Anda di halaman 1dari 12

Nama : Putu Dinda Shellyana Morgan

No. Absen : 34
Kelas : X MIPA 1
ANGGAH UNGGUHING
BASA BALI
• ANGGAH UNGGUHING BASA
• ANGGAH UNGGUHING KRUNA
SOROHING KRAMA BALI TRADISIONAL
Sorohing krama Bali mula ( tradisi ) metu saking pamijilan utawi
(keturunan ). Sangkaning pamijilan krama Baline kadi asapunika,
wenten sorohing krama tri wangsa, miwah wangsa jaba. Tri Wangsa
inggih punika tigang wangsa krama Baline sane kabaos sang singgih,
minakadi :
1. Brahmana
2. Ksatria
3. Wesia.
Wangsa Jaba makasami krama Baline sane mawit saking Sudra
Wangsa, sane kabaos sang sor.
MALARAPAN PABINAYAN LINGGIHE PUNIKA ,METU TATA KRAMA
MABASA BALI SANE WALUYANE PINAKA UGER-UGER SAJERONING
MABAOS BALI , KADI PUNIKI
1. Wangsa Jaba , ri kala matur ring tri wangsa patut nganggen basa alus. Upami :

I Putu → ring Ida Bagus → matur (Basa Alus)


I Dolar → ring Gusti Patih → matur (Basa Alus)

2. Tri wangsa, ri kala mabaos ring wangsa jaba kangkat mabasa andap mabasa madia. Upami :

Sang Prabu → ring I Dadab → mabaos (Basa. Andap).


Ida Bagus → ring I Made → mabaos (Basa. Andap)
KRAMA BALI ANYAR
Nglantur, ring pamargin kahuripan sane kabaos krama Bali anyar (modern), sasampun krama
Bali mula diwawu madue swagina suang-suang, wenten krama Baline dados prakangge (sang
singgih), taler wenten sane dados parajana (sang sor). Wenten krama sudra dados sang
singgih , taler wenten tri wangsa dados sang sor.
A . Prakangge, krama Baline sane kanggeanga antuk panegarane pinaka guru wisesa (pejabat),
minakadi : direktur, rektor, dosen, bupati, camat, kepala dinas, sulinggih, jero bendesa, guru,
miwah sane lianan. Prakangge, rikala mabaos ring parajana, kangkat mabasa andap utawi
mabasa madia. Upami : Satpam → ring Rektor → matur (Basa Alus)
Pegawai → ring Gubernur → matur (Basa Alus)
B . Parajana, krama Balinė sane maswagina ngayahin prakanggene. Minakadi : sopir, tukang
ketik, mahasiswa, murid, miwah sane lianan. Parajana utawi anake sane linggihnyane soran,
rikala matur ring prakangge, patut mabasa alus. Upami :
Direktur → ring CS → matur (Basa Andap)
Majikan → ring buruh → matur (Basa Andap)
ANGGAH UNGGUHING BASA
Sane kabaos basa ring paplajahan puniki inggih punika bebaosan sane kawangun antuk pupulan
kruna - kruna sane panjang, lintangan ring napi sane kabaos lengkara. Malarapan ring wirasannyane,
basa Baline kapalih dados basa kasar, basa andap, basa basa madia, miwah basa alus.
1. Basa Kasar
Basa kasar inggih punika basa Baline sane wirasnanyane kaon, sering kanggen marebat miwah
mamisuh . Kanggen mabaos antuk anake ri sedek duka, brangti, wiroda (jengah), miwah kroda. Basa
kasar kapalih malih dados kekalih :
a.Basa Kasar Pisan
Basa kasar pisan inggih punika basa Baline sane wirasannyane yukti-yukti kaon, saha sering
kanggen marebat utawi mamisuh.
b.Basa Kasar Jabag
Basa kasar jabag inggih punika basa Baline sane kawangun antuk basa andap, taler ring asapunapine
maweweh kruna-kruna alus madia, nanging kanggen mabaos ring sang singgih utawi kanggen
maosang indik sang singgih. Dadosnyane, basa andap sane kanggen mabaos ring sang singgih miwah
kanggen maosang sang singgih punika sane kabaos basa kasar jabag.
2. Basa Andap
Basa andap inggih punika basa Bali sane wirasannyane biasa, nenten kasar taler nenten halus. Basa andape puniki
kanggen mabebaosan antuk anake sane linggihnyane pateh utawi papadan (sesamen wangsa), miwah antuk anake
sane linggihnyane singgihan ring sang sane soran.
Minakadi :
• Reraosan I bapa sareng I meme
• Bebaosan ida aji sareng Ida biang
• Raos I bapa miwah I meme ring pianaknyane
• Raos embok/beli ring adinipun
• Raos bapak/ibu guru ring muridnyane
3. Basa Madia
Basa madia inggih punika basa Baline sane makanten sakadi basa alus, nanging wirasanny ane kantun madia,
santukan akeh kawangun antuk kruna-kruna alus madia. Basa madia puniki pinih akeh katemuang ring bebaosan Bali
sajeroning pagubugan maparajana. Sapatutnyane maosang sampun, kabaos ampun, patutnyane maosang inggih
kabaos nggih, patutnyane maosang nenten kabaos ten, miwah selanturnyane. Sajaba punika, basa madiane puniki
sering kanggen mabebaosan antuk sameton Baline sane durung pada kenal, sane ketah mabaos matiang-jero.
Pinaka conto basa madia pacang kaunggahang kekalih lagu pop Bali ring sor puniki, inggih punika lagu Pop Bali
Rajapala miwah Bungan Sandat.
4. Basa Alus
Basa Bali alus inggih punika basa Baline sane wirasannyane alus utawi nyinggihang Manut tata krama
mabaos Bali, basa aluse puniki kanggen mabebaosan antuk anake sane linggihnyane sor ring sang
singgih.
Minakadi :
• Atur parekan ring raja
• Atur murid ring guru
• Atur buruh ring majikan
• Atur panyeroan ring patih
• Atur pegawe ring pejabat
Basa Baline sane wirasannyane alus puniki malih kapalih dados tigang soroh, inggih punika :
A. Basa Alus Singgih
Basa alus singgih inggih punika Basa Baline sane wirasannyane alus saha kanggen nyinggihang sang
singgih sane kairing mabaos utawi sane sedek kabaosang. Wangsa jaba sane mabaos ring tri wangsa
utawi maosang indik tri wangsa patut nganggen basa alus singgih.
B. Basa Alus Sor
Basa alus sor inggih punika basa Baline sane mawirasa alus, kanggen ngasorang raga
utawi ngasorang sang sane patut kasorang. Sang sapasira ugi sane sedek mabebaosan
ring bebaosan pakraman (resmi) kapatutang ngasorang raga nganggen basa alus sor.
C. Basa Alus Mider
Basa alus mider inggih punika basa Baline sane mawirasa alus, sering kanggen
mabebaosan sajeroning peparuman, matur-atur ring sang sareng akeh. Bebaosan
punika ngeninin sang mabaos miwah sang sane kairing mabaos. Kruna pangentos sane
kanggen lumrahnyane kruna ira ga utawi druene.
ANGGAH UNGGUHING KRUNA
Malarapan kawentenan linggih krama Baline sane matios-tiosan kadi kabaos ring ajeng, punika
sane mawinan kruna-kruna basa Baline maderbe wirasa ane matios-tiosan. Manut wirasanipun
kruna-kruna basa Baline kapah dados kalih riin, inggih punika kruna alus miwah nenten alus.
A. Kruna Alus
Kruna alus, saluir kruna basa Baline sane mawirasa alus utawi nyinggihang kepah dados patang
soroh :
1. Kruna Alus Mider (AMI)
Kruna alus mider inggih punika kruna-kruna basa Baline sane mawirasa alus madue wiguna
kekalih, dados kanggen nyinggihang sang singgih, miwah kanggen ngesorang sang sor. Kruna
alus mider pastika maderbe wangun andap. Conto kruna alus mider : uning, lali, numbas, rauh
sampun.
2. Kruna Alus Madia (AMA)
Kruna alus madia inggih punika kruna-kruna sane rasa basanipun magenah pantaraning alus
singgih (Asi) miwah alus sor (Aso). Kamulan wenten kruna-kruna sane rasa basanipun alus
madia, alus sane ring tengah-tengah, utawi kirang becik yening anggen mabaosan sane alus.
Conto Kruna Alus Madia : tiang, niki, nggih, ampun, ten, drika.
3. Kruna Alus Singgih (ASI)
Kruna-kruna alus sane kanggen nyinggihang sang sane patut kasinggihang kawastanin Kruna
Alus Singgih. Kruna Alus Singgih puniki pastika maderbe wangun alus sor. Conto Kruna Alus
Singgih : mobot, maprab, mawarih, makta.
4. Kruna Alus Sor (ASO)
Kruna Alus Sor, inggih punika kruna-kruna basa Baline sane mawirasa alus, kanggen ngasorang
raga utawi ngasorang anake sane linggihnyane sor utawi andap. Krama Baline sane ngangken
angga pinaka sang sor, patut ngasorang angga antuk kruna-kruna alus sor. Conto Kruna Alus
Sor : mabanyu, muat, abot, mawasta.
B. Kruna Nenten Alus
Sajaba kruna-kruna sane mawirasa alus, wenten taler kruna sane mawirasa nenten alus, nenten
nyinggihang utawi lapas hormat, kepah dados :
1. Kruna Mider
Kruna Mider inggih punika kruna-kruna basa Baline sane maderbe wangun wantah asiki, nenten
madue wangun alus, taler nenten maderbe wangun tiosan, mawinan dados maideran sajeroning
bebaosan. Conto Kruna Mider : toko, karpet, radio, kije, galak, jam.
2. Kruna Andap
Dumun, kruna andap puniki kawastanin kruna kapara, inggih punika kruna-kruna sane rasa
basanipun andap (endep), nenten alus miwah nenten kasar. Kruna-kruna puniki kanggen mabaos
antuk anake sasamen wangsa. Conto Kruna Andap : luh, jemakang, bapa, rokone, di, duur.
3. Kruna Kasar
Kruna kasar inggih punika kruna Basa Baline sane wirasanipun kaon, ketah kanggen mabaos ri
sedek duka, rikala marebat utawi mamisuh. Conto Kruna Kasar : bangka, polone, ngamah.

Anda mungkin juga menyukai