LEMBAR KERJA

PESERTA DIDIK (LKPD)

LAJU REAKSI
KIMIA

NAMA

KELAS

TANGGAL
Book your vaccination slot
KELOMPOK 1-2 days prior .

PEMBELAJARAN KIMIA
SMA/MA KELAS XI
 LEMBAR KERJA PESERTA DIDIK
LAJU REAKSI KIMIA
Kompetensi Dasar

3.3 Menganalisis faktor-faktor yang mempengaruhi laju reaksi.

3.4 Memahami teori tumbukan (tabrakan) berdasarkan faktor-faktor laju reaksi.
3.5 Menentukan jenis-jenis orde reaksi berdasarkan hasil percobaan.
4.7 Merancang, melakukan dan menyimpulkan serta menyajikan hasil dari
percobaan faktor-faktor yang mempengaruhi laju reaksi dan bagaimana
penentuan orde reaksi tersebut.

Indikator Pengetahuan

3.3.1 Menjelaskan pengaruh konsentrasi, luas permukaan, suhu dan katalis pada laju reaksi.
3.3.2 Merancang dan melakukan eksperimen faktor-faktor yang mempengaruhi laju reaksi.
3.4.1 Menjelaskan keterkaitan antara faktor-faktor laju reaksi dan teori tumbukan.
3.5.1 Menentukan orde reaksi berdasarkan data percobaan/eksperimen.
4.7.1 Menyimpulkan pengertian laju reaksi berdasarkan pemahaman.
4.7.2 Menganalisis konsep laju reaksi dalam kehidupan sehari-hari.

Tujuan Pembelajaran

1. Siswa dapat menjelaskan pengertian laju reaksi.

2. Siswa dapat menyebutkan faktor-faktor yang mempengaruhi laju reaksi.
3. Siswa dapat menjelaskan pengaruh konsentrasi, luas permukaan sentuh, temperatur
dan tekanan serta volume terhadap laju reaksi ditinjau dari teori tumbukan.
4. Siswa dapat menentukan orde reaksi dan tetapan laju reaksi berdasarkan
data hasil percobaan yang telah dilakukan.
5. Siswa dapat menjelaskan penerapan konsep laju reaksi dalam kehidupan
sehari-hari dan dari kejadian yang berlangsung disekitar.
PETA KONSEP

KONSEP LAJU REAKSI

Laju reaksi menyatakan laju berkurangnya jumlah reaktan atau laju bertambahnya
jumlahproduk dalam satuan waktu. Satuan jumlah zat bermacam-macam, misalnya
gram, mol, atau konsentrasi. Sedangkan satuan waktu digunakan detik, menit, jam,
hari, ataupun tahun. Dalam reaksi kimia banyak digunakan zat kimia yang berupa
larutan atau berupa gas dalam keadaan tertutup, sehingga dalam laju reaksi digunakan
satuan konsentrasi (molaritas).

REAKTAN PRODUK
Pada awal reaksi, reaktan ada dalam keadaan maksimum sedangkan produk ada dalam
keadaan minimal. Setelah reaksi berlangsung, maka produknya akan mulai terbentuk.
Semakin lama produk akan semakin banyak terbentuk, sedangkan reaktan semakin lama
semakin berkurang.
 FAKTOR-FAKTOR LAJU REAKSI
KONSENTRASI TEMPERATUR

Semakin tinggi konsentrasi suatu Semakin tinggi kenaikan suhu atau

larutan, maka semakin besar pula temperatur, maka akan memperbesar
laju reaksinya. terjadinya laju reaksi.

LUAS PERMUKAAN KATALIS

Laju reaksi berbanding lurus dengan

Katalis merupakan suatu zat yang
luas permukaan reaktan, semakin
berfungsi untuk mempercepat
luas bidang sentuh maka laju reaksi
terjadinya suatu reaksi.
akan semakin cepat.

DISKUSI BERSAMA

Jelaskan secara spesifik bagaimana faktor-faktor di atas dapat mempengaruhi cepat atau lambatnya suatu
reaksi! Jelaskan berdasarkan hubungannya dengan teori tumbukan antarpartikel yang terjadi.

1. Konsentrasi
Jawab : .........................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................

2. Temperatur
Jawab : .........................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................

3. Luas Permukaan
Jawab : .........................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................

4. Katalis
Jawab : .........................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................
 TEORI TUMBUKAN LAJU REAKSI
Reaksi kimia terjadi karena adanya tumbukan yang efektif antara partikel-partikel zat yang bereaksi.
Tumbukan efektif adalah tumbukan yang mempunyai energi yang cukup untuk memutuskan ikatan-
ikatan pada zat yang bereaksi. Sebelum tumbukan terjadi, partikel-partikel memerlukan suatu energi
minimum yang dikenal sebagai energi pengaktifan atau energi aktivasi. Energi aktivasi adalah energi
minimum yang diperlukan untuk berlangsungya suatu reaksi. Ketika reaksi berlangsung maka akan
terbentuk zat kompleks teraktivasi. Zat tersebut berada di puncak energi. Jika reaksi berhasil, maka
zat kompleks teraktivasi akan terurai menjadi zat hasil reaksi.

TUfiAS MANDIRI

Berdasarkan gambar grafik disamping,

tentukanlah grafik yang menunjukkan
reaksi endoterm dan reaksi eksoterm.
Sebutkan apa saja perbedaan diantara
kedua reaksi tersebut!

Jawab :
....................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................

PENGARUH FAKTOR-FAKTOR LAJU REAKSI

BERDASARKAN TEORI TUMBUKAN

firafik Pengaruh firafik Pengaruh firafik Pengaruh

Konsentrasi Luas Permukaan Temperatur
 Percobaan 3.1

Pengaruh Luas Permukaan Bidang Sentuh

Alat dan Bahan :
1). 3 buah tabung reaksi.
2). 3 macam batu pualam (CaCo3) dalam bentuk serbuk, butiran dan kepingan yang masing-masing
massanya 1 gram.
3). 30 mL larutan HCl 2 M
Cara Kerja :
1). Percobaan dilakukan pada suhu kamar.
2). Masukkan batu pualam ke dalam masing-masing tabung reaksi.
3). Masukkan 10 mL HCl ke dalam tiap tabung reaksi, hidupkan stopwatch saat memasukkan HCl.
4). Catat waktu yang diperlukan mulai dari memasukkan HCl sampai dengan habisnya pita Mg yang
bereaksi dengan HCl.
5). Tuliskan hasil reaksi tersebut ke dalam tabel pengamatan.

Kesimpulan 3.1

Bagaimana kesimpulan yang dapat diambil berdasarkan hasil percobaan yang telah anda lakukan.
Apakah hasil percobaan tersebut telah sesuai dengan dasar teori yang ada?

Jawab :
.....................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ..................

- SELAMAT MELAKUKAN PERCOBAAN -

 ORDE REAKSI PADA LAJU REAKSI

ANALISIS

Jelaskan masing-masing dari grafik orde reaksi diatas!

a. Reaksi Orde Nol
....................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................
b. Reaksi Orde Satu
....................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...
c. Reaksi Orde Dua
....................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...

KESIMPULAN MATERI LAJU REAKSI

.....................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................