Ring ranah tradisional wenten wangsa Tri Wangsa sane kasengguhwong singgih mina kadi ;
Brahmana, ksatria, miwah wesia lan Wangsa Sudra sane kasengguh wong sor. Ring ranah modern
sane kasengguh wong singgih inggian punika para manggala pamerintah, majikan, meneger, miwah
sane lianan. Sane kasengguh wong sor inggian punika pegawai, pembantu, miwah sane lianan.
B. Basa Andap/Kesamen
Kasamen, kruna lingganipun saking ”sami”, polih pengater ka rauhing pengiring
an dados kasamian, kasandiang dados kasamen. Lengkara puniki sami-sami dados
nganggen sajeroning mabebaosan. I Triwangsa dados nganggen, asapunika taler I Jaba
dados ngucapang. Umpami: Gedeg (= marah), Nasi (= nasi), Mai (= mari), Madaar (=
makan), Mata (= mata), Pules (= tidur), Icang (= saya), Kema (= ke sana), Singgah (=
mampir), Baas (= beras), msl.
C. Basa Kasar
Basa kasar punika taler marupa basa sor, sane katibakang marep ring pasawitran
sane luket utawi rikala maiyegan. Kruna-kruna sane mangge, umpani: leklek (= daar,
makan), mamelud (= pules, tidur), cicing (= cicing, anjing), nani (= cai, kamu lelaki),
tidik (= daar, makan), bangka (= mati, mati), beler (= kual, kurang ajar), iba (= cai, kue,
kamu), siga (= nyai, kamu wanita), medem (= pules, tidur), msl.
2. Anggah - Ungguh Kruna Basa Bali
Ri sajeroning mlajahin anggah ungguhing basa, patut naler katincapang antuk
nelebin kruna sane dados cihna ri kala mabaosan. Anggah ungguhing kruna puniki
pacang nyihnayang kawagedan ri kala mabebaosan nganutin anggah unguhing basa.
Yening sampun uning anggah ungguhing kruna, sinah pacang dangan ri kala mabaosan
nganutin anggah ungguhing basa.
A. Kruna Alus
Kruna alus inggih punika wentuk kruna sane kaanggen nganutin bakti ri tatkala
mabebaosan. Manut rasa basanyane kruna alus kabinayang dados patpat, minakadi;
Umpami ; [Sampun] dados [ampun], [Nenten] dados [ten], [Sapasira] dados [sira] msl.
5. Kruna Mider
Kruna mider yening imbangang rasa ring basa kruna alus mider sering
ngawetuang kayun bimbang, saantukan kruna mider ring kruna alus mider makakalih
dados kaanggen ngasorang sang sane patut kasinggihang miwah sang sane patut
kasorang, sakewanten kruna mider nenten madue angun andap.
Upami : Kija, Kepung, Tembok, Meong, Jagur, Bataran, Payuk, Gulem, msl
6. Kruna Andap
Kruna andap sane riin kawastanin kafe lepas hormat, sane rasa basanyane
andapyening imbangang ring kruna alus.
Upami; Apa, Lakar, Ia, Pejang, Suba, Pipis, Madaar, Ngidih, msl.
7. Kruna Kasar
Kruna kasar inggih punika kruna sane lempas sarenng rasa bakti. Kruna
kasarkabaos nenten bakti ri tatkala miyegan utawi mejaguran.
Imbanyane: Cicing, Mamelud, Bangke, Cicing, Beler, Iba, Tidik, Leklek, msl.