CLINICAL PATHWAY

BATU URETER DENGAN HEMATURIA

DI SUSUN OLEH : ZARA SHELLI MEIROSA 7111080378

DOKTER PEMBIMBING : dr. NAMSO SARAGIH S!.PD

RSUD DR. D"ASAMEN SARAGIH PEMATANG SIANTAR #AKULTAS KEDOKTERAN UNI$ERSITAS ISLAM SUMATERA UTARA %013

DOKUMEN BATU URETER DENGAN HEMATURIA

RSUD Dr. D"ASAMEN SARAGIH P&'()(*+ S,(*)(r

A. ACUAN PELAYANAN MEDIK

I. Kr,)&r,( D,(+*-.& S)r&*+)/ O0 D,(+*-.,. DE#INITI# 1. Riwayat batu saluran kemih Foto/USG 2. Kolik Renal 3. Hematuria 4. Dysuria . !a""in# "ain $%& '. USG/Foto ( )atu 2. Hematuria*+ysuria 3. !a""in# "ain $%& 4. , . , '. , 2. Demam 3. -en##i#il 4. , . , '. , PROBABLE 1. Kolik Renal POSSIBLE 1. Kolik Renal

K&)&r(*+(* : 1. Riwayat batu USG/Foto se.ar te#as +inyatakan "asien a+a batu atau membawa e/i+en.e USG +an atau Foto. 2. Kolik renal a+alah rasa sakit intermitten +i+aerah lumbal kanan atau kiri 3. Hematuria a+alah bila se.ara te#as "asien men#atakan ken.in# +arah atau "emeriksa melihat sen+iri 4. Dysuria yan# +inyatakan oleh "asien kesulitan +an sakit . berkemih. !a""in# "ain $%&* bila khas rasa sakit +ari ketok "a+a "emeriksa +ata

.osto/ertebralan#le kanan atau kiri '. )ukti USG +an Foto ( Kesim"ulan +inyatakantertulis a+anya batu. 0. Renal insu1isiensi bila sebelumnya

membawa

+en#anKreatinin 2 2 m# 3 4. 5youria bila +i+a"ati leukosit urine 2 26/75

II. D,0r&*.,(1 D,(+*-.( 1 2 3 )atu Ureter 8""en+isitis Gastritis 4 Kholesistitis 7i/er abses

III. P&'&r,2.((* P&*3*4(*+ A. S)(*d(rd P&*4(4(+(* N1 2 3 4 "&*,. K&!&r13(* K&5(4,6(* 9a:ib 9a:ib 9a:ib 9a:ib P&'&r,2.((* Darah rutin* -elihat leukositosis* Hematuria* Urine Rutin USG Ureum* Kreatinin );</=>5 5yoria* 5roteinuria -ene#akkan +ia#nosa* menilai kerusakan #in:al -enilai 1un#si #in:al Kalau Ureum Kreatinin ? 46/2 m# 3 untuk tin+akan selan:utnya 8sam Urat ' 4 @ $o"erasi& Kalau 1un#si #in:al +i"erkirakan Kalau +i.uri#ai Kalau +i.uri#ai Kalau +i.uri#ai Kalau +i.uri#ai

ter#an##u Kultur Urine/ Kalau +inilai a+a in1eksi "ersisten S! KGD AKG Kalau a+a kemun#kinan

+ilakukan inter/ensi be+ah Kalau mau +ulakukan o"erasi* atau resiko arterosklerosis si#ni1ikan

B.

$(1,d,)(. P&*4(4(+(* N1 "&*,. P&'&r,2.((* Darah rutin*Urine 2 3 4 Rutin USG Ureum* .reatinin );< K&!&r13(* -elihat Hematuria* 5roteinuria leukositosis* 5yoria* $(1,d,)(. 3 hari

-ene#akkan +ia#nosa* 2,4 min##u menilai kerusakan #in:al -enilai 1un#si #in:al 2,4 min##u

kalau Ureum Kreatinin ? 2,4 min##u 46/2 m#3 untuk tin+akan selan:utnya $o"erasi&

C.

S)(*d(r) P&*3*4(*+ M,*,'(1 N1 "&*,. P&'&r,2.((* Darah rutin*Urine 2 3 4 Rutin USG Ureum* .reatinin );< K&!&r13(* -elihat Hematuria* 5roteinuria leukositosis* 5yoria* $(1,d,)(. 2 hari

-ene#akkan +ia#nosa* 2,4 min##u menilai kerusakan #in:al -enilai 1un#si #in:al 2,4 min##u

kalau Ureum Kreatinin ? 2,4 min##u 46/2 m#3 untuk tin+akan selan:utnya $o"erasi&

I$. I*d,2(., O!*('& 7 ICD 8 d(* S)(*d(rd K-'!&)&*., NICD 9 I*d,2(., O!*('& K-'!&)&*., D-2)&r 1 2 3 4 : ' 0 4 )atu ureter +en#an kolik )atu ureter +en#an "yelone1ritis )atu ureter +en#an hi+rone1rosis rin#an )atu ureter +en#an hi+rone1rosis berat B()3 3r&)&r d&*+(* /&'()3r,( )atu buli,buli +en#an .ystitis )atu buli,buli +en#an retensi urin )atu buli,buli +en#an hematuria U'3' 3) 38 38 38 3A 38 3) 3)

$. L&*+)/ O0 S)(; 7LOS8 N1 2 3 4 : ' 0 4 ICD 9 I*d,2(., O!*('& )atu ureter +en#an kolik )atu ureter +en#an "yelone1ritis )atu ureter +en#an hi+rone1rosis rin#an )atu ureter +en#an hi+rone1rosis berat B()3 3r&)&r d&*+(* /&'()3r,( )atu buli,buli +en#an .ystitis )atu buli,buli +en#an retensi urin )atu buli,buli +en#an hematuria LOS 7 H(r, 8 3 hari 3 hari 3 hari hari % /(r, 3 hari 3 hari 3 hari

$I. L3(r(* 7 Kr,)&r,( P&'31(*+(* 8 N1 2 $(r,(* P&*;(2,) 9 ICD )atu ureter +en#an kolik )atu ureter +en#an "yelone1ritis Kr,)&r,( P&'31(*+(* Dia#nosa te#ak* kolik berkuran# Dia#nosa te#ak*

"yelone1ritis teratasi 3 4 : ' 0 4 )atu ureter +en#an hi+rone1rosis Dia#nosa te#ak* hi+rone1rosis teratasi Dia#nosa te#ak* hi+rone1rosis teratasi D,(+*-.( )&+(2 /&'()3r,( )&r()(., Dia#nosa te#ak* .ystitis teratasi Dia#nosa te#ak* retensi urin teratasi Dia#nosa te#ak* hematuria teratasi rin#an )atu ureter +en#an hi+rone1rosis berat B()3 3r&)&r d&*+(* /&'()3r,( )atu buli,buli +en#an .ystitis )atu buli,buli +en#an retensi urin )atu buli,buli +en#an hematuria

$II. A13r P31(*+ 1 )atu ureter +en#an hematuria Konser/ati1 atau +iru:uk ke )e+ah

B. PERAWATAN DARI HARI KEHARI 1.PRESENTASI KASUS ;ama 8lamat !oni -anurun# Umur Bl.Kartini ;o.23 Benis 4 tahun 7aki,laki Dr. ;amso Sara#ih

5ematan# Siantar Kelamin !an##al ' ;o/ember 2613 Dokter masuk !an##al 4 ;o/ember 2613 7<S keluar

S".5D 2 hari

RIWAYAT PENYAKIT
'

Keluhan Utama !elaah

Urin )erwarna -erah Urin berwarna merah +ialami <S se:ak C 3 hari yan# lalu setia" )8K. Den#an /olume urin C '66 ml setia" )8K* +en#an warna merah se#ar. ;yeri yan# san#at ti+ak tertahankan "a+a +aerah "in##an# kanan su+ah +ialami os se:ak C 2 hari. ;yeri tersebut men:alar sam"ai keselan#kan#an +an terasa "anas. 8walnya os su+ah serin# merasakan nyeri namun masih +a"at +itahankan. ;amun 2 hari belakan#an semakin ti+ak tertahankan sehin##a os +atan# ke RSUD

Keluhan !ambahan R5! R5<

D:asamen Sara#ih. <s :u#a men#eluhkan mual se:ak 1 hari yan# lalu. Riwayat batu #in:al C 1 tahun yan# lalu 8sam -e1enamat* Bamu,:amuan PEMERIKSAAN KLINIS

Status "resens Dom"os -entis !D 1 6/@6mmH#* RR 26E/i* HR 46E/i* ! 30* FD* Ke"ala )) ( 46k#* !) ( 14 .m - -ata ( Kon:un#ti/a "al"ebra in1erior ( anemis $,&* S.lera ( =kterus $,&* -ata .ekun# $,& 7eher !elin#a ( !i+ak a+a kelainan Hi+un# ( !i+ak a+a kelainan

- -ulut ( !i+ak a+a kelainan !>B R,2 .mH<* !rakea me+ial* 5embesaran Kelen:ar !hyroi+ $,& +an 5embesaran kelen:ar #etah benin# $,&. =ns"eksi ( Simetris Fusi1ormis

Da+a

5al"asi 5erkusi

( Stem Fremitus KananGKiri ( Sonor "a+a ke+ua la"an#an "aru Suara !ambahan ( Simetris ( $,&

8uskultasi ( Suara 5erna"asan ( >esikuler 8b+omen =ns"eksi 5al"asi

( Soe"el* He"ar/ 7ien ti+ak teraba. ;yeri tekan "a+a +aerah lumbal kanan Ren ti+ak teraba

5erkusi

( D.).;. $!ym"ani&

8uskultasi ( 5eristaltik $%& se+ikit menin#kat Genitalia Akstremitas 5emeriksaan !ambahan ( !a""in# 5ain $%& kanan H !i+ak a+a kelainan Dalam batas normal

II. TU"UAN PERAWATAN =n+ikasi <"name 7uaran AE"e.te+ 7<S Dlini.al 5athway 5rinsi" "erawatan yan# mau +i.a"ai )atu ureter +en#an hematuria Kolik berkuran#* hematuria berkuran#* mual berkuran# 2 hari -ulai !#l(

Ren.ana "ulan# !#l (

' ;o/ember 2613 4 ;o/ember 2613 1.-en#uran#i "er+arahan 2. -en#uran#i nyeri 3. -ene#akkan +ia#nosa 4. -em"erbaiki Iuality <1 7i1e

III. TRIACE 7 UGD 8 Diet 8kti/itas 5en:a:a#an >ital Si#n DG 2666 Kal )e+ Rest Ren.an Darah rutin* Urine rutin* KGD a+ Ran+om* a USG* Foto );</=>5* RF! Sensorium ( Dom"os -entis !D (1 6/@6mmH# HR (46E/i* RR (26E/i* !em" (30* FD* )) (46k#* !) (14 .m =n1us R. 7aktat 26 #tt/i

!era"i Su""orti/e !era"i =n:. De1otaEim 1 #/12 :am -e+ikamentosa =n:. )us.o"an 1/4 :am k" )atu#in 3 E 36 ml >oltaren k" 5ara.etamol k" A/aluasi - -en#uran#i "er+arahan - -en#uran#i nyeri "a+a +aerah "in##an# kanan - -en#atasi mual Dis.har#e Kemun#kinan a+a batu +isaluran ken.in# ba"ak yan# menyebabkan nyeri "a+a "in##an# kanan. Dan :u#a 5lannin# +arah yan# a+a "a+a urine ba"ak +isebabkan oleh batu tersebut. Ba+i untuk mene#akkan +ia#nosa kita akan melakukan bebera"a "emeriksaan +an :u#a ba"ak akan +i ru:uk ke ba#ian )e+ah untuk "enan#anan yan# lebih intensi1. !ar#et rawatan =GD - -en#uran#i "er+arahan - -en#uran#i nyeri "a+a +aerah "in##an# kanan - -en#atasi mual

TRANSPORT KE RUANGAN 1. 2. 3. -o+el trans"ortasi 5asien +ibawa ke ruan#an +en#an be+ +an +i"asan# in1us Serah terima +en#an <bat yan# su+ah +iberikan "erawatan ruan#an 7ain,lain 7ama +i 1 :am UGD <bat su+ah =n1use R7 26 #tt/i +iberikan =n:. De1otaEim 1#/12 :am =n:. )us.o"an 1/4 :am k" )atu#in 3 E 36 ml 5ara.etamol k"

16

I$. DAY TO DAY CARE RUANGAN P&r,/(1 Diet 8kti/itas 5en:a:a#a n H(r, I H(r, II DG 2666 kal* 26 # DG 2666 kal* 26 # "rotein "rotein )e+ Rest )e+ Rest Hb ( 16 #r3 7AD ( 1 mm/:am 87 ( @.@66 /mmJ 8! ( 3' .666 /ul H! ( 46*@ 3 Ureum ( 2@ m#3 Dreatinin ( 6*@ m#3 8s. Urat ( 4*1 m#3 5H Urine ( 16 Aritrosit ( ti+ak terhin##a 7eukosit ( 26 /lb" Kristal ( %% $<ksalat& Foto );</=>5 ( stone "a+a ureter 1/3 ureter "roEimal +ekstra Ukuran (1 mm USG ( DeEtra( DorteE/ me+ula baik 5elebaran 5>D $%& 5elebaran uretra "roEimal $%& Gin:al membesar $13* E@ .m& Sinistra ( ;<R-87 Darah rutin* Faal Gin:al* );</=>5* USG =n1us R. 7aktat 26 #tt/i =n1us R. 7aktat 26 #tt/i De1otaEim 1 #/12 :am )us.o"an 1/4 :am k" )atu#in 3 E 36 ml
11

Ren.ana

!era"i Su""orti/ e !era"i De1otaEim 1 #/12 :am -e+ikame )us.o"an 1/4 :am k" ntosa )atu#in 3 E 36 ml

A/aluasi

>oltaren k" >oltaren k" 5ara.etamol k" 5ara.etamol k" Sensorium( Dom"os Sensorium ( Dom"os -entis !D ( 146/@6 mmH# -entis HR ( 0'E/i !D (1 6/@6mmH# RR ( 26E/i !em" ( 30 KD HR (46E/i* RR (26E/i* ;yeri berkuran# !em"(30* FD* )8K normal -ual berkuran# ;a1su makan normal -en#obati kolik +an -en#obati kolik +an )8K )8K +arah +arah )e+ah Kemun#kinan a+a batu Ru:uk +isaluran ken.in# ba"ak yan# menyebabkan nyeri "a+a "in##an# kanan. Dan :u#a +arah yan# a+a "a+a urine ba"ak +isebabkan oleh batu tersebut. Ba+i untuk mene#akkan +ia#nosa kita akan melakukan bebera"a "emeriksaan +an :u#a ba"ak akan +i ru:uk ke ba#ian )e+ah untuk "enan#anan yan# lebih intensi1.

!ar#et harian Donsult Dis.har#e 5lannin#

12

Tr(*.!-r) D,r3432 N-. 1. 2. P&r,/(1 !rans"ort 5erlakuan K&)&r(*+(* 5akai kursi ro+a sam"ai ke "oli be+ah* ti+ak boleh :alan sen+iri +i +alam RS 5erawat ruan#an menyerahkan ke"a+a "erawat yan# bertu#as +iba#ian be+ah beserta tera"i yan# su+ah +iberi* hasil "en:a:a#an +an obat. H(.,1 P&*4(4(+(* : Hb ( 16 #r3 7AD ( 1 mm/:am 87 ( @.@66 /mmJ 8! ( 3' .666 /ul H! ( 46*@ 3 Ureum ( 2@ m#3 Dreatinin ( 6*@ m#3 8s. Urat ( 4*1 m#3 5H Urine ( 16 Aritrosit ( ti+ak terhin##a 7eukosit ( 26 /lb" Kristal ( %% $<ksalat& Foto );</=>5 ( stone "a+a ureter 1/3 ureter "roEimal +ekstra Ukuran ( 1 mm USG ( DeEtra( DorteE/ me+ula baik 5elebaran 5>D $%& 5elebaran uretra "roEimal $%& Gin:al membesar $13* E@ .m& Sinistra ( ;<R-87 T&r(!, ;(*+ .3d(/ d,6&r,2(* : - =n1us R7 26 #tt/i - =n:. De1otaEim 1#/12 :am - =n:. )us.o"an 1#/4 :am - )atu#in 3 E 36 ml - 5ara.etamol k" Su+ah +ihubun#i +an su+ah +iberitahu.

3.

Dokter RS tu:uan

13