BAB 8: PEMINJAMAN DALAM BAHASA MELAYU

Pada akhir bab ini, pelajar-pelajar akan dapat:



Mengenalpasti sebab-sebab peminjaman dalam bahasa Melayu


Menerangkan kesan-kesan peminjaman bahasa


Menjelaskan unsur-unsur bahasa luar dalam bahasa Melayu
Mengenalpasti kosa kata tertentu bagi setiap unsur peminjaman.

8.1 Pengenalan
8.2 Jenis Peminjaman
8.3 Kesan Peminjaman
8.4 Unsur Sanskrit
8.5 Unsur bahasa Arab
8.6 Unsur bahasa Cina
8.7 Unsur bahasa Jawa
8.8 Unsur bahasa Tamil, Hindustan
dan Parsi
8.9 Unsur bahasa Portugis dan
Belanda
8.10 Unsur bahasa Inggeris
8.11 Unsur bahasa-bahasa lain

Kata Kunci
RINGKASAN

1
Bab 8: Peminjaman dalam bahasa Melayu

8.1 PENGENALAN

Peminjaman bahasa merupakan satu proses meminjam kata-kata atau istilah daripada satu
bahasa oleh bahasa yang lain untuk kepentingan tertentu kepada masyarakat yang meminjam
bahasa tersebut.

Peminjaman bahasa berlaku apabila suatu bahasa bertembung dengan bahasa yang lain.
Pertembungan ini menyebabkan penutur sesuatu bahasa akan berinteraksi dengan penutur
bahasa yang lain. Peminjaman yang berlaku tidak akan menyebabkan bahasa tersebut
kekurangan perkataan yang telah dipinjam oleh bahasa lain. Peminjam bahasa tidak
semestinya memulangkan perkataan yang dipinjam kepada bahasa asalnya.

Bahasa yang berpengaruh atau berbudaya tinggi apabila bertembung dengan bahasa yang
kurang berpengaruh atau berbudaya rendah akan saling lengkap-melengkapi. Misalnya
apabila bahasa Melayu bertembung dengan bahasa Sanskrit pada kurun ke-7, bahasa Melayu
telah meminjam sebilangan perkataan daripada bahasa Sanskrit.

Kedatangan beberapa kebudayaan yang berlainan dengan idea-idea dan teknologi moden ke
negara kita telah menimbulkan masalah kekurangan kata-kata atau istilah untuk
mengembangkan ilmu pengetahuan kepada masyarakat. Sesetengah perkataan di dalam
bidang-bidang tertentu hampir sukar untuk dicari kata atau maksudnya. Justeru itu,
masyarakat mengalami kesukaran untuk berkembang ke arah kemajuan. Kekurangan
kata-kata atau istilah ini menyebabkan berlakunya pengaliran masuk atau peminjaman kata-
kata daripada bahasa asing.

Peminjaman kata daripada bahasa asing juga berlaku disebabkan oleh kemegahan atau
keperluan terhadap bahasa asing yang membawa kepada sesuatu teknologi ke dalam
sesebuah masyarakat. Faktor kemegahan dikaitkan dengan kebajikan sosial, keuntungan
besar atau kemenangan tinggi sekiranya ahli-ahli dalam sesebuah masyarakat menunjukkan
mereka mengetahui beberapa patah perkataan asing semasa bertutur dengan rakan-rakan.
Perasaan megah ini lahir ketika mereka bertutur dengan rakan-rakan yang tidak mengetahui
tentang bahasa tersebut. Misalnya di Malaysia, sebelum merdeka, seseorang itu dianggap
mempunyai kedudukan tinggi apabila mereka dapat menggunakan kata-kata daripada bahasa
Inggeris dan Arab.

Faktor keperluan juga merupakan faktor penting kerana ilmu yang ada dalam sesuatu bahasa
yang dipinjam amat tinggi nilainya. Walaupun sesebuah negara itu tidak pernah dijajah
namun keperluan untuk menggunakan kata-kata daripada bahasa lain tidak dapat diketepikan.
Bahasa Jepun dan bahasa Thai juga banyak meminjam istilah daripada bahasa asing
khususnya bahasa Inggeris untuk memenuhi keperluan mereka di dalam bidang
pendidikan tinggi.

Usaha pemerkasaan bahasa Melayu amat mencabar di Malaysia. Untuk memenuhi fungsi-
fungsi yang dihuraikan di atas, bahasa Melayu telah meminjam kata-kata daripada bahasa
Inggeris, terutamanya dalam bidang teknikal dan khusus. Peminjaman bahasa ini telah
menjadi satu keperluan dalam usaha untuk merancakkan perkembangan bahasa Melayu.

2
 Jenis Maksud Contoh
peminjaman
Peminjaman Bentuk peminjaman yang dilakukan secara Bahasa Inggeris
tulen penuh daripada sesuatu bahasa asing berlaku ide, bateri, polis,
disebabkan oleh bahasa Melayu tidak
mempunyai kata-kata yang khusus untuk Bahasa Arab
merujuk kepada sesuatu perkara itu. Kata-kata sabarm zakat, uzur
dalam peminjaman tulen disesuaikan dengan
bentuk dan sistem bunyi dalam bahasa Melayu
agar selaras dengan sebutan bahasa Melayu
Peminjaman Kata-kata yang berasal daripada bahasa asing Bahasa Melayu ke bahasa
maksud diberi maksud baru dalam bahasa Melayu Inggeris:
plantation- ladang
administration- pentadbiran
solution- larutan
Peminjaman Budaya bahasa pendatang mempunyai ciri-ciri kasutbut
kacukan yang sama dengan budaya yang sedia ada bajukot
dalam bahasa Melayu. Hal ini mengakibatkan cubaterai
berlakunya proses kacukan dan gabungan pintuget
kedua-dua unsur tadi, iaitu bahasa Melayu dan
bahasa asing yang membentuk satu kata
majmuk. Kata-kata yang terbit ini menyalahi
tatabahasa bahasa Melayu tetapi digunakan
sebagai perbualan harian.
Peminjaman Kata-kata daripada budaya asing sukar kapal terbang
pemerian digantikan dengan kata-kata dalam bahasa kereta api
Melayu kerana sifat pemeriannya yang panjang. roti
Hal ini mengakibatkan kata-kata bahasa Melayu benggali
yang sedia ada digunakan untuk mengisi titi besi
kekosongan yang ada.
Peminjaman Kata-kata yang telah mengalami perubahan kata vowel ke kata vokal
berpindah makna secara mutlak disebabkan oleh terdapat dalam bahasa Melayu
kata lain yang hampir sama dengan kata-kata kata vowel bermaksud
tersebut. Hal ini menyebabkan maksud kata bahagian tertentu di rongga
pertama tadi berpindah kepada maksud kata tekak. (Namun bahasa
kedua. Peminjaman jenis ini berlaku di kalangan Melayu menggunakan kata
masyarakat satu bahasa (ekabahasa). vowel sebagai vokal
Peminjaman ini berlaku disebabkan oleh walaupun kedua kata vowel
kehampiran bunyi-bunyi kata yang dipinjam. dan vocal mempunyai makna
yang berbeza)
Peminjaman Peminjaman dibuat sama ada daripada dialek kelmarin, semalam, dening,
dialek Kedah, Perak, Kelantan atau dialek lain. beria, ekau, jenuh, pi
Peminjaman Bentuk peminjaman daripada bahasa kuno yang dermaga, limbungan,
kuno tidak lagi digunakan. Proses ini juga dianggap purnama, Tan Sri, Tun
sebagai menghidupkan semula kata-kata
lama/kuno untuk memenuhi kekosongan atau
keperluan pada zaman moden.

3
Bab 8: Peminjaman dalam bahasa Melayu

8.2 JENIS PEMINJAMAN

Terdapat beberapa jenis peminjaman bahasa iaitu peminjaman tulen, peminjaman maksud,
peminjaman kacukan, peminjaman pemerian, peminjaman berpindah, peminjaman dialek dan
peminjaman kuno. Secara perbandingan, mari kita lihat tentang jenis-jenis peminjaman
bahasa tersebut.

8.3 KESAN PEMINJAMAN

Apabila perminjaman bahasa berlaku, maka berlaku penyesuaian dan perubahan pada bahasa
tersebut sehinggalah kata-kata yang dipinjam itu diterima dan diserap ke dalam koleksi
perbendaharaan kata bahasa tersebut. Peminjaman bahasa yang berlebihan akan
mendatangkan kemudaratan kerana bahasa tersebut akan hilang identitinya sehingga
menjadi bahasa pasar. Struktur ayat juga boleh terganggu akibat daripada peminjaman
bahasa.

Di samping itu, proses peminjaman juga boleh menyebabkan berlakunya perubahan bunyi
atau fonologi, bentuk kata atau morfologi serta bentuk ayat atau sintaksis pada bahasa
tersebut. Perubahan fonologi bahasa Melayu berlaku akibat kemasukan kata pinjaman
daripada bahasa Arab dan bahasa Inggeris. Walau bagaimanapun pengaruh bahasa Sankrit
tidak membawa perubahan fonologi dalam bahasa Melayu walaupun bahasa Sanskrit terlebih
dahulu meresap dalam bahasa Inggeris berbanding bahasa Arab dan bahasa Inggeris.

Jika dibandingkan dengan kedua-dua bahasa yakni bahasa Arab dan bahasa Inggeris, bahasa
Arab lebih banyak mempengaruhi fonologi bahasa Melayu disebabkan oleh pengaruh Arab
yang memperkenalkan agama Islam yang menuntut penggunanya membaca al-Quran. Secara
tidak lansung penggunanya turut mempelajari bunyi-bunyi bahasa Arab. Pengaruh Arab telah
pun bermula di Kepulauan Melayu sejak abad ke-14, maka tidak hairanlah bahasa Arab
menguasai masyarakat di Kepulauan Melayu. Bahasa Arab telah memperkenalkan 13 bunyi
konsonan baru atau pinjaman ke dalam bahasa Melayu. Banyak bunyi tersebut digunakan
dalam kata-kata pinjaman bahasa Arab. Bunyi-bunyi tersebut ialah:

4
/q/ qalam

/z/ zaman
/gh/ ghaib
/t/ batal
/dh/ hadhir
/s/ sabar
/sy/ syarat
/f/ fikir
/th/ mithal
/h/ hakim
/dz/ dzalim
/’/ ilmu

/kh/ khabar

Konsonan bahasa Inggeris yang dipinjam oleh bahasa Melayu hanyalah /v/- vokal dan hal ini
menjadikan bunyi-bunyi pinjaman bahasa Melayu sebanyak 14 konsonan kesemuanya.
Pengaruh Arab juga dan Inggeris juga telah membawa masuk bunyi plosif atau letupan
bersuara /b, d, g/ pada akhir suku kata tertutup dalam bahasa Melayu. Contohnya :/jawab/,
/had/, /beg/.

8.4 UNSUR SANSKRIT

Bagaimanakah bahasa Sanskrit meresap masuk dalam bahasa Melayu? Apakah sumbangan
bahasa Sanskrit terhadap Bahasa Melayu? Sebenarnya, bahasa Sanskrit telah banyak
memperkayakan bahasa-bahasa di Asia Tenggara, terutamanya dari segi perbendaharaan kata,
akar kata, imbuhan dan prinsip-prinsip pembentukan kata. Negara-negara yang mempunyai
hubungan dengan India sudah tentu tidak akan terlepas daripada menerima pengaruh
bahasa Sanskrit. Bahasa Melayu juga tidak terkecuali. Hal ini memandangkan hubungan
perdagangan yang telah lama wujud antara Tanah Melayu dengan India.

Sekiranya kita melihat zaman prasejarah, kira-kira tahun 2000 SM, masyarakat di
Kepulauan Tanah Melayu menerima pengaruh dari India kerana aktiviti perdagangan
dan kebudayaan yang wujud antara dua pihak. Justeru itu, penutur bahasa Melayu juga turut
menerima pemikiran, kepercayaan, adat istiadat dan bahasa dari India yang merupakan salah
satu daripada kerajaan maritim pada masa dahulu.

Pedagang-pedagang India juga telah mengembangkan dan menyebarkan unsur-unsur Sanskrit

kepada masyarakat di Kepulauan Melayu. Kedudukan bahasa Sanskrit yang mempunyai
kebudayaan yang tinggi menyebabkan bahasa Melayu terpaksa menerima kemasukannya.
Pengaruh Sanskrit yang pertama yang dapat dikesan dalam bahasa Melayu ialah catatan batu
bersuratpada abad ke-7. Penggunaan bahasa Sanskrit ini masih kekal ke hari ini.

5
Bab 8: Peminjaman dalam bahasa Melayu

Walaupun berdepan dengan kemasukan bahasa Arab dan bahasa Inggeris, namun masyarakat
tidak lupa dengan kata-kata bahasa Sanskrit yang telah dipinjam. Sebaliknya, kata-kata
bahasa Sanskrit yang telah dipinjam dikekalkan, manakala pengaruh bahasa-bahasa lain
mengisi kekosongan yang masih ada dalam bahasa Melayu.

Dalam bahasa Melayu, terdapat 677 patah perkataan yang berasal daripada bahasa Sanskrit.
Perkataan-perkataan tersebut terangkum dalam bidang-bidang seperti agama dan falsafah,
istilah abstrak, alam semulajadi, negara dan hubungan kekerabatan, haiwan dan mergastua,
bunga dan tumbuhan, hubungan dan kekeluargaan, bahagian tubuh badan manusia dan
sebagainya.

Berikut merupakan contoh-contoh kata Sanskrit dalam bahasa Melayu.

Bidang Bahasa Melayu Bahasa Sanskrit

Agama dan Falsafah agama agama

bidadari vidyadhari

budi buddh

dewa deva

dewi devi

puasa upavasa

Istilah abstrak asmara asmara

bencana vancana

cedera cidra

gembira gambhira

sentosa santosa

6
 Bidang Bahasa Melayu Bahasa Sanskrit

Alam semulajadi bumi bhumi

tanah athana

suria surya

cahaya chaya

nyala juala

Negara dan hubungan pengawal pungala

kekerabatan

raja rajah

maharaja maharajah

permaisuri paramesuara

menteri mantri

Di samping itu juga terdapat beberapa proses penyerapan bahasa Sanskrit yang berlaku di

 Proses anaptiksis/suara bakti

dalam bahasa Melayu. Di antaranya termasuklah:

Proses penambahan vokal antara dua bunyi konsonan yang tidak silabik.
Contohnya:
Indra menjadi indera, sutra menjadi sutera, bhasa menjadi bahasa.

 Proses degeminasi/peleburan
Proses pengguguran atau peleburan satu konsonan dalam perkataan-perkataan yang
mengandungi dua konsonan yang sama dan berurutan. Contohnya;

uttara utara
sammuka semuka
buddhiman budiman

 Proses perubahan konsonan tak bersuara kepada bersuara

Proses ini melibatkan perubahan konsonan letupan lelangit lembut tak bersuara /k/
menjadi konsonan lelangit lembut bersuara /g/.

7
Bab 8: Peminjaman dalam bahasa Melayu

Contohnya;

kamsa gangsa

kandala gendala

 Proses perubahan vokal /e/ menjadi /i/

Proses ini menglibatkan perubahan vokal depan separuh sempit /e/ menjadi vokal
depan sempit /i/. Contohnya:

vesma wisma

sesa sisa

vela bila

 Proses disimilasi
Proses disimilasi ialah proses perubahan dua bunyi yang sama menjadi tidak sama.
Contohnya

vanantara belantara

lalita jelita

sarira selera

 Proses perubahan vokal /i/ menjadi /e/

Proses ini melibatkan perubahan vokal depan sempit /i/ menjadi vokal depan separuh
sempit /e/. Contohnya

lima lena

divasa dewasa

cidra cedera

 Proses protesis
Proses protesis ialah proses pertambahan vokal pada bahagian awal perkataan
sebelum sesuatu bunyi konsonan. Contohnya

8
 smara asmara

stri isteri

 Proses sinkop
Proses ini memendekkan kata dengan cara menggugurkan bunyi tengah atau suku
kata. Contohnya:

niyata nyata

parusa prosa

 Proses haplologi
Proses pengguguran satu suku kata dalam perkataan yang mengandungi dua suku kata
yang sama dan berurutan. Contohnya

samanantara sementara

budidaya budaya

 Proses epentesis
Proses penambahan bunyi vokal atau konsonan di tengah kata selain bunyi nasal.
Contohnya

makuta mahkota

manusya manusia

sodara saudara

Proses yang dihuraikan di atas telah diasimilasikan di dalam pertuturan bahasa Melayu dan
terus digunakan sehingga sekarang.

9
Bab 8: Peminjaman dalam bahasa Melayu

a) Huraikan punca-punca berlakunya peminjaman di dalam bahasa Melayu.

b) Nyatakan 5 jenis peminjaman dan contoh-contoh yang sesuai.
c) Mengapakah peminjaman daripada bahasa Sanskrit tidak dapat dielakkan?.
d) Kenalpasti beberapa perkataan daripada bahasa Sanskrit yang telah dipinjam di
dalam bahasa Melayu. Kaji fonem perkataan-perkataan tersebut.

8.5 UNSUR BAHASA ARAB

Pinjaman daripada bahasa Arab lebih banyak jumlahnya berbanding dengan pinjaman
daripada bahasa Sanskrit. Kebanyakannya disesuaikan mengikut sebutan Melayu, dan
sesetengahnya sudah sebati sehingga tidak disangka berasal daripada bahasa Arab. Pinjaman
tersebut melibatkan pelbagai bidang.

(i) Agama

ajal , akaid , akil , Allah Taala , amal , anbia , arasy , aulia , baligh , batal , bilal , dajal , doa
, fardu , fikah , fitrah , haid , haji , hakikat , halal , haram , hidayat , ibadat , iktikad , imam ,
iman , jin , junub , kadi , kiblat , kufur , Loh Mahfuz , makmum , makrifat , makruh , maksiat ,
malaikat , masjid , mikraj , murtad , mustakmal , nabi , najis , nifas , qada , Quran , rahmat ,
rasul , rukuk , rukun , sah , sujud , syahadat , syaitan , syarat , syariah , syariat , taat , tahlil ,
takdir , umrah , wali , wuduk , zakat , zikir

(ii) Ilmu

ahad , ahli , ahmak , alim , arif , ayat , bab , baki , dakwat , darab , falak , falsafah , fasal ,
fatwa , hadis , hafaz , hakim , hikayat , hikmat , hisab , hukum , huruf , ibarat , iklim , ilmu ,
Isnin , jahil , jawab , jumlah , kaedah , kalam , kamus , kasidah , kertas , khabar , khasiat ,
khat , khatam , kisah , kitab , loghat , madrasah , majalah , maklum , maktab , maktub , misal
, mufti , nahu , nujum , petua , Ramadan , riwayat , saat , saraf , sejarah , siasat , sihir , soal ,
surat , Syaaban , syair , syarah , syeikh , tabib , tafsir , takbir , takwim , tamsil , tarikh ,
tawarikh , ulama , usul , waktu , zaman.

10
(iii) Fikiran dan perasaan

aib , ajaib , akal , akhir , am , aman , asyik , awal , bahas , dahsyat , faham , fikir , hairan ,
hajat , hawa , hebat , ijtihad , ikhlas , ikhtilaf , iktibar , ilham , insaf , izin , kabul , kalbu ,
khas , khuatir , khusus , khutbah , laknat , makna , maksud , masyghul , muhibah , mustahil ,
musykil , nafsu , nasib , nasihat , niat , syak , syok , tadbir , takjub , umum , waham , yakin ,
yakni

(iv) Hukuman dan peraturan

adil , amir , baitulmal , daerah , daftar , dakwa , had , hakim , hukum , kadi , khalifah ,
mahkamah , makam , mansuh , mukim , rakyat , sultan , tabal , takluk , tertib , uzur , wajib ,
wakaf , wakil , wali , wazir , wilayah , zalim

(v) Benda-benda kejadian dan perbuatan

akhirat , alam , dunia , haiwan , halwa , insan , jati , jubah , kawat , kopiah , kuat , kubah ,
layak , lazat , loh , nahas , nur , roh , sahur , salji , sifat , syarbat , taun , wabak , wajah ,
wujud

(vi) Adat dan pergaulan manusia

adat , afiat , akad , awam , azimat , bahlul , batin , darjat . darurat , faedah , fitnah , ghaib ,
ghalib , hadir , hadiah , hormat , ijazah , istiadat , jahil , jenazah , jimak , kafilah , karib ,
kaum , kerabat , khadam , khalwat , khilaf , khunsa , kubur , lazim , majnun , makmur ,
manfaat , marhum , martabat , maruah , masyhur , maulud , maut , mastautin , mesyuarat ,
mudarat , muhrim , musafir , musibat , nafkah , nasab , nazar , nazir , nikah , nisbah , redha ,
rezeki , sanduk , sedekah , sihat , siti , syahwat , syarifah , syarikat , syukur , tahniah , taksir ,
takziah , takzim , umat , waris , watan , ziarah , ziarah

Jika diteliti kata-kata bahasa Arab juga telah mengalami beberapa proses perubahan
sebelum menjadi kata-kata pinjaman dalam bahasa Melayu. Di antara proses yang berlaku
ialah:

 Gugusan rangkap konsonan yang serupa sama ada di tengah atau akhir kata
bahasa Arab digugurkan salah satu daripada konsonan tersebut. Contohnya:

dajjal dajal

dallal dalal

syakk syak

11
Bab 8: Peminjaman dalam bahasa Melayu

 Huruf qaf (q) dlaam bahasa Arab berubah menjadi huruf /k/ dalam bahasa
Melayu. Contohnya:

qamus kamus

qubbah kubah

qui’dah kaedah

 Konsonan /f/ dalam bahasa Arab digantikan dengan /p/ dalam bahasa Melayu
tetapi kadang-kadang konsonan /f/ juga digunakan. Ini tidak mendatangkan
sebarang perubahan makna. Contohnya:

faham paham/faham

fikir pikir/fikir

wakaf wakap/wakaf

 Vokal /u/ ditambah pada kata-kata bahasa Arab yang diterima masuk,
khususnya pada akhir kata tertutup. Contohnya:

ilm ilmu

qalb kalbu

nafs nafsu

 Vokal /i/ ditambah pada akhir kata bahasa Arab yang diterima masuk ke dalam
bahasa Melayu. Contohnya:

abd abdi

rizq rezeki

 Vokal /i/ atau /a/ pada awal suku kata bahasa Arab digantikan dengan vokal /e/
pepet atau taling dalam bahasa Melayu

12
 sabab sebab

sadaqah sedekah

tartib tertib

 Konsonan /s/ dalam bahasa Melayu mempunyai keselarasan bunyi dengan

konsonan /th/ dalam bahasa Arab. Contohnya:

bahath bahas

warith waris

thalj salju/salji

8.6 UNSUR BAHASA CINA

Pengaruh bahasa Cina juga terdapat di dalam bahasa Melayu. Hampir sebahagian besar
perkataan yang dipinjam dalam bahasa Cina berasal daripada bahasa Hokkien. Hal ini
berdasarkan faktor sejarah di mana orang-orang Hokkienlah yang mula-mula sekali datang ke
Tanah Melayu dan menetap di sini. Hasil interaksi mereka dengan orang-orang Melayu di
kampung-kampung tempat tinggal mereka dan kawasan sekitar telah menyebabkan
berlakunya peminjaman bahasa. Antara kata yang dipinjam dalam bahasa Hokkien adalah
berkaitan dengan makanan, pakaian, alat-alat yang digunakan untuk berjudi dan kata-
kata lain yang tidak terdapat di dalam bahasa Melayu. Cuba kaji kata daripada bahasa
Hokkien yang digunakan di dalam bahasa Melayu seperti berikut:

 Makanan dan buah-buah

angki (pisang kaki) , bakmi , bepang , bihun (mihun) , cincau , kuaci , kucai , kuih ,
lai , laici , mi , samsu , tauhu , tauge , teh , tokyu

 Pakaian dan barang-barang dagangan

bak (dakwat) , candu , cat , ci (1/10 tahil) , cukin , gincu , hun (1 inci Cina) , kekwa ,
(bunga) , koyan , koyok (ubat) , tahil , tocang

 Rumah dan perkakasnya

bangsal , beca , boh (batu) , cawan , dacing , jong , kincir , lanca , langkan , loceng ,
loteng , pangkin , pungkis , sampan , sia (bakul bertingkat) , sipua (alat mengira) ,
tanglung , tangsi (tali halus) , teko , tongkang , toya (kayu panjang)

13
Bab 8: Peminjaman dalam bahasa Melayu

 Manusia dan hal ehwalnya

ampau , apek , banci (hitung) , cempiang , centeng , cuak , gua (saya) , kampuh (tutup
dengan kain) , kongsi , kuntau , lancau , lancong , lu (engkau) , nyonya , ponteng ,
samseng , sue (malang) , tauke , tekong , toa pekong , tokong , tongsan

 Permainan

capjiki , ceki , congkak , pakau , pakbu , poh toa , cukai

8.7 UNSUR BAHASA JAWA

Terdapat kira-kira 1,977 patah perkataan yang dipinjam daripada bahasa Jawa. Kata-
kata ini dapat dikategorikan kepada beberapa jenis seperti kata am, kata konsep, kata
makanan, kata panggilan dan kata kebudayaan.

Pengaruh Jawa telah meresap ke dalam bahasa Melayu melalui cara-cara berikut:

 kesusasteraan, terutama menerusi cerita-cerita Panji

 pengaruh kerajaan Jawa di Majapahit dan Mataram di Kepulauan Melayu pada
zaman silam


kehadiran orang Malaysia berketurunan Jawa
pengaruh kesusasteraan Indonesia di Malaysia
 perkembangan media massa yang pesat

Pada zaman pemerintahan Belanda, bahasa Jawa berkembang dengan pesat di Kepulauan
Melayu. Semangat kejawaan yang pesat telah membantu mempercepatkan perkembangan
bahasa Jawa di Kepulauan Melayu. Faktor penterjemahan sastera panji Jawa ke dalam bahasa
Melayu telah menjadikan bahasa Melayu menggantikan bahasa Jawa sebagai bahasa utama di
Asia Tenggara.

Migrasi di kalangan orang Jawa ke Semenanjung Tanah Melayu dan Singapura juga
mempercepatkan penyebaran bahasa Jawa ke dalam bahasa Melayu. Mereka datang ke Tanah
Melayu disebabkan oleh kehendak pemerintah ataupun untuk memenuhi permintaan buruh.
Mereka mendirikan penempatan di tempat-tempat tertentu seperti di ladang-ladang kelapa di
Pontian, Batu Pahat, Tanjung Karang, Banting, Sungai Manik, Teluk Intan dan beberapa
tempat di Kedah dan Pulau Pinang.

Di antara beberapa perkataan Jawa yang telah dipinjam ialah:

agus , aji , alun-alun , ancam , andai , anggap , ayu , babad , bagus , bajik , batik , beres ,
bibit , buntu , cerdas , dingin , dokoh , embok , enak , enteng , galuh , gamelan , gerobok ,
gusti , intip , inu , jaguh , jelik , jeragan , kejam , keraton , kesal , ketara , kodok , kuping ,
lahar , lakon , lamun , lanang , leluasa, lucu , luntur , lurah , mendung , menginap , mesti ,

14
nona , nyaman , obor , oleh-oleh , omong, pamer , pecal , penting , ratu , rogol , ronggeng ,
saban , saringan , senohong , sepi , sering , sore , sumsum , sumur , tamu , tindak , tulen ,
urus , walang , waras , warung , wayang.

8.8 UNSUR BAHASA TAMIL, HINDI DAN PARSI

Terdapat beberapa perkataan bahasa Tamil yang diserap masuk ke dalam bahasa Melayu.
Banyak perkataan bahasa Tamil yang diserap ke dalam bahasa Melayu turut diserap daripada
bahasa lain. Inilah yang disebut sebagai pinjaman atas pinjaman. Peminjaman ini adalah
berkait rapat dengan hubungan terus masyarakat Melayu dengan orang-orang India dan Hindi
yang datang berniaga di Semenanjung Tanah Melayu sejak beberapa abad dahulu.

Kebanyakkan kosa kata yang diserab daripada bahasa Tamil berkaitan dengan perdagangan
dan perniagaan, makanan, peralatan, dan hubungan kekeluargaan.

Antara bahasa Tamil yang di serap ke dalam bahasa Melayu:

Apam, bagaimana, bapa, bedil, canai, cerut, coli, cuci, cukai, emak,
gerudi, gudang, guni, gurindam, jodoh, kari, katil, keldai, kendi,
ketumbar, kuil, kuli, ladam, lebai, logam, macam, mahligai,
mempelai, negeri, nelayan, nilam, nira, percuma, peti, pili, pinggan,
pondan, putu, ragam, ranggi, sami, seloka, tali, tandil, tembikai, dan
tirai.

Bahasa Hindustan pula merangkumi perkataan seperti:

Boria, basi, baldi, barua, bangsat, boya, banglo, capal, curi, lucah,
dal, dian, dunia, gari, ganja, ganda, guni, gusar, seterika, kanji,
ajus, kurna, kubis, marmar, neraca, pateri, rebana, sundal, serang,
dobi, gudang, roti, jenaka, topi dan kerani

Ketika pedagang Parsi berkunjung ke dunia Melayu lebih 800 tahun lalu, mereka membawa
pelbagai pengaruh yang kesannya masih wujud sehingga kini. Pedagang Parsi juga membawa
kesusasteraan mereka dan memperkenalkan penggunaan tulisan jawi kepada orang Melayu.

Kesannya terdapat dalam bahasa Melayu di mana perkataan yang mempunyai asal-usul dari
bahasa Parsi digunakan dalam percakapan seharian. Pengaruh bahasa Parsi pula dapat
dilihat daripada perkataan-perkataan seperti berikut:

15
Bab 8: Peminjaman dalam bahasa Melayu

andam, badam, bahari, baju, bandar, bedebah, beriani, biaperi,

bina, bius, cogan, cokmar, darwis, destar, dumba, firdaus, firman
gandum, geram, gusti, honar, istana, jam, johan, juadah, kahwin,
kapur , kesmis , laksa , lasykar , lawak , lazuardi , medan , nafiri ,
nakhoda, nesan, nobat, pasar, pelana perca, peri, Peringgi,
pesona, piala, pinggan, reja, rubah, sal, saudagar, serban, seluar
sudah, syah, takhta, taman, teraju, zadah.

8.9 UNSUR BAHASA PORTUGIS DAN BELANDA

Dengan kedatangan kuasa-kuasa Barat ke Asia Tenggara telah menyebabkan bahasa Melayu
terdedah kepada budaya baru yang tidak pernah diterima sebelum ini. Pengaruh Barat yang
pertama tiba ke Tanah Melayu ialah Portugis. Kedatangan Belanda ke Tanah Melayu juga
telah memperkayakan kata-kata pinjaman dalam bahasa Melayu., Pengaruh Barat yang
terakhir ialah pengaruh Inggeris dan masih berkekalan malah semakin banyak dipinjam oleh
bahasa Melayu.

Contoh bahasa Portugis dalam bahasa Melayu ialah:

baldi , bangku , meja , baulu , baldu , beranda (kota) , bola , bomba , dadu , garpu , gereja ,
istinggar , jendela , kapitan , kara , kebaya , keju , kemeja , lampu , lancang , lelong , mandur
, mentega , merinyu , meski , minggu , paderi , palsu , peluru , peniti , peon , perada , pipa ,
pita , renda , rial , roda , sekolah , selada , sepatu , sinyor , tempoh , terangkera , terongkoh ,
tinta , tuala , wizurai

Contoh bahasa Belanda dalam bahasa Melayu ialah:

bor , dam , dansa , duit , engsel , geladak , kamar , kantor , koran , laci , ongkos , pelekat ,
pelesir , peluit , permisi , rokok , sekoci , sekopong , senapang

8.10 UNSUR BAHASA INGGERIS

Bahasa Inggeris merupakan bahasa dari benua Eropah yang paling banyak
mempengaruhi bahasa Malaysia dari segi peminjaman perkataan. Peminjaman
perkataan daripada bahasa Inggeris bersifat rencam. Ada-kalanya peminjaman tersebut
merupakan sesuatu yang benar-benar perlu. Namun terdapat juga peminjaman yang bersifat
membazir terutama dalam bidang penggunaan umum. Terdapat sesetengah kata yang
dipinjam itu terdapat dalam bahasa Melayu. Cuba lihat perkataan-perkataan seperti aktiviti
(kegiatan), servis (khidmat), dialek (loghat), dan sebagainya. Terdapat juga perkataan-
perkataan lain yang tidak digalakkan penggunaannya di dalam bahasa Melayu

16
memandangkan terdapat kosa kata bahasa Melayu yang boleh digunakan. Cuba tafsirkan
perkataan bahasa Inggeris berikut yang telah diMelayukan!

aktor aktress apartmen apoinmen artikel artis audiens

band bisnes definisi demonstrasi dialog diskaun efektif

ejen eksperimen flet formal formula graduan interviu

hos insiden intelektual jel jurnal karier kolum

komen komersial komitmen komposer konferens konsumer lirik

8.11 UNSUR BAHASA-BAHASA LAIN

Bahasa Siam:

kop (mata wang Siam) , makyung , menora , wat , perai (sj. kain sutera hitam) , samsam ,
senarai

Bahasa Jepun:

Terdapat sedikit perkataan yang berasal dari bahasa Jepun berada dalam Kamus Dewan.
Kebanyakannya ialah perkataan yang diguna pada zaman pendudukan Jepun dan juga kata
yang membawa erti benda-benda tradisi dan moden dari Jepun yang terkenal di dunia. Tetapi
sesetengah dari perkataan ini jarang digunakan.

Contohnya:

ginko, harakiri, heiho, jibaku, judo, kanji, kimono, kokang, romusya, sake, samurai, syogun,
taiso, takeyari.

17
Bab 8: Peminjaman dalam bahasa Melayu

a. Huraikan sejarah peminjaman bahasa Arab di dalam bahasa Melayu.

b. Kenalpasti 10 patah perkataan bahasa Arab yang digunakan secara berleluasa di
dalam pertuturan seharian kita.
c. Kenalpasti 10 patah perkataan bahasa Tamil, Hindustan, Jawa, Portugis yang
digunakan secara berleluasa di dalam pertuturan seharian kita.
d. Pada pendapat anda, adakah bentuk kerencaman bahasa akibat peminjaman
bahasa memberi faedah kepada perkembangan bahasa? Justifikasikan jawapan
anda.

 Proses peminjaman bahasa berlaku disebabkan oleh faktor kekurangan istilah dan
kosa kata, kemegahan dan keperluan untuk beradaptasi dengan bahasa asing.

 Proses peminjaman boleh menyebabkan beberapa kesan. Antaranya ialah struktur ayat
terganggu, perubahan bunyi atau fonologi, bentuk kata atau morfologi serta bentuk
ayat atau sintaksisnya.

 Faktor hubungan dengan India menyebabkan bahasa Sanskrit meresap masuk ke

dalam bahasa Melayu.

 Proses penyerapan bahasa Sanskrit melibatkan perubahan pada huruf-huruf vokal dan
konsonan.

 Pengaruh Arab juga meresap masuk ke dalam bahasa Melayu dalam bidang agama,
ilmu, fikiran dan perasaan dan hukum serta peraturan.

 Unsur Bahasa Cina, Jawa, Bahasa Tamil, Hindustan, Parsi, Portugis dan Belanda telah
meresap masuk secara meluas dalam bahasa Melayu

 Peminjaman perkataan bahasa Inggeris bersifat rencam dan banyak digunakan

memandangkan keperluan semasa yang semakin mendesak.

18