SAINS, TEKNOLOGI DAN MASYARAKAT

ISU 1: REKA BENTUK, INOVASI DAN REKA CIPTA

Bertindak

seperti

penyerap

gegaran

antara

bangunan dan asas untuk melindungi bangunan

A) KESTABILAN STRUKTUR

1. Bentuk2 asas

sederhana.
Biasanya galas yang diperbuat daripada lapisan
alternatif keluli dan bahan elastik seperti getah

sfera

kon

silinder

kubus

piramid

kuboid

sintetik.
Menyerap sebahagian gerakan sisi yang akan
merosakkan bangunan

2.

Dinding

Menggunakan dinding kayu dan bata

hemisfera

Untuk mengatasi adanya gaya horizontal akibat

gempa, di pasang pengikat silang sebagai pengaku

2. Sesuatu struktur dikatakan stabil jika struktur itu tidak mudah

pada dinding

rebah dan tumbang apabila ditolak/digerakkn

3. Faktor yang mempengaruhi kekuatan kestabilan:

jenis bahan
keluli

: paling kuat

batu

: kuat

kayu

: tidak kuat

3.

Bumbung

4.

Bahan ringan

5.

Steel / Konkrit Bertetulang

jarum.

luas tapak struktur

ketinggian struktur

B) REKA BENTUK STRUKTUR YANG STABIL DAN DAPAT

MENHAN KEADAAN BUMI YANG MENCABAR

Gentian adalah kira-kira satu inci panjang dan lebar

Tulang yg menyambung dinding

Retak tidak berlaku kerana gentian memegang
mereka bersama-sama

1. Penahan beban seismik

Lebih ringan bangunan, kurang beban.

disusun secara simetri

elemen penahan sebaiknya disebar secara simetri

6.

Dinding ricih

& teratur mengahadap 2 dasar bangunan

Diperbuat daripada konkrit bertetulang (konkrit

contohnya : kerangka struktur, konkrit & besi

dengan rod keluli atau bar yang tertanam di

2. Tembok & kerangka

dipasang di batas pinggir bangunan

Jangan letakkn semua elemen tersebut di satu
pusat pada satu lokasi --> kilasan --> runtuh

dalamnya)

menahan daya goyang.

Membantu mengukuhkan struktur dan membantu

Dinding juga boleh diperkukuhkan dengan rasuk

keluli pepenjuru dalam teknik yang dipanggil

3. Rumah tahan gempa

1.

Dasar

tapak menggunakan sistem base batu kali menerus

setiap 0.5 meter.

base dengan sloof

dimana hubungan antara sloof dengan base adalah

Hal ini dimaksudkan supaya ada keterikatan antara

Apabila terjadinya gempa, ikatan antara base

dengan sloof tidak terjejas.

merentas perembatan.

ISU 2: PEMULIHARAAN

iii) pemuliharaan habitat

memelihara habitat air tawar untuk hidupan liar tempatan

Pemuliharaan

Usaha-usaha untuk

melestarikan bekalan

dan unggas air yang berhijrah, serta mengurangkan

sumber alam yang telah diteroka menerusi usaha-usaha

keperluan

memelihara dan membaik pulih sumber setelah digunakan.

infrastruktur lencongan air yang lain

A) PEMULIHARAAN AIR
1.

6.

Definisi pencemaran air - Sebarang perubahan sama ada

untuk

membina

empangan

baru

dan

Teknologi pemuliharaan air

1.

Proses NEWater

secara langsung atau tidak langsung kepada sifat-sifat

- Merupakan proses rawatan semula air yang telah

fizik, kimia, biologi atau aras-aras radiasi mana-mana

diamalkan di negara Singapura akibat

bahagian

yang terhad.

alam

sekeliling

dengan

melepaskan,

bekalan air

mengeluarkan atau meletakkan bahan juga sisa buangan

- NEWater bermaksud air sisa kumbahan yang telah

hingga menjejaskan kegunaan-kegunaan berfaedah, yang

dirawat.

menimbulkan sesuatu keadaan berbahaya atau mungkin

- Terdapat tiga proses utama yang digunakan untuk

berbahaya kepada kesihatan, keselamatan atau kebajikan

menghasilkan Newater

awam atau organisma-organisma lain seperti tumbuhan

(i) Penurasan mikro (Microfiltration)

dan haiwan.

(ii) Osmosis Songsang (Reverse Osmosis)

(iii) Teknologi Sinaran Ultra-violet Penyahjangkitan

2.

(Ultraviolet light disinfection technologies).

Punca pencemaran air

Pembuangan Sampah-sarap
2.

Pembuangan Sisa daripada kilang

Proses Rawatan Air

- Intake (pengambilan) : Untuk proses ini, pam

Penerokaan

diperlukan untuk mengepam air masuk ke pusat

3.

Definisi

pemuliharaan

air

merujuk

kepada

rawatan. Air diperolehi daripada sungai, tasik, laut dll.

mengurangkan penggunaan air dan kitar semula air sisa

- Aeration (Pengudaraan) : Proses ini bertujuan untuk

untuk

menyingkirkan bahan-bahan organik dengan memberi

tujuan

yang

berbeza

seperti

pengairan

pembersihan, manifacturing dan pertanian.

aliran udara kepada air tersebut. Hidupan-hidupan

organik yang terkandung di dalam air tersebut akan

4.

Definisi kecekapan air - pencapaian fungsi, tugas, proses,

mula

mengalami

atau hasil dengan jumlah minimum air dilaksanakan, atau

menerima oksigen.

penunjuk hubungan antara jumlah air yang diperlukan

- Coagulation (Kogulasi) : Proses ini bertujuan untuk

untuk tujuan tertentu dan jumlah air yang digunakan,

mengumpul

menduduki atau diserahkan.

adalah melalui penambahan bahan kimia yang

berfungsi

5.

proses

penguraian

bahan-bahan

untuk

memberi

terampai.
daya

apabila

Prosesnya

tarikan

kepada

Matlamat

partikel-partikel terampai tersebut.

i) kemapanan

Untuk memastikan ketersediaan generasi akan datang,

kesinambungan

pengeluaran air tawar dari sebuah ekosistem tidak boleh

Tujuannya adalah untukmembenarkan floc terbentuk.

melebihi kadar penggantian semula jadi.

Floc adalah keadaan di mana partikel-partikel itu

Flocculation

(Flokulasi)
daripada

Proses

proses

ini

adalah

sebelum

ini.

membentuk kumpulan yang lebih besar dan berat.

ii) pemuliharaan tenaga

- Sedimentation (Pemendapan) : Proses ini bertujuan

Mengepam air, penghantaran, dan kemudahan rawatan

untuk memendapkan partikel-partikel berat yang

air sisa menggunakan sejumlah besar tenaga

terhasil daripada 2 proses sebelum ini. Partikel-

Contoh - California 15% dikhaskan oleh pengurusan air

partikel itu kemudiannya boleh dibuang daripada air

tersebut.

- Filtration (Penapisan) : Tujuannya adalah untuk

- Tangki simpanan air hujan boleh membahayakan

menapis bahan-bahan yang tidak boleh dibuang

kanak-kanak yang bermain di sekelilingnya.

melalui proses sebelum ini. Bahan-bahan yang

- Sistem penuaian air hujan memerlukan penjagaan

terlepas akan ditapis dan dibuang di proses ini.

dan pemeliharaan selepas dipasang iaitu ia mungkin

- Chlorination (Penklorinan) : Proses membunuh

tidak sesuai untuk semua pemilik rumah.

kuman-kuman yang terdapat di dalam air tersebut

- kualiti air yang rendah kerana ia tidak mempunyai

dengan menambah klorin di dalamnya. Tetapi bukan

sistem penapisan atau penurasan air yang sistematik

semua kuman dapat dibunuh, dan disebabkan itu kita

perlu untuk memasak air sebelum dibunuh kerana

7.

bakteria-bakteria dapat dibunuh apabila suhu air

mencapai tahap yang tertentu seperti 100 darjah
celcius.
3.

Sistem Penuaian Air Hujan (SPAH)

(SPAH)

adalah

salah

satu

daripada

"Best

Management Practice (BMP)" yang diamalkan di

Baiki paip yang bocor. Jika dibiarkan kita akan

membazir sehingga 90 liter air sehari.

Kita boleh menjimatkan hampir lima liter air seminit.

kadar penggunaan air peralatan tersebut.

Tutup paip air sewaktu memberus gigi atau bercukur.

Sebelum membeli peralatan air, kita perlu memeriksa

Gunakan pancuran air daripada mencedok air dari

takungan.

Sistem ini adalah bertujuan untuk melambatkan aliran

daripada jumlah air yang digunakan.

air larian permukaan.

Kita

boleh

menjimatkan

dua

pertiga

Kumpul air hujan untuk menyiram bunga. 1000 liter

Kawasan tadahan bagi sistem ini adalah keluasan

air sejam akan digunakan sekiranya kita memakai air

bumbung bangunan.

pancutan untuk tujuan yang sama.

kenderaan.

Bekalan air ini digunakan untuk mencuci kereta,

menyiram tanaman, menyimbah tandas dll.
SPAH yang ringkas hanya menggunakan tong kecil
sahaja untuk menyimpan air hujan.
Sistem ini mempunyai dua fungsi utama:
Melambatkan aliran air permukaan dengan
menahan seketika air hujan.
(ii) Penuaian Air Hujan.
Bertindak

sebagai

tangki

yang

berfungsisebagai bekalan air hujan.

Kebaikan
- Dapat menjimatkan penggunaan air bersih kira-kira
30% daripada penggunaan air bersih.
- mengurangkan bil-bil air
- melambatkan air larian permukaan
- mengatasi masalah bekalan air di kawasankawasan pendalaman.
- Kurangkan hakisan tanah atau banjir kilat.
- Mudah kerana dilakukan secara persendirian

Malaysia.

(i) On Site Detention

Cara penjimatan air

Keburukan
- Bekalan terhad.
- Mengurangkan pendapatan sistem air awam.

8.

Gunakan air di dalam baldi untuk membersihkan

Gunakan penyiram ketika menyiram pokok bunga.

berkumur.

Gunakan air di dalam gelas ketika memberus gigi dan

Gunakan tadahan air hujan untuk kegunaan harian.

basuh.

Pastikan pakaian penuh ketika menggunakan mesin

Gunakan bekas ketika membersihkan sayur-sayuran

Akibat tidak memulihara air

Putus bekalan air

Penyakit
Kemusnahan habitat haiwan
Kehilangan tenaga
Hilang punca makanan
Sistem air bawah tanah tercemar

B) PEMULIHARAAN TANAH

getah dan kelapa sawit. Kaedah ini adalah bertujuan

untuk mengurangkan kejadian hakisan tanih dan

1.

Definisi pemuliharaan tanah - adalah satu set strategi

mengekalkan kesuburan tanih.

pengurusan untuk pencegahan tanah menjadi terhakis

dari

permukaan

bumi,

menjadi

kimia

diubah

oleh

ii.

Penggunaan baja organik

berlebihan, pengasidan, beralkali atau pencemaran kimia

Petani-petani digalakkan supaya menggunakan baja

lain.

organik atau baja asli daripada najis haiwan dan sisa

tanaman untuk menggantikan penggunaan baja

2.

Aktiviti pembangunan di tanah tinggi

kimia.

pertanian

Selain menambahkan kesuburan tanah, baja organik

pelancongan

adalah lebih murah, tidak perlu diproses, dan tidak

pembalakan

mencemarkan alam sekitar.

pembinaan lebuh raya

Contohnya,

pembinaan golf/resort

menggunakan guano, iaitu campuran najis burung

peladang

lada

hitam

di

Sarawak

dan kelawar sebagai baja.

3.

Definisi

pencemaran

tanah

Pencemaran

tanah

bermaksud perbuatan atau bencana semula jadi yang

iii.

Kaedah biologi

berlaku kepada sesuatu kawasan sehingga kawasan

Peladang kelapa sawit di negara kita menggunakan

tersebut telah bertukar warna, tidak subur atau berlakunya

kaedah biologi untuk mengawal makhluk perosak.

hakisan.

Kaedah biologi ini dapat mengurangkan penggunaan

Ia boleh di bahagikan kepada dua jenis iaitu dalam

racun serangga dan racun rumpai yang akan

bentuk cecair atau pepejal. Kebanyakan bahan

mencemarkan alam sekitar.

pencemar ini adalah terdiri daripada organik atau

Contohnya, di ladang kelapa sawit, ular, burung

kimia.

hantu,

Tahap pecemaran adalah serius apabila sesuatu

menangkap

kawasan tanah telah bertukar warna , tidak subur

merosakkan buah kelapa sawit.

dan

burung
tikus,

helang
burung,

digunakan
dan

tupai

untuk
yang

serta tumbuh-tumbuhan dikawasan tersebut menjadi

iv.

layu.
Kebanyakkan

tanah

yang

tercemar

Kerajaan

adalah

menggalakkan

Sebagai contoh ialah perlombongan, penebangan

mengubah

hutan yang memyebabkan aliran tanah dari darat ke

pertanian tetap.

laut, pembuangan sampah-sarap, sisa toksik dan

Langkah

kumbahan yang tidak terkawal,dan tumpahan minyak

kemusnahan kawasan hutan yang berharga dan

dan pembuangan sisa nuklear ke dalam laut.

mengurangkan hakisan tanih

cara
ini

pertanian

tradisional

yang

v.

mengamalkan

petani-petani

disebabkan oleh aktiviti-aktiviti manusia itu sendiri.

4. Kesan tidak memulihara tanah

Pertanian tetap

penanaman
bertujuan

pindah

supaya

mereka

kepada

untuk

mengelakkan

Melandaikan cerun dan membuat tarahan

perubahan iklim

Pembinaan jalan raya dan lebuh raya di kawasan

pencemaran air

cerun curam kini dilakukan dengan lebih terancang

cerun tidak stabil

kemusnahan hutan
hakisan dan pemendapan

Kawasan cerun bukit yang curam akan dilandaikan

untuk mengurangkan hakisan tanih dan kejadian
tanah runtuh.

5. Langkah pemuliharaan tanah

i.

untuk mengurangkan kesan terhadap alam sekitar.

Tanaman tutup bumi seperti tanaman kekacang dan

rumput ditanam di lereng bukit antara barisan-barisan

Kawasan tebing curam kaki bukit pula akan ditarah

untuk mengurangkan kecerunan jalan raya yang
dibina melalui kawasan tanah tinggi.

vi.

Pembinaan tembok konkrit dan longkang konkrit

ii.

Pembekal makanan

Tembok konkrit dibina di kawasan cerun bukit yang

Pembekal makanan kepada haiwan sepanjang tahun. Di

telah ditarah untuk mengurangkan hakisan tanih.

hutan hujan tropika sentiasa terdapat berbagai-bagai jenis

Aliran air di kawasan cerun yang telah ditarah pula

bunga, buah, daun dan kacang untuk dimakan oleh

diperbaiki melalui pembinaan longkang konkrit untuk

pelbagai fauna yang terdapat di dalamnya.

mengelakkan

air

bertakung

dan

seterusnya

gelongsoran tanah dapat dielakkan di kawasan

iii.

tersebut.

Pembekal ubat-ubatan

Hutan juga membekalkan herba-herba ubat yang berguna

kepada manusia dalam mengatasi pelbagai penyakit.

vii.

Kaedah Phytoremediation.

Hutan bakau memainkan peranan yang penting dalam

kaedah pemulihan tanah tercemar dengan menanam

menghasilkan

tumbuhan yang khusus di tapak tanah tercemar.

Rhizophora boleh digunakan untuk merawat keretakan

Tumbuhan bertindak dengan menyerap bahan

tulang,

bahan toksik melalui akar. Ia boleh digunakan untuk

memberhentikan pendarahan. Sementara itu pula, kulit

menyingkirkan logam berat, pestisid, pelarut organik,

pokok Tumu / Berus (Bruguiera sp.) biasanya dihancurkan

sisa bahan letupan dan minyak mentah yang

untuk mendemah bahagian luka dan cecair dari buah

mencemari tanah.

pokok Perapat (Sonneratia sp.) juga boleh digunakan

herba-herba

mengubati

ubat.

ceret-beret

Kulit
dan

dari

pokok

boleh

juga

pendarahan akibat dari buasir.

C) PEMULIHARAAN HUTAN
iv.
1.

Pembekal bahan mentah

Definisi pemuliharaan hutan - usaha yang diambil bagi

Hutan juga membekalkan pelbagai bahan mentah bagi

memulihkan kawasan hutan yang telah musnah dan

kegunaan beberapa industri desa. Contohnya, rotan

hidupan liar yang diancam kepupusan.

digunakan dalam industri perabot dan mengkuang pula

digunakan untuk menghasilkan tikar, bakul .Sementara itu,

2.

Ancaman hutan

kayu bakau digunakan sebagai arang batu dan tiang

- penebangan

sebagai bahan cerucuk dalam pembinaan. Hasil hutan

- pemusnahan

bakau seperti daun- daun nipah yang bersaiz besar dan

mudah dilentur digunakan dalam penganyaman tikar, atap

3.

Faktor

pokok digunakan sebagai arang untuk bahan api

dibersihkan untukdigunakan sebagai padang rumput

dan bakul.
v.

bagiternakan, perladangan komoditi, dan penempatan

Tempat Rekreasi
Hutan

juga

bertindak

sebagai

tempat

rekreasi.

Kebanyakan kawasan hutan kini mula dijadikan sebagai

4.

Kepentingan hutan
i.

kawasan-kawasan

Habitat flora dan fauna

rekreasi

yang

terpelihara

dan

memperolehi keuntungan yang besar. Di Malaysia,

Hutan merupakan habitat flora dan fauna. Terdapat

misalnya terdapat beberapa buah taman negara yang

pelbagai jenis hidupan liar dan burung-burung serta spesis

menjadi daya tarikan pelancong dari dalam dan luar

tumbuhan yang berharga di hutan. Contohnya, hutan

negara untuk berinteraksi dengan alam semulajadi.

hujan tropika Malaysia mempunyai 14 500 spesis dimana

6 000 spesis berpotensi menjadi sumber perhutanan.

vi.

Sumber penyelidikan

Hutan juga menjadi habitat kepada 600 spesis burung,

Hutan juga merupakan sumber penyelidikan perubatan

800 spesis tumbuh-tumbuhanan, 200 spesis binatang liar,

farmasi

210 spesis mamalia, 150 spesis katak, 140 spesis ular, 80

penyelidikan dapat dijalankan di dalam hutan bagi

spesis cicak dan sejumlah besar spesis serangga serta

mendapatkan input yang baru yang boleh digunakan

hidupan liar.

dalam kehidupan manusia.

yang

amat

bernilai.

Pelbagai

kajian

dan

vii.

Sumber Pendapatan

mengawal jumlah kehilangan air dari permukaan hutan

Hutan juga memberi sumber pendapatan kepada negara.

melalui

Melalui aktiviti pembalakan. Kayu-kayan yang terdapat di

kelembapan.

hutan

adalah

amat

bernilai

dan

digunakan

proses

sejatan

seterusnya

menstabilkan

dalam

beberapa bidang yang menguntungan. Di Malaysia, hasil

pendapatan dari aktiviti pembalakan telah meningkat

5.

Langkah pemuliharaan hutan

i. Penghutanan semula

dalam jangka masa 10 tahun.

Pokok jati dan pain ditanam di kawasan yang

telah dibalak. Pokok-pokok ini matang dan boleh

viii.

Mengurangkan pencemaran udara dan mengawal

edaran gas

ditebang dalam tempoh 10 hingga 15 tahun.

Lokasi : Grik (Perak), Jeli dan Gua Musang

Mengurangkan pencemaran udara dan mengawal edaran

(Kelantan), Sandakan dan Ranau (Sabah), Miri

gas oksigen dan karbon dioksida. Bagi tumbuhan, gas

dan Bintulu (Sarawak).

karbon dioksida adalah diperlukan sebagai alat untuk

memproses

makanannya.

Dalam

proses

membuat

ii. Ladang hutan

makanan ini tumbuhan hijau akan menyerap gas karbon

Dijalankan oleh kerajaan dan pihak swasta.

dioksida dan melepaskan gas oksigen sebagai hasil

Pokok ditanam adalah jenis yang cepat matang,

sampingan

tahan serangan penyakit dan bermutu tinggi

daripada

proses

itu.

Dengan

adanya

tumbuhan hijau maka keseimbangan kedua-kedua gas

dalam udara akan dapat dikekalkan.

seperti pain, jati dan sentang.

Lokasi : Jeli & Gua Musang (Kelantan), Kuala
Lipis , Bentong & Jerantut (Pahang), Sandakan &

ix.

Mengawal banjir, hakisan tanah dan tanah runtuh

Tambunan (Sabah), Miri (Sarawak).

Daun-daun pokok akan mengurangkan kesan titisan air ke

permukaan tanah dan akan mengurangkan kesan hakisan

iii. Pengurusan Hutan Secara Lestari

tanah. Akar-akar pokok di dalam hutan yang terdapat di

Ciri-ciri yang dititikberatkan dalam pengurusan

tanah-tanah tinggi tersebut juga akan mengikat dan

hutan secara lestari ialah

menahan sebahagian daripada air hujan itu daripada

i) mengurangkan kadar pembalakan tahunan

mengalir deras turun ke tanah rendah dan ini boleh

dengan menghadkan kuota lesen membalak

menghalang daripada tanah runtuh.

ii) Penebangan secara terpilih bagi memastikan

pokok matang sahaja ditebang

x.

Memerangkap nutrien, sedimen dan bahan-bahan

iii)

toksik

memastikan

Rawatan

Silvikultur
pokok

dilakukan
tumbuh

bagi
tanpa

Bahan-bahan organik yang kompleks sama ada dalam

penyakit.Dengan ini mutu balak bertambah baik

bentuk daun atau kayu menjadi sumber makanan penting

iv) Penanaman pokok balak dijalankan setelah

bagi serangga dan haiwan-haiwan yang hidup di hutan

kegiatan pembalakan selesai

bakau. Pokok bakau juga boleh memerangkap sedimen

dan bahan-bahan toksik. Disamping itu juga bahan-bahan
toksik seperti racun perosak dan sisa buangan domestik
serta perindustrian yang kebanyakannya terlekat kepada
sedimen yang mendap, turut terperangkap.
xi.

iv.

Penyelidikan Hutan

Pengawal iklim

dijalankan oleh FRIM dan UPM

Penyelidikan

dijalan

untuk

mencari

kaedah

pengurusan dan pemuliharaan hutan yang baik

FRIM bersama-sama pakar dari Jerman, Britain
& Jepun menghasilkan Pelan Tindakan Hutan

Ketebalan hutan yang terdapat di sesuatu kawasan

Tropika bertujuan melindungi hutan hujan tropika

mempengaruhi

dan hidupan liar.

ciri-ciri

iklim

kawasan

berkenaan.

Kawasan tropika misalnya mempunyai hutan tebal serta

terdiri

daripada

kepentingannya.

beberapa
Lapisan

lapisan
yang

yang

berlainan

berlainan
ini

dapat

Lokasi : Kepong (Selangor), Lembah Danum

(Sabah)

v.

Kitar dan Guna Semula

Kitar

dan

guna

v.
semula

merujuk

Ekonomi:

kepada

hasil

keluaran

haiwan

memberikan

pendapatan kepada negara.

pemprosesan bahan-bahan terbuang yang tidak

digunakan kepada penghasilan bentuk baru yang

boleh dimanfaatkan.

5.

Langkah pemuliharaan hidupan liar

i.

Mewujudkan

kawasan

hutan

simpanan

untuk

Tujuan kitar dan guna semula ialah:

memelihara hidupan liar. Contohnya , hutan dara ,

a)

Mengurangkan masalah pencemaran alam

hutan simpanan , dan taman negara ( T.N. Pahang;

sekitar.

T.N. Kinabalu di Sabah; T.N. Bako , T.N. Mulu dan

b)

Menjimatkan sumber alam dan mengelakkan

T.N. Niah di Sarawak )

c)

Mengurangkan jumlah bahan buangan.

pembaziran.

ii.

Memindahkan

tumbuhan

yang

diancami

kepupusan untuk ditanam di kebun khusus atau

aboretum dalam usaha pemeliharaan.

D) PEMULIHARAAN HIDUPAN LIAR

iii.

Melindungi hidupan liar di hutan paya bakau

dengan mewujudkan hutan simpanan paya bakau,

1.

Definisi pemuliharaan hidupan liar - usaha pengurusan

misalnya di Matang (Perak) dan Pulau Kukup

hidupan liar secara bijaksana supaya hidupan ini dapat

(Johor).

dikekalkan untuk generasi yang akan datang.

iv.

Mendirikan

pusat

pembiakan

haiwan

yang

terancam dengan kepupusan , seperti ikan dan

2.

Hidupan liar di malaysia yang terancam

penyu ( di pantai timur ) ,tuntung ( Perak ) dan

42 spesis mamalia

orang utan ( Sabah dan Sarawak ) .Pusat-pusat ini

34 spesis burung

akan membiakkan haiwan - haiwan tersebut untuk

14 spesis reptilia

dikembalikan kepada habitat asalnya .

14 spesis ikan

v.

Taman marin didirikan untuk melindungi hidupan

laut. Contohnya taman-taman marin di Pulau

3.

Sebab kepupusan

Redang, Pulau

perdagangan haiwan liar

Tioman,

pulau

Paya,

Pulau

Perhentian dan Pulau Tinggi

vi.

pemburuan haiwan

Mengisytiharkan hidupan yang terancam dengan

kepupusan sebagai spesies terpelihara dan tiada

4.

siapa pun dibenarkan menangkap, menembak atau

Kepentingan hidupan liar

i.

Ubat-ubatan:

Semua

ubat-ubat

tradisi

menjualnya.

dan

sebahagian besar daripada bahan kimia ubat moden

vii.

utan, siamang, kera , badak Sumatera dan harimau

diperoleh daripada haiwan. Masih terdapat banyak

spesies haiwan yang belum sempat dikaji tetapi

viii.

ii.

ix.

iii.

untuk

Mengawal

pembalakan

untuk

aktiviti

x.

Penghutanan semula, iaitu menanam semula hutan

berasal daripada tumbuhan dan haiwan

dengan anak benih baru setelah pokok balak

Keseimbangan alam sekitar: haiwan memainkan

ditebang.

peranan yang sangat penting dalam siratan makanan

xi.

Rekreasi:

Kepelbagaian

haiwan

riadah dan rekreasi manusia. Juga ia menjadi satu

daya tarikan kepada pelancong dan menyumbang

dan

pemuliharaan hidupan liar.

mengekalkan

keindahan semula jadi alam sekitar untuk aktiviti

kepada ekonomi negara.

Pendidikan: Mendidik pelajar sekolah dan orang

ramai tentang kepentingan pemeliharaan

dan keseimbangan alam

iv.

undang-undang

mengurangkan pemusnahan habitat hidupan liar.

Sumber bahan mentah: Hasil keluaran seperti kulit

haiwan , madu , rotan , damar dan sebagainya

Menguatkuasakan
melindungi hidupan liar.

mempunyai potensi untuk merawat penyakit-penyakit

seperti barah, AIDS dan sebagainya.

Antara spesies-spesies terpelihara ialah orang

xii.

Mengawal pencemaran sungai dan laut yang

memusnahkan habitat hidupan air.

ISU 3: TENAGA DALAM BIOSFERA

Tenaga yang disimpan dan mengalir dalam sesebuah

ekosistem biasanya dalam bentuk tenaga kimia atau

A) ALIRAN TENAGA

1.

Konsep biosfera

Biosfera ialah persekitaran yang dibina oleh segala

tenaga haba.

akan dibebaskan.

Tenaga kimia akan disimpan manakala tenaga haba

Tidak semua tenaga di dalam pengeluar dipindahkan

biotik (tumbuhan,haiwan,manusia) yang melakukan

ke badan pengguna primer, badan pengguna primer

proses-proses hidup tertentu

ke badan pengguna sekunder, dan badan pengguna

Proses proses yang dimaksudkan itu salah

sekunder ke badan pengguna tertier.

satunya ialah rantai makanan/siratan makanan di

Sebahagian telah hilang tenaga dalam bentuk tenaga

mana berlaku pengaliran tenaga dari Matahari

haba semasa

dengan organisma di Bumi.

pembiakan

BIOSFERA =ALAM SEKITAR bagi manusia

atau 5 sahaja dan pada setiap langkah sebahagian

Semua populasi dan persekitaran fizikal membentuk

besar daripada tenaga akan hilang sebagai haba.

satu ekosistem.

Secara teori,

Jadi, ekosistem mempunyai komponen biotik dan

proses

respirasi,

pergerakan,dan

Langkah pada rantai makanan terbatas kepada 4

Ini bermakna semakin pendek rantai makanan

pemindahan tenaga akan menjadi lebih cekap.

abiotik.

Biotik
o

Haiwan

Tumbuhan

Abiotik
o

Cahaya matahari

Tanah/Air

Ekosistem berinteraksi sebagai tempat tinggal, punca

makanan, pengguna dan pengurai.
Proses biasa yang terlibat dalam biosfera ialah
pengangkutan makanan, penyerapan, pemindahan
tenaga, transpirasi, perpeluhan, penguraian dan

B) RANTAI MAKANAN DAN SIRATAN MAKANAN

sebagainya.
1.
2.

Definisi rantai makanan - hubungan antara hidupan iaitu

benda hidup dimakan oleh benda hidup yg lain.

Aliran tenaga

Proses SATU HALA iaitu apabila tenaga yang

tersedia dalam makanan bergerak melalui suatu

2.

Definisi siratan makanan - gabungan dua atau lebih rantai

makanan dalam satu habitat

ekosistem, tenaga itu akan didegradasikan secara

perlahan-lahan kepada haba iaitu satu bentuk tenaga
yang tidak boleh digunakan.
3.

3.

Matahari merupakan punca tenaga dalam rantaian

makanan dan siratan makanan.

Pengeluar (autotrof) - mampu mensintesis makanan

sendiri berdasarkan pemerolehan tenaga daripada

Contoh satu kitaran ekosistem

RM dan SM terdiri dari

cahaya matahari.
Pengguna (hetetrof) perlu mengambil makanan yang

Tumbuh-tumbuhan yang berfungsi sebagai pengeluar

dibentuk terlebih dahulu. Boleh dibezakan mengikut

mendapat bekalan makanan secara langsung dari

jenis iaitu herbivor, karnivor dan omnivor dan pengurai.

matahari untuk memulakan proses fotosintesis.

Pengurai mikroorganisma cth bakteria kulat. Pengurai

akan

memakan

organisma

yang

mati

memecahkannya menjadi sebatian yang ringkas.

dan

4.

Contoh aliran tenaga dalam SM

Matahari bertindak sebagai pembekal utama tenaga

asas kepada semua hidupan yang terdapat dalam

tasik

hijau (keladi, teratai, lumut, alga).

Tenaga (haba) dari matahari diterima oleh tumbuhan

Tenaga kimia terhasil melalui proses fotosintesis yang

dijalankan

apabila

tumbuhan

selaku

pengeluar

membuat makanannya sendiri

Tenaga kimia yang disimpan dalam tumbuhan
pengeluar itu seterusnya akan dipindahkan pula
kepada

hidupan

zooplankton

apabila

tersebut memakan tumbuhan berkenaan.

berperanan sebagai pengguna primer.

hidupan

Pada aras ni, zooplankton (pelbagai hidupan seni)

Tenaga kimia dalam zooplankton (pengguna primer)

ini pula berpindah kepada pengguna sekunder (ikanikan kecil dan cacing) apabila haiwan berkenaan

memakan zooplankton tadi.

tumbesaran, bergerakan dan membiak.

Tenaga kimia yang dipindahkan ini digunakan untuk

Seterusnya tenaga kimia yang disimpan di dalam

pengguna

sekunder

pula

akan

dipindahkan

berpindah ke pengguna tertier (ikan-ikan yang lebih

besar) apabila ikan-ikan ini memakan ikan-ikan kecil

dan cacing/ ulat.

Dalam konteks ini, sekali lagi tenaga kimia yang
dipindahkan itu berfungsi untuk tumbesaran, bergerak

dan membiak.
Akhirnya, tenaga kimia yang terdapat di dalam
pengguna tertier akan berpindah / dialirkan kepada
pengurai yang terdiri daripada bakteria, fungi dan
protozoa

ISU 4: KEMAPANAN SUMBER

- Hanya digunakan apabila trdapat chya matahari

- Memerlukan kawasan yang luas untuk menjana

Sumber bermaksud sebarang bahan yang berguna

tenaga

dan diperlukan oleh manusia.

- Menggunakan kos yang tinggi

penduduk bumi untuk pelbagai tujuan.

tumbuhan, binatang, tanih dan mineral.

Sumber memberikan manfaat yang besar kepada

ii.

Antara sumber-sumber ialah cahaya matahari, air,

Kemapanan sumber ialah usaha untuk memantapkan

sumber supaya ianya dapat dikekalkan dan dipelihara

dengan sebaik-baiknya.

dua

diperbaharui

jenis

iaitu

dan

Kuasa angin bermaksud pertukaran tenaga angin

kepada beberapa bentuk tenaga yang berguna

tenaga kinetik kepada tenaga elektrik.

Sumber-sumber semulajadi ini boleh dibahagikan

kepada

Tenaga angin

Kuasa angin dapat memutarkan turbin daripada

Contoh: kincir angin.

Kebaikan:

sumber

yang

boleh

- Sumber tenaga bersih

yang

tidak

boleh

- Murah

sumber

diperbaharui.

A) SUMBER TENAGA YANG BOLEH DIPERHARUI

- Tidak menyebabkan pencemaran

Kelemahan:
- Perlu memilih kawasan yang sesuai untuk
tenaga angin

1.

2.

Definisi: sumber tenaga yang boleh diperbaharui boleh

- Bunyi yang kuat terhasil daripada putaran turbin

diganti secara semula jadi dalam jangka masa yang

= bunyi enjin jet

singkat. Sumber tenaga ini akan kekal selamanya

- Pembinaan kincir angin menggunakan kos yang

walaupun berterusan menggunakannya.

tinggi
iii.

Jenis:
i.

Tenaga solar

bahan organik seperti kayu, tanaman seperti

boleh

jagung dan tebu, baja, tumbuhan akuatik dan

ditukarkan menjadi bentuk tenaga yang lain

juga gas bahan buangan daripada sampah

seperti tenaga haba dan elektrik.

sarap

Digunakan untuk

menyimpan cahaya Matahari dam bentuk tenaga

- Memanaskan air digunakan di rumah,

kimia

sampai

ke

Bumi.

Tenaga

ini

dan

Biojisim

kumbahan.

Bahan

organik

boleh ditukarkan kepada

ini

beberapa

- Memanaskan ruang di dalam rumah, rumah

bentuk tenaga lain yang berguna, seperti gas

hijau dan bangunan-bangunan lain.

metana atau bahan bakar kenderaan, seperti

Tenaga suria boleh ditukarkan menjadi tenaga

etanol dan biodiesel

Bahan bahan yang berbau, seperti sampah

- Alat Voltan Foto (PV) atau sel sel suria

yang mereput, dan bahan buangan pertanian dan

- Loji Kuasa Suria

bahan buangan oleh manusia, membebaskan

Kebaikan

gas metana yang juga dikenali sebagai gas

- Tidak mencemarkan alam

bahan buangan atau biogas.

- Tidak perlu dibayar/free

Tenaga yang berasal daripada tumbuhan dan

Ialah tenaga yg menggunakan sinaran Matahari

elektrik dalam dua cara:

yang

bangunan atau kolam renang

Tenaga biomass

Kebaikan

- Boleh diperolehi selagi cahaya matahari ada

- Murah

Kelemahan

- Menggunakan barang terbuang dan tidak

Jumlah

cahaya

Matahari

yang

tiba

di

permukaan Bumi tidak tetap. Ia bergantung

kepada lokasi, hari, tahun dan keadaan cuaca.

membazir
Kelemahan

- Gas rumah hijau yang dihasilkan dengan

B)

membakar.

DIPERBAHARUI

SUMBER

TENAGA

YANG

TIDAK

BOLEH

- Pembinaan tempat untuk mengumpul, menuai

dan

menyimpan

bahan-bahan

mentah

1.

menggunakan kos yang tinggi.

Definisi : sumber yang tidak boleh diganti dalam jangka

masa yang singkat

- Mempunyai kos tambahan untuk memasang

teknologi untuk memproses dan mengitar semula
sisa buangan
iv.

Kuasa diekstrak daripada haba yang disimpan di

Terbentuk daripada pereputan haiwan dan tumbuhan

yang hidup berjuta juta tahun yang lalu
Lebih daripada berjuta - juta tahun, reputan haiwan

bumi.

dan tumbuhan ini ditutupi dengan lapisan pasir dan

Pereputan radioaktif mineral, dan dari tenaga

kelodak. Haba dan tekanan daripada lapisan ini

solar yang diserap pada permukaan untuk

membantu ia berubah bentuk kepada minyak mentah.

menjana elektrik

Perkataan petroleum bermakna minyak batuan atau

Kebaikan

minyak dari Bumi.

- Mesra alam

Jenis :
i. Petroleum

Tenaga geotermal

2.

Petroleum terdiri daripada campuran hidrokarbon

- Kos yang efektif

yang kompleks yang boleh diasingkan kepada

- Lestari

pecahan

Kelemahan

berperingkat kerana setiap pecahan mempunyai takat

- Boleh digunakan hanya di kawasan-kawasan

didih yang berlainan.

gunung berapi.

berlainan

melalui

berikut

- Terhad kepada kawasan-kawasan berhampiran

- Karbon dioksida (CO2)

sempadan plat tektonik.

- Karbon monoksida (CO)

Membebaskan

gas

rumah

hijau

yang

penyulingan

Pembakaran petroleum menghasilkan pengeluaran

- Kos menubuhkannya boleh menjadi mahal.

kaedah

- Sulfur dioksida (SO2)

terperangkap jauh di dalam bumi.

- Nitrogen oksida (NOX)

- Kompoun Organik Mudah Meruap (VOC)

v.

Tenaga hidroelektrik

- Plumbum dan pelbagai gas toksik seperti benzene,

Tenaga yang terhasil daripada air yang mengalir

dan boleh diubah menjadi tenaga elektrik.

Kebaikan

Tenaga mekanikal (kinetik) diperoleh daripada air

- Bahan bakar kapal terbang, kereta, dan lori,

yang

- Menghasilkan ubat- ubatan dan produk-produk

mengalir

memutarkan

turbin

untuk

menghasilkan tenaga elektrik.

plastik.

Kebaikan

- Menjana tenaga elektrik

- Menggunakan kos yang rendah

-

Tidak

menggunakan

bahan

Kelemahan
- CO2 merupakan gas rumah hijau dan sumber

- Tidak menghasilkan pencemaran

formaldehyde, acetaldehyde

api

untuk

kepada pemanasan global.

menghasilkan tenaga elektrik

Kelemahan

mengancam tumbuhan dan haiwan yang tinggal di

- Kos yang tinggi untuk pembinaan empangan.

dalam air, dan ia memudaratkan penyakit respiratori

- Banjir kawasan tanah yang besar bermakna

dan jantung, khususnya untuk kanak kanak dan

bahawa alam semula jadi dimusnahkan.

orang tua.

Pembinaan

empangan

besar

boleh

menyebabkan kerosakan geologi yang serius.

SO2

NOx

menyebabkan

dan

VOC

hujan

asid,

yang

menyumbangkan

mana

kepada

pemusnahan lapisan ozon, dan juga menyebabkan

keradangan dan merosakkan paru paru.

- PM menyebabkan keadaan berjerebu di Bandar dan

kawasan sekitar, menyebabkan asma dan bronkitis

hijau. Gas rumah hijau menyumbang kepada kesan

kronik, terutama kanak-kanak dan orang tua. PM

rumah hijau

Menghasilkan karbon dioksida iaitu gas rumah

yang seni (sangat-sangat kecil) juga menyebabkan

emfisema dan kanser paru-paru.

iii. Arang batu

- Plumbum memberikan kesan kematian kepada

kesihatan, terutama kanak-kanak, dan gas toksik

atau perang kehitaman yang mudah terbakar yang

kemungkinan bersifat karsinogen.

terdiri daripada karbon dan hidrokarbon.

ii. Gas asli

Pencarian gas asli dimulakan dengan ahli geologi,

beratus

yang mengkaji struktur dan proses Bumi. Mereka

sebahagiannya dilitupi dengan hutan paya

jenis

batuan

yang

difikirkan

tahun

yang

lalu,

apabila

Bumi

Kebaikan:
- Menjana elektrik. Loji kuasa membakar arang

minyak.

batu

Para saintis dan jurutera mengkaji kawasan yang

memusingkan turbin (mesin untuk menjana kuasa

dipilih dengan mengkaji sampel batuan dari Bumi dan

mekanikal) yang menjana elektrik.

membuat kiraan. Jika kawasan tersebut berpotensi,

- Sumber tenaga utama dalam kebanyakan industri

kerja-kerja

seperti

mengorek

dimulakan.

Sebahagian

untuk

menghasilkan

industri

keluli,

stim.

simen

Stim

dan

akan

kertas.

daripada kawsan ini berada di darat tetapi banyak

- Kandungan bahan arang batu (seperti metanol

yang berada di laut. Apabila gas ditemui, ia kemudian

dan etilena) digunakan dalam membuat plastik,

dialirkan keluar menerusi perigi ke permukaan dan ke

serat sintetik, baja dan ubat-ubatan.

dalam saluran paip.

- Membuat keluli. Arang batu dibakar di dalam relau

Ada gas yang diperolehi bersama-sama metana,

untuk membentu kok (hampas arang batu), yang

seperti

dan

mana ia digunakan untuk melebur bijih besi

Hasil

menjadi besi yang diperlukan dalam pembuatan

sampingan, apabila diasingkan, digunakan dalam

keluli. Suhu yang amat tinggi hasil penggunaan kok

pelbagai cara. Contohnya, propana boleh digunakan

yang memberi keluli kekuatan dan sifat fleksibel

untuk memasak.

untuk

Kebaikan

kenderaan.

- Digunakan utk menghasilkan keluli, kaca, kertas,

- Industri konkrit dan kertas juga menggunakan

pakaian, batu bata, elektrik dan sebagai bahan

arang batu dengan jumlah yang besar.

butana
di

dan

propana,

diasingkan

loji

pemprosesan

gas.

mentah penting dalam penghasilan pelbagai produk.

juta

mempunyai potensi mengandungi gas dan mendapan

dibersihkan

Tenaga di dalam arang batu berasal daripada

tenaga yang tersimpan oleh tumbuhan yang hidup

mengenalpasti

Arang batu ialah batuan mendapan berwarna hitam

membina

jambatan,

bangunan

dan

Kelemahan:

Sebahagian produk tersebut ialah cat, baja, plastik,

- Perlombongan arang batu boleh memberi kesan

bahan anti-beku, pewarna, filem fotografik, ubat-

negatif terhadap ekosistem dan kualiti air dan

ubatan dan bahan letupan

merubah landskap dan permandangan. Puing yang

- Digunakan di rumah untuk menyalakan dapur,

menghalang

aliran

pemanas air, pewarna pakaian dan lain-lain peralatan

permukaan

kawasan

elektrik.

pemusnahan bahagian puncak gunung, dan air

Kelemahan

berasid boleh dialirkan dari kawasan perlombongan

- Menyebabkan pencemaran udara. Pembakaran gas

yang ditinggalkan

asli adalah lebih bersih berbanding dengan bahan

- Pembakaran arang batu menghasilkan beberapa

bakar fosil yang lain. Ia menghasilkan sedikit sulfur,

jenis pengeluaran dan hasil sampingan yang

karbon dan nitrogen berbanding arang batu dan

kurang baik terhadap alam sekitar:

minyak, dan apabila ia dibakar, ia tidak meninggalkan

i) Sulfur dioksida (SO2), merupakan kandungan

sebarang zarah zarah abu.

hujan asid dan meningkatkan penyakit respiratori.

aliran

air

hasil

perlombongan

daripada
seperti

ii) Nitrogen oksida (NOx), yang mana terlibat

dalam

pembentukan

hujan

asid

dan

kabus

fotokimia yang tebal

iii) Zarah-zarah tertentu, merupakan kandungan
hujan asid dan meningkatkan penyakit respiratori.
iv) Karbon dioksida (CO2), gas rumah hijau yang
utama yang dihasilkan dari penggunaan tenaga.
v) Merkuri - kerosakan perkembangan neurologi
kepada manusia dan haiwan lain. Kepekatan
merkuri di dalam udara selalunya rendah dan tidak
membimbangkan.

Namun,

apabila

merkuri

memasuki air sama ada secara terus atau

menerusi pemendapan daripada udara proses
biologi menukarkan ia kepada metilmerkuri, bahan
kimia toksik tinggi yang terkumpul di dalam ikan
dan haiwan (termasuk manusia) yang makan ikan.
C) ISU SUMBER TENAGA
1.

Kepupusan sumber tenaga

2.

Kesan negatif penggunaan tenaga terhadap alam

sekitar

3.

Pembaziran tenaga

4.

Kekurangan bekalan tenaga

D) CARA MENGATASI KEKANGAN ISU TENAGA

1.

Menggunakan pelbagai sumber lain seperti nuklear,

biomass, hidro dan solar

2.

Penciptaan alatan
- Kereta hybrid
- Solar cooker
- Mini Sun Energy Saver

3.

Penjimatan tenaga elektrik

- Memasang penghawa dingin mengikut keperluan
- Tutup peralatan elektrik jika tidak digunakan

ISU 5: BAHAN TAMBAH DALAM MAKANAN

B) BAHAN TAMBAH BUATAN DALAM MAKANAN

Bahan yang ditambahkan ke dalam makanan untuk

1.

tujuan mengawet atau meningkatkan bau, rasa dan

Definisi - Bahan makanan yang trdiri daripada bahan kimia

yang tahan lama.

rupa makanan.
2.
A) BAHAN TAMBAH SEMULAJADI DALAM MAKANAN

Fungsi - Diletakkan dalam makanan untuk meningkatkan

bau, rasa dan rupa makanan serta mengawet makanan
supaya tahan lebih lama

1.

Definisi - Makanan terdiri daripada bahan organik yang

tidak boleh tahan lama kerana bahan organik mereput

3.

Jenis
i. Pengawet

2.

Fungsi - sebagai pengawet, iaitu untuk membunuh

mikroorganisma

atau

mencegah

pertumbuhan

memperlahankan atau menghalang pertumbuhan

mikroorganisma yang merosakkan makanan.

3.

Jenis

bakteria/kulat supaya tahan lama.

Contoh:
- Natrium nirit/ Natrium Nitrat - Perlahankan

i. Garam

Bahan yang ditambah ke dalam makanan untuk

pertumbuhan mikroorganisma - Daging, sosej,

Diperoleh daripada air laut.

burger

Digunakan untuk mengawet sayuran, daging dan

- Natrium benzoat/ Natrium benzoik - Cegah

ikan.

pertumbuhan mikroorganisma - Belacan, cencaluk,

Pengawetan untuk elak makanan rosak.

sos,jus buah, marjerin

Cth: tangkapan ikan yang berlebihan diawet supaya

- Sulfur dioksida/ Asid askorbik - Perlahankan

dapat disimpan lama.

pertumbuhan mikroorganisma - Jus buah-buhan,

Garam menyerap air dan mengeringkannya.

jem

Tanpa air, mikroorganisma tak boleh hidup

ii. Pewarna

ii. Gula

Digunakan untuk mengawet buah-buahan.

Buah-buahan disimpan di dalam air gula.

digunakan oleh mikroorganisma.

Gula yang larut menyebabkan air tak dapat

Proses plasmolisis berlaku kehilangan air.

makanan yg telah hilang semasa pemprosesan

Fungsi

Untuk

mengembalikan

warna

asal

Contoh:

Mengandungi asid etanoik sejenis asid organik.

warna hijau

Digunakan

- Pewarna Kuning - Majerin- supaya kelihatan

untuk

mengawet

makanan

seperti

kuning

sayuran dan buah-buahan.

makanan

- Pewarna Lisamina Hijau - Kacang hijau- pulihkan

iii. Cuka

Bahan kimia yg memberikan warna tertentu kepada

- Pewarna dari Tar Arang - Daun teh- menambah

Mikroorganisma tidak dapat hidup dalam makanan

warna perang- Jem strawberi- jem kelihatan segar

yang berasid.

- Pewarna Metanil Yellow - Taufu Kuning 4.

Menyebabkan kemandulan kpd kaum lelaki

Kesan
i.

ii.

Kebaikan
Sedap

Menarik

Keburukan

iii. Anti-pengoksidaan

untuk mencegah minyak dalam makanan dioksidakan

Tahan lama

Gula - kencing manis, obesiti

Garam - darah tinggi

Bahan kimia yg ditambah dlm makanan berminyak

oleh oksigen dlm udara

Pengoksidaan memecahkan bahan makanan kepada
molekul kecil yang mungkin:

- Merosakkan makanan & bau tengik

- Berubah rasa, warna dan mungkin beracun

kepada sebatian nitrosamina yang bersifat karsinogen

Penyelesaian
Akta makanan 1983 membenarkan hanya 11 jenis

Asid sitrik

Asid fosforik

Asid askorbik

Bahan sintetik
BHA (hidrosilanisol
berbutil)
BHT (hidrosil- toluena
berbutil)

Penstabil & Pemekat

Penstabil -Bahan kimia yg ditambah kepada makanan
yang berbentuk emulsi seperti makanan yg berkrim,
sos salad, ais krim, dan susu untuk membantu
minyak & air dalam makanan itu bercampur dengan
sebati & kekal sebagai emulsi sepanjang masa
Contoh: Agar- agar & gam acacia
Pemekat

Bahan

kimia yg

ditambah

kepada

makanan untuk mengubah struktur asal bahan dalam

makanan kepada sesuatu yg mempunyai tekstur yang
halus dan licin.
Contoh: kanji, pectin (jem), agar2

4.

Perisa
Bahan kimia yang ditambah kepada makanan untuk
memberi atau meningkatkan rasa makanan
Contoh: kek, jem, cordial

Kesan
i.

Kebaikan

Hasil makanan segera. (tin)

Mempelbagaikan jenis makanan

Hasil makanan sedap, berkualiti dan selamat

Makanan tahan lama

ii.

Sebagai

pewarna

kuning:

keaktifan

aktif, tidak banyak tidur.

biskut

v.

Tartrazina-

buatan dalam makanan

makanan goreng &

Natrium benzoat - Gangguan urat saraf, alergi

melampau, ruam, asma, kanak-kanak mungkin terlalu

minyak, lemak,

dan punca kepada penyakit kanser.

antipengoksidaan digunakan sebagai bahan tambah

Bahan Semula jadi

iv.

Penggunaan Natrium nitrit - Bahan ini berubah

Kos makanan murah sebab makanan x terhad

Keburukan
MSG - Rasa pening, lesu, jantung berdegup kencang,
mual

ISU 6: PENCEMARAN DAN KESANNYA TERHADAP BUMI

- Sulfur dioksida memerlukan gas seperti karbon

monoksida dan sufur monoksida (pencemar primer)

A) PENCEMARAN UDARA

untuk membentuk gas-gas lain. Sebagai contoh,

gabungan sulfur dioksida, sulfur monoksida dan wap

1.

satu

air akan menghasilkan asid sulfurik. Tindakbalas

keadaan yang melibatkan pengenalan sebarang bahan

antara pencemar primer dengan gas-gas terampai di

kimia, jirim zarahan atau bahan biologi yang boleh

atmosfera akan menghasilkan peroksid asetil nitrat

menyebabkan mudarat atau ketidakselesaan kepada

(PAN).

Definisi -

Pencemaran

udara

merupakan

manusia atau organisma hidup lain, atau merosakkan

4.

alam sekitar, ke dalam dalam atmosfera.

Punca pencemaran
i.

2.

Pembebasan

Asap

Daripada

Aktiviti

Indeks Pencemaran Udara (IPU)

Perindustrian/Pembuatan

IPU adalah satu sistem yang dibangunkan untuk

- Industri kimia melepaskan pencemar berasaskan

memaklumkan kepada orang ramai mengenai tahap

nitrogen dan sulfur, manakala kilang penapis minyak

kualiti udara dan impaknya terhadap kesihatan

mengeluarkan

dengan cara yang termudah.

dioksida

Ia juga adalah satu sistem kepekatan pencemar yang

mencemarkan udara dengan sulfur dioksida dan

diukur dan ditukarkan kepada suatu nombor pada

habuk toksik.

asap

dan

yang

mengandungi

hidrokarbon.

Industri

sulfur
logam

skala antara 0 hingga 500. Oleh itu, IPU dikategorikan

kepada lima tahap iaitu baik, sederhana, tidak sihat,

3.

- Asap kenderaan mengandungi karbon dioksida,

Julat IPU

karbon monoksida dan nitrogen oksida

- Berbahaya apabila masuk ke dalam paru-paru

Skala IPU

Kualiti Udara

0 50

Baik

51 99

Sederhana

99 199

Tidak Sihat

199 299

Sangat Tidak Sihat

300 ke atas

Merbahaya

iii.

Pembebasan Debu Dan Ampaian Habuk Daripada

Perlombongan Kuari
- Habuk yang terbebas terlalu banyak semasa
perlombongan

kuari

akan

menyebbakan

udara

tercemar dan menyebabkan jerebu

iv.

Pembakaran Terbuka

Pencemaran Primer

- Pembakaran pokok tua di ladang dan hutan serta

- Pencemaran yang dihasilkan sulfur monoksida dan

pembakaran

karbon monoksida hasil dari pembakaran tidak

menyebabkan berlakunya jelaga.

lengkap. Ia menyebabkan zarah-zarah halus terampai

- Jelaga ini boleh diterbangkan pada jarak yang jauh

di udara.

oleh angin

Kebanyakan

dilepaskan
industri

ii.

Asap Kenderaan Bermotor

sangat tidak sihat dan berbahaya.

Jenis pencemaran
i.

ii.

pencemaran

melalui

yang

ekzos

melepaskan

udara

primer

kenderaan,
asap

atau

sampah

dalam

skala

besar

ini

kawasan

v.

Aktiviti Harian

bahan

- Peti sejuk dan penyaman udara mencemarkan

pencemar, dan penggunaan dapur arang kayu yang

udara apabila cecair penyejuk yang digunakan

tidak terkawal

melepaskan

Pencemaran Sekunder

seterusnya menipiskan lapisan ozon.

- Tindak balas sulfur dioksida yang bergabung dan

- Peralatan rumah seperti penyembur aerosol yang

membentuk dengan gas-gas yang tidak diperlukan

mengandungi CFC juga adalah punca pencemaran

oleh benda hidup.

udara.

Klorofluorokarban

(CFC)

ke

udara

5.

Kesan
i.

binaan bangunan menjadi lemah dan rapuh serta

Hujan asid

mempercepatkan hakisan bangunan.

- Hujan asid berlaku disebabkan oleh penggabungan

gas sulfur dioksida dan nitrogen oksida dengan air

ii.

6.

Langkah mengatasi

hujan seterusnya menjadi asid sulfurik dan asid nitrik

i.

Penggunaan hidrokloroflorokarbon (HCFC).

Pemanasan global

ii.

Perundangan

Gas

karbon

menyebabkan

dioksida

haba di

yang

bumi

terlalu

- Akta Kualiti Alam Sekitar 1974,1985 (pindaan)

banyak

terperangkap dan

Peraturan

Kenderaan

akhirnya suhu bumi meningkat dan persekitarannya

perlepasan asap,1977)

menjadi panas. Penyusutan

- Dihadkan kepada 50 HDU.

lapisan

ozon juga

Bermotor

(Kawalan

- Peraturan Kualiti Alam Sekitar (Udara Bersih,1978) -

menyebabkan kejadian pemanasan global ini.

Jarak industri dengan kawasan kediaman di hadkan

iii.

Manusia mendapat penyakit

kepada 1000 meter.

- Karbon monoksida akan akan melambatkan tindak

balas manusia dan kesan seterusnya menyebabkan

iii.

mengantuk, penyakit lelah dan mengurangkan fungsi

- Apabila sesuatu benda dicas, maka ia mempunyai

paru-paru.

daya elektrostatik dan mampu menarik bendasing.

- Nitrogen oksida boleh menyebabkan edema dan

Pengasing elektrostatik menggunakan prinsip ini

pendarahan pulmonari

untuk menarik partikel-partikel kecil dari udara.

- Habuk, asap, kabus, wap atau bahan-bahan lain

- Contohnya, apabila cerobong kilang dicas, asap

juga

yang mengandungi partikel kecil akan ditarik oleh

menghalang

penglihatan

mata

dan

juga

menjejaskan mata manusia

iv.

v.

daya ini dan melekat di tepi cerobong.

Haiwan terancam dan mati

iv.

Penampalan ozon

- Haiwan akan terancam atau mati akibat dari

- Bahagian ozon yang berlubag boleh ditampal

pencemaran udara. Ini disebabkan dari udara yang

dengan mengionkan oksigen di atmosfera melalui

memasuki paru-paru haiwan dan makanan dari

penggunaan belon helium. Selain itu, menembak

sumber tumbuhan yang tercemar kesan pencemaran

peluru ozon dengan menggunakan kapal terbang

udara.

mampu menampal ozon.

Tanaman tidak subur

- Kesan kepada tumbuhan adalah seperti mengalami
kerosakan
klorosis

vi.

Pengasing Elektrostatik

seperti

(pertukaran

nekrosis
warna),

(keguguran
dan

B) PENCEMARAN AIR

daun),

pertumbuhan

1.

Definisi: Air dikatakan tercemar apabila komposisinya

terbantut.

berubah dari kedaan semulajadi atau keadaan

- Kesan ini akan menyebabkan bumi kekurangan

ianya menjadi kurang sesuai untuk kegunaan manusia

sumber makanan dan ekonomi sebahagian daripada

atau haiwan.

penduduk juga terganggu.

Perubahan tersebut termasuklah dari segi:

-

Fizikal

Hakisan bangunan

Kimia

- Hujan asid yang turun akan mempercepatkan kadar

Biologi

dimana

hakisan dan pengaratan barangan besi. Selain itu, ia

akan melunturkan cat kereta dan membocorkan
bumbung-bumbung

zink.

Manakala

batuan

dan

2.

Kelas pencemaran air

Kelas 1 air boleh diminum tanpa perlu dirawat

Kelas 2 air memerlukan rawatan biasa

Kelas 3 kualiti tercemar, tidak boleh berenang tapi

mengakibat pencamaran air yang merupakan habitat

boleh berkelah

hidupan laut.

Kelas 4 tercemar

- Bulu burung laut berminyak tidak akan dapat

Kelas 5 hampir mati

mengembang menyebabkannya mati kelaparan.

- Menyebabkan kepupusan hidupan laut.

3.

iii.

Punca pencemaran
i.

Tanah basah.

Tumpahan minyak

Tanah basah menyediakan habitat kepada banyak

Lapisan minyak akan menghalang oksigen ke dalam

organisma hidup dan spesies tumbuhan. Apabila

laut menyebabkan oksigen terlarut berkurang

fosforus daripada pencemaran bahan kimia ditambah

Menghalang cahaya matahari hingga menganggu

dalam sistem air, rumpai air akan tumbuh dengan

proses fotosintesis.

banyak. Dengan peningkatan fosforus, ianya akan

menyebabkan menyebabkan ekosistem menjadi tidak

ii.

Perindustrian

seimbang.

Cecair kimia yang tidak dirawat disalurkan ke dalam

sungai.

5.

Pencemaran ini mengganggu kehidupan akuatik.

Langkah pencegahan
i.

Media massa dan media elektronik memainkan

Pengurangan kadar oksigen di dalam air boleh

peranan yang penting untuk meningkatkan kesedaran

mengancam kehidupan akuatik

orang ramai mengenai kepentingan sungai Kempen

kesedaran

iii.

Bahan buangan domestic

ii.

Menguatkuasakan

Undang-undang sedia ada perlu diperketatkan lagi

Air menjadi keruh, berkeladak dan kotor.

supaya pesalah mendapat hukuman yang setimpal

Ini menyebabkan organisma akuatik tidak dapat

dengan kesalahannya. Contonya, pihak-pihak yang

menyesuaiakan diri dalam air.

melakukan

kesalahan
disabit

mencemarkan

kesalahan,

boleh

sungai,
dikenakan

Pertanian

hukuman di bawah Seksyen 25 (3) Akta Kualiti Alam

Pestisid disembur untuk membunuh haiwan perosak.

Sekeliling 1974, iaitu denda tidak lebih daripada RM

Bahan kimia tersebut mengalir ke dalam sungai

100,000.00 atau penjara untuk tempoh tidak lebih

apabila tiba hari hujan.

daripada 5 tahun atau kedua-duanya sekali.

iii.

4.

Manakala,

Terdiri daripada sampah sarah dan bahan kumbahan.

sekiranya
iv.

undang-undang.

Penyelenggaraan sistem perparitan

Kesan pencemaran
i.

Kesihatan menusia.
- Air yang tercemar mengandungi bahan kimia seperti

C) PENCEMARAN BUNYI

sodium, nitrat, merkuri dan sebagainya yang boleh

memudaratkan

kesihatan

manusia.

Contohnya,

1.

Definisi - bunyi yang berlebihan yang tidak dikehendaki

sodium memberi implikasi kepada jantung, manakala

dan menyebabkan gangguan. Organ terlibat adalah

merkuri dan plumbum pula boleh menyebabkan

telinga

masalah saraf. Terdapat pelbagai penyakit yang

Menyebabkan pekak atau kerosakan pada telinga dalam

berjangkit melalui air minuman dan air mandian

masa yang singkat

dan

tidak

nampak

dengan

mata

kasar.

seperti disentri, salmonela, cryptosporidium dan

hepatitis.
ii.

Mengancam organisma laut.

2.

Jenis
1.

Kebisingan selenjar

- Tumpahan minyak akan menjejaskan tumbesaran

- Merupakan kebisingan yg selar dan kurang drpd

dan kesuburan plankton. Hidupan laut seperti ikan,

3dB.

siput, udang dan ketam akan mati disebabkan oleh

pembuangan sampah dan sisa toksik yang telah

gelombang bunyi bergetar dgn lebih perlahan.

Berlaku

apabila

seseorang

berbisik

kerana

2.

Kebisingan fluktasi

v.

Tabiat masyarakat - Membuka radio, tv dan alat

- Kebisingan yang terletak antara puncak gelombang

hiburan yang lain dengan sangat kuat dan bercakap

yg lebih tinggi & rendah. Pada tahap ini, getaran

dengan nada yang agak tinggi.

gelombang bunyi akan bergetar lebih cepat drpd

kebisingan selejar.

6.

- Getaran gelombang adalah sekitar 3db sahaja.

Kesan
i.

Kesan kepada telinga

a) Kesan serta merta

3.

Hentakan impuls

- Disebabkan bunyi yang kuat (>120 dB)

- Merupakan bunyi yang lebih intensiti dlm tempoh

- Menyebabkan pecah selaput tympanum,

yang singkat.

kerosakan tulang kecil pendengaran.

-Contohya tembakan, ketukan atau lagaan drpd

- Hilang pendengaran kekal.

benda keras.

b) Kesan Kronik

- Tahap getaran gelombnag ini akan memuncak

- Pendedahan berpanjangan kepada bunyi kuat (>85

&menurun dengan lebih cepat.

dB - 5 tahun, > 8 jam sehari)

- Pada tahap ini juga, intensiti bunyi ialah melebihi

- Lebih tinggi frekuensi, kerosakan koklia tinggi

80db kemudian gelombang bunyi akan menurun.

c) TTS (Temporary Threshold Shift)

Akan tetapi intensiti ini masih menunjukkan tahap

- Threshold pendengaran tinggi semasa bekerja

bunyi yang tinggi kerana bunyi yg kuat memberi

di tempat bising.

kesan yang lama terhadap getaran.

- Kembali asal setelah 12 jam keluar dari

suasana bising.

4.

Kebisingan selang-seli.

d) PTS (Permanent Threshold Shift)

- Kebisingan ini berlaku secara selang seli.

- Pendedahan berulangan - threshold

- Dihasilkan apabila bunyi bising menjadi perlahan &

pendengaran tidak kembali kepada base line

kuat dalam jangka masa pendek.

asal.

- Contohnya: ketika seseorang menggergaji kayu,

getaran akan berlaku ketika gergaji itu bergerak &

ii.

Kesan Di Luar Telinga

getaran tidak akan berlaku apabila gergaji kayu

a) Kesan Fisiology

diberhentikan.

- Meningkatkan Tekanan darah melalui

galakan ANS (Autonomy Nerves System)

5.

Punca pencemaran
i.

ii.

iii.

iv.

- Meningkatkan Pergerakan Otot.

Bunyi kenderaan bermotor seperti kereta, lori, bas,

b) Kesan Psychosomatic.

dan lain-lain yang banyak menyumbang ke arah

- Sakit Kepala, pening, loya, muntah

pencemaran ini.

- Nystagmus, pergerakan mata tak dapat

Pembangunan kawasan industri mengeluarkan bunyi

dikawal

melalui pemprosesan material, jentera, kenderaan,

c) Kesan Pyscology

aktiviti pembuatan akan menjejaskan ketenteraman

- Gangguan Percakapan

kepada orang ramai dan memberi kesan kepada

- Kesan Tingkahlaku

manusia seprti gelisah, kurang rehat, gangguan

- Keletihan

pemikiran dan lain-lain.

- Gangguan saraf dan ketegangan

Pembinaan

kawasan

petempatan

mengeluarkan

d) Lain-lain

bunyi apabila cerucuk-cerucuk besi ditanam di dalam

- Mudah marah

tanah untuk pembinaan bangunan-bangunan tinggi.

- Sering merasa cemas.

Kuari juga merupakan ejen pencemaran bunyi.

Pemecahan batu, enjin gerudi dan pemunggahan
batu ke lori turut menjadi punca pencemaran ini.

7.

Cara mengatasi

i.

5.

Pengawalan oleh manusia

Kesan terkena radiasi

i.

Akut apabila terdedah kepada dos yang tinggi

dalam tempoh masa yang singkat

Kesedaran sivik masyarakat

senyap dan mesra alam

manakala

Sikap bertimbang rasa

mengubah sel. Berikut adalah kesan-kesan radiasi

pengeluaran kenderaan yang enjinnya lebih

Dos radiasi yang tinggi berupaya membunuh sel

dos

yang

rendah

merosakan

atau

akut (NCRP Report No. 98, Guidance on Radiation

ii.

Penguatkuasaan undang-undang

JPJ menyaman kenderaan diubahsuai sistem

Received in Space Activities)

LD 50/60 ialah Lethal Dose di mana 50% orang yang

exhaust

terdedah kepada dos ini akan mati dalam tempoh 60

Jabatan alam sekitar menyaman kenderaan yang

hari. Pada tahap 100 rad (Radiation Absorbed Dose)

melebihi tahap bunyi ditetap

ke atas boleh mengakibatkan keguguran rambut, kulit

Syarat kepada kontarktor utk tidak menjalankan

terbakar dan masalah penglihatan

binaan pada waktu malam

Kronik apabila terdedah kepada dos yang rendah

ii.
D) RADIASI

1.

2.

dalam tempoh masa yang lama

Genetic kesan yang dialami oleh anak-anak kepada

Definisi - Radiasi ialah proses di mana zarah-zarah

individu yang terdedah kepada radiasi. Sperma atau

bertenaga bergerak dalam medium atau ruang.

ovum yang terdedah kepada radiasi boleh mengalami

Jenis

mutasi. Kesan utama tidak dapat dikenalpasti.

Somatic kesan yang dialami oleh individu yang

Sinar Ultraviolet (UV) dari matahari

terdedah kepada radiasi. Kesan utama adalah

infrared

kanser.

gelombang mikro

gelombang radio

kandungan yang terdedah kepada radiasi. Kesan

Radiasi pengion

utama adalah bayi dilahirkan tidak sempurna atau

- Apabila zarah memiliki tenaga yang cukup tinggi

cacat.

In-Utero kesan yang dialami oleh bayi dalam

sehingga menyebabkan terkeluarnya elektron daripada

atom iaitu ion.
- Contoh : Alpha particle, Beta particle, sinar x dan sinar
gamma adalah.
3.

Faktor - radiasi pengion yang terdapat dalam cahaya

matahari, bahan radioaktif yang tertimbus dalam tanah
atau batu, radon, televisyen berwarna, bangunan, produkproduk agrikultur, lombong dan pembakaran arang.
Perokok pula menerima dos radiasi lebih tinggi daripada

SAINS, TEKNOLOGI DAN MASYARAKAT

SCE 3114

radioisotop yang terkandung dalam rokok.

4.

5/11/2012 (2.30 PM - 5.00 PM)

Kegunaan radiasi
X-ray, CT scan, mammografi dan PET scan.
Doktor boleh mengenalpasti jenis penyakit dan lokasi
sebenar penyakit untuk disesuaikan dengan rawatan

GUD LUCK !

terbaik.
Rawatan

Radiotheraphy

membunuh sel-sel kanser.

pula

digunakan

untuk

~ emyNorain~