Anda di halaman 1dari 16

ANGGAH

UNGGUHING
BASA BALI
Kelompok 1
“Aldan-Nia-Nina-Dinda-Sintya”
PARINAMA
(Istilah)
Sadurung kabaos Anggah-ungguhing Basa Bali,
wenten makudang- kudang parinama kaanggen
maosang Anggah-ungguhing Basa Bali, luir ipun:
1. Sor Singgih Basa Bali ( I Nengah Tinggen)
2. Unda Usuk Basa Bali ( Tim Peneliti UNUD)
3. Warna-warni Bahasa Bali (J. Kersten, SVD)
4. Undag-undagan Bahasa Bali (I B Udara
Naryana)
5. Anggah-ungguhing Basa Bali (Pasamuan
Agung ring Singaraja warsa 1974)
6. Tingkat-tingkatan Bicara dalam Bahasa Bali
BASA BALI
Basa Bali inggih punika basa daerah ring panegara Indonesia sane kapiara olih
krama Baline. Basa bali punika madue tingkatan-tingkatan, nika sane ketah
kabaos anggah ungguh basa Bali. Wenten sane wirasa basane singgih lan sor.
Kawentenan anggah ungguhing basa Bali puniki santukan wenten pabinayan
linggih utawi status sosial krama ring Bali.

Pabinayan puniki kakepah dados kalih inggih punika :

1. Linggih/status sosial ranah tradisional. Wenten Catur Wangsa Brahmana,


Ksatria Tri Wangsa(Sang Singgih), Wesia, Sudra Wangsa Jaba (Sang Sor).

2. Linggih/status sosial ranah modern. Wentan Pejabat, Majikan, Guru, Sang


Pandita, Raja, pegawai, Buruh, Murid, Sisia, Panjak, msl.
TATA KRAMA
• Wangsa Jaba rikala mabaos ring Tri Wangsa patut ngangge Basa Alus
“Ring dija nika ngranjing mangkin?”

• Wangsa Jaba rikala mabaos ring Wangsa Jaba, kangkat Mabasa Andap
(kapara, sesamen)
“I Kiul lakar ajak gelah makedas-kedas di Puri.”

• Pegawai, rikala mabaos ring pejabat patut ngangge Basa Alus


“Banggiang titiang ngiringang bapak lunga!”

• Pejabat, rikala mabaos ring pegawai, kangkat ngange Basa Andap


“Ih Rai to toilete ngudiang sengir san bone?”
ANGGAH UNGGUHING
BASA BALI
 Basa Alus Singgih (ASI)
Basa alus singgih maangge ritatkala matur atur majeng ring wangsa sane tegehan
utawi ring jadma sane patut junjungan utawi singgihang. Lengkara-lengkara sane
kaanggen mabebaosan punika marupa kruna-kruna sane sampun kaanutang, umpami:
Seda (mati,wafat), mantuk (mulih, pulang) ,ngandika (ngomong, berkata), ngaksi
(melihat), miring (mendengar), ida (ia, beliau), wikan (pandai), parab (nama), gria
(rumah), ngrayunang (makan), msl.

 Basa Alus Sor (ASO)


Basa alus sor mangge ngandapang raga rikala matur-atur ring wangsa sane tegehan
utawi sane patut singgihang. Kruna-kruna sane mangge matur-atur marupa kruna-
kruna sane alus sor, upami: Padem (mati), budal (pulang), matur (ngomong, berkata),
ngatnang (melihat), miragi (mendengar), ipun ( ia, dia), tambet (bodoh), wasta (nama),
pacanggahan (rumah), nglungsur (makan), msl.
ANGGAH UNGGUHING
BASA BALI
 Basa Alus Madia (AMA)
Basa alus madia marupa basa Bali alus sane wirasan ipun tengah-tengah, dados mangge
marep ring wangsa tegehan, sesamen triwangsa miwah wangsa andapan sane patut
junjungang (hormati), upami: Tiang, wit saking titiang (saya). Nika, wit saking punika
(itu). Napi, wit saking punapi (apa). Sira, wit aking sapasira (siapa). Mariki (ke mari). Niki,
wit saking puniki (ini), Ten, wit saking nenten (tidak). Ampun, wit saking sampun
(sudah). Sirep (tidur). Margi (jalan, mari). Ajeng (makan), msl.

 Basa Alus Mider (AMI)


Basa alus mider marupa basa alus sane ngiras kagunanipun rikala mabebaosan marep
ring wangsa sane tegehan utawi ring wangsa andapan sane patut junjungang, upami;
Rauh (datang), Kanin (luka), Mamargi (berjalan), Lali (lupa), Jinah (uang), Gelis (cepat),
Raris (lalu), Puput (selesai), Alit (kecil), msl.
ANGGAH UNGGUHING
BASA BALI Basa Andap/Kesamen
Basa Kasar Jabag
Basa kasar jabag inggih punika Kasamen, kruna lingganipun saking
basa Baline sane kawangun ”sami”, polih pengater ka rauhing
Basa Kasar Pisan
antuk basa andap, taler ring pengiring an dados kasamian,
Basa kasar pisan inggih punika
asapunapine maweweh kruna- kasandiang dados kasamen.
basa Baline sane wirasannyane
kruna alus madia, nanging Lengkara puniki sami-sami dados
yukti-yukti kaon, saha sering
kanggen mabaos ring sang nganggen sajeroning mabebaosan. I
kanggen marebat utawi
singgih utawi kanggen maosang Triwangsa dados nganggen,
mamisuh. Umpani: leklek (=
indik sang singgih. Dadosnyane, asapunika taler I Jaba dados
daar, makan), mamelud (=
basa andap sane kanggen ngucapang. Umpami: Gedeg (=
pules, tidur), cicing (= cicing,
mabaos ring sang singgih punika marah), Nasi (= nasi), Mai (= mari),
anjing), nani (= cai, kamu
sane kabaos basa jabag. Madaar (= makan), Mata (= mata),
lelaki), tidik (= daar, makan),
Pules (= tidur), Icang (= saya), Kema
bangka (= mati, mati), beler (=
(= ke sana), Singgah (= mampir),
kual, kurang ajar), iba (= cai,
Baas (=beras), msl.
kue, kamu), siga (=nyai, kamu
wanita), medem (= pules,
tidur), msl.
ANGGAH - UNGGUH KRUNA
BASA BALI
Kruna Andap : Kruna Alus Mider : Kruna Andap : Kruna Alus Madia :
 Nawang  Uning  Ene  Niki
 Engsap  Lali  Ento  Nika
 Inget  Eling  Suba  Ampun
 Sanget  Banget  Iang  Tiang
 Ngadep  Ngadol  Nah  Nggih
 Tusing  Nenten  Keto  Kenten
 Ada  Wenten  Tusing  Ten
 Gede  Ageng  Dini  Driki
 Ene  Puniki  Ditu  Drika
 Ento  Punika
 Suba  Sampun
 Iang  Titiang
 Nah  Inggih
 Keto  Sapunika
 Dini  Iriki
 Ditu  Irika
ANGGAH - UNGGUH KRUNA
BASA BALI
Kruna Andap : Kruna Alus Sor :
 Mati  Padem
 Ngenceh  Mabanyuh
 Ningeh  Mirage
 Keneh  Manah
 Ngomong  Mapajar
 Ngemaang Ngewehin
 Gelem  Sinengkaon
 Ngaba  Muat
 Baan  Antuk
 Awak  Dewek
ANGGAH - UNGGUH KRUNA
BASA BALI
Kruna Andap : Kruna Alus Singgih :
 Mati  Seda
 Ningeh  Mireng
 Keneh  Pikayun
 Ngomong  Mabaos
 Ngemaang  Ngicen
 Gelem  Sungkan
 Ngaba  Makta
 Baan  Olih
 Awak  Angga
ANGGAH - UNGGUH KRUNA
BASA BALI
Kruna Mider :
Kija
Tembok
Nyongkok
Clana
Spidol
Radio
Bunter
Gilik
Sendeh
Galak
Sepatu
Pulpen
ANGGAH - UNGGUH KRUNA
BASA BALI
Kruna Kasar :
Bangke
Cicing
Mamelud
Beler
Iba
Tidik
Leklek
Ngamah
Ake
Iba
Peta
Medem
ANGGAH-UNGGUHING LENGKARA
 Lengkara Alus Singgih
Lengkara alus singgih inggih punika lengkara basa Bali sane mawirasa
alus, kaanggen nyinggihang sang singgih. Ceciren utama lengkara alus
singgih nganggen kruna pangentos Ida, Ratu, Dane.
Umpami :
a. Dane sampun numbas mobil.
b. Bapak Bupati kantun madue oka alit-alit.

 Lengkara Alus Madia


Lengkara alus madia inggih punika lengkara basa Bali alus sane
maderbe wirasa makanten kirang alus utawi kantun madia. Ciri utama
lengkara alus madia nganggen kruna tiang, jero, lan ragane.
Umpami:
a. Tiang nunasang antuk linggih jerone?
ANGGAH-UNGGUHING LENGKARA
 Lengkara Alus Sor
Lengkara alus sor inggih punika lengkara sane ngawetuang wirasa alus saha
kaanggen ngasorang raga utawi ngasorang anake tiosansane linggihnyane
soran. Ceciren utama lengkara alus sor nganggen kruna pangentos titiang lan
ipun.
Umpami :
a. Ipun kantun nguwug bale Bali
b. Titiang sampun nunas i wau

 Lengkara Alus Mider


Lengkara alus mider inggih punika lengkara sane kaanggen mabaos olih sang
kairing mabaos. Ceciren utama lengkara alus mider madaging kruna
pangentos iraga miwah druene.
Umpami :
a. Ngiring iraga sinarengan ngastiti Hyang Widhi
b. Wantah iraga sane patut ngrajegang budaya Baline.
ANGGAH-UNGGUHING LENGKARA
 Lengkara Andap
Lengkara andap inggih punika lengkara basa Bali sane maderbe wirasa biasa,
nenten kasar taler nenten alus. Ceciren utama lengkara andap nganggen
kruna pangentos icang, iang, cai, nyai, raga, bena, I bapa.
Umpami :
a. I Bapa mara pesan majalan ngebah tiing tali.
b. Icang lakar ngecet tembok malu.

 Lengkara Kasar
Lengkara kasar inggih punika lengkara basa Bali sane madue wirasa kaon.
Yadiastun asapunika nenten ja makasami kruna-kruna sane ngwangun
lengkara kasar punika kruna kasar. Ceciren utama lengkara kasar madaging
kruna pangentos iba, ake, kai, cicinge, polone lan bangsate.
Umpami :
a. Depang suba apang Bangka polone!

Anda mungkin juga menyukai