A.A.Putri Nadia Paramitha (19/XII IA 7) Sor singgih basa taler kabaosang anggah ungguhing basa taler kangkat kabaos unda usuk basa. Sakewanten sane lumrah kabaos inggih punika "Sor Singgih Basa".
Manut sor singgih basa sajeroning Basa Bali wenten pepalihannyane
makadi : 1. Basa Bali Alus : Basa Bali Alus Singgih (A.Si) Basa Bali Alus Sor (A.So) Basa Bali Alus Madia (A.Ma) Basa Bali Alus Mider (A.Mi) 2. Basa Bali Madia 3. Basa Bali Andap (Kapara) 4. Basa Bali Kasar
A. Basa Alus Singgih
Basa alus singgih mangge ritatkala matur – atur majeng ring wangsa sane tegehan utawi ring jatma sane patut jung-jungang/ singgihang. Lengkara – lengkara sane kanggen mabebaosang punika marupa kruna – kruna sane sampun kaanutang, upami : seda ( mati, wafat ) mantuk ( mulih, pulang ) ngandika (ngomong, bersabda ) ngaksi ( ningalin, melihat ) mireng ( madingehang, mendengar ) ida ( ia, beliau ) wikan ( dueg, pandai ) parab ( adan, nama ) gria ( umah, istana ) ngrayunang ( madaar, santap )
B. Basa Alus Sor
Basa alus sor mangge ngandapang raga ri kala matur – atur ring wangsa sane tegehan utawi sane patut singgihang. Kruna – kruna sane mangge matur – matur marupa kruna – kruna sane alus sor, upami : padem ( mati, meninggal ) budal (mulih, pulang ) matur ( ngomong, berkata ) ngatonang (ningalin, melihat ) miragi ( ningeh, mendengar ) ipun ( ia, dia ) tambet ( belog, bodoh ) wasta ( adan, nama ) pacanggahan ( umah, rumah ) nglungsur ( madaar, makan )
C. Basa Alus Madia
Basa alus madia, marupa basa bali alus sane wirasanipun tengah – tengah, dados mangge marep ring wangsa tegehan, sesamen triwangsa miwah wangsa andapan sane patut jungjungang, upami : tiang, wit saking titiang ( cang, saya ) niki, wit saking puniki ( ene, ini ) nika, nit saking punika ( ento, itu ) ten, wit saking nenten ( tusing, tidak ) napi, wit saking punapi ( apa, apa ) ampun, wit saking sampun ( suba, sudah ) sira, wit saking sapasira ( nyen, siapa ) sirep ( pules, tidur ) margi ( jalan, mari ) mriki ( mai, kemari ) ajeng ( daar, makan )
D. Basa Alus Mider
Basa malus mider marupa basa alus sane ngrias kagunan ipun ri kala mabebaosan marep ring wangsa sane tegehan utawi ring wangsa andapan sane patut jungjungang, upami : rauh (teka, datang ) kanin (matatu, luka ) mamargi (majalan, berjalan ) lali (engsap, lupa ) jinah (pipis uang ) gelis (enggal, cepat ) raris ( lantas, lalu ) ayam (siap, ayam ) puput (pragat, selesai ) alit (cerik,kecil )
E. Basa Bali Madia
Basa Madia inggih punika kruna-kruna basa Baline sane maderbe wangun wantah asiki, nenten maderbe wangun alus,nenten maderbe wangun tiosan, mawinan dados maideran sajeroning bebaosan. Conto : - Kija - tembok - Ngongkok - clana - Spidol - radio - Bunter - gilik - Sendeh - galak - Sepatu - pulpen
F. Basa Bali Andap/ Kepara
Basa Andap inggih punika kruna-kruna sane rasa basannyane andap (endep),nenten alus miwah nenten kasar. Yening basa mider nenten madrebe wangun tiosan,nanging basa andap madrebe wangun Alus. Conto : - Suba - teka - Mara - aba - Dingeh - ngenceh - Ngigel - madaar - Panak - alih - Eda - beli
G. Basa Bali Kasar
Basa kasar inggih punika kruna-kruna basa Baline sane rasa basan nyane kaon, saha ketah kanggenmabaosri kalanin brangti, ri kalaning merebat utawi mamisuh. Conto : leklek ( daar, makan ) cicing (cicing, anjing ) nani ( cai, kamu lelaki ) tidik ( daar, makan ) bangka ( mati ) beler ( kual, kurang ajar ) ibe ( cai, kue, kamu ) siga ( nyai, kamu wanita ) medem ( pules, tidur )