MAKALAH

MASYARAKAT PEDESAAN
dan
MASYARAKAT PERKOTAAN
Kelompok : (4 )
Di Susun Oleh :
1. Riska ( 200613500099 )
2. Rohman ( 200613500017 )
3. a!lina Kana ( 200613500010 )
4. "uni ( 200613570162 )
5. Khil#ah ( 200613570161 )
6. $sian% ( 20061350012& )
7. a!liana ( 200613500059 )
&. Kasmini ( 200613500049 )
a'a kuliah : (lmu Sosial Dasa!
)u!usan : *en+. a'ema'ika
,akul'as : (*$
Universitas Indraprasta PGRI
JAKARTA
200
K$-$ *./0$/-$R
Puji syukur kehadirat Tuhan Yang Maha Esa yang telah memberikan kita
berbagai macam nikmat, sehingga aktifitas hidup yang kita jalani ini akan selalu
membawa keberkahan, baik kehidupan di alam dunia ini, lebih-lebih lagi pada
kehidupan akhirat kelak, sehingga semua cita-cita serta harapan yang ingin kita
capai menjadi lebih mudah dan penuh manfaat.
Terima kasih sebelum dan sesudahnya kami ucapkan kepada Dsen serta
teman-teman sekalian yang telah membantu, baik bantuan berupa mriil maupun
materil, sehingga makalah ini terselesaikan dalam waktu yang telah ditentukan.

!ami menyadari sekali, didalam penyusunan makalah ini masih jauh dari
kesempurnaan serta banyak kekurangan-kekurangnya, baik dari segi tata bahasa
maupun dalam hal pengknslidasian kepada dsen serta teman-teman sekalian,
yang kadangkala hanya menturuti egisme pribadi, untuk itu besar harapan kami
jika ada kritik dan saran yang membangun untuk lebih menyempurnakan
makalah-makah kami dilain waktu.
"arapan yang paling besar dari penyusunan makalah ini ialah, mudah-
mudahan apa yang kami susun ini penuh manfaat, baik untuk pribadi, teman-
teman, serta rang lain yang ingin mengambil atau menyempurnakan lagi atau
mengambil hikmah dari judul ini # masyarakat desa dan masyarakat kta $ sebagai
tambahan dalam menambah referensi yang telah ada.
%akarta, %anuari &''(
Penyusun
DAFTAR ISI
KATA PENGANTAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DAFTAR ISI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
BAB I PENDAHULUAN
A. Alasan pemilihan judul. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Lata Bela!an" masalah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
BAB II PE#BAHASAN
A. Se!ilas tentan" de$inisi mas%aa!at . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. #as%aa!at desa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
&. #as%aa!at !'ta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D. Pe(edaan #as%aa!at K'ta dan Desa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E. Hu(un"an Desa dan K'ta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
BAB III PENUTUP
A. Kesimpulan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Saan)saan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DAFTAR PUSTAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
!A! I
PENDAHULUAN
A" A#asan pe$i#i%an J&d&#
#elihat dai (e(a"ai aspe! %an" ada* (ai! !ita lihat se+aa lan"sun" ataupun
melalui media in$'masi* (ai! +eta! maupun media ele!t'ni!* (ah,a (etapa
$en'mena hidup %an" ada dipedesaan mulai men"alami pe"esean nilai*
n'ma seta adat istiadat %an" tida! la"i dihiau!an 'leh (an%a! pendudu!
desa %an" in"in measa !ehidupann%a (eu(ah* (ai! e!'n'mi maupun status
s'sialn%a. Seta $en'mena !ehidupan pe!'taan %an" mempun%ai m'tt'
hidup -Biar tekor asal Tersohor menjadi se(uah "a%a hidup se(a ('leh*
,alaupun itu mela(a! n'ma)n'ma hu!um le(ih)le(ih n'ma a"ama.
!" Latar !e#a'an( Pe$i#i%an J&d&#
#as%aa!at .se(a"ai tejemahan istilah society/ adalah se!el'mp'! 'an"
%an" mem(entu! se(uah sistem semi tetutup .atau semi te(u!a/* dimana
se(a"ian (esa intea!si adalah antaa indi0idu)indi0idu %an" (eada dalam
!el'mp'! tese(ut. Le(ih a(sta!n%a* se(uah mas%aa!at adalah suatu
jain"an hu(un"an)hu(un"an anta entitas)entitas. #as%aa!at adalah
se(uah !'munitas %an" intedependen .salin" te"antun" satu sama lain/.
Umumn%a* istilah mas%aa!at di"una!an untu! men"a+u se!el'mp'! 'an"
%an" hidup (esama dalam satu !'munitas %an" teatu.
#as%aa!at .society/ meupa!an istilah %an" di"una!an untu! menean"!an
!'muniti manusia %an" tin""al (esama)sama. B'leh ju"a di!ata!an
mas%aa!at itu meupa!an jain"an pehu(un"an antaa pel(a"ai indi0idu.
Dai se"i pela!saan* ia (ema!sud sesuatu %an" di(uat ) atau tida! di(uat )
'leh !umpulan 'an" itu. Masyarakat meupa!an su(je! utama dalam
pen"!ajian sains s'sial.
Pe!ataan society datan" daipada (ahasa Latin societas* 1pehu(un"an (ai!
den"an 'an" lain1. Pe!ataan societas diam(il dai socius %an" (eeti
1teman1* ma!a ma!na mas%aa!at itu adalah (e!ait apat den"an apa %an"
di!ata!an s'sial. Ini (ema!na telah tesiat dalam !ata mas%aa!at (aha,a
ahli)ahlin%a mempun%ai !epentin"an dan matlamat %an" sama. #a!a*
mas%aa!at selalu di"una!an untu! men""am(a!an a!%at sese(uah
ne"aa.
2
3alaupun setiap mas%aa!at itu (e(e4a* namun +aa ia musnah adalah
selalun%a sama5 penipuan* pen+uian* !e"anasan* pepean"an dan ju"a
!adan"!ala pen"hapusan etni! ji!a peasaan pe!auman itu tim(ul.
#as%aa!at %an" (au a!an mun+ul daipada sesiapa %an" masih (esama*
ataupun daipada sesiapa %an" tin""al.
)
http566ms.,i!ipedia.'"6,i!i6#as%aa!at
!A! II
PEM!AHASAN
A" De)inisi Mas*ara'at
Dalam Bahasa In""is dise(ut Society* asal !atan%a Socius %an" (eati
-!a,an7. Kata -#as%aa!at7 (easal dai (ahasa Aa(* %aitu Syiek* atin%a
-(e"aul7. Adan%a salin" (e"aul ini tentu !aena ada (entu! 8 (entu! a!hian
hidup* %an" (u!an dise(a(!an 'leh manusia se(a"ai pi(adi melain!an 'leh
unsu 8 unsu !e!uatan lain dalam lin"!un"an s'sial %an" meupa!an
!esatuan
9

!" Mas*ara'at Pedesaan +$as*ara'at tradisi,na#-
a" Pengertian desa/pedesaan
:an" dima!sud den"an desa menuut Sutadj' Kat'di!usuma
men"emu!a!an se(a"ai (ei!ut5 Desa adalah suatu !esatuan hu!um
dimana (etempat tin""al suatu mas%aa!at pemeintahan tesendii
;
#enuut Binta'* desa meupa!an pe,ujudan atau !esatuan "'e"a$i
*s'sial* e!'n'mi* p'liti! dan !ultu %an" tedapat ditempat itu .suatu
daeah/* dalam hu(un"an dan pen"auhn%a se+aa tim(al (ali! den"an
daeah lain.
Sedan" menuut Paul H. Landis 5Desa adalah pendudun%a !uan" dai
9.<== ji,a. Den"an +ii +ii se(a"ai (ei!ut 5
a/ mempun%ai pe"aulan hidup %an" salin" !enal men"enal antaa i(uan
ji,a.
(/ Ada petalian peasaan %an" sama tentan" !esu!aan tehadap
!e(iasaan
+/ &aa (eusaha .e!'n'mi/adalah a"ais %an" palin" umum %an"
san"at dipen"auhi alam sepeti 5 i!lim* !eadaan alam *!e!a%aan alam*
sedan"!an pe!ejaan %an" (u!an a"ais adalah (esi$at sam(ilan
&
*silgi + *M, )--., hal. /0
+
Drs. ". 1bu 1hmadi, 2lmu *sial Dasar, &''+, "al.&.)
Dalam !amus s'si'l'"i !ata tadisi'nal dai (ahasa In""is* Tradition
atin%a Adat istiadat dan !epe+a%aan %an" tuun menuun dipelihaa* dan
ada (e(eapa pendapat %an" ditinjau dai (e(a"ai se"i (ah,a*
pen"etian desa itu sendii men"andun" !'mple!sitas %an" salin"
(e!aitan satu sama lain diantaa unsu)unsun%a* %an" se(enan%a desa
masih dian""ap se(a"ai standa dan pemelihaa sistem !ehidupan
(emas%aa!at dan !e(uda%aan asli sepeti t'l'n" men'l'n"* !e"u%u(an*
pesaudaaan* "'t'n" '%'n"* !epi(adian dalam (epa!aian* adat istiadat
* !esenian !ehidupan m'al susila dan lain)lain %an" mempun%ai +ii %an"
jelas.
Dalam UU N'm' ;9 Tahun 9==> dise(ut!an pen"etian desa se(a"ai
!esatuan mas%aa!at hu!um %an" memili!i (atas ,ila%ah* %an"
(e,enan" untu! men"atu dan men"uus !epentin"an mas%aa!at
setempat* (edasa!an asal)usul dan adat istiadat setempat %an" dia!ui
dan dih'mati dalam s%stem pemeintahan Ne"aa Kesatuan Repu(li!
Ind'nesia.
Dai de$enisi tese(ut* se(etuln%a desa meupa!an (a"ian 0ital (a"i
!e(eadaan (an"sa Ind'nesia. ?ital !aena desa meupa!an satuan
te!e+il dai (an"sa ini %an" menunju!!an !ea"aman Ind'nesia. Selama
ini te(u!ti !ea"aman tese(ut telah menjadi !e!uatan pen%'!'n" (a"i
te"a! dan e!sisn%a (an"sa. Den"an demi!ian pen"uatan desa menjadi
hal %an" ta! (isa dita,a dan ta! (isa dipisah!an dai pem(an"unan
(an"sa ini se+aa men%eluuh.
#eman" hampi semua !e(ija!an pemeintah %an" (e!enaan den"an
pem(an"unan desa men"edepan!an sedeet tujuan mulia* sepeti
men"entas!an a!%at mis!in* men"u(ah ,ajah $isi! desa* menin"!at!an
pendapatan dan taa$ hidup mas%aa!at* mem(ei!an la%anan s'+ial desa*
hin""a mempeda%a!an mas%aa!at dan mem(uat pemeintahan desa
le(ih m'den. Sa%an"n%a sedeet tujuan tese(ut mande! diatas !etas.
Kaena pada !en%ataann%a desa se!eda dijadi!an '(%e! pem(an"unan*
%an" !euntun"ann%a die"u! 'leh a+t' %an" mela!sana!an
pem(an"unan di desa tese(ut 5 (isa elite !a(upaten* p'0insi* (ah!an
pusat.
>
Di desa* pem(an"unan $isi! menjadi indi+at' !e(ehasilan
pem(an"unan. Kaena itu* P'"am Pen"em(an"an Ke+amatan .PPK/
%an" ada seja! tahun 9=== dan se+aa te'itis mem(ei !esempatan pada
desa untu! menentu!an aah pem(an"unan den"an men""una!an dana
PPK* 'ientasi pen""unaan danan%apun le(ih untu! pem(an"unan $isi!.
Bah!an* di Sumenep .#adua/* !aena !uatn%a pean !epala desa .disana
dise(ut !le(un/ dalam men"aah!an dana PPK untu! pem(an"unan $isi!
semata* istilah PPK sein" dipeleset!an menjadi p'%e! paa !le(un.
#en%ima! ealitas diatas* meman" (ena (ah,a %an" selama ini tejadi
sesun""uhn%a adalah -Pem(an"unan di desa7 dan (u!an pem(an"unan
untu!* dai dan 'leh desa. Desa adalah unsu (a"i te"a! dan e!sisn%a
se(uah (an"sa .nati'n/ (enama Ind'nesia.
Kalaupun deap pem(an"unan meupa!an se(uah p'"am %an"
diteap!an sampai !edesa)desa* alan"!ah (ai!n%a ji!a meneap!an
!'nsep 57#em(an"un desa* menum(uh!an !'ta7. K'nsep ini* mes!i
sudah sein" dil'nta!an 'leh (an%a! !alan"an*
tetapi (elum dituan"!an !e dalam (u!u %an" !husus dan len"!ap. Inilah
tantan"an %an" haus se"ea dija,a(.
." &ii)+ii #as%aa!at desa .!aa!teisti!/
Dalam (u!u S'si'l'"i !aan"an Ruman Sumadila"a se'an" ahli
S'si'l'"i -Tal+'t Pas'ns7 men""am(a!an mas%aa!at desa se(a"ai
mas%aa!at tadisi'nal (Gemeinschaft) %an" me(n"enal +ii)+ii se(a"ai
(ei!ut 5
a. Afektifitas ada hu(un"ann%a den"an peasaan !asih sa%an"* +inta *
!esetiaan dan !emesaan. Pe,ujudann%a dalam si!ap dan pe(uatan
t'l'n" men'l'n"* men%ata!an simpati tehadap musi(ah %an" dideita
'an" lain dan men'l'n"n%a tanpa pamih.
." Orientasi kolektif si$at ini meupa!an !'nse!uensi dai
A$e!ti$itas* %aitu mee!a mementin"!an !e(esamaan * tida! su!a
.
Kompas, Minggu 12 November 2006 (Jangan bunuh desa kami) oleh Marwanto
men'nj'l!an dii* tida! su!a a!an 'an" %an" (e(eda pendapat*
intin%a semua haus mempelihat!an !esea"aman pesamaan.
/" Partikularisme pada dasan%a adalah semua hal %an" ada
hu(un"ann%a den"an !e(ela!uan !husus untu! suatu tempat atau
daeah tetentu. Peasaan su(%e!ti$* peasaan !e(esamaan
sesun""uhn%a %an" han%a (ela!u untu! !el'mp'! tetentu saja.
.la,ann%a Uni0esalisme/
d" Askripsi %aitu (ehu(un"an den"an mutu atau si$at !husus
%an" tida! dipe'leh (edasa!an suatu usaha %an" tida! disen"aja*
tetapi meupa!an suatu !eadaan %an" sudah meupa!an !e(iasaan
atau !etuunan..la,an%a pestasi/.
e" eka!aran .diffuseness). Sesuatu %an" tida! jelas teutama
dalam hu(un"an antaa pi(adi tanpa !ete"asan %an" din%ata!an
e!splisit. #as%aa!at desa men""una!an (ahasa tida! lan"sun"*
untu! menunju!!an sesuatu. Dai uaian tese(ut .pendapat Tal+'tt
Pas'n/ dapat telihat pada desa)desa %an" masih muni
mas%aa!atn%a tanpa pen"auh dai lua.
<
0" Mas*ara'at Per',taan
a. Pen"etian K'ta
Sepeti haln%a desa* !'ta ju"a mempun%ai pen"etian %an" (ema+am)
ma+am sepeti pendapat (e(eapa ahli (ei!ut ini.
i. 3ith
K'ta adalah suatu pemilihan %an" +u!up (esa* padat dan pemanen*
dihuni 'leh 'an")'an" %an" hete'"en !edudu!an s'sialn%a.
ii. #a@ 3e(e
K'ta menuutn%a* apa(ila pen"huni setempatn%a dapat memenuhi
se(a"ian (esa !e(utuhan e!'n'min%a dipasa l'!al.
3
*silgi + *M, )--., hal. ('
iii. D,i"th Sandes'n
K'ta ialah tempat %an" (ependudu! sepuluh i(u 'an" atau le(ih.
Dai (e(eapa pendapat se+aa umum dapat di!ata!an mempun%ani +ii)
+ii mendasa %an" sama. Pen"etian !'ta dapat di!ena!an pada daeah
atau lin"!un"an !'munitas tetentu den"an tin"!atan dalam stu!tu
pemeintahan.
#enuut !'nsep S'si'l'"i! se(a"ian Aa!ata dapat dise(ut K'ta*
B
!aena
meman" "a%a hidupn%a %an" +endeun" (esi$at indi0idualisti!. #ailah
se!aan" !ita meminjam la"i te'i Tal+'tt Pas'ns men"enai tipe
mas%aa!at !'ta %an" diantaan%a mempun%ai +ii)+ii 5
a/. Netal A$e!ti$
#as%aa!at K'ta mempelihat!an si$at %an" le(ih mementin"!at
Rasi'nalitas dan si$at asi'nal ini eat hu(un"ann%a den"an !'nsep
Gesells+ha$t atau Ass'+iati'n. #ee!a tida! mau men+ampuadu!an
hal)hal %an" (esi$at em'si'nal atau %an" men%an"!ut peasaan
pada umumn%a den"an hal)hal %an" (esi$at asi'nal* itulah
se(a(n%a tipe mas%aa!at itu dise(ut netal dalam peasaann%a.
(/. Cientasi Dii
#anusia den"an !e!uatann%a sendii haus dapat mempetahan!an
diin%a sendii* pada umumn%a di!'ta tetan""a itu (u!an 'an" %an"
mempun%ai hu(un"an !e!elua"aan den"an !ita 'leh !aena itu
setiap 'an" di!'ta te(iasa hidup tanpa men""antun"!an dii pada
'an" lain* mee!a +endeun" untu! indi0idualisti!.
+/. Uni0esalisme
Behu(un"an den"an semua hal %an" (ela!u umum* 'leh !aena itu
pemi!ian asi'nal meupa!an dasa %an" san"at pentin" untu!
Uni0esalisme.
/
H..E K'sim* STBA :apai Bandun"* 2DDB* Hal. DE
d/. Pestasi
#utu atau pestasi sese'an" a!an dapat men%e(a(!an 'an" itu
diteima (edasa!an !epandaian atau !eahlian %an" dimili!in%a.
e/. Hete'"enitas
#as%aa!at !'ta le(ih mempelihat!an si$at Hete'"en* atin%a tedii
dai le(ih (an%a! !'mp'nen dalam susunan pendudu!n%a.
(. &ii)+ii mas%aa!at Pe!'taan
Ada (e(eapa +ii %an" men'nj'l pada mas%aa!at pe!'taan* %aitu 5
i. Kehidupan !ea"amaann%a (e!uan"* !adan"!ala
tida! telalu dipi!i!an !aena meman" !ehidupan %an" +endeun"
!eaah !eduniaan saja.
ii. Can" !'ta pada umumn%a dapat men"uus
diin%a sendii tanpa haus (edantun" pada 'an" lain
.Indi0idualisme/.
iii. Pem(a"ian !eja diantaa ,a"a),a"a !'ta ju"a
le(ih te"as dan mempun%ai (atas)(atas %an" n%ata.
i0. Kemun"!inan)!emun"!inan untu! mendapat!an
pe!ejaan ju"a le(ih (an%a! dipe'leh ,a"a !'ta.
0. Aalan !ehidupan %an" +epat di!'ta)!'ta*
men"a!i(at!an pentin"n%a $a!t' ,a!tu (a"i ,a"a !'ta* sehin""a
pem(a"ian ,a!tu %an" teliti san"at pentin"* intu! dapat men"eja
!e(utuhan)!e(utuhan se'an" indi0idu.
0i. Peu(ahan)peu(ahan tampa! n%ata di!'ta)!'ta*
se(a( !'ta)!'ta (iasan%a te(u!a dalam meneima pen"auh)
pen"auh dai lua.
D" Per.edaan antara desa dan ',ta
Dalam mas%aa!at m'den* sein" di(eda!an antaa mas%aa!at pedesaan
.ual +'mmunit%/ dan mas%aa!at pe!'taan .u(an +'mmunit%/. #enuut
S'e!ant' .2DD>/* pe)(edaan tese(ut se(enan%a tida! mempun%ai
hu(un"an den"an pen"etian mas%aa!at sedehana* !aena dalam
mas%aa!at m'den* (etapa pun !e+iln%a suatu desa* pasti ada pen"auh)
pen"auh dai !'ta. Pe(edaan mas%aa!at pedesaan dan mas%aa!at
pe!'taan* pada ha!e!atn%a (esi$at "adual.
Kita dapat mem(eda!an antaa mas%a)a!at desa dan mas%aa!at !'ta %an"
masin")masin" pun%a !aa!teisti! tesendii. #asin")masin" pun%a sistem
%an" mandii* den"an $un"si)$un"si s'sial* stu!tu seta p'ses)p'ses s'sial
%an" san"at (e(eda* (ah!an !adan")!adan" di!ata!an 1(ela,anan1 pula.
Pe(edaan +ii antaa !edua sistem tese(ut dapat diun"!ap!an se+aa
sin"!at menuut P'plin .2DE9/ se(a"ai (ei!ut5
Mas*ara'at Pedesaan Mas*ara'at K,ta
Peila!u h'm'"en
Peila!u %an" dilandasi 'leh
!'nsep !e!elua"aan dan
!e(esamaan
Peila!u %an" (e'ientasi pada
tadisi dan status
Is'lasi s'sial* sehin""a stati!
Kesatuan dan !eutuhan !ultual
Ban%a! itual dan nilai)nilai sa!al
Peila!u hete'"en
Peila!u %an" dilandasi 'leh !'nsep
pen"andalan dii dan !elem(a"aan
Peila
!u %an" (e'ientasi pada asi'nalitas
dan $un"si
#'(ilitas s'sial* sehin""a dinami!
Ke(auan dan di0esi$i!asi !ultual
Bi'!asi $un"si'nal dan nilai)nilai
se!ula
K'le!ti0isme
Indi0idualisme
3a"a suatu mas%aa!at pedesaan mempun%ai hu(un"an %an" le(ih eat
dan le(ih mendalam !etim(an" hu(un"an mee!a den"an ,a"a mas%aa!at
pedesaan lainn%a. Sistem !ehidupan (iasan%a (e!el'mp'! atas dasa
sistem !e!elua"aan .S'e!ant'* 2DD>/. Selanjutn%a Pudji,ati .2DF</*
menjelas!an +ii)+ii elasi s'sial %an" ada di desa itu* adalah petama)tama*
hu(un"an !e!ea(atan. Sistem !e!ea(atan dan !el'mp'! !e!ea(atan
masih meme"an" peanan pentin". Pendudu! mas%aa!at pedesaan pada
umumn%a hidup dai petanian* ,alaupun telihat adan%a tu!an" !a%u* tu!an"
"enten" dan (ata* tu!an" mem(uat "ula* a!an tetapi inti pe!ejaan pendudu!
adalah petanian. Pe!ejaan)pe!ejaan di sampin" petanian* han%a
meupa!an pe!ejaan sam(ilan saja
E
.
G'l'n"an 'an")'an" tua pada mas%aa!at pedesaan umumn%a meme"an"
peanan pentin". Can" a!an selalu meminta nasihat !epada mee!a apa(ila
ada !esulitan)!esulitan %an" dihadapi. Nimp'en' .2DD9/ men%ata!an (ah,a
di daeah pedesaan !e!uasaan)!e!uasaan pada umumn%a tepusat pada
indi0idu se'an" !i%ai* ajen"an* luah dan se(a"ain%a.
Ada (e(eapa +ii %an" dapat dipe"una!an se(a"ai petunju! untu!
mem(eda!an antaa desa dan !'ta. Den"an melihat pe(edaan
pe(edaan %an" ada mudah mudahan a!an dapat men"uan"i !esulitan
dalam menentu!an apa!ah suatu mas%aa!at dapat dise(ut se(a"i
mas%aa!at pedeasaan atau mas%aa!at pe!'taan.
&ii +ii tese(ut antaa lain 5
2/ jumlah dan !epadatan pendudu!
9/ lin"!un"an hidup
;/ mata pen+ahaian
>/ +'a! !ehidupan s'sial
</ stati$i!si s'sial
(
Rr. Tjahjani Busono, MS Barliana, dan Johar Maknun, Perubahan Sosial di Desa Asal
Migran Tenaga Kerja Wanita, Hal. !"
B/ m'(ilitas s'sial
E/ p'la intea!si s'sial
F/ s'lidaitas s'sial
D/ !edudu!an dalam hiea!i sistem administasi nasi'nal
E" H&.&n(an Desa1',ta2 %&.&n(an pedesaan1per',taan"
#as%aa!at pedesaan dan pe!'taan (u!anlah dua !'m'nitas %an"
tepisah sama se!ali satu sama lain. Bah!an dalam !eadaan %an" ,aja
diantaa !eduan%a tedapat hu(un"an %an" eat. Besi$at !ete"antun"an*
!aena diantaa mee!a salin" mem(utuh!an. K'ta te"antun" pada
dalam memenuhi !e(utuhan ,a"an%a a!an (ahan (ahan pan"an sepeti
(eas sa%u ma%u * da"in" dan i!an. Desa ju"a meupa!an sum(e
tena"a !asa (a"i (a"i jenis jenis pe!ejaan tetentu di!'ta. #isaln%a saja
(uuh (an"unan dalam p'%e! p'%e! peumahan. P'%e! pem(an"unan
atau pe(ai!an jalan a%a atau jem(atan dan tu!an" (e+a!. #ee!a ini
(iasan%a adalah pe!eja pe!eja musiman. Pada saat musim tanam
mee!a* si(u! (e!eja di sa,ah. Bila pe!ejaan di(idan" petanian mulai
men%uut* sementaa menun""u masa panen mee!a meantau !e !'ta
tede!at untu! mela!u!an pe!ejaan apa saja %an" tesedia.
-Inte$a+e7* dapat diati!an adan%a !a,asan pe!'taan %an" tumpan")
tindih den"an !a,asan pedesaan* nampa!n%a pes'alan tese(ut
sedehana* (u!an!ah telah ada alat tansp'tasi* pela%anan !esehatan*
$asilitas pendidi!an* pasa* dan umah ma!an dan lain se(a"ain%a* %an"
mempetemu!an !e(utuhan seta si$at !edesaan dan !e!'taan.
Hu(un"an !'ta)desa +endeun" tejadi se+aa alami %aitu %an" !uat
a!an menan"* !aena itu dalam hu(un"an desa)!'ta* ma!in (esa suatu
!'ta ma!in (epen"auh dan ma!in menentu!an !ehidupan pedesaan.
Se+aa te'isti!* !'ta meu(ah atau palin" mempen"auhi desa melalui
(e(eapa +aa* sepeti5 .i/ "kspansi !'ta !e desa* atau ('leh di(ilan"
peluasan !a,asan pe!'taan den"an meu(ah atau men"am(il !a,asan
pedesaan. Ini tejadi di semua !a,asan pe!'taan den"an (esaan dan
!e+epatan %an" (eane!a a"amG .ii/ #n$asi kota * pem(an"unan !'ta (au
sepeti misaln%a Batam dan (an%a! !'ta (au se!ita Aa!ata meu(ah
pedesaan menjadi pe!'taan. Si$at !edesaan len%ap atau hilan" dan
sepenuhn%a di"anti den"an pe!'taanG .iii/ Penetrasi kota ke desa%
masu!n%a p'du!* pila!u dan nilai !e!'taan !e desa. P'ses ini %an"
sesun""uhn%a (an%a! tejadiG .i0/ ko&operasi kota&desa* pada umumn%a
(eupa pen"an"!atan p'du! %an" (esi$at !edesaan !e !'ta. Dai
!eempat hu(un"an desa)!'ta tese(ut !esemuan%a dipa!asai piha! dan
'an" !'ta. P'ses se(ali!n%a hampi tida! penah tejadi* 'leh !aena
itulah (e(a"ai pemasalahan dan "a"asan %an" di!em(an"!an pada
umumn%a di!ait!an dalam !ehidupan dunia %an" meman" a!an
men"!'ta.
Salah satu (entu! hu(un"an antaa !'ta dan desa adalah 5
a/. U(anisasi dan U(anisme
Den"an adan%a hu(un"an #as%aa!at Desa dan K'ta %an" salin"
!ete"antun"an dan salin" mem(utuh!an tese(ut ma!a tim(ulah
masalah (au %a!ni G Ur.anisasi %aitu suatu p'ses (epindahn%a
pendudu! dai desa !e !'ta atau dapat pula di!ata!an (ah,a u(anisasi
meupa!an p'ses tejadin%a mas%aa!at pe!'taan. .s'e!ant'*2DBD529; /.
F
(/ Se(a()se(a( U(anisasi
2./ Fa!t')$a!t' %an" mend''n" pendudu! desa untu!
menin""al!an daeah !ediamann%a (Push factors)
9./ Fa!t')$a!t' %an" ada di!'ta %an" menai! pendudu! desa
untu! pindah dan menetap di!'ta (pull factors)
Hal 8 hal %an" temasu! push factor antaa lain 5
a. Betam(ahn%a pendudu! sehin""a tida! seim(an"
den"an pesediaan lahan petanian*
(. Tedesa!n%a !eajinan umah di desa 'leh p'du!
industi m'den.
0
H.E K'sim* STBA :apai Bandun"* 2DDB* Hal. DD
+. Pendudu! desa* teutama !aum muda* measa
tete!an 'leh 'leh adat istiadat %an" !etat sehin""a men"a!i(at!an
suatu +aa hidup %an" m'n't'n.
d. Didesa tida! (an%a! !esempatan untu!
menam(ah ilmu pen"etahuan.
e. Ke"a"alan panen %an" dise(a(!an 'leh (e(a"ai
hal* sepeti (anji* sean"an hama* !emaau panjan"* ds(.
Sehin""a mema!sa pendudu! desa untu! men+ai pen"hidupan
lain di!'ta.
Hal 8 hal %an" temasu! pull factor antaa lain 5
a. Pendudu! desa !e(an%a!an (ean""apan (ah,a
di!'ta (an%a! pe!ejaan dan le(ih mudah untu! mendapat!an
pen"hasilan
(. Di!'ta le(ih (an%a! !esempatan untu!
men"em(an"!an usaha !eajinan umah menjadi industi !eajinan.
+. Pendidi!an teutama pendidi!an lanjutan* le(ih
(an%a! di!'ta dan le(ih mudah didapat.
d. K'ta dian""ap mempun%ai tin"!at !e(uda%aan
%an" le(ih tin""i dan meupa!an tempat pe"aulan den"an se"ala
ma+am !ultu manusian%a.
e. K'ta mem(ei !esempatan untu! men"hinda!an
dii dai !'nt'l s'sial %an" !etat atau untu! men"an"!at dii dai
p'sisi s'sial %an" endah . S'e!anti* 2DBD 5 29>)29< /.
!A! III
PENUTUP
A" Kesi$p&#an
#anusia menjalani !ehidupan didunia ini tida!lah (isa han%a
men"andal!an diin%a sendii dalam atian (utuh (antuan dan pet'l'n"an
'an" lain * ma!a dai itu manusia dise(ut ma!hlu! s'sial* sesuai den"an
Fiman Allah S3T %an" atin%a 5 - Wahai manusia! Sungguh Kami telah
menciptakan kamu dari seorang laki-laki dan seorang perempuan,
kemudian Kami jadikan kamu berbangsa-bangsa dan bersuku-suku agar
kamu saling mengenal ( bersosialisasi !....7 .Al&'u(urat )*+ ). Cleh !aena
itu !ehidupan (emas%aa!at henda!lah menjadi se(uah pend''n" atau
sum(e !e!uatan untu! men+apai +ita)+ita !ehidupan %an" ham'nis* (ai! itu
!ehidupan didesa maupun dipe!'taan. Tentun%a itulah haapan !ita
(esama* tetapi $en'mena apa %an" !ita sa!si!an se!aan" ini* jauh se!ali
dai haapan dan tujuan pem(an"unan Nasi'nal ne"aa ini* !esenjan"an
S'sial* %an" !a%a ma!in Ka%a dan %an" #is!in tam(ah melaat * mutu
pendidi!an %an" masih endah* 'an" mudah se!ali mem(unuh saudaan%a
.de!adensi m'al / han%a !aena hal sepele saja* dan masih (an%a! la"i
$en'mena !ehidupan tese(ut diatas %an" !ita asa!an (esama* mun"!in
ju"a $en'mena itu ada pada lin"!un"an dimana !ita tin""al.
Sehu(un"an den"an itu* (aan"!ali !ita (epasan"!a atau men"ia
$en'mena)$en'mena %an" tejadi diatas han%a tejadi di!'ta saja* ten%ata
p'(lem %an" tida! jauh (eda ada didesa* %an" !ita san"!a adalah tempat
%an" aman* tenan" dan (ea!hla! .manusia,i/* ten%ata telah tesusupi 'leh
!ehidupan !'ta %an" se(a ('leh dan (e(as itu disatu piha! masalah
u(anisasi menjadi masalah seius (a"i !'ta dan desa* !aena mas%aa!at
desa %an" (eu(anisasi !e !'ta menjadi mas%aa!at majinal dan (a"i desa
pen"auh u(anisasi menjadi!an sum(e da%a manusia %an" p'du!ti$ di
desa menjadi (e!uan" %an" mem(uat se(uah desa ta! maju (ah!an
+endeun" tetin""al.
!" Saran 1 saran
Pem(an"unan 3ila%ah pe!'taan sehausn%a (e(andin" luus den"an
pen"em(an"an ,ila%ah desa %an" (epen"auh (esa tehadap
pem(an"unan !'ta. #asalah %an" tejadi di !'ta tida! telepas !aena
adan%a p'(lem masalah %an" tejadi di desa* !uan"n%a sum(e da%a
manusia %an" p'du!ti$ a!i(at u(anisasi menjadi masalah %an" p'!'! untu!
diselesai!an dan paadi"ma %an" sempit (ah,a den"an men"adu nasi(
di!'ta ma!a !ehidupan menjadi (aha"ia dan sejahtea menjadi masalah
seius. P'(lem itu tida! a!an menjadi masalah seius apa(ila pemeintah
le(ih $'!us tehadap pe!em(an"an dan pem(an"unan desa tetin""al
den"an mem(u!a lapan"an pe!ejaan dipedesaan se!ali"us men"alin%a
in0estasi dai !'ta dan ju"a meneap!an desentalisasi 't'n'mi daeah %an"
mem(ei!an !eleluasaan !epada seluuh daeah untu! men"em(an"!an
p'tensin%a menjadi le(ih (ai!* sehin""a !'ta dan desa salin" mendu!un"
dalam se"ala aspe! !ehidupan.
DAFTAR PUSTAKA
1hmadi, 1bu, Drs. &''+. lmu !osial "asar. %akarta4 5ineke 6ipta.
!sim, ", E. )--/. 7andung4 *eklah Tinggi 7ahasa 1sing Yapari
Marwant, )& 89ember &''/. Jangan bunuh desa kami# %akarta4!mpas
:::::::, )--.. !osiologi $ !M%. %akarta4 Yudistira