAK BERSUARA

Bunyi tidak bersuara ialah bunyi yang sewaktu penghasilannya keadaan pita
1 suara renggang dan ketika udara yang keluar melalui , pita suara itu tidak
bergetar .

2 Contoh : bunyi [ p ] dan [ t ]

 PASANGAN MINIMAL
Pasangan minimal ialah pasangan kata yang mempunyai perbezaan bunyi yang
1 minimal , iaitu hanya satu bunyi , tetapi perbeaan bunyi itu membawa makna yang
berbeza pada perkataan – perkataan itu .

2 Contoh : perkataan / berang / ( marah ) dan / perang / ( nama warna ) hanya

mempunyai perbezaan bunyi yang minimum , iaitu bunyi / b / dan / p / tetapi kedua –
duanya mempunyai makna yang berbeza . / berang / dan / perang / merupakan
pasangan minimal .

3 Pasangan minimal digunakan untuk menentukan sama ada sesuatu bunyi itu
merupakan satu fenom atau bukan .

4 Pasangan minimal ialah pasangan kata yang mempunyai perbezaan yang minimal
dan berbeza makna
 VARIASI BEBAS

1 Variasi bebas adalah kebalikan daripada pasangan minimal

2 Variasi bebas ialah pasangan kata yang mempunyai perbezaan bunyi yang minimal ,
tetapi tidak membezakan makna .

3 Contoh : perkataan / fikir / dan / pikir / ( sebutan dalam lisan ) walaupun wujud
perbezaan bunyi yang minimal , tetapi tiada perbezaan makna

4 Begitu juga dengan sebutan perkataan berikut , / lihat / dengan / lehat / dan / pukul /
dengan / pukol / .
2.2 Penggolongan &
Penghasilan Bunyi
Bahasa

2.2.1 Vokal
2.2.2 Konsonan Asli Dan Konsonan
Pinjaman
2.2.3 Diftong
 2.2 Pengolongan & Penghasilan Bunyi Bahasa

Konsep vokal
• Vokal : bunyi yang dihasilkan dengan udara yang keluar daripada paru-paru ke rongga mulut tanpa
gangguan @ sekatan oleh mana-mana alat artikulasi.
• Bunyi vokal : bunyi bersuara ( semasa hasil pita bersuara bergetar)
• Ciri bunyi vokal: kelantanagan, kepanjangan; bunyi lebih lantang dan jelas berbanding bunyi
konsonan)
• Penyukuan kata berasaskan kehadiran vokal; 1 vokal bina 1 suku kata
• BM baku ada 6 vokal yang mempunyai 5 jenis huruf.
e
- Vokal depan
• Bunyi [e] dan [ ]- dilambangkan oleh huruf e
Vokal tengah
• Jenis vokal BM - Vokal belakang
2.2 Pengolongan & Penghasilan Bunyi Bahasa

Udara
yang keluar daripada paru-paru ke
rongga mulut tanpa gangguan @
sekatan oleh mana-mana alat
artikulasi.

rajah laluan udara semasa

penghasilan bunyi vokal
 Rajah kedudukan vokal BM
 Terdapat 2 jenis vokal; vokal depan, vokal tengah, vokal
belakang
 Rajah merupakan gambaran keratan rentas lidah.
 Bahagian kiri : bahagian hadapan lidah
 Bahagian kanan :bahagian belakang lidah
 Bahagian tengah : bahagian tengah lidah

 Garisan melintang : gambaran ketinggian lidah diangkat / dinaikkan.

 Bagi membunyikan vokal [i] & [u] lidah dinaikkan tinggi ke arah lelangit manakala bagi vokal [a]
lidah diangkat sedikit sahaja
 BM baku mempunyai 6 vokal asli - /a/ - /o/ - /i/
- /e/ - /u/
3
 Vokal / / dan / / terdapat pada dielek daerah . Merupakan vokal pinjaman & terdapat dlm kata-
c
kata pinjaman
 Dlam system ejaan vokal /e/ diwakili oleh huruf e- taling manakala vokal / / oleh e-pepet
e
 VOKAL DEPAN
Nama Cara penghasilan Contoh kata

Vokal • Depan lidah dinaikkan ke arah lelangit keras tapi tak sentuh o Ikan
depan • Hujung lidah didekatkan pada gusi o Imam
sempit • Lelangit lembut & anak tekak dinaikkan untuk tutup ronga o Pimpin
hidung o Biskut
/i/ • Udara dari paru2 keluar melalui rongga mulut tanpa sekatan o Sapi
• Bibir berada dalam keadaan terhampar o Topi
• Pita suara bergetar
 VOKAL DEPAN
Nama Cara penghasilan Contoh kata

Vokal • Depan lidah dinaikkan ke lelangit keras tapi tak setinggi seperti o Elok
depan bunyi vokal /i/ o Enteng
• Hujung lidah didekatkan pada gusi tapi lebih rendah drpd vokal o Leher
separuh
*/i/
sempit o Leleh
• Lelangit lembut & anak tekak dinaikkan untuk tutup rongga
o Kole
hidung
/e/ o Tempe
• Udara dari paru2 keluar melalui rongga mulut tanpa sekatan
• Bibir dlm keadaan terhampar
• Pita suara bergetar
 VOKAL DEPAN
Nama Cara penghasilan Contoh kata

Vokal • Kedudukan depan lidah rendah o Angkat

depan • Lelangit lembut &anak tekak dinaikkan untuk tutup ronga o Ambil
luas hidung o Tumpal
• Udara dari paru2 keluar melalui rongga mulut tanpa sekatan o Sampah
/a/ • Bibir terhampar dan mulut terbuka luas o Bola
• Pita suara bergetar o ketawa
 VOKAL TENGAH
● HANYA ADA SATU VOKAL TENGAH DALAM BAHASA MELAYU BAKU

LAMBANG NAMA CARA PENGHASILAN NOTA BESTARI DAN

CONTOH KATA

/e/ Vokal tengah ● Bahagian tengah lidah

diletakkan di antara
● Bahagian lidah yang
terlibat ialah tengah
kedudukan untuk lidah;berada dalam
membunyikan vokal kedudukan antara
luas dan vokal separuh penghasilan vokal
sempit. separuh luas dan
● Keadaan bibir neutral. sepaaaruh sempit.
● Lelangit lembut dan ● Contoh kata :
anak tekak dinaikkan empat , emping ,
untuk menutup rongga lemak ,tempah.
hidung. NOTA : Dalam sebutan Baku
● Udara dari paru - paru bahasa Melayu , vokal ini tidak
keluar melalui rongga hadir pada suku kata akhir
mulut tanpa sekatan. terbuka , kecuali kepada
● Pita suara bergetar. perkataan ke dan dalam bahasa
Lisan.
 VOKAL BELAKANG :
● Terdapat dua jenis vokal belakang dalam bahasa Melayu.

LAMBANG NAMA CARA PENGHASILAN NOTA BESTARI DAN

CONTOH KATA

/u/ Vokal belakang ● Bahagian belakang

lidah dinaikkan ke
● Bahagian lidah yang
terlibat ialah belakang
sempit arah lelanggit lembut lidah;dinaikkan tinggi
tetapi tidak sampai ke arah lelanggit
menyentuhnya. lembut.
● Hujung lidah ● Rongga hidung
diundurkan ke tertutup.
belakang gigi bawah. ● Bibir berkeadaan
● Lelanggit lembut bundar.
diangkat untuk ● Contoh kata :
menutup rongga ulat , ukir , bulat ,
hidung agar udara tukar , suhu , siku.
keluar melalui rongga
mulut yang tiada
sekatan.
● Keadaan bibir bundar.
● Pita suara bergetar.
LAMBANG NAMA CARA PENGHASILAN NOTA BESTARI DAN
CONTOH KATA

/o/ Vokal belakang ● .Bahagian belakang

lidah dinaikkan ke
● Bahagian lidah yang
terlibat ialah belakang
separuh sempit arah lelanggit lembut lidah; dinaikkan tinggi
tetapi tidak setinggi api tidak setinggi
seperti menghasilkan semasa
vokal /u/. meyembunyikan /u/.
● Hujung lidah ● Rongga hidung
diundurkan ke tertutup.
belakang gigi bawah. ● Bibir berkeadaan
● Lelanggit lembut bundar.
diangkat untuk ● Contoh kata :
menutup rongga obor , ongkos ,
hidung agar udara lombong , tolong ,
keluar melalui rongga polo , solo ,
mulut yang tiada
sekatan. Nota : Dalam Bahasa
● Keadaan bibir hampir Melayu asli tidak banyak
bundar. perkataan yang diakhiri oleh
● Pita suara bergetar. bunyi vokal /o/.
 VOKAL :
VOKAL DEPAN VOKAL TENGAH VOKAL BELAKANG
CONTOH VOKAL DEPAN , TENGAH DAN BELAKANG :

VOKAL DEPAN VOKAL TENGAH VOKAL BELAKANG

ITIK SIKU MARI

ENAK BENGKOK TAUGE

ASAP RAMAI BILA

EMAK TEPAT KE

ULAR TURUN BATU

ORANG BOTOL TOKO

 ARTIKULASI TAMBAHAN / SERTAAN
: Kelainan penyebutan sesuatu vocal kerana wujud pengaruh lingkungan dalam sesuatu perkataan

Jenis Huraian Contoh

Nasalisasi • Terhasil apabila udara bukan sahaja melalui rongga hidung -

atau semasa bunyi vokal dihasilkan
penyengauan • Berlaku pada vocal yg mengikut bunyi konsonan sengau
• Semasa penyebutan; lelangit lembut & anak tekak tidak
dinaikkan dengan tinggi untuk tutup rongga hidung
( pengaruh penyebutan bunyi yg mendahuluinya
 ARTIKULASI TAMBAHAN / SERTAAN
Jenis Huraian Contoh
Nasalisasi Vokal yang mengalami nasalisasi hadir dalam posisi berikut: o [mãnã]
atau (a) Ikut bunyi konsonan sengau [n], [m], [ŋ], [ɲ], (ng) dan (ny) o [uŋũ]
penyengaua o [ɲãŋἶ]
n o [mἶnἶ]
o [məŋãntuʔ]
o [mãwãr]
(b) Vokal dalam perkataan yang pola suku katanya KVKV dan
KVKVK. o [mãwãs]
Konsonan 1 : konsonan sengau o [mãhũ]
konsonan 2 : sama ada separuh vocal (y / u) atau geseran o [nãhãs]
glottis [h] o [mãyã]
o [mãyãŋ]
 ARTIKULASI TAMBAHAN / SERTAAN
Jenis Huraian Contoh
Nasalisasi Vokal yang mengalami nasalisasi hadir dalam posisi berikut: o [nãἶʔ]
atau o [mãũt]
penyengaua (c) 2 vokal yang berikut bunyi konsonan sengau dalam pola o [mũãl]
n suku kata o [mãἶn]
KVVK

o [səmũã]
(d) 2 vokal yg mengikuti konsonan sengau dalam pola suku o [dunἶã]
kata o [kurnἶã]
KVKVV o [bənũã]
 ARTIKULASI TAMBAHAN / SERTAAN
Jenis Huraian Contoh

Nasalisasi Vokal yang mengalami nasalisasi hadir dalam posisi berikut: o [taʕãt]
atau o [mãʕãf]
penyengaua (e) Bunyi vokal yang mengikuti bunyi konsonan geseran o [saʕãt]
n rongga tekak o [mãnfãʕãt
[ʕ]. huruf ʼain ( ‫ ) ع‬dalam jawi. Dalam Bahasa ]
sumbernya :bunyi
geseran tetapi dibunyikan sebangai sengauan oleh penutur.
 ARTIKULASI TAMBAHAN / SERTAAN
Jenis Huraian Contoh

Pelelangitkerasa • Asasnnya bunyi terhasil -> depan lidah dinaikkan hingga o [maʸin}
n / palatalisasi menghampiri lelangit keras o [biʸografi]
Dalam BI unsur wujud dlm contoh pembunyian [k] dlm cute o [baʸikʔ]
Bunyi [kj] iaitu [c] mengalamii palatalisasi krn penagruh bunyi o [niʸawaʔ]
vokal [u] yg mengikutnya o [biʸaʔ]
• dlm BM unsur bunyi ini wujud dlm penyebutan vokal rangkap o [biʸusʔ]
ai, iu, io, atau ia
• semasa sebutan vokal 1 dlm vokal rangkap , berlaku pergerakan
lidah ke arah lelangit keras untuk bunyikan vokal yg
mengikutnya. Bunyinya wujud seakan akan bunyi /y/ (separuh
vokal lelangit keras)
 ARTIKULASI TAMBAHAN / SERTAAN
Jenis Huraian Contoh

Pengglotisan • Unsur bunyi ini terhasil jika terdapat 2 vokal dar jenis yg sama, o [faˀedah]
atau glotalisasi hadir berturutan. Semasa membunyikannya, berlaku hentian di o [kəˀindahan]
antara kedua-dua vokal itu o [kəˀadaˀan]
• Unsur bunyi ini menyerupai bunyi hentian glotis [ˀ] o [suˀun]
• Semasa sebutan, udara ditahan pada bahagian glottis kemudian
dilepaskan serta merta
 ARTIKULASI TAMBAHAN / SERTAAN
Jenis Huraian Contoh

pembibiran atau • Hadir apabila berlaku perubahan bunyi sebab berlaku o [kuʷat]
labialisasi pembundaran bibir sewaktu bunyi V dihasilkan krn pengaruh o [saʷuʔ]
bunyi yang mengikutnya o [paʷut]
• Hadir apabila sesuatu K diikuti oleh bunyi V [a], [u] yang o [buʷih]
diikuti pula oleh sama ada bunyi V [u], [o] dan [i] ( terdapat o [tuʷaʔ]
bunyi V rangkap pada perkataan itu ) o [gaʷut]
• Lidah berubah arah pergerakan manakala bibir berkeadaan o [taʷut]
bundar
• Bunyi hadir seperti separuh V 2 bibir, iaitu bunyi /w/
SEKIAN