PRINSIP ELEKTRIK

STE 1122/UNIT 12/1

OBJEKTIF AM :
Mengaplikasi hukum kirchoff untuk dan kuasa dalam litar siri-selari. mencari arus

OBJEKTIF KHUSUS

Di akhir unit ini pelajar akan dapat : Mengira jumlah rintangan dalam litar siri-selari. Menggunakan hukum kirchoff untuk mencari arus. Mengira kuasa di dalam litar siriselari.

NAM/KKJU/2012

PRINSIP ELEKTRIK

STE 1122/UNIT 12/2

12.1

LITAR SIRI-SELARI JUMLAH RINTANGAN DAN PENGGUNAAN HUKUM KIRCHOFF

Dalam menghitung arus dan voltan bagi litar perintang siri-selari, amat penting kita memahami konsep dan ciri perintang siri dan perintang selari yang telah dipelajari sebelum ini. 12.1.1 Ciri-ciri litar siri-selari
R3

R2 R1

VJ

Rajah 12.1 Litar siri-selari

Litar yang mengandungi lebih perintang yang disambung secara gabungan antara siri dan selari. Nilai arus, I merentasi setiap perintang bergantung kepada rintangan masing-masing.

NAM/KKJU/2012

PRINSIP ELEKTRIK

STE 1122/UNIT 12/3

Contoh 12 -1 :
R1 10 R3 10 R2 15

Rajah 12.2

Cari litar setara, RJ

bagi rajah 12.2.

Penyelesaian : 1. Selesaikan dahulu R1 dan R2 menggunakan formula sesiri dengan menamakan sebagai RJ1

RJ1 = ?

RJ1 = R1 + R2 = 10 + 15

R3=10

= 25

Rajah 12.2 (a)

2. Selesaikan RJ1 dan R3 menggunakan formula selari untuk mendapatkan RJ 1/RJ = 1/RJ1 + 1/R3 = 1/25 + 1/10
RJ = ?

RJ = RJ1 x R3 RJ1 + R3 = 25 x 10 (25 + 10) atau = 250 35 = 7.143

= 7/50 RJ = 50/7 = 7.143

Rajah 12.2 (b)

Contoh 12-2 :

R2 3

R4 5 R3 4

R1 2

NAM/KKJU/2012

R5 6

PRINSIP ELEKTRIK

STE 1122/UNIT 12/4

Rajah 12.3

Daripada rajah 12.3, tentukan jumlah rintangan, RJ. Penyelesaian : 1. Selesaikan R4 dan R5 menggunakan formula sesiri dengan menamakan RJ1
R2 3

RJ1 = R4 + R5
E R1 2 R3 4 RJ1 ?

= 5 + 6 = 11

a)

2. Selesaikan RJ1 dan R3 menggunakan formula selari dengan menamakan RJ2

R2 3

RJ2 = RJ1 x R3 RJ1 + R3 = 11 x 4 (11 + 4) = 44 15 = 2.933

R1 2

RJ2 ?

2.3 (b)

3. Selesaikan RJ2 dan R2 menggunakan formula sesiri dengan menamakan RJ3 RJ3 = RJ2 + R2
E R1 2

= 3 + 2.933
RJ3 ?

= 5.933

NAM/KKJU/2012

PRINSIP ELEKTRIK

STE 1122/UNIT 12/5

12.3 (c)

4. Selesaikan R1 dan RJ3 menggunakan formula selari untuk mendapatkan RJ RJ = RJ3 x R1 RJ3 + R1 = 5.933 x 2 (5.933 + 2)
E RJ ?

= 11.866 7.933 = 1.496

Rajah 12.3 (d)

Sudahkah anda memahami konsepnya ??? Jika sudah mari kita cuba membuat aktiviti di sebelah.

NAM/KKJU/2012

PRINSIP ELEKTRIK

STE 1122/UNIT 12/6

12.2 HUKUM KIRCHOFF

Hukum Kirchoff merupakan satu daripada kaedah yang digunakan untuk menghitung kuantiti elektrik. Arus dan voltan dapat ditentukan daripada persamaan yang diterbitkan. Hukum ini terbahagi kepada 2 bahagian iaitu Hukum Arus Kirchoff dan Hukum Voltan Kirchoff.

12.2.1

Hukum Arus Kirchoff (HAK)

Takrif :Hukum Arus Kirchoff menyatakan bahawa jumlah arus yang masuk sama dengan jumlah arus yang keluar pada satu nod.
I2

nod A
I1 I3 Rajah 12.7

Rajah 12.7 menunjukkan arus I1 dan I2 masuk ke nod A, manakala arus I3 keluar dari nod A.

NAM/KKJU/2012

PRINSIP ELEKTRIK

STE 1122/UNIT 12/7

Oleh itu persamaan berikut dapat diterbitkan : I1 + I2 = I3

Arus masuk nod adalah

positif, + I

Arus keluar nod adalah

negatif, - I

Contoh 12-3 :
I5=? I1=2A I4=5A I2=4A I3=6A
Rajah 12.8

Rujuk kepada rajah 12.8, hitung nilai arus I5.

Penyelesaian : Arus masuk nod : I1 = 2A Arus keluar nod : I4 = 4A

NAM/KKJU/2012

I2 = 4A I5 = ?

I3 = 6A

PRINSIP ELEKTRIK

STE 1122/UNIT 12/8

I1 + I2 + I3 = I4 + I5 2 + 4 + 6 = 4 + I5 12 = 4 + I5 I5 = 12 4 I5 = 8 A 12.2.2 Hukum Voltan Kirchoff (HVK)

Takrif :Jumlah susut voltan dalam satu litar tertutup sama dengan voltan yang dibekalkan pada litar itu.

R1 E R2

V1

V2

Rajah 12.9

Untuk menjelaskan lagi hukum ini, lihat rajah 12.9 dan persamaan yang diberi. V1 + V2 = E Sebelum ini kita telah membincangkan mengenai litar yang mempunyai satu punca voltan sahaja. Terdapat juga litar yang mempunyai lebih daripada satu punca voltan seperti rajah 12.10. Oleh itu, litar tersebut boleh diselesaikan dengan menggunakan Hukum Voltan Kirchoff.
R1 E1 Gelung 1 R3 R2 E2 Gelung 2
Rajah 12.10

NAM/KKJU/2012

PRINSIP ELEKTRIK

STE 1122/UNIT 12/9

Contoh 12-4 :
I1 R1=4 E1 12V Gelung 1 B R3 2 Gelung 2 A I 2 I3 R2=4 E2 6V
Rajah 12.11

Rajah 12.11 menunjukkan litar arus terus yang mengandungi dua gelung dengan 2 punca voltan. Hitung arus I1, I2 dan I3 dan jumlah kuasa yang dilesapkan dalam litar. Penyelesaian : Mengikut Hukum Arus Kirchoff, persamaan arus bagi nod A ialah : I1 + I2 I3 = 0 I1 + I2 = I3 ..................... HAK Dengan menggunakan Hukum Voltan Kirchoff persamaan voltan bagi gelung 1 dan gelung 2 dapat diterbitkan. Pada gelung 1
I1 R1=4 E1 12V Gelung 1 B
Rajah 12.11(a)

A I3

E1 = VR1 + VR3 E1 = I1R1 + I3R3 12 = 4I1 + 2I3 ..........................(1) Gantikan persamaan (1) dengan HAK pada nod A Jadi, 12 = 4I1 + 2(I1 + I2) 12 = 4I1 + 2I1 + 2I2 12 = 6I1 + 2I2 ...........................(2) E2 = VR2 + VR3 E1 = I2R2 + I3R3 6 = 4I2 + 2I3 ..........................(3)

R3 2

Pada gelung 2
A I 2 I3 R3 2
NAM/KKJU/2012

R2=4 E2 6V

Gantikan persamaan (3) dengan HAK pada nod A Jadi,

Gelung 2 B

PRINSIP ELEKTRIK

STE 1122/UNIT 12/10

12.11(b)

Kaedah 1 Apabila dipermudahkan, maka persamaan-persamaan berikut diperolehi : 12 = 6I1 + 2I2 ...........................(2) 6 = 2I1 + 6I2 ...........................(4) Selesaikan persamaan (2) dan (4) bagi mendapatkan nilai I1, I2 dan I3 dengan menggunakan persamaan serentak. (4) x 3 18 = 6I1 + 18I2 (5) (5) (2) 6 = 16I2 I2= 0.375 A Gantikan I2 = 0.375 A dalam persamaan (2) untuk mendapatkan I1 12 = 6I1 + 2(0.375) 12 = 6I1 + 0.75 6I1 = 12 0.75 6I1 = 11.25 I1 = 1.875 A Untuk mendapatkan I3 , gantikan I1 dan I2 dalam Hukum Arus Kirchoff (HAK) pada nod A. I3 = I1 + I2 I3 = 1.875 + 0.375 I3 = 2.25 A Kaedah 2
NAM/KKJU/2012

PRINSIP ELEKTRIK

STE 1122/UNIT 12/11

Dari persamaan di gelung 1 dan gelung 2 selesaikan dengan menggunakan kaedah matriks. 12 = 6I1 + 2I2 ...........................(2) 6 = 2I1 + 6I2 ...........................(4)

12 6 = 6 2

6 2

2 6

2 6

= (6 x 6) (2 x 2) = 36 4 = 32 = (12 x 6) (2 x 6) = 72 12 = 60 = (6 x 6) (12 x 2) = 36 24 = 12 I2 = I2 = 12 = 0.375 A 32

I1 =

12 2 6 6

I2 =

6 2

12 6

I1 = I1

= 60 = 1.875 A 32

Untuk mendapatkan I3 sama seperti kaedah 1. Gantikan I1 dan I2 dalam HAK I3 = I1 + I2 I3 = 1.875 + 0.375 I3 = 2.25 A Kuasa yang dilesapkan oleh perintang R1 , R2 dan R3 : PR1 = I12R1 = (1.875)2 x 4 = 14.063 W PR2 = I22R2 = (0.375)2 x 2 = 0.271 W PR3 = I32R3 = (2.25)2 x 4 = 20.25 W

Jumlah kuasa yang dilesapkan dalam litar : PJ = PR1 + PR2 + PR3

NAM/KKJU/2012

PRINSIP ELEKTRIK

STE 1122/UNIT 12/12

= 14.063 W + 0.271 W + 20.25 W = 34.584 W

Adakah anda sudah memahami cara penyelesaiannya? Mari kita cuba buat aktiviti di sebelah untuk mengukuhkan lagi kemahiran kita.

Litar yang disambung secara gabungan antara siri dan selari. Nilai arus, I merentasi setiap komponen bergantung kepada rintangan masing-masing.

Takrif :Hukum Arus Kirchoff menyatakan bahawa jumlah arus yang masuk sama dengan jumlah arus yang keluar pada satu nod.

Takrif :Hukum Voltan Kirchoff menyatakan jumlah susut voltan dalam satu litar tertutup sama dengan voltan yang dibekalkan pada litar itu.

NAM/KKJU/2012