MAKALAH

UPACARA ADAT JAWA “SIRAMAN”

Dipunsusun Dening :
1. Aziz Khoirul Riziq (05)
2. Fauzel Nazah Setiawan (11)
3. Insan Ramadhan (13)
4. Novrada Fajar Ied Nugraha Effendi (23)
5. Rasyiid Anggayuh Dharma (29)
6. Refandika Bima Santosa (31)

KELAS XI
TEKNIK PEMBANGKIT TENAGA LISTRIK
SMK NEGERI 2 CILACAP
2022/2023
 ATUR PANGIRING

Puji syukur katur dhumateng Allah SWT kagem sadaya nikmat lan
rahmatipun saengga kula sadherek saged ngrampungaken karya tulis punika, lan
sedaya tiyang ingkang sampun mbiyantu ngawujudaken karya tulis punika.

Wonten makalah punika kula ngrembag babagan Upacara Adat Jawa

Siraman. Ingkang wonten penggalih kula wonten mriku wonten pitedah-pitedah
babagan Siraman.

Tentu kemawon makalah menika tasih wonten kirangipun. Dumateng para lebda
ing prakawis menika, penyerat nyuwun panyaruwe saha pamrayogi amrih
saenipun.

Wasana, minangka pungkasaning atur, kulo gadhah pandonga mugi-mugi

asupi Makalah Upacara Adat Jawi punika saged kangge liyantu nyekapi
kabetatakan ing pawiyatan damel saening makalah punika kulo tampi kanthi
damel remening manah. Mugi mugi makalah punika wonten manfaatipun
kegiatan pesinaun Basa Jawi

Matur nuwun,

Cilacap, 04 Oktober 2022

Panyerat
 DAFTAR ISI

ATUR PANGIRING ............................................................................................. 2

DAFTAR ISI ......................................................................................................... 3
BAB I .................................................................................................................... 4
A. Latar Belakang ............................................................................................. 4
B. Rumusan Masalah........................................................................................ 4
C. Tujuan .......................................................................................................... 4
BAB II ................................................................................................................... 5
A. Pangertosan Siraman ................................................................................... 5
B. Tujuan Siraman............................................................................................ 5
C. Pirantos Kagem Siraman ............................................................................. 5
D. Urutan Upacara Adat Siraman..................................................................... 7
BAB III................................................................................................................ 11
A. Kesimpulan ................................................................................................ 11
DAFTAR PUSTAKA ......................................................................................... 12
 BAB I

PURWAKA
A. Latar Belakang

Tradhisi minangka warisan sing diwarisake saka generasi siji menyang generasi
sabanjure. Tradhisi minangka wujud adat ingkang kedah dipunlestantunaken saha
dipunlestantunaken. Minangka generasi kang nguri-uri tradhisi, kita kudu ngerti saben
detil ing tradhisi kasebut.
Siraman mujudake salah sawijine tradhisi tradhisi Jawa kang isih ditindakake ing
dhaerah-dhaerah tartamtu. Siraman yaiku upacara penganten Jawa kang nduweni ancas
kanggo nyucikake utawa ngresiki penganten sakdurunge nikah. Siraman nduweni teges
tartamtu kanthi rerangkening tata cara kang kudu ditindakake.

B. Rumusan Masalah

1. Punapa ingkang dipunmaksud kalih upacara adat siraman?

2. Punapa tujuwan saking upacara adat siraman?
3. Punapa mawon pirantos kagem upacara adat siraman?
4. Kepriye urutan upacara adat siraman?

C. Tujuan

5. Kanggo mangerteni apa kang dipunmaksud kalih upacara adat siraman?

6. Kanggo mangerteni apa kang tujuwan saking upacara adat siraman?
7. Kanggo mangerteni apa pirantos kagem upacara adat siraman?
8. Kanggo mangerteni apa urutan upacara adat siraman?
 BAB II

PEMBAHASAN
A. Pangertosan Siraman

Siraman asale saka basa Jawa yaiku tembung siram kang tegese adus. Ana uga sing
nerjemahake kanthi cara nyuwak. Ing istilah siraman yaiku proses siram utawa siram
penganten sakdurunge prosesi Ijab Kabul.
Kanggone wong Jawa, siraman ora mung kanggo ngresiki awak. Luwih saka iku
siraman uga kanggo ngresiki jiwa calon penganten kalih. Reresik raga lan jiwa iku
penting, supaya calon penganten kekalih resik lan seger nalika miwiti urip bebrayan.

B. Tujuan Siraman

Siraman ditindakake sadurunge akad nikah utawa ijab kabul. Wong Jawa nduweni
pranatan dhewe-dhewe, yaiku nindakake siraman antarane jam 10.00 utawa 15.00.
Wektune ora sembarangan. Jam 10.00 lan 15.00 diprecaya wektune malaikat mudhun
menyang kali arep adus. Kanthi adus bebarengan karo adus bidadari, penganten putri
diajab ayu kaya bidadari.
Kajawi tujuwan nemtokaken wekdal, siraman ugi nggadhahi ancas ingkang mulya
anggenipun nindakaken. Ancasipun siraman piyambak inggih punika nyuwun berkah
saha sih rahmatipun Gusti supados penganten kakung suci saking sedaya piala. Kanthi
cipratan, calon penganten kekalih ugi kaajab pikantuk tuntunan nalika nglajengaken
pethi rumah tangga. Siraman ugi dipuntegesi kanthi simbolis bilih penganten kekalih
gadhah tekad solah bawa, tumindak, saha wicanten ingkang resik saha sae nalika dados
garwa.

C. Pirantos Kagem Siraman

a. Banyu resik saka sumber

Banyu resik saka sumbere digunakake kanggo adus penganten supaya resik/suci lan
resik jasmani lan batin. persiapan menyambut tekane malaikat sing bakal mudhun
saka swarga (swarga) kanggo menehi berkah lan gabung. ayu-ayu putrine sing arep
rabi
b. Kembang Setaman
Kembang setaman yaiku kembang sing tuwuh ing kebon, sing bakal digunakake
kanggo nggawe wangi-wangian
c. Konyoh Manca Warna
Konyoh yaiku bedak teles sing digawe saka glepung beras lan kencur uga bahan
pewarna. Manca utawa panca (lima) werna (werna tegese limang warna. Dadi
Konyoh Manca Warna tegese lulur awak kang dumadi saka limang werna, yaiku
abang, kuning, ijo, biru lan putih. Konyoh nduweni fungsi minangka sabun sing bisa
nglancarake awak.
d. Landha merang, santan kanil, banyu asem
Landha merang (awu merang direndhem ing banyu) kang nduweni fungsi
minangka sampo, sanatan kanil (kerapah parutan kenthel) kang fungsine kanggo
ireng rambut lan banyu asam digunakake minangka kondisioner.
e. 2 buah klapa tua
Kelapa kalih wau saperangan sabutipun dipuntali lan dilebokake ing toya ingkang
sampun dipunsirami kembang setaman.
f. Alas lenggah
Alas lenggah kangge penganten ing upacara siraman dumadi saka :
1. Klasa Bangka, yaiku tikar sing ukurane watara setengah meter persegi
digawe saka pandan
2. Sehelai mori (kain putih) lan selembar kain
3. Godhonge kalebu godhong kluwih, godhong kara, godhong apo-apo.
godhong awar-awar, godhong turi, godhong dhadhap srep, alang-alang, lan
eri kemarung.
4. Dlingo Bangle
5. Motif bango tulak ana papat, yaiku sing tengah putih lan pinggire peteng,
yaiku biru tua, kuning, ijo, lan abang.
6. Kain motif yuyu sekandang inggih menika kain lurik tenunan warna coklat
belang kuning.
7. Kain motif pulo watu inggih menika kain lurik putih belang-belang ireng.
8. Sehelai kain letrek warna kuning
9. Sehelai kain oren utawa abang peteng.
g. Sabun lan andhuk Dituju kanggo ngresiki lan ngeggaringi awak
 h. Kendhi utawa klenthing Kendhi iki isine banyu resik kang digunakake kanggo
nutup lan mungkasi upacara siraman.

D. Urutan Upacara Adat Siraman

Rantaman urutan upacara adat siraman, kados:

1. Sungkeman
Arak-arakan siraman bakal dibukak nganggo kirab sungkeman. Calon penganten
bakal sungkeman marang wong tuwane luwih dhisik.

2. Banyu Siraman
Priksa manawa banyu pitu kasebut saka lemah, dudu banyu PAM. Banjur
campuran banyu dilebokake ing kendhi.
Biasane sing gawe siraman yaiku penganten. Ananging menawi calon
penganten kakung ugi kersa nindakaken cipratan, wakil saking pihak penganten
kakung kanthi simbolis kedah mendhet toya campuran saking sumber pitu
ingkang dipunginakaken ugi wonten ing prosesi cipratan penganten kakung.
3. Siraman
Sawise kabeh persiapan wis siap, prosesi siraman bisa diwiwiti. Tatacara
siraman ingkang kapisan dipuntindakaken dening bapak penganten putri, lajeng
dipuntindakaken dening ibu.
Saben nyirami kaping telu, yaiku siji cipratan ing sirah, siji ing pundhak utawa
awak, lan siji ing sikil.
Sasampunipun bapak saha ibu, siraman dipunlajengaken dening pini sepuh,
tiyang ingkang paling caket ingkang sampun katetepaken ngiringi kirab
siraman. Cacahe wong sing nyirami kudu ganjil, biasane 7 wong, nanging bisa
uga 5 utawa 9 wong.
Syarate wong kang siraman marang penganten saliyane wong tuwa:
➢ Esih ing ikatan nikah, ora bisa pegatan
➢ Ora duwe status randha
➢ Wis nduwe keturunan

4. Mecahaken Kendi
Sasampunipun para pini sepuh rampung nindakaken siraman, bapakipun
penganten putri badhe nyiramaken toya kendhi dhateng lare kangge wudhu.
Kendhi sing kosong dicekel wong tuwa loro, banjur dicemplungake ing lemah
nganti pecah.Lampahing kendhi menika dipunsarengi kaliyan tembung “Niat
ingsun ora mecah kendhi, nanging mecah pamore anakku [jeneng penganten
putri]”. Pecah kendhi dadi pralambang rusake pamor bocah dadi wanita dewasa
lan pesonane sumringah.
5. Potong Rikmo
Prosesi siraman adat Jawa diterusake kanthi ngethok rambute penganten putri utawa
sing diarani potong rikmo.
Utusan besan ugi badhe ngulungaken cukur rambut penganten kakung ingkang
badhe dipundadosaken. Kombinasi potongan rambut iki banjur dikubur ing plataran.
Prosesi siraman tradhisional Jawa ing tataran iki nduweni ancas supaya samubarang
kang ala dikubur bebarengan karo wulu, supaya ing tembe penganten kakung mung
dibarengi karo kabecikan lan kabegjan ing bebrayan.
6. Bopongan
Sakwise rampung, prosesi siraman adat Jawa bakal dipungkasi karo bapak
nggendhong calon penganten putri menyang kamar.
Salah sawijining prosesi penganten adat Jawa nglambangake kepriye rasa
tresnane wong tuwa tansah ngancani anake nganti detik pungkasan sadurunge
babak anyar uripe anak.
 BAB III

PANUTUP

A. Kesimpulan

Siraman mujudake salah sawijine rangkaian upacara penganten adat Jawa kang
dilaksanakake kanthi ancas ngresiki utawa nyucikake calon penganten loro. Siraman iki
biasane ditindakake ing wayah awan utawa sawise Asar, sedina sadurunge ijab qabul.
Toya ingkang dipunginakaken kangge cipratan menika awujud toya saking sumber
pitu ingkang limrahipun dipunpendhet saking masjid, griya ageng, saha griya pini tua.
Banjur disiram kembang sritaman (kembang setaman) utawa kembang sing biasane
manggon ing kebon kayata kembang mawar, mlathi, kanthil, lan ylang.
Siraman dipunpungkasi kanthi mecah kendhi utawi klenthing dening juru tata rias,
kanthi ancas supados calon penganten putri “wis pecah pamore” ingkang tegesipun
sampun telas.
 DAFTAR PUSTAKA

dari, K. (2020, January 13). Siraman. Wikipedia.org; Wikimedia Foundation, Inc.

https://id.wikipedia.org/wiki/Siraman

Prosesi dan Makna dalam Siraman Adat Jawa. (2022, August 10). Tokopedia Blog.

https://www.tokopedia.com/blog/siraman-adat-jawa-

rlt/#:~:text=Tata%20cara%20siraman%20pertama%20dilakukan,satu%20lagi%20sir

aman%20di%20kaki.

Ciputra, W. (2022, January 25). Upacara Siraman Pengantin: Pengertian, Tujuan, Tata

Cara, dan Makna Ubarampenya Halaman all - Kompas.com. KOMPAS.com;

Kompas.com. https://yogyakarta.kompas.com/read/2022/01/25/182000978/upacara-

siraman-pengantin--pengertian-tujuan-tata-cara-dan-makna?page=all

Gresnia Arela Febriani. (2020, February 23). Ini Urutan Upacara Siraman dalam

Pernikahan Adat Jawa. Wolipop; detikcom. https://wolipop.detik.com/wedding-

news/d-4910910/ini-urutan-upacara-siraman-dalam-pernikahan-adat-jawa