BAB A1

PENGENALAN MUAMALAT ISLAM

HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:
Memahami konsep Islam, matlamat (maqasid) dan sumber-sumber syariah.
Memahami larangan-larangan dalam muamalat Islam.
Memahami dan menerangkan peraturan-peraturan kontrak muamalat.

A1.1 PENGENALAN
Perkataan 'Islam' dalam bahasa Arab bermaksud penyerahan, dan berasal daripada
perkataan yang membawa maksud keamanan. Dalam konteks agama, Islam bermakna
penyerahan sepenuhnya kepada kehendak Allah (SWT). Islam bukanlah agama sematamata tetapi suatu "deen", yang bermaksud 'cara hidup'. Ia merangkumi dimensi jasmani
dan rohani dalam kewujudan manusia.
Allah (SWT) telah menegaskan kesempurnaan Islam dalam ayat Al-Quran yang berikut;
Maksudnya: "Pada hari ini Aku telah sempurnakan bagi kamu agama kamu, dan Aku
telah cukupkan nimat Ku kepada kamu dan Aku redhai Islam menjadi agama untuk
kamu"
(Al-Maidah: 3)
1.1.1 Konsep Islam
Pada asasnya, Islam merangkumi aqidah (kepercayaan), syariah (undang-undang) dan
akhlak (kod moral/adab).
Konsep syariah bukan sahaja mentadbir manusia dalam menjalankan hidupnya bagi
merealisasikan kehendak Ilahi, tetapi meliputi semua tingkah laku; spiritual, mental serta
fizikal. Oleh itu, prinsip-prinsip syariah bukan saja mengenai undang-undang tetapi
meliputi keseluruhan cara hidup yang merangkumi kepercayaan (iman) dan amalan
(amal), tingkah laku peribadi, undang-undang dan sosial.
Oleh itu, Islam juga dikenali sebagai syariah al-kubra yang merangkumi cara hidup yang
telah ditentukan oleh Allah (SWT).

Syariah al-kubra boleh dibahagikan seperti berikut:

Islam

Aqidah

Fiqh
Ibadat

Akhlaq

Shariah

Fiqh
Muamalat

Fiqh
Munakahat

Fiqh
Jinayat

Kewangan
Islam

Aqidah

Aqidah ditakrifkan sebagai kepercayaan tanpa sebarang ragu-ragu

atau syak terhadap Allah (SWT), para Rasul-Nya dan Para MalaikatNya, Hari Akhirat, Kitab Suci serta dan Qada dan Qadar. Ia
merupakan asas utama dalam Islam dan titik permulaan untuk
menjadi seorang Muslim yang baik. Ia dapat dilihat dengan aktivitiaktiviti yang dilakukan oleh seseorang Muslim itu sendiri. Nabi
Muhammad (saw) menjelaskan bahawa Islam adalah seperti sebuah
bangunan di mana asasnya ialah aqidah. Asas aqidah dalam Islam
ialah enam rukun iman (rukun al-iman).

Akhlaq

Amalan kebaikan, moral, dan adab dalam teologi dan falsafah Islam.
Ia merangkumi hubungan antara manusia dan Allah (SWT), antara
manusia dan manusia dan antara manusia dan makhluk lain.

Syariah

Syariah ialah satu set peraturan yang diperolehi daripada al-Quran

dan hadith-hadith sahih (sunnah) Nabi Muhammad (saw) dan
pendapat ilmiah (ijtihad) berdasarkan al-Quran dan Sunnah. Syariah
mengandungi kategori dan perkara-perkara mengenai undangundang Islam yang dikenali sebagai cabang fiqh (perundangan
Islam).

Fiqh Ibadat

Peraturan penyucian mengenai hubungan antara manusia dan Allah

(SWT) seperti solat, puasa, zakat, jihad dan beberapa bentuk ibadah
lain yang termasuk di bawah tajuk ini.

Fiqh Munakahat

Peraturan berkaitan dengan undang-undang kekeluargaan seperti

perkahwinan, perceraian, harta pusaka, penjagaan dan perkaraperkara lain yang berkaitan.

Fiqh Jinayat

Ia dikenali sebagai undang-undang jenayah dalam Islam,

merangkumi kesalahan besar seperti persetubuhan haram (zina),
kecurian (sariqah), pembunuhan, dan lain-lain.

Fiqh Muamalat

Peraturan yang mengawal transaksi perdagangan antara pihak-pihak

yang terlibat.

1.1.2 Objektif Syariah (Maqasid al Syariah)

Maqasid ialah perkataan dalam bahasa Arab yang bermaksud matlamat atau tujuan.
Dalam konteks Islam, ia merujuk kepada objektif yang ditetapkan oleh syarak dalam
mensyariatkan hukum.
Menurut Imam al-Ghazali matlamat syariah adalah untuk menggalakkan kesejahteraan
seluruh manusia, dengan menjaga iman mereka (deen), diri mereka (nafs), akal mereka
(a'qal), keturunan mereka (nasl ) dan harta benda mereka (mal). Apa sahaja yang boleh
memastikan perlindungan daripada lima prinsip ini demi kepentingan awam, ia adalah
sewajarnya.
Terdapat lima maqasid (objektif) seperti berikut: Pemeliharaan

Keterangan / Catatan

Agama

Pemeliharaan dan perlindungan deen (agama) di dalam semua

keadaan.
Contoh:
Mempertahankan agama Islam terutamanya jika ia diserang
oleh musuh-musuh Islam.

Nyawa

Pemeliharaan dan perlindungan keselamatan nyawa manusia

didalam semua keadaan.
Contoh:
Dalam usaha untuk melindungi nyawa manusia, hukuman
yang berat dikenakan ke atas mereka yang membunuh orang.

Keturunan

Pemeliharaan dan perlindungan keturunan dan kehormatan

didalam semua keadaan.
Contoh:
Islam melarang pengikutnya berzina atau berkelakuan tidak
bermoral.

Akal

Pemeliharaan dan perlindungan intelek dan minda di dalam

semua keadaan. Pemeliharaan akal ialah melindunginya dari
perkara-perkara yang boleh merosakkan dan menjejaskan
fungsi serta keupayaan berfikir.
Contoh:
Pengambilan minuman keras atau seumpamanya akan
memberi kesan negatif kepada fungsi otak.

Harta

Pemeliharaan dan perlindungan harta didalam semua keadaan.

Contoh:
Inisiatif dan perancangan pro-aktif dalam melindungi harta
benda terhadap musibah atau bencana.

1.1.3 Klasifikasi Manfaat Objektif Syariah

Cendiakawan/ulama Islam telah membahagikan keseluruhan masalih - merangkap maqasid kepada tiga kategori kepentingan dalam susunan menurun:

Tahsiniyyat
(perhiasan)

Kurang
Penting

Contohnya kereta mewah,

barang kemas, dan sebagainya
Hajiyyat (keperluan)

contohnya pendidikan yang baik, rumah yang selesa, dan

sebagainya

Daruriyyat (asas)

Lebih
Penting

contohnya makanan, pakaian, perlindungan.

1.1.4 Sumber Syariah

Secara umum, sumber syariah terbahagi kepada dua, iaitu sumber-sumber yang
dipersetujui oleh ulama (adillah muttafaq 'alaih) dan sumber-sumber yang tidak
dipersetujui oleh ulama. Sumber-sumber yang dipersetujui oleh ulama adalah sumber
yang digunakan untuk mengeluarkan peraturan mengenai sesuatu perkara atau masalah
yang berlaku. Sumber-sumber ini diterima oleh ulama tanpa apa-apa perbezaan pendapat
di kalangan mereka dari segi turutan atau kebolehgunaan.
Terdapat empat sumber undang-undang yang dipersetujui oleh majoriti ulama seperti
berikut:
Sumber

Keterangan / Catatan

Al-Quran

Al-Quran adalah firman Allah (SWT) yang diwahyukan kepada Nabi

Muhammad (saw) dalam bahasa Arab melalui malaikat Jibril (as). AlQuran adalah sumber rujukan utama dalam syariah. Ia adalah mu'jizat
(makna yang mungkin tidak difahami oleh orang) dan tidak berubah
dan dipelihara oleh Allah (SWT).

Sunnah

Menurut muhaddithun atau pakar hadith, sunnah merujuk kapada

sebarang tingkah laku Nabi Muhammad (saw) termasuk perbuatan
beliau, kata-kata beliau, perbuatan beliau yang tidak melarang dan
tidak menegah.
Ia boleh dibahagikan kepada tiga kategori1:
a.

Sunnah Qawliyyah (Sunnah melalui Perkataan)

Contoh: apabila Nabi Muhammad (saw) dengan jelas
berkata, "Solatlah seperti yang engkau lihat aku bersolat"

b.

Sunnah Fi'liyyah (Sunnah melalui Perbuatan)

Jenis sunnah ini terdiri daripada perbuatan dan arahan
sebenar Nabi, seperti cara beliau mendirikan solat,
berpuasa, menjalankan upacara haji, atau transaksi yang
dilaksanakan seperti jual beli dan urus niaga kewangan.

c.

Sunnah Taqririyyah (Sunnah melalui Persetujuan)

Sunnah ini terdiri daripada perbuatan dan kata-kata para
sahabat di hadapan Nabi atau yang sampai kepada

Aznan Hasan, Asas Syariah dalam Kewangan Islam, ms 29

pengetahuannya tetapi beliau diam sahaja. Kelulusan

tersirat Nabi Muhammad (saw) boleh disimpulkan
daripada berdiam diri menandakan tingkah laku tersebut
dibenarkan. Nabi Muhammad (saw) tidak akan berdiam
diri kepada perkara-perkara yang dilarang.
Ijma '

Ijma istilah dalam bahasa Arab yang merujuk kepada persetujuan

sebulat suara di kalangan mujtahidun selepas kewafatan Nabi
Muhammad (saw).2

Qiyas

Qiyas merujuk kepada penggunaan hukum asal (hukum) yang telah

ditetapkan dalam kes yang lebih awal mengenai isu semasa di mana
undang-undang adalah senyap. 3

1.1.5 Undang-Undang Mandatori (Hukum Taklifi)

Undang-undang mandatori (hukum taklifi) adalah undang-undang yang menghuraikan
tentang arahan, larangan dan pilihan untuk melaksanakan atau meninggalkan
aktiviti/pekerjaan. Menurut istilah Islam, tindakan seorang Muslim mesti dipandu oleh
kelima-lima hukum (al-ahkam al-khamsah) yang diklasifikasikan sebagai berikut:

Klasifikasi Hukum
Wajib (wajib)

Penerangan
Istilah wajib bermaksud tindakan yang mesti dilaksanakan
oleh sesaorang muslim. Contoh: mendirikan solat dan
berpuasa pada bulan Ramadhan. Dari segi teknikal, ia
merupakan satu perbuatan yang dituntut oleh Allah (SWT)
dengan syarat-syarat yang harus dipatuhi.

Mandub (disyorkan)

Mandub ditakrifkan sebagai tuntutan Allah (SWT) di mana

melakukan sesuatu perbuatan mendapat pahala dan tidak salah
jika meninggalkannya. Hukum mandub ialah berkaitan
membuat sesuatu yang tidak bercanggah akan dapat pahala
(thawab) bagi pelakunya, manakala meninggalkanya tidak
berdosa seperti memberi sedekah.

Haram (larangan /
menyalahi undangundang)

Haram ditakrifkan sebagai peninggalan sesuatu perbuatan

yang diperintah oleh Allah (SWT) dengan syarat-syarat yang
harus dipatuhi.Contoh perbuatan yang dilarang (haram) ialah
penggelapan kekayaan orang lain.

Aznan Hasan, Asas Syariah dalam Kewangan Islam,ms. 39

Aznan Hasan, Asas Syariah dalam Kewangan Islam, ms 43

A1.2

Makruh (tercela atau

ditolak)

Makruh ditakrifkan sebagai peninggalan sesuatu perbuatan

yang dituntut oleh Allah (SWT) dari segi syarat-syarat yang
tidak terikat.Contoh perbuatan tercela (makruh) ialah hutang
yang tidak didokumenkan (tidak direkodkan).

Mubah (dibenarkan)

Mubah atau perbuatan yang dibenarkan ialah Allah (SWT)

telah memberi pilihan samaada melakukan atau meninggalkan
sesuatu tanpa menyalahi atau memuji sipelaku. Menurut
prinsip ini, semua kontrak dan urus niaga adalah dibenarkan,
melainkan jika terdapat bukti yang menunjukkan sebaliknya.

ASAS MUAMALAT

1.2.1 Pengenalan Muamalat

Istilah "muamalat" (jamak dari muamalah) bermaksud peraturan jual beli manakala dari
segi teknikalnya Muamalat merupakan sebarang bentuk peraturan perhubungan dan
persetujuan bersama antara manusia untuk menyelesaikan keperluan harian mereka,
terutama dalam hal-hal yang berkaitan dengan perdagangan dan perniagaan. Muamalat
merupakan hubungan sosial yang terdiri daripada pelbagai aktiviti ekonomi dan bukan
ekonomi.
Prinsip-prinsip asas yang memainkan peranan dalam membentuk peraturan syariah
dalam muamalat ialah: 4

Prinsip-prinsip Asas
Keharusan sebagai
Peraturan Umum

Penerangan
Status semua perkara selain daripada ritual adalah dibenarkan
sehingga bukti dikemukan bahawa perkara tertentu dilarang.

Kesimpulan Kontrak
dengan Persetujuan
Bersama

Persetujuan bersama bermakna bahawa kontrak yang

dimeterai oleh kedua-dua pihak hendaklah bebas daripada
sebarang unsur-unsur paksaan, penipuan, salah nyata atau cara
lain yang menyalahi undang-undang.

Pematuhan Kontrak
dengan Maqasid al
Shariah

Transaksi atau kontrak yang dibuat oleh individu-individu

hendaklah selaras dengan maqasid al shariah.

Aznan Hasan, Asas Syariah dalam Kewangan Islam, ms 193-199

Prinsip Edaran
Kekayaan secara Meluas

Kekayaan dan harta harus diedarkan di kalangan orang ramai

dan dipindahkan secara aktif dari satu tangan ke satu tangan
yang lain dalam bentuk perbelanjaan dan pelaburan.

Prinsip Ketelusan dalam

Urus niaga Perdagangan

Semua urus niaga kewangan perlu dijalankan dengan telus

supaya semua pihak jelas mengenai semua fakta penting
termasuk terma-terma dan syarat-syarat urusan mereka.

Adil dan Saksama dalam Keadilan adalah prinsip umum shariah yang perlu diamalkan
Urus Niaga
dalam semua transaksi dan kontrak Islam.

1.2.2 Larangan dalam Muamalat

Semua aktiviti ekonomi dibenarkan selagi aktiviti-aktiviti tersebut tidak melanggar
sebarang prinsip-prinsip syariah. Pendapat ini disepakati dengan sebulat suara oleh
kesemua empat mazhab utama (Hanafi, Maliki, Shafii dan Hanbali) bahwa semua bentuk
urusan perniagaan yang melanggar sebarang prinsip-prinsip syariah dianggap tidak sah.
Prinsip-Prinsip Am

Tidak dibenarkan membuat kontrak untuk menjual atau membeli produk-produk

yang haram seperti alkohol atau bahan-bahan haram yang lain.
Nabi Muhammad (saw) telah bersabda,
"Sesungguhnya Allah dan Rasul-Nya telah melarang penjualan arak, daging
haiwan yang mati, babi dan berhala,"
(Riwayat Bukhari dan Muslim)

Begitu juga, tidak dibenarkan membuat kontrak bagi mana-mana perjanjian

kewangan yang berasaskan riba (bunga atau faedah).

Maksudnya: "Allah telah menghalalkan jual beli dan mengharamkan riba"

(Al-Baqarah: 275)

Kontrak yang melibatkan perjudian (maisir) adalah dilarang dalam Islam.

Maksudnya: "Mereka bertanya kepadamu (wahai Muhammad) tentang khamar

dan judi. Katakanlah: Pada keduanya ada dosa besar, dan ada pula beberapa
manfaat bagi manusia, tetapi dosa keduanya lebih besar daripada manfaatnya.
(Al-Baqarah: 219)

Kontrak yang melibatkan unsur-unsur ketidakpastian yang besar (gharar fahish)

juga dilarang dan kontrak boleh dibatalkan.

Maksudnya: "Wahai orang-orang yang beriman, janganlah kamu makan

(gunakan) harta-harta kamu sesama kamu dengan jalan yang salah (tipu, judi
dan sebagainya), kecuali dengan jalan perniagaan yang dilakukan secara suka
sama suka di antara kamu, dan janganlah kamu berbunuh-bunuhan sesama
sendiri. Sesungguhnya Allah sentiasa Mengasihani kamu . "
(An-Nisaa ': 29)
Unsur-Unsur yang Dilarang
1. Riba (Bunga atau Faedah)
Al-Jassas mentakrifkan riba sebagai pinjaman yang diberi untuk satu tempoh
yang ditetapkan dengan ditetapkan bayaran lebihan keatas principal yang mesti
dibayar oleh peminjam. Riba juga ditakrifkan sebagai satu peningkatan yang tidak
mempunyai pertimbangan yang sejajar dalam pertukaran harta untuk harta.5
Larangan riba disimpulkan daripada ayat berikut:
Maksudnya:
Orang-orang yang memakan (mengambil) riba tidak dapat berdiri betul
melainkan seperti berdirinya orang yang dirasuk syaitan dengan terhoyonghayang kerana sentuhan (Syaitan) itu. Yang demikian ialah disebabkan mereka
mengkatakan: "Bahawa sesungguhnya berjual beli itu sama saja seperti riba".
Padahal Allah telah menghalalkan berjual beli (berniaga) dan mengharamkan
riba. Oleh itu sesiapa yang telah sampai kapadanya peringatan (larangan) dari
Tuhannya lalu dia berhenti (dari mengambil riba), maka apa yang telah
diambilnya dahulu (sebelum pengharaman riba) adalah menjadi haknya, dan
perkaranya terserahlah kapada Allah. Dan sesiapa yang mengulangi lagi
(perbuatan mengambil riba itu) maka mereka itu ahli neraka, mereka kekal di
dalamnya.
(Al-Baqarah: 275)
5

Aznan Hasan, Asas Syariah dalam Kewangan Islam, ms 199

Adalah jelas bahawa larangan mengenai riba mempunyai dua dimensi.Yang

pertama melarang menambah jumlah hutang/pinjaman yang perlu dibayar yang
dikenali sebagai riba duyun, manakala yang kedua, dalam sistem perdagangan
barter, pertukaran barang ribawi dari jenis dan asas yang sama ditukar dengan
kadar/nisbah tukaran berbeza yang dikenali sebagai riba buyu'.
Ini boleh diringkaskan seperti berikut:6
Riba

Riba Buyu

Riba Duyun

Riba
Qard

Riba
Jahiliyyah

Riba
Fadhl

Riba
Nasiah

a. Riba Duyun
Kenaikan yang tidak wajar ke atas wang yang dipinjamkan sama ada
dalam bentuk barangan atau wang tunai melebihi jumlah pokok.
Jenis
Riba Qard

Riba Jahiliyyah

Penerangan
Pertambahan (faedah) ke atas jumlah pinjaman
pokok yang telah dipersetujui ketika kontrak
dibuat.
Faedah dikenakan ke atas peminjam bagi
pembayaran lewat atau kegagalan untuk
membayar balik pinjaman.

b. Riba Buyu
Dalam urus niaga perdagangan dan pertukaran, berlaku pertukaran yang
tidak sama ke atas komoditi ribawi yang jenis dan asas yang sama.

Aznan Hasan, Asas Syariah dalam Kewangan Islam, ms 33-34

10

Jenis
Riba Fadhl
Riba Nasi'ah

Penerangan
Oleh kerana jumlah/kuantiti yang tidak sama rata
Oleh kerana lanjutan masa penghantaran

Nabi Muhammad (saw) bersabda,

'Emas akan dibayar dengan emas, perak dengan perak, gandum dengan
gandum, barli dengan barli, kurma dengan kurma, dan garam dengan
garam sama jenis untuk sama jenis, seimbang untuk seimbang,
pembayaran yang dibuat dengan serta-merta. Jika jenis berbeza, ikut
kehendak anda menjualnya dengan syarat pembayaran dibuat dengan
serta-merta.
(Riwayat Muslim)
Dari hadith di atas, emas dan perak mewakili wang. Gandum, barli, tamar
dan garam mewakili barang makanan asasi.Barang tersebut dikenali
sebagai barang ribawi.
Jenis

Emas

Matawang
Perak
MYR

SGD

Gandum

Makanan Asasi
Barli
Tamar

Garam

Emas
Matawang

Perak
MYR
SGD
Gandum

Makanan
Asasi

Barli
Tamar
Garam
Pada masa dan kadar yang sama
Pada masa yang sama
Tanpa syarat

Peratuan pertukaran barangan berikut digunakan dalam menentukan sama

ada transaksi berkenaan riba fadhl atau riba nasi'ah.
Peraturan 1:
Pertukaran antara bahan ribawi dari jenis yang sama (dan asas yang sama)
hendaklah menggunakan kadar yang sama berat, sukatan atau jumlah dan
penghantaran dan pembayaran mestilah dibuat pada waktu yang sama.

11

Jika pembayaran dan penghantaran barangan dibuat pada waktu

yang sama tetapi kadar berat, sukatan atau jumlah bahan yang
ditukar tidak seimbang, maka berlaku riba fadhl.

Jika pembayaran dan penghantaran barangan tidak dibuat pada

waktu yang sama tetapi kadar berat, sukatan atau jumlah bahan
yang ditukar adalah seimbang, maka berlaku riba nasiah.

Peraturan 2:
Pembayaran dan penghantaran di antara bahan ribawi dari jenis yang
berbeza dan asas yang sama perlu dibuat pada waktu yang sama, walaupun
mungkin dengan harga yang berbeza. Keseimbangan kadar berat, sukatan
atau jumlah barangan yang ditukar tidak penting.

Jika bayaran dan penghantaran tidak dibuat pada waktu yang sama,
maka berlaku riba nasiah.

2. Gharar (Ketidakpastian)
Gharar atau ketidakpastian membuat transaksi tidak sah dalam Islam kerana ia
akan menyebabkan berlaku ketidakadilan kapada pihak-pihak yang terlibat.Ini
adalah disebabkan kuantiti dan kualiti yang dinyatakan dalam transaksi berkenaan
tidak ditetapkan dan tidak diketahui yang boleh menjadikan kontrak tidak sah atau
boleh batal.
Larangan gharar boleh disimpulkan dari ayat berikut:
Maksudnya:
"Wahai orang-orang yang beriman. janganlah kamu makan (gunakan) hartaharta kamu sesama kamu dengan jalan yang salah (tipu, judi dan sebagainya)
kecuali dengan jalan perniagaan yang dilakukan secara suka sama suka di
antara kamu, dan jangan kamu berbunuh-bunuhan sesama sendiri.
Sesungguhnya Allah sentiasa Mengasihani kamu. "
(An-Nisaa ': 29)
Larangan transaksi gharar disahkan dalam hadith berikut:
Abu Hurairah ra melaporkan bahawa Nabi Muhammad (saw) melarang transaksi
yang ditentukan dengan membaling batu, dan transaksi yang melibatkan
sebarang ketidaktentuan.
(Riwayat Muslim)

12

Gharar boleh dikategorikan seperti berikut:

a. Gharar Kecil (Yasir)
Gharar kecil tidak menyebabkan kontrak jualan cacat kerana tidak
memberi kesan kepada komponen-komponen utama (rukun atau unsurunsur penting) kontrak dan syarat-syarat yang perlu bagi elemen-elemen
penting (contohnya syarat-syarat yang berkaitan dengan aset, harga,
bahasa yang digunakan dalam kontrak dan sebagainya)
b. Gharar Besar (Fahish)
Secara amnya, gharar besar adalah

ketidakpastian yang terlalu nyata sehingga ia tidak boleh

diterima, atau
Ia terlalu kabur sehingga sukar dinilai.

Gharar besar menyebabkan kontrak tidak sah.

3. Maisir (Perjudian)
Maisir bermakna mendapatkan sesuatu dengan terlalu mudah atau memperolehi
keuntungan tanpa berusaha. Islam melarang segala bentuk perniagaan di mana
keuntungan kewangan diperolehi daripada mencuba nasib semata-mata atau
spekulasi dan bukan dari pekerjaan. Tidak seperti gharar yang boleh diterima
pada tahap tertentu, maisir tidak boleh diterima sama sekali.
"Wahai orang-orang yang beriman! Bahawa sesungguhnya arak, dan judi, dan
pemujaan berhala, dan mengundi nasib dengan batang-batang anak panah,
adalah (semuanya) kotor (keji) dari perbuatan Syaitan.Oleh itu hendaklah kamu
menjauhinya supaya kamu berjaya. "
(Al-Maidah: 90)

1.2.3

Konsep Kontrak dalam Muamalat

"Aqad" dari sudut bahasa bermaksud "ikatan" atau "simpulan". Ia boleh diterjemahkan
sebagai "kontrak".
Al-Barbati dalam kitabnya "Inayah 'ala Fath al-Qadri" mentakrifkan aqad sebagai:
"Hubungan yang sah di sisi undang-undang tercipta melalui gabungan dua pengisytiharan
dan wujud kesan perundangan ke atas perkara pokok yang dimaksudkan".

13

Unsur-unsur penting dalam aqad :

Sighah

Ijab

Unsur-unsur penting
Sighah

Maaqud
Alaih

Aqidain

Qabul

Barangan

Harga

Penerangan
a. Ijab (tawaran)
Dalam Majallah al Ahkam al Adliyyah dalam artikel 101,
ijab ditakrifkan sebagai ikrar - untuk membuat penjualan
harta dan mengesahkan penjualan tersebut.
b.

Qabul (penerimaan)

Dalam Majallah al Ahkam al Adliyyah dalam artikel 102,

qabul ditakrifkan sebagai ikrar yang disebut oleh pihak
kedua apabila menerima penjualan harta dan dengan itu,
perjanjian itu menjadi sempurna.
Aqidain (pihak-pihak
yang terikat dalam
kontrak)

Ia adalah syarat untuk kontrak yang sah bahawa pihak-pihak

berkaitan mempunyai keupayaan. Keupayaan adalah kualiti
yang menjadikan seseorang layak untuk mendapatkan hak-hak
dan menjalankan tugas dan tanggungjawab.

14

Ma'aqud Alaih

Perkara Pokok

Syarat-syarat yang perlu diambil kira menurut

perundangan Islam bagi subjek kontrak:

Perlu wujud pada masa kontrak.

Mesti dimiliki secara sah.
Mesti memberi manfaat atau hasil yang
penting bagi pihak-pihak yang
berkontrak.
Perlu mempunyai nilai komersial dalam
prinsip syariah.

Harga / Balasan
Ditakrifkan sebagai nilai yang dijanjikan kepada pihak
lain apabila membuat kontrak
Syarat-syarat untuk balasan yang sah:

Wujud (mawjud)
Dibenarkan (halal)
Sah (sahih)
Berharga (mutaqawwim)

15

BAB A2
KONSEP RISIKO

HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:

Memahami konsep asas risiko.

Memahami proses pengurusan risiko.
Memahami bagaimana untuk menangani risiko.
Memahami risiko dari perspektif Islam.
Memahami hubungan antara risiko dengan Takaful.

A2.1 PENGENALAN
Istilah "risiko" secara amnya dikaitkan dengan kemungkinan berlakunya kerosakan,
kecederaan atau kerugian. Terdapat unsur ketidakpastian daripada peristiwa yang berlaku
dan akibat daripada peristiwa tersebut.
Menurut Khidmat Nasihat Kesihatan dan Keselamatan Pekerjaan United Kingdom (The
Occupational Health and Safety Advisory Services, United Kingdom), risiko ditakrifkan
sebagai "gabungan kemungkinan berlakunya peristiwa berbahaya atau pendedahan
kepada peristiwa berbahaya dan tahap keterukan kecederaan atau kemudaratan yang
boleh berlaku akibat peristiwa atau pendedahan tersebut". (the combination of the
likelihood of an occurrence of a hazardous event or exposure(s) and the severity of
injury or ill health that can be caused by the event or exposure(s).)
Dalam Takaful, perkataan "risiko" merujuk kepada kemungkinan berlakunya sesuatu
peristiwa dan tahap keterukan kesan-kesan negatif daripada peristiwa tersebut. Dalam erti
kata lain, ia sentiasa melibatkan ketidakpastian yang berpunca daripada kemungkinan
berlakunya sesuatu peristiwa, yang mana hasilnya boleh mengakibatkan seseorang
berada dalam kedudukan yang lebih buruk berbanding dengan kedudukan beliau sebelum
berlakunya peristiwa tersebut.

A2.2

KONSEP RISIKO
Memandangkan wujudnya kaitan antara risiko dengan Takaful, tumpuan akan diberikan
pada risiko yang melibatkan kemungkinan berlakunya kerugian dari segi kewangan.
Kerugian kewangan boleh ditakrifkan sebagai penurunan atau kehilangan nilai
disebabkan oleh sesuatu kontingensi.

16

Selain risiko merupakan ketidakpastian yang mungkin menyebabkan kerugian akibat

daripada peristiwa yang tidak dijangka, risiko juga merupakan hubungan antara
kekerapan dengan keterukan. Kekerapan merujuk kepada berapa kali kerugian berlaku
(contohnya 170,670 kemalangan jalan raya setiap tahun) manakala keterukan merujuk
kepada saiz kerugian (contohnya kerosakan kenderaan akibat kemalangan jalan raya
mencapai RM10 juta pada tahun 2012). Hubungan antara kekerapan dengan keterukan
kewangan justeru adalah penting bagi syarikat insurans dan Pengendali Takaful.
Secara umumnya, terdapat kekerapan yang tinggi bagi kadar insiden yang rendah dan
kekerapan yang rendah bagi kadar insiden yang tinggi.
Sebagai contoh, terdapat banyak insiden kecil kebakaran rumah berbanding dengan
sangat sedikit kes kebakaran rumah yang musnah sama sekali.
2.2.1 Kategori Risiko
Risiko boleh dikelaskan kepada beberapa kategori yang berbeza. Kategori yang paling
penting adalah seperti yang berikut:
1.

Risiko Tulen berbanding Risiko Spekulatif

Risiko
Tulen

Spekulatif

2.

Huraian
Kemungkinan yang boleh
menyebabkan hanya kerugian
(contoh, rumah musnah akibat
kebakaran) atau tiada kerugian
(contoh rumah tidak musnah akibat
kebakaran yang berlaku pada tahun
itu). Risiko tulen amnya boleh
dilindungi.
Kemungkinan yang boleh
menyebabkan kerugian, tiada
kerugian atau keuntungan
(perolehan). Risiko spekulatif
amnya tidak boleh dilindungi.

Contoh
Kebakaran, kilat, banjir,
ribut, kematian awal,
kemalangan, kecurian, dan
lain-lain

Pelaburan dalam pasaran

saham, turun naik mata
wang asing, menceburi
perniagaan baharu.

Risiko Asas berbanding Risiko Khusus

Risiko
Asas

Penerangan
Risiko yang akan memberikan
kesan kepada semua lapisan
masyarakat atau sejumlah besar
orang dalam masyarakat. Risiko ini
bukan dalam kawalan individu.

Contoh
Kerosakan kepada harta
benda akibat gempa bumi,
peperangan, dan lain-lain

17

Khusus

Risiko yang akan memberi kesan

kepada individu sahaja dan dalam
kawalan individu.

Kerosakan kepada harta

benda akibat kemalangan,
kecurian, rompakan.

2.2.2 Jenis Risiko Tulen

Risiko tulen boleh dikategorikan kepada tiga (3) jenis yang akan menjejaskan
jaminan kewangan, iaitu:
1.

Risiko peribadi
Risiko ini ditakrifkan sebagai risiko yang secara langsung memberikan kesan
terhadap individu.
Risiko peribadi seterusnya boleh dibahagikan kepada empat (4) jenis seperti yang
berikut:
Bil. Jenis risiko

2.

Huraian

Kematian Awal

Kematian ketua isi rumah atau pencari nafkah

boleh menyebabkan kesukaran kewangan kepada
tanggungan.

Pendapatan yang
tidak mencukupi
semasa Persaraan

Kesihatan tidak
memuaskan

Kemungkinan pesara hilang pendapatan yang

diperoleh mereka jika mereka tidak mempunyai
aset kewangan yang mencukupi atau sumber
pendapatan persaraan lain.
Kemungkinan untuk membayar bil-bil perubatan
yang terlalu besar dan kehilangan pendapatan.

Pengangguran

Ancaman utama terhadap jaminan kewangan akibat

daripada kitaran menurun perniagaan, perubahan
teknologi dan ekonomi dan lain-lain

Risiko Harta Benda

Risiko harta benda merujuk kepada kemungkinan kerugian disebabkan oleh
kerosakan harta benda yang berpunca daripada pelbagai sebab, seperti kebakaran,
banjir, gempa bumi dan bencana alam yang lain.
Terdapat dua (2) jenis risiko yang berkaitan dengan harta benda:

18

Bil. Jenis risiko

3.

Huraian

Kerugian Langsung

Kerugian kewangan akibat kerosakan fizikal,

kemusnahan atau kecurian harta. Sebagai contoh,
sebuah kilang musnah oleh kebakaran (kerosakan
fizikal kilang ialah satu kerugian langsung).

Kerugian tidak
langsung atau
kerugian turutan

Kerugian kewangan akibat tidak langsung daripada

berlakunya kerosakan fizikal secara langsung atau
kerugian kecurian harta. Sebagai contoh, tambahan
kepada kerosakan fizikal kilang, pemilik akan
kehilangan pendapatan (kerugian turutan)
disebabkan oleh pengurangan dalam pengeluaran
sementara kilang itu sedang dibaik pulih.

Risiko Liabiliti.
Risiko ini merujuk kepada kecederaan tubuh badan pihak ketiga atau kerosakan
harta benda. Dalam kes ini, mahkamah boleh memerintahkan orang yang
menyebabkan kemalangan untuk membayar ganti rugi yang besar kepada orang
yang mengalami kecederaan.
Contoh:
Firma perniagaan boleh dipertanggungjawabkan dari segi undang-undang bagi
produk yang rosak yang boleh menyebabkan kecederaan atau kerosakan harta
benda kepada pengguna yang menggunakan produk ini.

2.2.3 Ciri- Risiko yang Boleh Dilindungi di bawah Takaful

Bil.
1

Ciri
Nilai kewangan

Huraian
Risiko ini mesti melibatkan kerugian yang boleh diukur
dari segi kewangan supaya pampasan kewangan boleh
dibuat akibat daripada kerugian, contohnya kebakaran
rumah, kereta yang dicuri.

Pendedahan
homogen (sama
jenis)
Risiko Tulen

Perlu ada sejumlah besar risiko yang serupa, dan homogen

(sama jenis) sebelum mana-mana risiko daripada jumlah
yang besar tersebut boleh diinsuranskan.
Secara umumnya, hanya risiko tulen (kerugian atau
pulangan modal) boleh diinsuranskan kerana insurans
tidak boleh digunakan untuk membuat keuntungan.

19

Risiko khusus

Kebetulan

Kepentingan Boleh
Takaful

Risiko-risiko khusus boleh dilindungi jika mereka

memenuhi kriteria-kriteria risiko yang lain yang boleh
dilindungi di bawah Takaful. Risiko-risiko asas secara
umumnya tidak boleh dilindungi, contohnya peperangan,
perubahan dalam adat walaupun risiko-risiko tertentu
boleh dipertimbangkan bergantung pada lokasi geografi
risiko-risiko tersebut.
Kekerapan dan keterukan apa-apa risiko mestilah benarbenar di luar kawalan orang yang menginsuranskan.
Ditakrifkan sebagai hubungan undang-undang antara
orang yang diinsuranskan dengan sesuatu perkara dalam
Takaful. Risiko yang hendak diinsuranskan mesti
mempunyai beberapa bentuk kerugian kewangan yang
diiktiraf oleh undang-undang. Orang yang Diinsuranskan
mestilah orang yang akan mengalami beberapa kerugian
kewangan jika risiko itu menjadi nyata, contohnya
pemilik rumah menginsuranskan rumahnya sendiri.

2.2.4 Sumber Risiko

Selain risiko, penting juga untuk memahami faktor-faktor yang boleh menyebabkan atau
menyumbang kepada berlakunya kerugian iaitu "Peril "dan" Bahaya ".
1. Peril
Peril menyebabkan berlakunya penyimpangan daripada apa yang kita
jangkakan. Ia merupakan penyebab langsung kepada kerugian. Kewujudan
peril memastikan bahawa kita dikelilingi oleh risiko seperti banjir, kematian,
sakit, kecurian, keganasan dan lain-lain dan ini dibincangkan di bawah.
a. Peril Semula Jadi:
Kategori ini termasuk peril seperti kecederaan dan kerosakan yang
disebabkan oleh unsur-unsur alam semula jadi seperti hujan, ais, salji,
taufan, hurikan, gunung berapi, ombak besar, angin, gempa bumi, atau
banjir.
b. Peril Disebabkan Manusia:
Terdapat juga peril disebabkan oleh manusia, yang menyebabkan
kerugian. Ini merupakan hasil perbuatan masyarakat kita dan tindakan
ganas dan tidak berperi kemanusiaan, yang mengakibatkan
penyimpangan daripada jangkaan. Terdapat banyak peril seumpama
ini, tetapi hanya sebahagian sahaja dibincangkan untuk
menggambarkan kepentingan mereka.
20

i.
ii.
iii.

Kecurian
Rusuhan, mogok dan kerosakan dengan niat jahat
Kemalangan

c. Peril Ekonomi:
Kategori peril yang ketiga atau punca risiko ialah bercirikan ekonomi
dan contoh risiko jenis ini ialah kegawatan, inflasi, turun naik pasaran
tempatan dan ketidakstabilan firma perindustrian. Kegawatan dalam
pasaran menyebabkan tahap pengeluaran yang rendah dan
peningkatan dalam pengangguran. Hasil pengeluaran yang rendah
menyebabkan keuntungan yang berkurangan atau kerugian bagi
tempat-tempat perniagaan manakala pengangguran menyebabkan
pendapatan individu terhenti lantas mengakibatkan penderitaan mental
dan fizikal.
2.

Bahaya
Sementara bencana adalah punca langsung kerugian, bahaya merupakan
faktor asas, yang meningkatkan kemungkinan berlakunya kerugian.
Terdapat syarat-syarat, yang lebih berbahaya daripada yang lain contohnya,
pekerjaan, sebagai juruelektrik adalah pekerjaan yang lebih berbahaya
berbanding dengan jurubank kerana juruelektrik lebih mudah terdedah
kepada kemalangan.

Bil. Jenis Bahaya

1

Bahaya Fizikal

Huraian
Bahaya fizikal ditakrifkan sebagai keadaan fizikal
yang meningkatkan kemungkinan kehilangan.
Contoh:
Kerosakan pendawaian di bangunan yang
meningkatkan peluangkebakaran.

Bahaya Moral

Bahaya moral ditakrifkan sebagai sikap individu

yang meningkatkan kemungkinan kebakaran.
Contoh:
Membakar barangan yang tidak terjual dengan
sengaja yang dilindungi di bawah Takaful.

21

Bahaya moral

Bahaya moral ialah suatu sikap kurang prihatin

mengenai akibat tindakannya.
Satu contoh ini ialah seorang yang cuai
memadamkan rokok dan tidak ambil peduli
tindakannya melemparkan rokok itu di sekitar
yang boleh menyebabkan kebakaran.

A2.3

PENGURUSAN RISIKO
Menurut Institut Insurans Bertauliah UK (Chartered Insurance Institute UK), pengurusan
risiko boleh ditakrifkan sebagai "pengenalpastian, analisis dan kawalan ekonomi bagi
semua risiko yang memberikan kesan kepada aset dan keupayaan pendapatan
perusahaan".
Sementara itu, Institut Insurans Malaysia (Malaysian Insurance Institute, MII)
mentakrifkan pengurusan risiko sebagai " pendekatan sistematik dalam menangani risiko
yang mengancam aset dan pendapatan daripada perniagaan atau perusahaan ".

2.3.1 Proses Pengurusan Risiko

1. Mengenal Pasti Risiko

Merujuk kepada proses mengenal pasti, menganalisis, mengkaji dan
menjangkakan kemungkinan risiko. Objektif mengenal pasti risiko adalah
untuk mengenal pasti dan mengkategorikan risiko yang boleh menjejaskan
projek dan mendokumentasikan risiko-risiko ini. Hasil daripada mengenal
pasti risiko ialah penyenaraian risiko-risiko.

22

2. Menilai Risiko
Menilai risiko ialah proses menentukan kesan risiko atau potensi kerugian
supaya tindakan sewajarnya dapat diambil, dengan mengambil kira sumber
yang ada. Dalam usaha menilai atau menentukan impak risiko, berikut perlu
dipertimbangkan:
a. Kekerapan Risiko
Merujuk kepada bilangan berapa kali peristiwa yang menyebabkan
kerugian akan berlaku dalam tempoh masa yang diberikan
(kebarangkalian kejadiannya).

b. Keterukan Risiko
Merujuk kepada kos atau jumlah kerugian, dari segi nilai wang, yang
timbul daripada peristiwa yang menyebabkan kerugian.

3. Membangunkan Pelan Pengurusan Risiko

Setelah risiko dinilai sepenuhnya, maka perlu pula untuk membangunkan
pelan pengurusan risiko dengan memilih kaedah pengendalian risiko yang
bersesuaian. Pemilihan perlu mengambil kira kos dan keberkesanan.
Berikut ialah kaedah pengendalian risiko:
Kaedah
Penghindaran
risiko

Pengawalan
Risiko

Huraian
Ini merupakan teknik yang diusahakan untuk menghapus atau
mencegah risiko melalui pemberhentian aktiviti-aktiviti atau
perniagaan yang mencetuskan risiko.
Contoh:
Seorang perokok berhenti merokok untuk mengelak risiko
kanser paru-paru.
Ini merupakan satu teknik untuk mengurangkan risiko bagi
mencapai tahap yang standard dan wajar. Ia melibatkan kaedah
yang mengurangkan tahap kerugian yang teruk atau
kemungkinan berlakunya kerugian.
Contoh:
Pemasangan perenjis air untuk memadamkan api bagi
mengurangkan tahap kerugian yang teruk.

23

Pengekalan
Risiko

Pemindahan
risiko

Perkongsian
risiko

Ini melibatkan penerimaan risiko jika tahap semasa risiko

sudah berada pada tahap yang boleh diterima. Pengekalan
risiko ialah satu strategi yang berdaya maju bagi risiko kecil
apabila kos menginsuranskan risiko akan lebih besar dari masa
ke masa berbanding dengan jumlah kerugian yang dialami.
Ini melibatkan pemindahan risiko kepada organisasi atau
individu. Apabila risiko dipindahkan, kerugian akan dibayar
oleh organisasi atau individu yang mana risiko tersebut
dipindahkan.
Contoh:
Seorang pemilik rumah boleh memindahkan risiko kerugian
yang ditanggung apabila rumahnya musnah oleh kebakaran
dengan menandatangani kontrak insurans kebakaran.
Islam tidak membenarkan penukaran risiko, iaitu jumlah
pemindahan akibat kerugian kewangan yang timbul daripada
risiko. Ia tidak diiktiraf sebagai adil kepada setiap pihak kerana
ia boleh menyebabkan terlebih beban -tuntutan di luar niat asal
Pengendali Takaful, atau sebaliknya, yang juga boleh
menyebabkan tahap premium yang tidak munasabah dikenakan
kepada orang yang diinsuranskan.
Sebagai alternatif, individu atau organisasi boleh berkongsi
risiko dengan orang lain yang mempunyai ciri risiko yang
sama. Amalan ini dikenali sebagai Takaful atau saling
melindungi.

4. Melaksana Pelan Pengurusan Risiko

Setelah melakukan pemilihan terhadap kaedah yang sesuai, pelan tersebut
sedia untuk dilaksanakan. Bagi melaksanakan langkah ini, risiko tersebut
perlu diberikan keutamaan dan diselaraskan dengan tindakan-tindakan yang
diambil. Salah satu tindakan sudah tentunya adalah untuk menginsuranskan /
melindungi risiko.
5. Mengkaji dan memantau Pelan Pengurusan Risiko
Aktiviti ini melibatkan kajian secara berkala, pemantauan ke atas proses
pelaksanaan serta semakan secara progresif ke atas pelan berdasarkan apa-apa
perubahan dalam persekitaran perniagaan dan ekonomi.
Kajian secara berkala boleh membantu untuk mengenal pasti apa-apa
kekurangan atau pelarasan dan juga memastikan objektif pelan itu dicapai.
Kajian perlu dilakukan sekurang-kurangnya sekali setahun.

24

A2.4

KONSEP RISIKO DALAM ISLAM

Salah faham dalam kalangan umat Islam terhadap konsep takdir (qada dan qadar)
adalah perkara biasa. Mereka percaya bahawa masa depan mereka adalah di tangan Allah
(SWT) dan manusia tidak perlu mengambil apa-apa tindakan proaktif untuk mengubah
keadaan mereka.Ini adalah bertentangan dengan ayat al-Quran berikut:
"... Sesungguhnya Allah tidak mengubah apa yang ada pada sesuatu kaum sehingga
mereka mengubah apa yang ada pada diri mereka sendiri. "
(Ar Ra'd: 11)

Islam menerima pakai pengurusan risiko sebagai salah satu cara untuk memastikan
pencapaian sasaran dan objektif ke arah Sa'adah (kebahagiaan) di dunia dan akhirat. Ini
boleh dijustifikasikan oleh ayat-ayat Al-Quran dan hadis.
Bukti Al-Quran
"Dan (pada suatu hari) raja Mesir berkata: Sesungguhnya aku mimpi melihat: tujuh
ekor lembu yang gemuk dimakan oleh tujuh ekor lembu yang kurus, dan aku melihat
tujuh tangkai (biji-bijian) yang hijau dan tujuh tangkai lagi yang kering. Wahai ketuaketua kaum (yang hadir), terangkanlah kepada ku tentang mimpi ku ini, kalau kamu
orang-orang yang pandai menta`birkan mimp. Mereka menjawab: Yang demikian itu
ialah mimpi-mimpi yang bercampur aduk, dan kami bukanlah orang-orang yang
mengetahui mimpi-mimpi (yang sedemikian) itu. Dan (pada saat itu) berkatalah orang
yang terselamat di antara mereka yang berdua itu, dan yang baharu teringat (akan
pesanan Yusuf) sesudah berlalu suatu masa yang lanjut: Aku akan memberitahu kepada
kamu ta`birnya. Oleh itu, hantarkanlah daku pergi (kepada orang yang mengetahui
ta`birnya)". (Setelah ia berjumpa dengan Yusuf, berkatalah dia): "Yusuf, wahai orang
yang benar (pada segala-galanya)! Ta`birkanlah kepada kami (seorang bermimpi
melihat): tujuh ekor lembu yang gemuk dimakan oleh tujuh ekor lembu yang kurus dan
tujuh tangkai (biji-bijian) yang hijau serta tujuh tangkai lagi yang kering (ta`birkanlah)
supaya aku kembali kepada orang-orang yang mengutus ku itu, semoga mereka dapat
mengetahui ta`birnya".Yusuf menjawab: "Hendaklah kamu menanam bersungguhsungguh tujuh tahun berturut-turut, kemudian apa yang kamu ketam biarkanlah dia pada
tangkai-tangkainya kecuali sedikit dari bahagian yang kamu jadikan untuk makan.
Kemudian akan datang selepas tempoh itu, tujuh tahun yang bersangatan kemaraunya,
yang akan menghabiskan makanan yang kamu sediakan baginya kecuali sedikit dari apa
yang kamu simpan (untuk dijadikan benih). "Kemudian akan datang pula sesudah itu
tahun yang padanya orang ramai beroleh rahmat hujan, dan padanya mereka dapat
memerah (hasil anggur, zaitun dan sebagainya)".
(Surah Yusuf: 43-49)
Berdasarkan tafsiran ini, Nabi Yusuf (as) telah menasihati Raja Mesir cara untuk
menghadapi apa-apa malapetaka. Dalam usaha untuk mempersiapkan diri bagi
25

menghadapi 7 tahun kemarau (seperti yang diramalkan oleh Nabi Yusuf (as), orang-orang
Mesir digalakkan untuk menanam tanaman secara aktif dalam tempoh 7 tahun pertama
dan menyimpan hasil tersebut. Raja Mesir kemudiannya telah melantik Nabi Yusuf (as)
sebagai Menteri Pertanian. Baginda kemudiannya melaksanakan cadangannya sendiri,
seperti yang diperkenankan oleh Raja Mesir, dan hasilnya negara itu berupaya
mengharungi 7 tahun kemarau.
Ini adalah satu contoh yang jelas tentang pengurusan risiko, iaitu risiko kelaparan dan
kebuluran dapat dicegah dengan menanam tanaman dan bahan yang boleh dimakan
dalam tempoh 7 tahun kemakmuran.

Bukti Hadis
Nabi Muhammad (saw) pernah bertanya kepada seorang Badwi yang telah
meninggalkan unta beliau dengan membuka ikatannya, "Mengapa kamu tidak mengikat
unta anda?" Orang Badwi itu menjawab, "Saya serahkan kepada kehendak Allah. Nabi
(saw) berkata, "Ikatlah unta kamu terlebih dahulu kemudian berserahlah kepada Allah
(SWT).
Perbualan ini menggambarkan bahawa bukan sahaja umat Islam harus menerima takdir
mereka tetapi juga menunjukkan bagaimana umat Islam perlu berusaha untuk
mengurangkan risiko kerugian dan bencana, iaitu pengurusan risiko.

A2.5

RISIKO DAN TAKAFUL

Terdapat banyak salah faham dalam kalangan umat Islam terhadap konsep takdir.
Sesetengah orang Islam percaya bahawa masa depan adalah di tangan Allah (SWT),
apabila mereka menghadapi mentaliti takdir dengan meletakkan diri mereka dalam
doktrin ini, iaitu sama ada seseorang itu kaya atau miskin, gembira atau sedih, semuanya
ditakdirkan oleh Allah (SWT). Akibat salah faham yang nyata ini, apa-apa usaha atau
strategi pengurusan risiko untuk melindungi aset atau kehidupan telah dianggap sebagai
bertentangan dengan takdir dan kehendak Allah (SWT).
Dalam perancangan kewangan Islam, Takaful ialah satu cara untuk mengurangkan risiko
kerugian kewangan akibat kemalangan dan musibah (Iqtisad Al-Islamy, 2003). Pada
hakikatnya, Pelan Takaful ialah alternatif kepada insurans dalam perancangan kewangan
konvensional. Dalam pelan Takaful, peserta akan membayar sejumlah wang yang
ditentukan sebagai caruman (dikenali sebagai premium) sebahagiannya kepada dana
risiko (peserta akaun khas) dengan menggunakan konsep Tabbaru '(derma) dan
sebahagiannya kepada pihak lain (dikenali sebagai pengendali Takaful ) dengan
persetujuan bersama bahawasanya Pengendali Takaful adalah di bawah tanggungjawab
dari segi undang-undang untuk memberikan peruntukan untuk perlindungan kewangan

26

kepada peserta terhadap kerugian yang tidak dijangkakan, sekiranya risiko itu berlaku
dalam tempoh yang telah dipersetujui.
Dalam Takaful, risiko daripada individu atau organisasi disebarkan atau dikongsi dengan
individu atau organisasi lain yang mempunyai corak yang sama secara relatif. Individu
atau organisasi yang mengambil bahagian dalam skim ini akan memberikan caruman
kepada dana Takaful. Sekiranya sesuatu risiko berlaku, mereka akan menerima pulangan
daripada dana Takaful untuk menampung kerugian yang telah dialami mereka.

27

BAB A3
PENGENALAN TAKAFUL

HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:
Memahami konsep asas Takaful.
Memahami aplikasi dan manfaat Takaful.

A3.1

PENGENALAN
Industri Takaful Malaysia telah menyaksikan pertumbuhan yang pesat sejak awal
penubuhannya pada tahun 1984. Industri ini telah berkembang daripada industri yang
terdiri dari Pengendali Takaful tunggal untuk menjadi industri yang berdaya maju. Hari
ini, Takaful merupakan industri yang penting dalam sistem kewangan Islam.
Menurut laporan Bank Negara Malaysia yang terkini, industri Takaful mengalami purata
kadar pertumbuhan sebanyak 27 peratus daripada segi sumbangan atau caruman bersih
antara tahun 2005 hingga 2012.

3.1.1 Definisi
Perkataan Takaful berasal daripada kata kerja bahasa Arab kafala yang bermaksud
saling menjamin. Oleh itu, pakatan yang melibatkan sekurang-kurangnya antara dua
pihak yang sama-sama bersetuju untuk menjamin satu sama lain sekiranya berlaku
kehilangan atau kerugian, sebagai akibat daripada ditimpa bencana mentakrifkan istilah
"Takaful".
Menurut Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 (IFSA) Takaful bermaksud:
"Suatu pengaturan yang berdasarkan saling membantu di mana peserta Takaful bersetuju
untuk menyumbang kepada kumpulan wang bersama yang memberi manfaat kewangan
bersama yang boleh dibayar kepada peserta Takaful atau waris mereka apabila berlaku
keadaan-keadaan yang telah dipersetujui terlebih dahulu".

A3.2

FALSAFAH DAN KONSEP TAKAFUL

Pada dasarnya, sistem Takaful adalah berasaskan saling bekerjasama, bertanggungjawab,
jaminan, perlindungan dan membantu dalam kalangan para pesertanya. Amalan yang
sama boleh dilihat dalam amalan al-aqilah di bawah adat kebiasaan suku bangsa Arab
28

sebelum kedatangan Islam di mana seorang pembunuh dikehendaki membayar wang

darah (diyat) sebagai pampasan kepada keluarga si mati. Doktrin ini telah dibenarkan
oleh Nabi Muhammad (saw) dan seterusnya dijadikan mandatori semasa Khalifah kedua,
Saidina Umar Al Khatab (ra).
1. Asas Kerjasama

Takaful, adalah berasaskan konsep ta'awun bermaksud saling membantu. Para

peserta skim Takaful bersetuju untuk membantu antara satu sama lain dalam
berbentuk kewangan dalam perkara keperluan yang khusus (sebagaimana yang
ditakrifkan dalam kontrak Takaful) dengan menyumbang atau menderma kepada
satu kumpulan wang yang umum.
Konsep ini adalah berdasarkan perintah Allah (SWT) menerusi ayat yang berikut:
"... Bekerjasamalah kamu dalam kebaikan dan ketakwaan, tetapi jangan kamu
membantu satu sama lain dalam dosa dan permusuhan"
(al-Maidah: 2)
Nabi Muhammad (saw) menegaskan dalam hadis yang berikut:
"Allah akan sentiasa membantu hamba-Nya selagi dia membantu orang lain"
(Diriwayatkan oleh Ahmad dan Abu Daud)
2.

Asas Tanggungjawab
Seiring dengan disiplin syariah ke atas Takaful (yang bermaksud berkongsi
tanggungjawab dan berkongsi jaminan), para peserta bersetuju untuk memberi
pampasan sekiranya berlaku musibah.
Ibarat hubungan dan perasaan orang-orang yang beriman, antara satu sama
lain, adalah seperti jasad, apabila salah satu daripada bahagian-bahagian yang
ditimpa kesakitan, maka seluruh jasad akan merasainya.
(Diriwayatkan oleh Bukhari dan Muslim)

3.

Asas Saling Melindungi

Para peserta Skim Takaful bersetuju untuk saling bertanggungjawab atau
berkongsi tanggungjawab.
Demi hayatku yang berada dalam kekuasaan Allah, tiada siapa akan masuk
Syurga jika beliau tidak melindungi jirannya yang berada dalam kesusahan.
(Diriwayatkan oleh Ahmad)

29

A3.3

APLIKASI DAN MANFAAT-MANFAAT TAKAFUL

Pada tahun 1985 Majlis Akademik Liga Islam Sedunia, sesudah membuat
pengubahsuaian yang sewajarnya membuat kesimpulan bahawa insurans berbentuk
kerjasama adalah diterima dan dianggap sebagai alternatif kepada insurans. Sistem ini
yang berada di dalam rangka kerja Islam perlu diasaskan seperti berikut:
1. Takaful
Ulama Islam sebulat suara bersetuju bahawa perlindungan yang sesuai dengan
kehendak syariah boleh diasaskan atas konsep Islam Takaful. Takaful adalah kata
nama yang berasal daripada kata kerja bahasa Arab "kafala" yang bermaksud
untuk menjaga keperluan seseorang. Takaful bermaksud saling membantu dalam
kalangan kumpulan iaitu setiap ahli kumpulan bersama-sama berusaha untuk
membantu mereka yang memerlukan dari dalam kumpulan.
Konsep Takaful adalah berdasarkan perpaduan, berkongsi tanggungjawab dan
persaudaraan ddalam kalangan ahli. Takaful boleh ditakrifkan sebagai tindakan
sekumpulan orang yang berhasrat untuk menjamin antara satu sama lain dari
dalam kumpulan terhadap kehilangan atau kerosakan yang mungkin berlaku ke
atas sesiapa sahaja antara mereka.
Ciri-ciri utama operasi Takaful adalah seperti berikut:
o Pengendali bukanlah yang menanggung risiko, para Peserta yang saling
melindungi antara satu sama lain.
o Pengendali Takaful bertindak sebagai pemegang amanah bagi pihak para
Peserta untuk menguruskan operasi perniagaan Takaful.
o Semua caruman (premium) yang dibayar oleh peserta akan terkumpul
dalam dana Takaful untuk pembayaran manfaat Takaful.
o Dana Takaful pada masa yang sama boleh dilaburkan dalam urus niaga
yang diluluskan oleh Jawatankuasa Syariah.
2. Model Takaful
a. Mudharabah (Kontrak Perkongsian Keuntungan)
Dalam perniagaan Takaful, para peserta adalah sebagai pemberi modal
yang menyumbang sejumlah wang pada kumpulan wang Takaful,
manakala Pengendali Takaful sebagai usahawan bersetuju untuk
menguruskan kumpulan wang tersebut dengan hasrat menjana keuntungan
bagi kedua-dua pihak, peserta dan pengendali berkongsi keuntungan pada
kadar yang ditentukan.

30

b. Wakalah (Kontrak Agensi)

Dalam perniagaan Takaful, peserta melantik Pengendali Takaful sebagai
wakil mereka untuk menguruskan perlindungan Takaful dan kumpulan
wang Takaful mereka.
Sebagai balasan bagi perkhidmatan agensi, Pengendali Takaful dibenarkan
untuk mengenakan bayaran di bawah perjanjian tersebut. Fi boleh dibayar
daripada caruman peserta Takaful. Ini bererti berdasarkan model di atas,
perbelanjaan pengurusan boleh dicajkan kepada kumpulan wang Takaful
sebagai caj pendahuluan.
3. Konsep dan Kontrak Takaful
a. Tabarru' (Derma)
Dalam perniagaan Takaful, peserta bersetuju untuk menyumbang kepada
kumpulan wang Takaful berasaskan kontrak tabarru'. Kontrak Tabarru'
adalah elemen teras dalam perniagaan Takaful dan bukan sahaja
diamalkan di Malaysia tetapi juga di seluruh dunia.
Tabarru' dengan nyatanya mengislamkan kontrak insurans dengan
menghapuskan kebanyakan unsur-unsur yang bercanggah. Ini sebenarnya
adalah perbezaan asas antara insurans yang patuh syariah dan insurans
konvensional. Dalam kontrak Takaful, Peserta hendaklah bersetuju untuk
melepaskan sebagai derma keseluruhan atau sebahagian tertentu caruman
yang sekali gus membolehkannya memenuhi tanggungjawab saling
membantu dan saling jamin-menjamin.
Kelebihan tabarru' dalam Takaful:
i. Perlindungan Takaful yang patuh syariah.
ii. Kelebihan melakukan amal soleh.
A3.4

MANFAAT-MANFAAT TAKAFUL
Takaful menawarkan kedua-dua keuntungan kewangan melalui skim perlindungan dan
"keuntungan" dari segi kerohanian. Beberapa manfaat adalah seperti berikut:
1. Takaful membolehkan peserta untuk menunaikan tanggungjawab sosial terhadap
masyarakat dan keluarga.
2. Takaful juga membolehkan bantuan kewangan bagi yang kurang bernasib baik
dan mereka yang memerlukan melalui konsep tabarru' di mana sebahagian
daripada sumbangan itu akan diagihkan kepada kumpulan wang berisiko. Derma

31

"Tabarru" juga membolehkan peserta untuk menyucikan diri mereka serta

mencapai ketenangan fikiran.
3. Menggalakkan nilai-nilai moral dan etika berurusan dalam semua aktiviti
perniagaan dan operasi kerana ianya bebas daripada unsur-unsur yang dilarang
seperti riba, gharar dan maysir serta lain-lain unsur yang dilarang dalam urusan
kewangan.
4. Memberi perlindungan dan keselamatan untuk keluarga dan kumpulan daripada
sebarang musibah.

32

BAB A4
PERBANDINGAN ANTARA TAKAFUL DAN INSURANS

HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:

A4.1

Memahami konsep asas, dasar dan jenis-jenis insurans.

Memahami dan menerangkan unsur-unsur yang dilarang dalam amalan insurans.
Memahami dan menerangkan perbezaan antara Takaful dan insurans.

PENGENALAN
Insurans boleh ditakrifkan sebagai kontrak di mana satu pihak yang dinamakan sebagai
penanggung insurans, berjanji sebagai balasan terhadap pertimbangan yang dipersetujui,
yang dipanggil premium bagi membayar kepada pihak lain, yang dinamakan pihak
diinsuranskan, sejumlah wang, apabila berlakunya keadaan tertentu pada tempoh tertentu.
Oleh itu, dalam erti kata yang lain, kontrak insurans adalah kontrak antara dua pihak,
penanggung insurans dan pihak diinsuranskan, di mana pihak terdahulu berjanji untuk
membayar ganti rugi kepada pihak yang kemudian apabila berlakunya keadaan tertentu
sebagai pulangan pada sumbangan atau carumannya.
Insurans telah wujud sejak beberapa abad. Sesetengah ahli sejarah menjejaki asal usul
insurans dari 215 Masihi /CE, apabila kerajaan Romawi diperlukan oleh pembekal tentera
untuk menanggung semua risiko yang timbul akibat daripada serangan musuh, ribut, dan
lain-lain bencana alam terhadap bekalan yang dibawa di atas kapal mereka. (Omar Fisher,
2009). Bukti terawal kontrak insurans bermula dari tahun sekitar 2,800 Sebelum Masihi
di mana kod perundangan Babylon menunjukkan peraturan mengenai insurans. Pada
asasnya konsep insurans telah dibangunkan untuk menangani bahaya yang dihadapi oleh
saudagar-saudagar dan pedagang-pedagang di laut. Ini berbeza daripada perlindungan
kargo dan barangan yang dibawa oleh kapal-kapal bagi perlindungan terhadap kehilangan
nyawa para pelayar dan pegawai.
Dalam erti kata lain, terdapat keperluan untuk manusia bersedia terhadap kerugian. Dan
insurans moden boleh dijejaki bermula pada abad 1600 Masihi, apabila saudagarsaudagar British dan pemilik kapal mula bertemu di kedai kopi berhampiran Lombard
Street di London. Kedai kopi ini dinamakan Lloyd, di mana mereka membuat perjanjian
untuk saling berkongsi dalam keuntungan dan kerugian pelayaran di laut (Omar Fisher,
2009).
Terdapat bukti yang menunjukkan bahawa amalan tersebut juga tersebar luas di kalangan
orang Cina, Yunani dan Eropah. Kes pertama insurans hayat bermula pada tahun 1583 di
33

England di mana kontrak jangka tertentu dikeluarkan untuk hayat William Gybbon. Satu
perkembangan yang penting dalam industri insurans hayat ialah pembangunan jadual
kemortalan oleh Edmund Halley dalam tahun 1693. Walau bagaimanapun, kira-kira satu
abad kemudiannya barulah tahap ketepatannya telah dicapai dalam meramal kadar
kemortalan.
Insurans telah diperkenalkan di Malaysia bermula sejak abad ke-18 dan ke-19 di mana
firma-firma perdagangan dan rumah-rumah agensi bertindak sebagai ejen bagi syarikatsyarikat insurans dari United Kingdom. Setelah mencapai kemerdekaan, terdapat usaha
untuk menubuhkan syarikat insurans tempatan. Awal 1960-an menyaksikan pertumbuhan
banyak syarikat-syarikat insurans hayat dan am. Sesetengah syarikat dikendalikan secara
kurang sihat dengan garis panduan pengunderaitan yang tidak wajar.
Kerajaan kemudiannya campur tangan dan Akta Insurans 1963 telah diperkenalkan. Di
bawah Akta tersebut, pengendalian dan pengawasan industri insurans secara am adalah
dalam bidang kuasa Ketua Pengarah Insurans di bawah Kementerian Kewangan. Barubaru ini, Kerajaan telah memperkenalkan Akta Perkhidmatan Kewangan 2013 bagi
menggantikan akta yang lama.

4.1.1 Definisi Insurans

Insurans boleh ditakrifkan sebagai kontrak di mana satu pihak dinamakan penanggung
insurans, berjanji sebagai balasan terhadap pertimbangan yang dipersetujui, dipanggil
premium bagi membayar kepada pihak lain, yang dinamakan pihak diinsuranskan,
sejumlah wang, apabila berlakunya keadaan tertentu sepanjang tempoh tertentu.

4.1.2 Asas Insurans

Insurans adalah satu proses di mana kerugian yang dialami oleh beberapa pihak disebar
luas kepada dan ditanggung oleh pihak yang ramai. Dalam amalan moden, insurans
adalah satu bentuk di mana beban kewangan musibah dipindahkan daripada Penanggung
Insurans kepada Pihak yang Diinsuranskan. Konsep di sebalik insurans adalah bahawa
sekumpulan orang terdedah kepada risiko yang sama berkumpul bersama-sama dan
memberi sumbangan ke arah pembentukan satu kumpulan wang terkumpul. Seandainya
ada pihak yang benar-benar mengalami kerugian daripada risiko tersebut, ia dibayar
pampasan daripada kumpulan wang terkumpul yang sama. Sumbangan kepada
pengumpulan tersebut dilakukan oleh sekumpulan orang yang berkongsi risiko umum
dan dikutip oleh syarikat insurans dalam bentuk premium.
Kontrak insurans adalah kontrak indemniti/ganti rugi (tidak termasuk Insurans Hayat dan
Kemalangan Diri) dan prinsip ini menempatkan Pihak Diinsuranskan pada kedudukan
kewangan yang sama seperti mana dia berada sebelum berlakunya musibah. Jumlah
pihak diinsuranskan mestilah ditetapkan pada tahap, yang akan memberikan pampasan
34

yang mencukupi pada masa kerugian. Bagi insurans hartanah, susut nilai mestilah
diambil kira. Kos insurans bergantung kepada skop perlindungan di mana tambahan
perlindungan memerlukan tambahan premium. Secara umumnya, hanya kerugian yang
tidak diduga dan tidak dijangka boleh diinsuranskan. Oleh itu, musibah atau kerugian
yang dijangka secara amnya tidak boleh insurans (kecuali dalam Insurans Hayat).

4.1.3 Jenis-jenis Insurans

Akta Perkhidmatan Kewangan 2013 (FSA) memperuntukkan bahawa:
1. Bagi maksud Akta ini, perniagaan insurans hendaklah dibahagikan kepada
dua kelas:
a. Perniagaan hayat, yang mana tambahan pada semua perniagaan yang
insurans berkenaan dengan polisi hayat termasuk sebarang jenis
perniagaan insurans yang dijalankan hanya berkaitan dengan perniagaan
penanggung insurans hayat, dan
b. Perniagaan am, yang bererti semua perniagaan insurans yang bukan
perniagaan insurans hayat.
2. Bagi maksud Akta ini, insurans semula liabiliti di bawah polisi dikira sebagai
perniagaan insurans dari kelas dan perihalan di mana polisi tersebut akan
tergolong jika ianya dikeluarkan oleh penanggung insurans semula.

A4.2

RESOLUSI SYARIAH TERHADAP INSURANS

Konsep insurans tidak mendapat persetujuan menyeluruh dari para ulama sama ada
dibenarkan (halal) atau dilarang (haram). Oleh kerana insurans sebagaimana yang
diamalkan sekarang, tidak wujud semasa zaman Nabi Muhammad (saw) 'ijtihad'
digunakan untuk menentukan sama ada insurans dibenarkan atau sebaliknya.

4.2.1 Fatwa mengenai Larangan Insurans

1. Imam Sayyid Muhammad Amin ibn Sayyid Umar (Ibn Abidin)
Ibn Abidin, ulama Islam dari Mazhab Hanafi mengeluarkan fatwa pada tahun
1836 bahawa kontrak tukaran yang digunakan dalam insurans konvensional
tidak mematuhi kontrak tukaran (muawadhah) seperti yang dikehendaki oleh
syariah.
2. Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan

35

Jawatankuasa Majlis Fatwa Kebangsaan bagi Hal Ehwal Agama Islam

Malaysia, pada mesyuarat yang diadakan pada 15 Jun 1972 membincangkan
dan memutuskan mengenai isu-isu Insurans Hayat.
Keputusan:
Insurans Hayat yang disediakan oleh syarikat-syarikat insurans hari ini adalah
transaksi perniagaan yang tidak sah kerana ia bercanggah dengan prinsipprinsip perniagaan Islam memandangkan kontrak mengandungi unsur-unsur
gharar, maisir dan riba. Oleh yang demikian dari sudut pandangan syariah,
insurans adalah haram.
3. Akademi Fiqh OIC
Akademi Fiqh Islam, yang terbentuk daripada Pertubuhan Persidangan Islam,
bermesyuarat dalam Sesi Kedua di Jeddah, Arab Saudi, dari 10 hingga 16
Rabiulawal 1406 H (bersamaan dengan 22-28 Disember 1985). Dan selepas
mengkaji semula pembentangan dari para ulama yang mengambil bahagian
dalam sesi berkenaan `Insurans dan insurans semula, dan setelah berbincang
perkara yang sama, dan selepas memeriksa secara dekat kesemua jenis-jenis
dan bentuk-bentuk insurans dan mengkaji secara mendalam prinsip-prinsip
asas yang telah mereka asaskan dan matlamat serta objektif, dan meneliti
secara mendalam apa yang telah dikeluarkan oleh Akademi Fiqh dan lain-lain
institusi dalam perkara ini;
Keputusan:
Kontrak Insurans Komersil, dengan premium berkala yang tetap, biasanya
diamalkan oleh syarikat-syarikat insurans komersial, adalah kontrak yang
mengandungi unsur-unsur utama risiko, yang akan membatalkan kontrak dan
oleh yang demikian adalah dilarang (haram) mengikut syariah.
Kontrak alternatif yang sesuai dengan prinsip-prinsip Islam adalah urusan
kontrak insurans koperatif, yang diasaskan atas dasar kebajikan dan
kerjasama.
Akademi Fekah OIC menjemput negara-negara umat Islam untuk
menubuhkan institusi insurans koperatif dan entiti koperatif bagi insurans
semula, dalam membebaskan ekonomi Islam daripada eksploitasi dan
pelanggaran sistem Allah yang telah disediakan untuk ummah.

36

4.2.2 Unsur-unsur yang dilarang dalam Amalan Insurans

Insurans adalah berdasarkan kepada kontrak beli dan jual yang mewujudkan unsur-unsur
larangan seperti berikut:
1. Riba
Riba Nasi'ah

Pertukaran bahan ribawi antara pihak diinsuranskan

(premium) dan syarikat insurans (manfaat-manfaat
tuntutan) pada masa yang berbeza.

Riba fadhl

Pertukaran bahan ribawi antara pihak diinsuranskan

(premium) dan syarikat insurans (manfaat-manfaat
tuntutan) pada kuantiti yang berbeza.

Riba Qard

Riba jahiliyyah

Syarikat insurans melabur premium dalam

pelaburan yang menghasilkan faedah.
Syarikat insurans membayar faedah ke atas
produk mereka.
Syarikat insurans mengambi kira faedah masa
depan apabila mengira premium.
Faedah yang dicajkan pada polisi pinjaman

Faedah yang dicajkan pada premium yang dibayar lewat.

2. Gharar

Kedua-dua pihak dalam kontrak insurans tidak mengetahui secara tepat

apakah kewajipan dan tanggungjawab mereka antara satu sama lain, baik
syarikat insurans mahupun pihak diinsuranskan yang tahu hasil daripada
kontrak.
Pihak diinsuranskan tidak tahu jumlah pampasan yang dia mungkin terima
seandainya berlaku kemalangan atau bahaya sebagaimana juga pihak
diinsuranskan tidak tahu akan ada pampasan sebagaimana tidak tahunya
hasil daripada kontrak.
Penanggung insurans tidak tahu bila bahaya yang akan berlaku.
Tidak ada keadilan dalam insurans yang mana pihak diinsuranskan
dikehendaki membayar premium tetapi jika peril yang diinsuranskan tidak
berlaku, pihak yang diinsuranskan tidak akan menerima apa-apa bayaran.
Insurans adalah satu janji untuk membayar pampasan yang kadangkala
dipenuhi dan kadangkala tidak. Ketidakpastian dalam hasil pertukaran
pada ketika kontrak itu dimeterai, hasil daripada pertukaran itu masih
tidak pasti.
37

4. Maisir

A4.3

Pihak diinsuranskan boleh menerima sejumlah besar wang, tanpa input

yang sama.
Berkemungkinan membayar premium tanpa mendapat sebarang amaun
atau jumlah wang sebagai balasan.
Penanggung insurans kerugian jika terlalu banyak tuntutan.
Premium yang diperoleh melebihi tuntutan, Penanggung insurans boleh
membuat keuntungan yang besar.

PERBEZAAN ANTARA TAKAFUL DAN INSURANS

Bil.
1

Isu-isu
berkaitan
Inti pati Niat

Isi kandungan

Jaminan

Kumpulan
Wang atau
Dana

Bayaran
sumbangan /
premium

Unsur
Larangan

Keuntungan

Takaful

Insurans

Niat adalah untuk

mewujudkan kedua-dua
perhubungan rohani dan
undang-undang
Isi kandungan mestilah
dibenarkan Syariah

Niat adalah untuk mewujudkan

hubungan undang-undang
sahaja

Pengendali Takaful hanya

Pengurus Kumpulan Wang
atau Dana. Peserta saling
menjamin antara satu sama
lain
Kumpulan Wang atau Dana
adalah milik Peserta dan
diuruskan oleh Pengendali
Takaful bagi pertimbangan
yang sah terhadap
perkhidmatan yang diberikan
Sumbangan dianggap sebagai
derma (tabarru)

Syarikat yang menyediakan

jaminan

Model Islam adalah

berdasarkan prinsip-prinsip
Islam dan bebas daripada
sebarang unsur-unsur haram
Keuntungan dikongsi antara
Peserta dengan Pengendali

Isi kandungan mestilah

dibenarkan oleh Common Law.

Kumpulan Wang adalah milik

Syarikat walaupun aset
diasingkan dan dikekalkan di
antara pemegang saham
dengan pemegang polisi
Premium yang dibayar
mewujudkan suatu kewajipan
terhadap penanggung insurans
ke atas kontrak jual beli
Polisi insurans berkisar unsurunsur Gharar, Riba dan Maisir

Dalam insurans keuntungan

adalah mengikut budi bicara
Syarikat

38

Kontrak

Pendekatan
Risiko

10

Manfaat

11

Keuntungan /
Bonus

12

Pelaburan
Kumpulan
Wang atau
dana

Gabungan kontrak tabarru'

(derma) dan agensi atau
kontrak perkongsian
keuntungan
Konsep perkongsian risiko
dalam kalangan Peserta
Dibayar daripada kumpulan
wang atau dana bersama yang
ditakrifkan di bawah
indemniti/ganti rugi yang
ditanggung oleh peserta
Menyatakan dari awal lagi
bagaimana keuntungan yang
akan dikongsi di antara
peserta dengan pengendali

Kontrak pertukaran (jual dan

beli) antara penanggung
insurans dengan pihak
diinsuranskan
Konsep pemindahan risiko
daripada pihak diinsuranskan
kepada syarikat insurans
Dibayar daripada kumpulan
wang atau dana yang dimiliki
secara sah oleh syarikat

Boleh menawarkan bonus atau

keuntungan secara umum
sahaja terutamanya dengan
polisi keuntungan penyertaan

Aset kumpulan wang atau

Tiada sekatan selain daripada
dana takaful dilaburkan dalam alasan-alasan yang disebabkan
instrumen yang patuh Syariah oleh peraturan kehematan

39

BAB A5
PRINSIP DAN MODEL PERNIAGAAN TAKAFUL

HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:

A5.1

Menyenaraikan pelbagai prinsip asas Takaful.

Memahami model perniagaan Takaful yang diterima pakai oleh Pengendali Takaful.
Menerangkan pelbagai prinsip dan model kepada bakal pelanggan.

PENGENALAN
Kontrak Takaful bukan sahaja tertakluk kepada prinsip-prinsip umum undang-undang
kontrak, tetapi juga prinsip-prinsip khusus undang-undang yang termaktub dalam kontrak
Takaful. Berdasarkan kaedah-kaedah undang-undang yang telah ditetapkan dalam konsep
fiqh al-asl fi al-ashya 'al-ibahah (semua perkara adalah dibenarkan melainkan jika
ditetapkan sebaliknya), kontrak Takaful menyepadukan prinsip-prinsip normal insurans
ke dalam amalan Takaful yang merangkumi konsep keadilan dalam berurusan seperti
yang dihuraikan dengan terperinci oleh syariah.

A5.2

PRINSIP-PRINSIP ASAS TAKAFUL

5.2.1 Kepentingan Boleh Takaful (Lindung)

Istilah "Kepentingan Boleh Takaful" merujuk kepada manfaat (atau faedah) seseorang
yang ada pada sesuatu objek atau orang yang dilindungi. Manfaat ini boleh dirujuk
kepada, antara lain, manfaat kewangan. Seseorang yang memiliki kepentingan yang
dibolehkan pada suatu benda yang apabila dia mengalami kerugian (kewangan atau
sebaliknya) sekiranya benda tersebut dirosakkan atau hilang.
Kepentingan Boleh Takaful wujud apabila terdapat hubungan antara peserta dengan
sesuatu benda, kebiasaannya timbul daripada beberapa situasi seperti berikut:
Hubungan
Pemilikan Harta benda

Deskripsi
Pemilik harta benda akan rugi daripada segi kewangan
jika harta benda mereka rosak atau musnah.

Potensi Liabiliti Undangundang

Kepentingan Boleh Takaful boleh juga wujud apabila

terdapat kerugian kewangan yang berlaku daripada liabiliti
undang-undang.

40

Hak Perundangan

Kepentingan di atas boleh diwujudkan sekiranya terdapat

peruntukan dalam kontrak bahawa satu pihak
bertanggungjawab sepenuhnya bagi sebarang kerugian
atau kerosakan pada harta benda dan liabiliti pihak ketiga.

Kepentingan Boleh Takaful mestilah wujud pada permulaan dan pada masa berlaku
kerugian sekiranya tidak, perlindungan Takaful adalah tidak sah.
Beberapa contoh mereka yang mempunyai Kepentingan Boleh Takaful adalah: 1. Individu yang hayat dan badannya mempunyai Kepentingan Boleh Takaful yang
tidak boleh dipersoalkan pada apa jua jumlahnya.
2. Pasangan yang mempunyai Kepentingan Boleh Takaful terhadap hayat dan harta
benda sesama mereka.
Seseorang itu mempunyai Kepentingan Boleh Takaful terhadap kanak-kanak atau
bayi di bawah umur majoriti ketika perlindungan Takaful mula berkuat kuasa, dan
juga terhadap sesiapa yang di bawah jagaannya sepenuh masa atau sebahagian
daripadanya.
4. Pemiutang mempunyai Kepentingan Boleh Takaful terhadap hayat si penghutang
(setakat jumlah hutang) tetapi penghutang tidak mempunyai kepentingan terhadap
hayat si pemiutang.
5.2.2 Kewajipan Penuh Percaya Mutlak
Kewajipan Penuh Percaya Mutlak boleh ditakrifkan sebagai kewajipan yang positif
secara sukarela untuk menzahirkan, dengan tepat dan sepenuhnya semua fakta penting
mengenai risiko yang dicadangkan, sama ada diminta atau tidak.
Kontrak Takaful, kedua-dua Keluarga dan Am yang dimeterai oleh semua pihak
berdasarkan Penuh Percaya Mutlak, bermaksud bahawa kedua-duanya adalah
dikehendaki untuk mendedahkan semua fakta yang berkaitan, sama ada diminta atau
tidak, yang penting kepada keputusan pihak lain untuk memasukkannya ke dalam
kontrak. Kegagalan mendedahkan maklumat penting walaupun tidak diminta,
membuatkan pihak yang terkilan berhak untuk menganggap kontrak sebagai tidak sah. Di
bawah doktrin Penuh Percaya Mutlak kedua-dua pihak iaitu peserta dan Pengendali
Takaful mestilah mendedahkan semua fakta penting sepenuhnya dengan penuh
kebenaran.
Doktrin Penuh Percaya Mutlak juga memerlukan bahawa tidak ada penyembunyian,
salah pernyataan atau berniat menipu fakta-fakta penting. Tanggungjawab Penuh Percaya
Mutlak mestilah berterusan sepanjang tempoh Takaful di mana peserta dikehendaki
memberitahu dan mendedahkan kepada Pengendali Takaful akan sebarang perubahan
yang mungkin meningkatkan risiko dengan ketara. Pengendali Takaful seterusnya akan
41

membuat keputusan sama ada peningkatan risiko tersebut memerlukan peningkatan

dalam kadar caruman, perlukan syarat-syarat tambahan, atau dalam kes yang teruk,
terpaksa dibatalkan. Sebagai contoh ialah perubahan fungsi/kegunaan sesebuah bangunan
daripada sebuah kedai runcit kepada stor penyimpanan bahan bunga api.
Dalam kontrak Takaful, bagi penguatkuasaan sijil, pihak-pihak yang terlibat di dalamnya
perlu mempunyai niat yang baik. Oleh itu, tiadanya pendedahan tentang fakta-fakta
penting, penglibatan dalam perbuatan menipu, salah pernyataan atau pernyataan palsu
adalah semua unsur yang boleh membatalkan sijil Takaful.
Pelanggaran Penuh Percaya Mutlak berlaku apabila pencadang tahu atau menjangkakan
secara munasabah untuk mengetahui sesuatu fakta penting:

Gagal menzahirkan fakta penting, atau

Salah nyata fakta penting.

Apabila peserta gagal menzahirkan suatu fakta penting pelanggaran penuh percaya
mutlak dinyatakan sama ada sebagai tidak menzahirkan atau penyembunyian, iaitu
penipuan tidak menzahirkan. Sekiranya dia salah nyata sesuatu fakta penting,
pelanggaran itu disebut ditakrifkan sebagai salah nyata tanpa niat atau penipuan kerana
salah nyata. Sebagai contoh, peserta Takaful Keluarga mempunyai penyakit yang sedia
ada tetapi gagal memaklumkannya kepada Pengendali Takaful.
Fakta Penting (Material)
Fakta penting (material) ditakrifkan sebagai sebarang fakta munasabah yang akan
mempengaruhi keputusan pengunderaitan Pengendali Takaful terhadap sijil, seperti akan
mempengaruhi keputusan pihak underait sama ada mengeluarkan sijil atau caruman
terhadap sijil.
Contoh:
Jika pencadang memohon sijil Takaful Perubatan dan Kesihatan dan mengakui bahawa
dia tidak mempunyai penyakit yang serius, sedangkan dia adalah pesakit kencing manis.
Salahnyataan beliau dianggap material bilamana Pengendali Takaful tidak akan
mengeluarkan sijil itu seandainya mengetahui fakta tersebut.
Apabila pelanggaran penuh percaya mutlak berlaku, kontrak Takaful terbatal tanpa
mengira sama ada pelanggaran itu telah dilakukan secara jujur atau menipu.
Menurut Seksyen 141 (4) Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013:
Sebelum kontrak Takaful selain daripada kontrak Takaful pengguna dimeterai, diubah
atau diperbaharui, pencadang hendaklah mendedahkan kepada Pengendali Takaful
berlesen sesuatu perkara bahawa:

42

o dia tahu akan relevannya keputusan Pengendali Takaful berlesen sama ada untuk
menerima atau tidak risiko tersebut, dan kadar dan terma-terma yang digunakan,
atau
o seseorang dalam keadaan yang munasabah yang boleh dijangkakan yang dia
mengetahui bahawa sesuatu itu adalah relevan.
Bagaimanapun, menurut Bahagian 2 Jadual 9 Perenggan 4 akta tersebut, kewajipan
pendedahan itu tidak memerlukan pendedahan perkara yang berikut:
o mengurangkan risiko kepada Pengendali Takaful berlesen
o perkara yang menjadi pengetahuan umum
o Pengendali Takaful berlesen tahu atau mengikut kebiasaan perniagaannya patut
tahu
o berhubung di mana Pengendali Takaful berlesen mengetepikan sebarang
keperluan bagi penzahiran
5.2.3 Prinsip Indemniti
Indemniti boleh ditakrifkan sebagai satu mekanisme yang digunakan oleh Pengendali
Takaful untuk menyediakan pampasan dalam usaha untuk mengembalikan peserta
kepada kedudukan kewangan yang sama selepas kerugian sepertimana yang dinikmati
sebelum kerugian.
Kontrak Takaful menjanjikan kebaikan kepada peserta sekiranya berlaku kerugian atau
kerosakan. Apabila kerugian berlaku, jumlah yang peserta boleh dapat kembali dipanggil
'ukuran ganti rugi. Prinsip indemniti memerlukan Pengendali Takaful mengembalikan
peserta kepada kedudukan kewangan yang sama seperti yang dia telah dinikmati sebelum
kerugian.
5.1.4 Prinsip Subrogasi
Prinsip Subrogasi merujuk kepada hak Pengendali Takaful untuk berada di tempat
peserta, sesudah pembayaran tuntutan daripada pihak ketiga, sehingga peserta berhak
untuk kembali pulih. Hak subrogasi walau bagaimanapun, dilaksanakan oleh Pengendali
Takaful sebelum pembayaran kerugian. Prinsip ini adalah turutan daripada Prinsip
Indemniti.
5.1.5 Prinsip Sumbangan
Prinsip Sumbangan boleh ditakrifkan sebagai hak orang yang dilindungi untuk meminta
orang lain yang mempunyai perlindungan yang sama tetapi tidak semestinya bertanggung
jawab kepada peserta yang sama untuk berkongsi kos bayaran indemniti. Prinsip
Sumbangan adalah satu lagi yang turutan Prinsip Indemniti. Oleh itu, ia hanya terpakai
kepada kontrak indemniti sahaja.

43

5.1.6 Sebab Terhampir

Prinsip ini ditakrifkan sebagai punca yang terdekat dan terkuat serta aktif yang ditetapkan
yang membawa kepada akibat, tanpa gangguan daripada mana-mana tindakan yang
bermula dan bergerak secara aktif daripada sumber baharu dan bebas.
Kerugian tidak mungkin disebabkan daripada satu kejadian. Ia mungkin sebab-sebab
yang serentak atau sebab-sebab berturutan yang mungkin berlaku dalam turutan atau
dalam turutan yang terputus. Oleh itu, punca kerugian perlu ada kerana hanya risiko
khusus yang dilindungi (tidak termasuk risiko seperti yang dinyatakan dalam sijil
Takaful) boleh diberi pampasan.
Contoh: Peserta menderita sakit batu karang, dilanggar oleh sebuah kereta dan mati, walaupun
bagi penyakit batu karang, dia tidak akan meninggal dunia. Kematiannya bukannya di
dalam polisi kemalangan (Louden v British Merchants Ins.Co Ltd [1961]).
Apabila berlaku kerugian, tanggungjawab atau beban untuk membuktikan bahawa
kerugian yang berlaku adalah daripada peril yang dilindungi terletak pada Peserta.
Sebaliknya, tanggungjawab membuktikan bahawa kerugian tersebut dikecualikan
daripada perlindungan sebabkan oleh pengecualian tertentu di dalam sijil adalah terletak
pada Pengendali Takaful.
5.1.7 Tabarru '(Derma)
"Tabarru" (dari segi harfiah bermaksud derma), adalah tanggungjawab bersama dan
prinsip jaminan bersama yang jelas menyatakan bahawa wang yang dikutip akan
digunakan untuk tujuan membantu "peserta lain yang memerlukan bantuan mengikut
terma-terma yang dipersetujui selagi terma-terma itu tidak bercanggah dengan syariah. "
Dalam perniagaan Takaful, tabarru '(dermaTakaful) adalah satu kontrak di mana peserta
bersetuju mendermakan peratusan yang telah ditentukan daripada carumannya (untuk
dana Takaful) bagi menyediakan bantuan kepada peserta lain. Dengan cara ini, dia
memenuhi kewajipan bagi jaminan bersama dan saling membantu seandainya peserta lain
mengalami kerugian. Konsep ini juga telah menghapuskan unsur gharar daripada
kontrak Takaful.

A5.2

PENGURUSAN DANA BERASINGAN DI BAWAH PERNIAGAAN TAKAFUL

Pengendali takaful dikehendaki mengekalkan dan mengasingkan tiga jenis dana:
1.
2.

Dana Takaful Am
Dana Takaful Keluarga
44

3.

Dana Pemegang Saham

Ciri-ciri penting sebagaimana yang diperuntukkan dalam Akta Perkhidmatan Kewangan

Islam 2013 berhubung dengan Dana Takaful adalah seperti berikut:
Seksyen 90:
Pengendali Takaful berlesen hendaklah menubuhkan dan menyelenggarakan satu atau
lebih dana Takaful bagi mana-mana kelas atau deskripsi urus niaga Takaful sebagaimana
yang ditentukan oleh Bank.
Seksyen 91:
Pengendali Takaful berlesen hendaklah memastikan Dana Takaful yang ditubuhkan dan
diselenggarakan di bawah Seksyen 90 disimpan secara berasingan daripada dana
pemegang saham.

A5.3

JENIS-JENIS MODEL TAKAFUL

Operasi Takaful dalam sektor Tijari (komersial) boleh distrukturkan kepada beberapa
model perniagaan seperti yang disenaraikan di bawah:

Model Wakalah
Model Mudharabah
Model Mudharabah + model Wakalah juga dikenali sebagai model hibrid
Model Wakaf

Walau bagaimanapun, hanya model wakalah dan mudharabah yang diamalkan di

Malaysia.
1. Model Wakalah
Di bawah model ini, peserta Takaful sebagai prinsipal akan melantik Pengendali
Takaful sebagai wakil atau ejen untuk menguruskan penyertaan peserta dalam
pelbagai produk Takaful yang disediakan oleh Pengendali Takaful. Sebagai
balasan terhadap perkhidmatan agensi, Pengendali Takaful dibenarkan untuk
mengenakan bayaran di bawah perjanjian tersebut. Fi boleh dibayar daripada
caruman Takaful yang dibayar oleh peserta. Ini bererti berdasarkan model di atas,
perbelanjaan pengurusan boleh dicajkan kepada dana Takaful sebagai bayaran
pendahuluan.

45

Carta Aliran Takaful Am Model Wakalah

Carta Aliran Takaful Keluarga Model Wakalah

46

5.3.2 Model Mudharabah

Di bawah perjanjian ini, peserta Takaful sebagai penyedia modal (sahibul-mal) akan
memeterai kontrak perkongsian keuntungan dengan Pengendali Takaful sebagai
pengusaha (mudharib). Peserta Takaful berkewajipan membuat sumbangan Takaful
(modal) manakala Pengendali Takaful akan menguruskan perniagaan Takaful.
Kontrak ini akan menentukan keuntungan perniagaan Takaful dan nisbah untuk dikongsi
bersama antara kedua-dua pihak seperti 50:50, 60:40 atau 70:30 antara peserta dengan
pengendali. Pada dasarnya, keuntungan dalam Takaful ditakrifkan sebagai pulangan ke
atas pelaburan dan lebihan pengunderaitan berkenaan dengan dana Takaful sahaja. Oleh
itu, ini tidak termasuk keuntungan yang diperoleh daripada Dana Pemegang Saham. Bagi
urus niaga Takaful Keluarga, keuntungan termasuk lebihan kemortalan yang akan
diagihkan kepada peserta yang layak seperti yang diisytiharkan oleh penilaian aktuari
pada akhir setiap tahun kewangan. Walau bagaimanapun, tidak seperti kontrak
mudharabah produk perbankan Islam, perkongsian keuntungan dalam Takaful akan
dilaksanakan hanya selepas semua kewajipan Takaful telah diambil kira: faktor terbesar
adalah tuntutan.
Sekiranya berlaku kerugian atau defisit terhadap dana Takaful, kerugian akan ditanggung
sepenuhnya oleh peserta sebagai penyedia modal. Walau apa pun jua, adalah menjadi
tanggungjawab Pengendali Takaful untuk melindungi kepentingan peserta dalam usaha
memastikan urus niaga tidak akan terjejas dengan teruknya disebabkan kerugian yang
mungkin merosakkan kredibiliti dan keyakinan Takaful secara keseluruhannya.
Sekiranya berlaku kerugian, adalah baik bagi Pengendali Takaful untuk menjadikan
kerugian sebagai "qard atau pinjaman oleh pemegang saham.
Satu ciri penting untuk diperhatikan bahawa di bawah model mudharabah, perbelanjaan
pengurusan tidak dikenakan ke atas dana Takaful, sebaliknya ditanggung oleh dana
pemegang saham. Hasil daripada dana pemegang saham adalah sebahagian daripada
perkongsian untung daripada dana wang Takaful dengan peserta, dan semua pulangan ke
atas pelaburan daripada dana Pemegang Saham itu sendiri.

47

Carta Aliran Takaful Am Model Mudharabah

Carta Aliran Takaful Keluarga Model Mudharabah

48

BAB A6
PEMBANGUNAN DAN PENGAWALSELIAAN INDUSTRI TAKAFUL DI MALAYSIA

HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:

Mengenal pasti dan menerangkan keperluan undang-undang dan pengawalseliaan operasi

Takaful.
Menjelaskan peranan penyeliaan dan pengawalan pihak berkuasa dalam pembangunan
industri Takaful.
Mengenal pasti badan-badan Perlindungan Pengguna dan fungsinya
Mengetahui pelbagai persatuan dalam industri dan tujuan kewujudannya.

PENGENALAN
Pembangunan industri Takaful di Malaysia bermula apabila Akta Takaful diluluskan oleh
Parlimen pada tahun 1984. Akta ini (Akta Takaful 1984) memperuntukkan peraturan urus niaga
Takaful di Malaysia.
A6.1

SEKILAS PANDANG INDUSTRI TAKAFUL DI MALAYSIA

6.1.1 Perkembangan Industri Takaful di Malaysia 1984-2013

Isu

1984

2013

Pengendali
Takaful

Pengendali tunggal komposit

dengan modal RM10 juta yang
menetapkan asas untuk industri

11 Pengendali Takaful dengan

modal minimum masing-masing
RM100 juta, yang meningkatkan
persaingan

Pelabur /
Pemegang
saham

Sebuah bank Islam dan majlismajlis agama negeri dan

pertubuhan-pertubuhan agama

Produk

Produk terhad yang tertumpu

pada Takaful motor, kebakaran
dan gadai janji. Produk umum
menguasai pasaran sebanyak
63% (dari segi caruman)

Pemegang saham lebih meluas

yang terdiri daripada pelabur
swasta, kumpulan perbankan,
syarikat insurans dan syarikat
insurans semula
Kepelbagaian produk lebih
meluas dengan ciri-ciri yang
canggih. Produk keluarga
menguasai pasaran sebanyak 71%
(dari segi caruman)

49

Pelanggan

Kebanyakannya Muslim

Muslim dan bukan Muslim

dengan jangkaan, pilihan dan
permintaan yang berbeza.

Saluran
Pengedaran

Cawangan dan pegawai

pemasaran dan Meja Takaful

Cawangan, pegawai pemasaran,

tenaga agensi, bankatakaful,
broker, internet dan pakatan
strategik

Saluran
Pelaburan

Terhad pada deposit Islam dan

sekuriti Islam Kerajaan

Lebih meluas dengan instrumen

pelaburan patuh syariah yang
dikeluarkan oleh Kerajaan dan
sektor swasta

6.1.2 Perkembangan Industri Takaful Malaysia - Fasa I hingga III

Dalam membangunkan industri Takaful di Malaysia, Bank Negara Malaysia telah
menggunakan pendekatan tiga fasa secara beransur-ansur:

Fasa I (1984-1992)

Fasa I bermula dengan penggubalan undang-undang pengawalseliaan khusus iaitu

Akta Takaful 1984 dan Pengendali Takaful yang pertama memulakan perniagaan
pada tahun 1985. Akta ini mengawal pengendalian perniagaan Takaful dan
memerlukan pendaftaran Pengendali Takaful. Akta ini juga memperuntukkan
penubuhan Jawatankuasa Syariah untuk memastikan operasi perniagaan
Pengendali Takaful mematuhi prinsip-prinsip Syariah pada sepanjang masa.

Fasa II (1993-2000)
Dalam Fasa II, lebih banyak lesen telah diberikan kepada pengendali dan terdapat
kerjasama serantau dalam kalangan Pengendali-pengendali Takaful, termasuk
pembentukan Kumpulan Takaful ASEAN pada tahun 1995 dan penubuhan
ASEAN Retakaful International (L) Ltd pada tahun 1997. Ini telah memudahkan
pengaturan takaful semula dalam kalangan Pengendali Takaful di Malaysia dan di
rantau ini, seperti Brunei, Indonesia dan Singapura.

Fasa III (2001-2010)

Pelan Induk Sektor Kewangan (PISK) diperkenalkan pada tahun 2001 semasa
Fasa III. Objektifnya, antara lain, adalah untuk meningkatkan kapasiti Pengendali
Takaful dan memperkuatkan rangka kerja undang-undang, syariah dan
pengawalseliaan industri Takaful.
50

Di bawah PISK, Malaysia berhasrat untuk menjadi pusat kewangan Islam

antarabangsa, dan pada tempoh ini terdapat kadar peningkatan pembangunan
industri Takaful. Persatuan Takaful Malaysia (MTA), persatuan bagi Pengendali
Takaful ditubuhkan pada tahun 2002. MTA berhasrat untuk meningkatkan
pengawalan kendiri industri melalui keseragaman amalan pasaran dan
menggalakkan tahap kerjasama yang lebih tinggi dalam kalangan peserta bagi
membangunkan industri.

6.1.3 Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013

Akta ini telah diluluskan oleh Parlimen pada 30 Jun 2013, menggantikan Akta Takaful
1984 dan Akta Perbankan Islam 1983. Akta ini memberi kuasa kepada BNM untuk
mengawal dan menyelia institusi kewangan Islam ke arah mencapai kestabilan kewangan
dan pematuhan syariah. Akta baru ini dianggap menyeluruh dan ketat berbanding Aktaakta yang digantikan sebelumnya. Akta ini juga menyediakan BNM cara yang diperlukan
untuk tindakan campur tangan dan pemulihan.
Akta ini memerlukan antara lain, Pengendali Takaful dengan lesen komposit (iaitu
kedua-dua perniagaan Takaful Keluarga dan Am) untuk mengasingkan lesen kepada
entiti yang berlainan dan setiap entiti mestilah mempunyai modal minimum sebanyak
RM100 juta. Pengendali diberi 5 tahun untuk mematuhi peraturan baharu ini.
Hukuman penalti dan penjara ke atas mereka yang bersalah melanggar Akta ini
dikenakan had yang lebih tinggi. Ini adalah untuk mengelakkan ketidakpatuhan oleh
pihak-pihak yang berkepentingan dan memberikan perhatian serius terhadap mereka yang
terlibat dalam industri ini.

A6.2 RANGKA KERJA UNDANG-UNDANG INDUSTRI TAKAFUL

Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 (IFSA) baru-baru ini digubal menggantikan
Akta Takaful 1984 sebagai sumber undang-undang Takaful dan menyediakan peraturan
perniagaan Takaful di Malaysia. Seksyen 30 Akta ini memerlukan Jawatankuasa Syariah
ditubuhkan oleh pengendali.
Undang-undang am yang mentadbir urus Takaful terletak pada prinsip-prinsip umum
kontrak di mana perlu ada tawaran (ijab) dan penerimaan (qabul), dan seterurnya
pengeluaran nota perlindungan, yang digantikan dengan sijil Takaful apabila dikeluarkan
oleh pengendali. Pertimbangan terhadap kontrak adalah caruman/bayaran berkala yang
dibuat oleh peserta dan indemniti oleh Pengendali Takaful daripada dana yang di bawah
pengurusannya.

51

Akta ini dilengkapi dengan Peraturan Takaful (Peraturan) di mana Bank Negara Malaysia
menetapkan butir-butir keperluan mandatori yang terkandung dalam peruntukanperuntukan tertentu pada Akta itu.
6.2.1 Bank Negara Malaysia (BNM)
Apabila menyediakan rangka kerja kawalan selia bagi industri Takaful, Bank Negara
Malaysia telah memberi pertimbangan yang sewajarnya antara matlamat yang berlainan
pihak-pihak berkepentingan seperti berikut:

Pengawal Selia
Pengendali
Pengguna
Pihak-pihak berkepentingan tempatan dan antarabangsa

Walau bagaimanapun, tujuan utama peraturan adalah untuk memastikan bahawa

pengantara / ejen Takaful mendapat maklumat yang mencukupi daripada bakal peserta
sebelum memberi nasihat yang sesuai mengenai kesesuaian sesuatu produk Takaful
kepada bakal pelanggan.

6.2.2 Objektif Penyeliaan

Peranan BNM sebagai penyelia adalah untuk mencapai objektif seperti berikut:

Memelihara kestabilan Industri Takaful;

Memupuk keyakinan orang ramai terhadap Industri Takaful;
Menggalakkan piawaian tadbir urus yang kukuh dalam pengurusan Pengendali
Takaful;
Memastikan pengguna mendapat maklumat secukupnya untuk membuat
keputusan;
Mengintegrasikan penyeliaan merentasi sempadan dan sektor.

Apabila menjalankan peranan penyeliaan, BNM mengeluarkan pelbagai pekeliling dan

garis panduan yang disasarkan untuk meningkatkan piawaian profesionalisme dan
kebertanggungjawaban pengantara / ejen Takaful serta melindungi kepentingan peserta.
Ini akan memastikan bahawa bakal pelanggan boleh membuat keputusan berdasarkan
maklumat yang secukupnya apabila mengambil bahagian dalam mana-mana skim
Takaful. (Layari www.bnm.gov.my untuk pelbagai Garis Panduan yang dikeluarkan oleh
BNM).
Bagi Amalan Pasaran Pihak Berkepentingan dan Perlindungan Pengguna, BNM telah
mengenal pasti bidang-bidang berikut yang perlu diberi perhatian :

Penzahiran kepada pengguna:

52

Memastikan peserta mempunyai akses kepada maklumat yang tepat, tepat

pada masanya dan relevan

Kompetensi Pengantara:
Penyeliaan yang lebih besar diperlukan untuk memastikan amalan penjualan yang
betul memandangkan ciri manfaat yang tiada jaminan.

Pendidikan Pengguna:
Memupuk kesedaran dan kefahaman yang lebih besar tentang risiko dan
hak yang berkaitan dengan produk Insurans dan Takaful

hak-

a. Ketersediaan Saluran:
Mekanisme penyelesaian pertikaian yang menawarkan penyelesaian segera bagi
menyelesaikan pertikaian

A6.4

MAJLIS PENASIHAT SYARIAH DAN JAWATANKUASA SYARIAH

Majlis Penasihat Syariah untuk Perbankan Islam dan Takaful telah ditubuhkan oleh BNM
pada Mei 1997. Matlamat utamanya adalah untuk melihat kepada keputusan syariah dan
mengharmonikan tafsiran Syariah Perbankan Islam dan Takaful di bawah seliaannya.

6.4.1 Majlis Penasihat Syariah (MPS) Bank Negara Malaysia

Untuk rekod, Akta Bank Negara Malaysia 1958 dan Akta Takaful 1984 telah dipinda
pada tahun 2003 untuk mengukuhkan lagi peranan Majlis Penasihat Syariah. Pindaan ini
memberi pengiktirafan kepada majlis sebagai sebuah badan yang berwibawa yang
mempunyai hak ke atas perkara-perkara Syariah yang berkaitan dengan Takaful. Status
Majlis telah dinaikkan taraf sebagai badan rujukan oleh mahkamah di Malaysia
berhubung isu-isu Syariah yang berkaitan dengan kes-kes Takaful.
Untuk memainkan peranannya dengan lebih berkesan lagi MPS beroperasi sebagai
sebuah badan bebas yang berintegriti tinggi. Terdapat perbezaan antara MPS dengan
badan-badan syariah yang bertindak sebagai penasihat dalam industri Takaful. Badan
syariah dalam industri Takaful dikenali sebagai Jawatankuasa Syariah (JS) dan
memainkan peranan sebagai pelengkap kepada MPS Bank Negara Malaysia.
6.4.2 Jawatankuasa Syariah (JS) Pengendali Takaful
BNM telah mengeluarkan Garis Panduan mengenai Tadbir Urus Jawatankuasa Syariah
bagi Institusi Kewangan Islam pada bulan April 2005 bagi mentadbir urus Jawatankuasa
Syariah dalam industri Takaful.
Objektif garis panduan:

menetapkan kaedah, peraturan dan prosedur penubuhan Jawatankuasa Syariah

53

menentukan peranan, skop tugas dan tanggungjawab Jawatankuasa Syariah

menentukan hubungan dan pengaturan kerja antara Jawatankuasa Syariah

dengan MPS Bank Negara Malaysia

Garis panduan ini memerlukan setiap Pengendali Takaful untuk menubuhkan

Jawatankuasa Syariah. Ini juga selaras dengan Seksyen 30 pada IFSA 2013.
Garis panduan terperinci mengenai tadbir urus JS adalah seperti berikut:

Pelantikan Keahlian
Lembaga Pengarah atas cadangan Jawatankuasa Pencalonan hendaklah melantik
ahli-ahli JS. Pelantikan ahli JS hendaklah mendapat kebenaran bertulis terlebih
dahulu dari Bank Negara Malaysia. Pelantikan ahli JS adalah sah selama tempoh
2 tahun yang boleh diperbaharui.

Kelayakan
Ahli JS yang dicadangkan mesti sekurang-kurangnya mempunyai sama ada
kelayakan atau pengetahuan, kepakaran atau pengalaman dalam bidang:

Perundangan Islam (usul al-fiqh)

Undang-undang urus niaga / komersil Islam (fiqh al-mu'amalat)

Walau bagaimanapun, kelayakan atas kertas bukanlah mandatori selama mana

calon mempunyai kepakaran atau pengalaman dalam bidang tersebut.

Komposisi
Komposisi JS hendaklah terdiri daripada sekurang-kurangnya lima (5) orang ahli.
Tambahan kepada JS, sekurang-kurangnya seorang pegawai sebaik-baiknya
hendaklah mereka yang mempunyai pengetahuan dalam Syariah, yang
berkhidmat sebagai urusetia kepada JS.

Sekatan ke atas JS
Selaras dengan Seksyen 16B (6) Akta Bank Negara Malaysia 1958, Pengendali
Takaful tidak dibenarkan melantik mana-mana ahli Majlis Penasihat Syariah
untuk berkhidmat dalam JS.

54

Tugas dan Tanggungjawab JS

Ahli JS tidak boleh terlibat dalam pengurusan Pengendali Takaful. Pengurusan
dan dasar tanggungjawab Lembaga Pengarah. Untuk memastikan kelancaran
operasi Takaful, peranan dan tanggungjawab SC adalah seperti berikut:

A6.5

Menyerahkan laporan tahunan dan pengesahan pematuhan syarikat

terhadap syariah dalam Mesyuarat Agung Tahunan Pemegang Saham.
Mengaudit dan menyelia penerimaan pakai operasi kontrak sebenar selaras
dengan semangat Fatwa.
Menjawab pertanyaan daripada pengendali mengenai isu-isu Takaful yang
berkaitan dengan Undang-undang Islam dan keputusan itu hendaklah
dengan persetujuan (syura) dan bukannya majoriti.
Menyediakan justifikasi dan nasihat berkenaan perkara-perkara yang
perlu dirujuk kepada Majlis Penasihat Syariah.

PELINDUNGAN PENGGUNA
1.

Biro Perkhidmatan Pelanggan

Pada 1 Julai 1998, BNM menubuhkan Biro Perkhidmatan Pelanggan (BPP)
dalam Jabatan Pengawalan Insurans yang berperanan sebagai pusat rujukan bagi
semua aduan dan pertanyaan mengenai hal ehwal Takaful dan insurans yang
diterima dari orang ramai.
Setiap pertanyaan atau aduan disemak untuk memastikan Pengendali Takaful
yang terlibat mematuhi undang-undang serta peraturan-peraturan, dan agar
pengguna dilayan dengan adil.
Setelah semakan selesai, satu laporan bertulis hasil penemuan akan dihantar
kepada penanya / pengadu.
Aduan yang dibuat terhadap syarikat insurans atau Pengendali Takaful utamanya
berkaitan dengan:

kelewatan dalam menyelesaikan tuntutan

pertikaian dalam jumlah tuntutan yang ditawarkan
kelewatan dalam menjawab surat-menyurat
penolakan liabiliti dengan merujuk syarat sijil
hal ehwal agensi
pembatalan sijil

55

2. Biro Pengantaraan Kewangan (FMB)

Sehubungan dengan itu, Bank Negara menubuhkan Biro Pengantaraan Kewangan
(Financial Mediation Bureau, FMB) untuk membantu pengguna dalam
menyelesaikan pertikaian dengan penyedia perkhidmatan kewangan. FMB adalah
sebuah pertubuhan bukan tujuan keuntungan ditubuhkan sebagai sebuah syarikat
berhad berjaminan. Fungsi utama adalah menyediakan saluran penyelesaian
pertikaian alternatif yang bebas, mudah, berkesan dan percuma kepada pengadu.
Kaedah penyelesaian pertikaian yang digunakan FMB dikenali sebagai
perantaraan. Kajian Pengantara dan / atau siasatan kes meliputi kesemua isu,
keadaan dan situasi yang di luar peraturan dan amalan industri.
Pengantara membincangkan aduan termasuk hasil penemuan dan pemerhatian
bersama sama ada satu atau kedua-dua pihak yang terbabit. Sekiranya kedua-dua
pihak bersetuju untuk penyelesaian secara baik, hal itu dianggap diselesaikan /
dipulihkan.
Sekiranya kedua-dua pihak tidak dapat mencapai penyelesaian secara baik, maka
Pengantara akan membuat keputusan berdasarkan perkara berikut:

siasatan dan kajian kes

amalan industri dan undang-undang yang berkaitan
maklum balas daripada penyedia perkhidmatan kewangan
maklumat / dokumen yang diberikan oleh pengadu
pandangan lain daripada pengantara

Keputusan yang dibuat oleh Pengantara adalah muktamad ke atas syarikat

anggota, tetapi tidak pada pengadu. Pengadu mempunyai pilihan sama ada
menerima keputusan Pengantara atau meneruskan dengan cara yang lain. Ini
merupakan sebahagian daripada Rangka Kerja Perlindungan Pengguna
Kebangsaan yang menyediakan perkhidmatan pengantaraan di bawah satu
bumbung untuk kemudahan pengguna. FMB mempunyai kakitangan yang
berkelayakan, berpengalaman dan berdedikasi untuk melaksanakan tugas-tugas
tersebut.
Bidang kuasa FMB adalah seperti berikut:
Aduan / Pertikaian

Had pertikaian

Takaful Motor dan Kebakaran

Maksimum. RM200, 000

Kerosakan
Ketiga

Harta

Benda

Pihak Maksimum. RM5, 000

56

Lain-lain

Maksimum. RM100, 000

Pengecualian:
FMB tidak akan mempertimbangkan aduan, pertikaian atau tuntutan yang
berkaitan dengan:

Penentuan harga umum

Dasar-dasar produk
Perkhidmatan ahli
Keputusan kredit (kelulusan, penolakan dan penjadualan semula
pinjaman)
Kes-kes penipuan (selain daripada yang hadnya tidak melebihi RM25,
000.00)
Kes-kes yang terhalang masa atau melebihi daripada 6 tahun
Kes-kes yang telah atau sedang dirujuk ke mahkamah dan / atau untuk
penimbangtaraan

3. Perbadanan Insurans Deposit Malaysia (PIDM)

Perbadanan Insurans Deposit Malaysia (PIDM) adalah sebuah badan kerajaan
yang ditubuhkan pada tahun 2005 di bawah Akta Perbadanan Insurans Deposit
Malaysia (Akta PIDM).
Di bawah Akta PIDM, peranannya adalah untuk mentadbir dan menyediakan
insurans deposit bagi melindungi pendeposit terhadap kehilangan sebahagian atau
kesemua deposit berserta juga sistem manfaat Takaful dan insurans bagi
melindungi pemilik sijil Takaful dan polisi insurans sekiranya berlaku kegagalan
institusi anggota.
Sistem Perlindungan Manfaat Takaful & Insurans (TIPS)
Sistem Perlindungan Manfaat Takaful & Insurans atau TIPS (Takaful & Insurance
Benefits Protection System) adalah sistem yang ditubuhkan oleh Kerajaan untuk
melindungi pemilik sijil Takaful dan polisi insurans daripada kehilangan layak
Takaful atau manfaat insurans sekiranya anggota penanggung insurans gagal dan
tidak dapat membayar manfaat Takaful atau insurans. Pengendali Takaful dan
syarikat insurans ialah institusi anggota PIDM yang juga dirujuk sebagai 'anggota
penanggung insurans.
Sistem Perlindungan Manfaat Takaful dan Insurans telah dikuatkuasakan pada 31
Disember 2010 dan ditadbir oleh Perbadanan Insurans Deposit Malaysia (PIDM).

57

Manfaat perlindungan Takaful di bawah TIPS dan had berkaitan ditetapkan dalam
Jadual 1 dan 2 di bawah.
Jadual 1: Manfaat Perlindungan bagi Takaful Keluarga
Manfaat Perlindungan

Had Maksimum (Pelan Individu atau Kumpulan)

Kematian dan manfaat lain yang

berkaitan

RM500,000

Hilang upaya kekal

RM500,000

Penyakit kritikal

RM500,000

Nilai matang (tidak termasuk

bahagian unit polisi berkaitan
pelaburan)

RM500,000

Nilai serahan

RM500,000

Dividen tunai terkumpul

RM100,000

Pendapatan hilang upaya

RM10,000 sebulan

Pendapatan anuiti

RM10,000 sebulan

Perbelanjaan perubatan

100% daripada perbelanjaan

Premium prabayar boleh dipulang

balik

100% daripada jumlah prabayar

Jadual 2: Manfaat Perlindungan bagi Takaful Am

Manfaat Perlindungan

Had maksimum (Pelan)

Kehilangan atau kerosakan pada harta yang

berkaitan dengan:

harta tak alih yang berada di Malaysia

kenderaan motor yang didaftarkan di
Malaysia atau kenderaan berpendaftaran
asing yang diinsuranskan untuk
pemanduan di Malaysia

RM500,000 setiap harta

kapal, pesawat udara atau lain-lain harta

alih yang diinsuranskan oleh
warganegara atau orang yang
1
berkelayakan
Kematian dan manfaat lain yang berkaitan

RM500, 000

Hilang upaya kekal

RM500, 000

Penyakit kritikal

RM500, 000

Pendapatan hilang upaya

RM10, 000 sebulan

Perbelanjaan perubatan

100% daripada perbelanjaan

Berhubung dengan ganti rugi terhadap tuntutan

oleh pihak ketiga:

58

 kerugian atau kerosakan pada harta tak

alih atau harta alih pihak ketiga yang
layak

kematian dan manfaat lain yang

berkaitan

RM500, 000 setiap harta

RM500, 000
RM500, 000
RM500, 000

hilang upaya kekal

RM10, 000 sebulan

penyakit atau kecederaan badan

100% daripada

pendapatan hilang upaya

perbelanjaan

perbelanjaan perubatan
Premium prabayar boleh dipulangkan balik

100% daripada jumlah prabayar

Kelayakan untuk TIPS

o Sijil Takaful mestilah dikeluarkan di Malaysia oleh anggota penanggung
insurans.
o Sijil Takaful mestilah didenominasi dalam Ringgit Malaysia.
o Mereka yang layak termasuklah pemastautin, perbadanan, badan berkanun,
pihak berkuasa tempatan, kedutaan, Kerajaan atau mana-mana Kerajaan
Negeri, pertubuhan, kesatuan sekerja, koperasi masyarakat, perkongsian
atau apa-apa badan, organisasi, persatuan atau kumpulan orang, sama ada
diperbadankan atau tidak diperbadankan, di Malaysia
Nota: Sebarang tuntutan sijil tertakluk kepada syarat-syarat dan had yang
dinyatakan dalam kontrak Takaful mereka.
Manfaat kepada Peserta Takaful
a. PIDM melindungi peserta daripada kehilangan manfaat Takaful yang layak
diterima seandainya anggota penanggung insurans gagal.
b. Perlindungan yang disediakan oleh PIDM secara automatik dan tiada
permohonan yang diperlukan.
c. Tiada caj kepada pemilik sijil Takaful untuk perlindungan tersebut.

A6.6

PERSATUAN-PERSATUAN INDUSTRI
Persatuan-persatuan industri merupakan persatuan mandatori dinyatakan secara khusus
dalam kedua-dua Akta Takaful dan Insurans. Pengendali Takaful dan Syarikat Insurans
hendaklah menyertai atau menyumbang kepada persatuan sebelum mereka boleh
memulakan perniagaan. Tujuan utama persatuan industri adalah untuk menyediakan
"Peraturan Kendiri" (self-regulation) dalam kalangan peserta industri. Ini juga
membolehkan pengantaraan antara pihak berkuasa dengan industri, sekali gus
membentuk satu platform umum untuk ditangani oleh pihak berkuasa.

59

1. Persatuan Takaful Malaysia (MTA)

Persatuan Takaful Malaysia atau Malaysian Takaful Association (MTA)
ditubuhkan pada tahun 2003 dengan objektif untuk menggalakkan penubuhan
struktur kukuh Takaful (insurans Islam) di Malaysia melalui kerjasama dan
rundingan dengan Ketua Pengarah Takaful.

Mempromosi dan mewakili kepentingan syarikat-syarikat anggota dan

industri Takaful.
Memberi nasihat dan bantuan yang sepatutnya kepada syarikat-syarikat
anggota sebagaimana yang diperlukan
Mengedar maklumat yang mungkin menarik minat syarikat-syarikat
anggota, dan mengumpul, menghimpun dan menerbitkan perangkaan dan
maklumat lain yang berkaitan dengan Takaful.
Bekerjasama dengan persatuan-persatuan lain, baik tempatan mahu pun
global untuk kepentingan bersama

2. Persatuan Insurans Hayat Malaysia (LIAM)

Persatuan Insurans Hayat Malaysia atau Life Insurance Association of Malaysia
(LIAM) telah ditubuhkan pada tahun 1974 sebagai persatuan perdagangan di
bawah Akta Pertubuhan 1966.
LIAM mempunyai seramai 17 anggota yang terdiri daripada 15 syarikat insurans
hayat dan 2 syarikat insurans semula hayat.
Objektif LIAM adalah seperti berikut:

Menggalakkan persefahaman dan penerimaan orang awam terhadap

insurans hayat
Mengukuhkan amalan pasaran industri insurans hayat melalui peraturan
kendiri (self-regulation)
Menyokong pihak berkuasa dalam membangunkan satu industri kukuh dan
sihat
Meningkatkan profesionalisme kakitangan dan ejen melalui latihan dan
pendidikan berterusan
Menghubungi dan bekerjasama dengan pertubuhan-pertubuhan insurans
tempatan dan luar negara ke arah mencapai objektif dan manfaat bersama.

3. Persatuan Insurans Am Malaysia (PIAM)

Persatuan Insurans Am Malaysia (PIAM) telah ditubuhkan pada Mei 1979 selaras
dengan Seksyen 3 (2) Akta Insurans, 1963. (Peruntukan ini telah digantikan
dengan Seksyen 22 Akta Insurans, 1996)
60

PIAM merupakan persatuan berkanun yang diiktiraf oleh Kerajaan Malaysia bagi
semua syarikat insurans berdaftar yang menjalankan perniagaan insurans am di
negara ini.

Mewujudkan struktur insurans yang kukuh di Malaysia

Mengumpul dan mengedarkan maklumat dan perangkaan berkaitan dengan
perniagaan insurans am
Membuat kaedah-kaedah, peraturan-peraturan, tarif dan undang-undang
kecil melalui perundingan dengan Ketua Pengarah Insurans (KPI) untuk
dilaksanakan oleh anggota
Mengurus Kumpulan Motor Tidak berinsurans (Unplaced Motor Pool) dan
Persatuan Perlindungan Kebakaran
Membantu dalam apa jua cara sekali pun yang termampu untuk
mengurangkan kerugian dan / atau kemalangan, dan mencegah jenayah
Bekerjasama dengan Persatuan Takaful dalam menggalakkan pembangunan
industri insurans dan Takaful yang sihat

4. Persatuan Broker Takaful dan Insurans Malaysia (MITBA)

Pada 3 Disember 1974, Persatuan Broker Insurans Malaysia atau Insurance
Brokers Association of Malaysia (IBAM) ditubuhkan di bawah Akta Pendaftaran
Pertubuhan. Objektif awal adalah untuk menyediakan cara membincangkan
masalah kepentingan bersama anggota dan rundingan dengan persatuan Insurans
lain, badan-badan pengawal selia dan pihak berkuasa.
Bagi mencerminkan kemasukan Broker Takaful sebagai anggota persatuan, pada
1 Ogos 2006, IBAM dinamakan sebagai Persatuan Broker Insurans dan Takaful
(The Malaysian Insurance and Takaful Brokers Association) atau MITBA.
Keanggotaan semasa terdiri daripada 38 badan & Takaful di mana 29 komposit
dan 5 konvensional.
Objektif:

Mempromosi dan menubuhkan perniagaan broker yang kukuh di Malaysia

melalui kerjasama dan rundingan dengan KPI
Menggalakkan dan mewakili kepentingan anggota
Memberi perhatian terhadap acara, pernyataan dan penyiaran pandangan
yang melibatkan anggota, menasihati mereka dan mewakili kepentingan
mereka melalui pernyataan pandangan bagi pihak mereka sebagaimana yang
difikirkan wajar dan perlu.
Bekerjasama dengan lain-lain persatuan yang seumpamanya di tempat lain
di dunia
Bekerja bersama-sama dengan mana-mana badan atau persatuan undangundang atau mana-mana badan serupa yang dilantik untuk pertimbangan,

61

latihan, pindaan atau pengubahan mana-mana undang-undang berkaitan

dengan insurans
A6.7

Badan Sokongan
1. IBFIM
IBFIM ialah sebuah institut milik industri dan yang berkaitan dengan Pihak
Pengawal Selia yang mempunyai objektif untuk memenuhi keperluan pihak yang
berkepentingan dalam industri kewangan Islam untuk pembangunan tenaga mahir
dan perniagaan.
Semenjak tahun 2001, IBFIM telah menjalankan program-program latihan serta
memperluaskan perniagaan dan khidmat nasihat syariah. Slogan IBFIM "Rakan
Perniagaan Kewangan Islam Anda" menyatakan hubungan rapatnya dengan
industri dan bidang perkhidmatannya yang pelbagai.
Sebagai peneraju pasaran, program pensijilan IBFIM dibangunkan, disesuaikan
dan diiktiraf oleh industri. Program-program terdiri daripada empat disiplin:
perbankan, Takaful, pasaran modal dan pengurusan kekayaan. Kelayakan
Kewangan Islam oleh IBFIM telah disusun dalam Laluan Kemajuan Kerjaya yang
inovatif, untuk memberi motivasi kepada kakitangan industri meningkatkan
kecekapan mereka untuk mendaki struktur kerjaya korporat.

62

BAB A7
TAKAFUL SEMULA

HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:

Memahami definisi dan jenis-jenis Takaful Semula

Memahami pentingnya Takaful Semula

A7.1

PENGENALAN TAKAFUL SEMULA

Takaful semula (Retakaful) merupakan satu kaedah penghindaran risiko di mana Dana
Takaful yang diuruskan oleh Pengendali Takaful mungkin berhadapan dengan sumber
kewangan yang terhad, oleh itu untuk melindung nilai terhadap kemungkinan berlaku
tidak keupayaan, Pengendali Takaful Semula yang dilantik akan mengambil alih
sebahagian besar perlindungan perkongsian risiko daripada peserta. Pengendali Takaful
membenarkan para peserta untuk dilindungi atau berkongsi risiko asal yang dilindungi
terhadap keadaan yang tidak diingini pada masa akan datang sekiranya risiko yang
dilindungi melebihi daripada nilai pengunderaitan biasa atau anggaran tuntutan.

7.1.1 Definisi
Takaful semula ditakrifkan sebagai satu kontrak di mana berdasarkan kepada suatu
balasan, seseorang itu bersetuju untuk membayar keseluruhan atau sebahagian pampasan
kepada pihak ketiga atas kerugian atau liabiliti risiko yang telah dilindungi di bawah
kontrak yang berasingan dan berlainan sebagai pengendali pihak ketiga.
Oleh yang demikian, kontrak takaful semula adalah di mana pengendali memperoleh
pihak ketiga bagi melindunginya daripada kerugian atau liabiliti daripada perlindungan
asal Takaful.
7.1.2 Pandangan Syariah berkenaan Takaful Semula
Sejajar dengan resolusi ulama mengenai keharusan Takaful sebagai satu sistem insurans
Islam, Takaful Semula (Retakaful) juga telah diputuskan sebagai telah mematuhi
keperluan Syariah, berasaskan penggunaan prinsip-prinsip Takaful yang sama. Resolusi
Akademi Fiqh (Resolusi No.9 Disember 1985) OIC berkenaan perkara ini adalah seperti
berikut:
"... Kontrak insurans komersial yang biasanya digunakan oleh syarikat insurans
komersial adalah kontrak yang mengandungi unsur-unsur utama risiko yang dilarang

63

mengikut hukum syariah. Alternatif bagi kedua-dua insurans dan insurans semula
haruslah berdasarkan prinsip-prinsip insurans koperasi ... "
7.1.3 Pihak-pihak Takaful Semula
Terdapat dua pihak yang terlibat dalam operasi takaful semula:
Syarikat Pemberi (Ceding Company)

1.

Syarikat Pemberi yang berhasrat untuk meringankan bebanan peserta terhadap

sebahagian risiko yang dilindungi. Pihak ini dinamakan sebagai Pengendali
Takaful.
Penerima Insurans

2.

Syarikat yang menerima sebahagian risiko, yang dilindungi semula. Pihak ini
dikenali sebagai Pengendali Takaful Semula.

A7.2

PRINSIP ASAS TAKAFUL SEMULA

Takaful semula merupakan satu pengaturan di mana sebuah syarikat, Pengendali Takaful
Semula, bersetuju menanggung ganti rugi Pengendali Takaful, syarikat Pemberi, terhadap
semua atau sebahagian daripada risiko utama Takaful yang ditaja jamin oleh syarikat
Pemberi di bawah satu atau lebih kontrak Takaful. Takaful semula, bagaimanapun, tidak
melepaskan syarikat Pemberi daripada liabiliti terhadap peserta.
Dalam hal ini:

peserta asal tidak ada hak terhadap Pengendali Takaful Semula dalam apa jua
keadaan
jika Pengendali Takaful Semula menjadi insolven (muflis), syarikat Pemberi
masih bertanggungjawab di bawah terma-terma kontrak
Jika syarikat Pemberi menjadi insolven (muflis), Pengendali Takaful Semula
masih bertanggungjawab di bawah terma-terma kontrak
Pengendali Takaful Semula tidak mempunyai hak kontrak terhadap sebarang
salah laku peserta asal

Berdasarkan definisi ini, kita boleh ringkaskan elemen-elemen penting dalam takaful
semula seperti berikut:

Takaful semula adalah sejenis Takaful tetapi kontrak yang berlainan dan
berasingan daripada Takaful asal dan secara tersendiri membentuk kontrak
Takaful
Takaful semula boleh melindungi sebahagian daripada risiko, tetapi tidak lebih
daripada itu
64

A7.3

Kontrak Takaful semula mesti melindungi risiko yang sama seperti

perlindungan Takaful asal
Kedua-dua sijil Takaful dan Takaful semula hendaklah wujud pada waktu yang
sama.

JENIS-JENIS TAKAFUL SEMULA

Secara umumnya terdapat dua jenis Takaful Semula yang utama:
1.

Takaful Semula Fakultatif

Takaful Semula Fakultatif merupakan satu bentuk Takaful semula di mana
kontrak dibuat mengikut kes yang tertentu. Jenis Takaful semula ini dibuat
apabila perlindungan Takaful menjadi luar biasa atau besar dan pengendali asal
berasa bimbang terhadap pendedahannya.
Syarikat pemberi boleh menawarkan risiko, atau mana-mana bahagian
daripadanya, kepada mana-mana Pengendali Takaful Semula yang mempunyai
pilihan sama ada untuk menerima atau menolak tawaran itu.
Jenis Takaful semula ini secara umumnya digunakan hanyalah untuk
membolehkan syarikat pemberi menghapuskan perkongsian besar risiko yang
mana di luar bidang / skop yang ada pada kemudahan Takaful semula triti dan
juga boleh digunakan terhadap bahaya bersifat tambahan.

2.

Takaful Semula Triti

Triti merupakan perjanjian tahunan bertulis antara Pengendali Takaful secara
langsung dengan Pengendali Takaful Semula, di mana Pengendali Takaful
Semula secara automatik menerima mana-mana serahan hak (jumlah diberikan
kepada Pengendali Takaful Semula) yang telah termaktub dalam syarat-syarat
perjanjian.
Triti untuk waktu bertempoh dan tertakluk kepada sekatan sebagaimana jenis
risiko atau nilai yang terlibat. Triti menyediakan kemudahan automatik, yang
diatur terlebih dahulu dan rundingan biasanya diperlukan semasa
memperbaharuinya pada setiap tahun.
Kaedah Takaful semula ini biasanya diatur berasaskan 'portfolio' yang melibatkan
sekumpulan risiko yang diserahkan untuk Takaful semula, yang melebihi had
bendungan pemberian hak. Kebiasaannya diatur setiap tahun, kesemua risiko
dalam portfolio yang telah dipersetujui akan diserah dan diterima secara
automatik oleh Takaful semula. Akaun yang berkaitan dengan portfolio ini akan
disediakan dan diterima oleh pihak-pihak dalam triti pada setiap suku tahun.

65

A7.3

KENAPA TAKAFUL SEMULA PENTING PADA OPERASI TAKAFUL?

1. Peningkatan Kapasiti Pengunderaitan
Perkongsian risiko yang membenarkan dana Takaful menerima urus niaga yang
melebihi kapasiti pengunderaitannya. Ini membolehkan Pengendali Takaful
memenuhi keperluan awam, khususnya Takaful bagi risiko perindustrian yang besar
dan mega.
2. Penstabilan Kos Tuntutan
Membantu dana Takaful terhadap turun naik kos tuntutan agregat yang timbul
akibat kekerapan dan / atau teruknya kerugian, disebabkan kos tuntutan terhadap
dana Takaful sehingga had bendungannya sahaja.
3. Fleksibiliti
Tanpa Takaful semula, Pengendali Takaful hanya mengambil risiko dalam jumlah
dan jenis yang mereka hanya mampu dan daripada sumber mereka sendiri sahaja.
Ini akan mengehadkan perkhidmatan yang mereka boleh tawarkan kepada umum
dan juga akan menyebabkan kesulitan kepada pelanggan.
4. Pengembangan
Takaful semula boleh menyediakan kepakaran tambahan kepada pengendali
dalam bidang yang mana pengendali mempunyai pengalaman, kepakaran atau
pengetahuan yang terhad. Dengan menyediakan bantuan ini dan menerima
sebahagian atau semua risiko, syarikat yang menerima risiko dapat membantu
pengendali untuk mengembangkan bilangan barisan produknya yang boleh
ditawarkan kepada pelanggan.
5. Pengumpulan
Sesebuah pengendali / syarikat tidak dapat menanggung kerugian urus niaga yang
ditaja jamin pada bilangan risiko berlainan yang berpunca daripada satu kejadian.
Sebagai contoh, kita boleh melindungi sekumpulan orang yang bekerja di banyak
syarikat yang berada di sudut dunia yang berbeza, pada setiap masa, menaiki
pesawat yang sama. Andainya pesawat tersebut terhempas dan membunuh
kesemuanya, tuntutan pasti jauh melebihi kerugian maksimum daripada yang telah
ditentukan terlebih dahulu. Takaful semula membantu pengendali untuk
mengehadkan kerugian tersebut pada jumlah mampu ditanggung oleh syarikat
pemberi yang berkenaan.

66

BAB A8
PENGANTARA TAKAFUL

HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:

A8.1

Mengenal pasti pelbagai pengantara Takaful yang terlibat dalam pemasaran produk
Takaful.
Memahami peranan dan tanggungjawab pengantara Takaful.

PENGENALAN
Pengantara Takaful ialah seorang profesional yang menjalankan urus niaga Takaful atau
mencari pelanggan berpotensi bagi menyertai kontrak takaful bersama pengendali.
Pengantara biasanya dibayar komisen (atau fi pembrokeran untuk broker) bagi setiap
pelan yang dipromosikan berdasarkan peratusan caruman yang dibuat oleh pelanggan
yang juga dikenali sebagai "peserta".

A8.2

JENIS-JENIS PENGANTARA TAKAFUL

Ejen Takaful
Ejen Takaful mewakili Pengendali Takaful dan melaksanakan fungsi-fungsi
berikut:

Mempromosikan produk Takaful bagi pihak Pengendali Takaful

Menerangkan ciri-ciri pelan Takaful kepada pelanggan yang berpotensi
Menyediakan perkhidmatan yang berkaitan dengan pengeluaran,
pembaharuan atau penerusan mana-mana sijil Takaful
Ejen Takaful Keluarga mempromosikan produk Takaful Keluarga dan
ejen Takaful Am mempromosikan produk Takaful Am

Broker Takaful
Broker Takaful dilantik oleh pelanggan dan melaksanakan yang berikut:

Membantu pelanggan dalam mendapatkan

perlindungan Takaful dari Pengendali Takaful

dan

memperbaharui

67

Mencadangkan dan menasihati pelanggan akan pelan perlindungan

Takaful yang paling sesuai dan syarat-syarat yang ditawarkan Pengendali
Takaful

Penasihat Kewangan
Penasihat Kewangan dilantik oleh pelanggan dan melaksanakan yang berikut:

A8.3

membantu pelanggan mengekalkan baki pendapatan pelaburan yang

dikehendaki, keuntungan modal, dan tahap risiko yang boleh diterima
dengan menggunakan peruntukkan aset dengan betul
menggunakan saham atau stok ekuiti, sukuk, dana bersama, amanah
pelaburan hartanah (REIT), opsyen, niaga hadapan, nota, dan produkproduk Takaful bagi memenuhi keperluan pelanggan mereka
menerima bayaran komisen bagi pelbagai produk kewangan yang
dicadangkan, meskipun perancangan "berasaskan fi" semakin popular di
dalam industri perkhidmatan kewangan

KEWAJIPAN EJEN TAKAFUL

Kontrak agensi antara prinsipal dan ejen biasanya dibuat secara bertulis. Walau
bagaimanapun, kontrak ini mungkin juga secara lisan. Ia mengandungi terma-terma dan
syarat-syarat berkaitan dengan tingkah laku ejen dan saraan yang perlu dibayar kepada
ejen.
Sebahagian daripada tugas-tugas utama ejen Takaful adalah seperti berikut:

A8.4

Mempromosikan produk dan perkhidmatan Takaful

Memberi khidmat nasihat (yang berkaitan dengan produk Takaful) dan sokongan
kepada pelanggan
Mengemukakan cadangan kepada prinsipal seperti yang dikehendaki
Memberi kesedaran umum mengenai produk dan perkhidmatan Takaful
Mengekalkan hubungan yang baik dengan pelanggan sedia ada dan bakal
pelanggan
Mengetahui tentang keadaan pasaran untuk membimbing pelanggan mereka
dengan sewajarnya

EJEN TAKAFUL DALAM AKTA PERKHIDMATAN KEWANGAN ISLAM 2013

(IFSA 2013)
IFSA 2013 memberi penekanan yang lebih pada tingkah laku ejen sebagai pengantara
Takaful.
68

1. Keperluan Penzahiran
Seksyen 140 (Perenggan 10) IFSA 2013 mengehendaki semua ejen yang
memasarkan produk-produk Takaful untuk Pengendali Takaful memaklumkan
bakal pelanggan bahawa dia merupakan ejen dan bertindak bagi pihak Pengendali
Takaful.
2. Ejen Takaful Mewakili Pengendali Takaful Berlesen
Seperti yang dinyatakan di bawah Seksyen 26 IFSA 2013 tiada seorang pun boleh
memasarkan atau mempromosikan produk Takaful atau berurus niaga sebagai
ejen atau broker bagi seseorang atau pengendali selain daripada Pengendali
Takaful berlesen. Sesiapa yang didapati bersalah di bawah peruntukan ini, boleh
dikenakan denda tidak melebihi RM50 juta atau penjara tidak melebihi 10 tahun,
atau kedua-duanya.
3. Tidak Patuh IFSA 2013
Seksyen 136 (4) IFSA 2013 menyatakan bahawa jika mana-mana ejen yang
didapati tidak mematuhi peruntukan Akta ini dan jika didapati bersalah, boleh
didenda tidak melebihi RM10 juta atau penjara selama tempoh tidak melebihi
lima tahun atau kedua-duanya.

A8.5

HAK-HAK EJEN TAKAFUL

Ejen itu adalah berhak untuk menerima pembayaran dan bayaran balik.
1. Hak ejen yang paling penting ialah hak untuk menerima pembayaran bagi
perkhidmatan beliau, biasanya dalam bentuk komisen atau fi.
2. Ejen juga berhak terhadap bayaran balik wang yang dia telah belanjakan dengan
kuasa yang jelas oleh prinsipalnya di dalam had yang dibenarkan.
3. Ejen mempunyai hak melaksanakan tugasnya dengan cara yang difikirkan sesuai.
Dia boleh menolak mana-mana cubaan prinsipalnya yang mengawal tindaktanduk dia bekerja.

A8.6

KEWAJIPAN PRINSIPAL
Prinsipal mempunyai kewajipan yang berikut terhadap ejennya:

1. Membayar gaji dan perbelanjaan seperti yang dipersetujui, atau, jika tiada persetujuan,
seperti kebiasaan, atau, jika gagal, membayar secara munasabah.

69

2. Membayar ganti rugi ejen terhadap apa-apa kesan perbuatan yang dilakukan mengikut
undang-undang, di dalam bidang kuasanya, bagi pihak prinsipal.

A8.7

PENAMATAN AGENSI
Hubungan prinsipal dan ejen boleh ditamatkan melalui tindakan pihak-pihak yang terlibat
atau operasi undang-undang seperti berikut:

A8.7

Melalui notis pembatalan yang diberikan oleh prinsipal kepada ejen.

Melalui notis penolakan yang diberikan kepada prinsipal oleh ejen.
Melalui selesainya urus niaga di mana kuasa diberikan hanya untuk urus niaga
tersebut sahaja.
Melalui tamatnya tempoh yang ditetapkan dalam kontrak agensi.
Melalui persetujuan bersama.
Secara umumnya, disebabkan oleh kematian, gila atau kebankrapan prinsipal atau
ejen.
Melalui operasi dari mana-mana undang-undang yang menyebabkan kontrak ejen
tidak sah.

CIRI CIRI EJEN TAKAFUL

Ejen Takaful merupakan satu bahagian yang penting dalam industri Takaful. Mereka juga
ialah duta kewangan Islam. Oleh yang demikian, adalah sangat penting seorang ejen
Takaful memiliki ciri-ciri berikut:
1. Benar (siddiq)
Seseorang haruslah bersifat benar pada tutur kata, pemikiran dan tindakan.
Sekiranya dia bercakap benar dan melakukan sebaliknya maka dia adalah tidak
jujur. Sebagai duta kewangan Islam, ejen Takaful mestilah benar dalam tutur
katanya semasa mempromosikan produk-produk Takaful.
Saiditina Aisyah (ra) berkata:
"Sifat dan ciri-ciri yang paling dibenci oleh Rasulullah Nabi (saw) adalah
berbohong. Seorang lelaki akan berdusta di hadapan Rasulullah (saw) dan
baginda akan menahannya, sehingga baginda tahu bahawa dia telah bertaubat. "
(Riwayat Tirmidzi)
2. Menegakkan Amanah (amanah)
Maksud amanah ialah boleh dipercayai, atau, sesuatu atau seseorang yang
meninggalkan kepada seseorang bagi melindungi atau menjaganya. Berlawanan
70

dengan amanah ialah khianat atau derhaka. Iaitu, gagal untuk menjaga
kepercayaan atau amanah semasa seseorang meninggalkannya seperti diharapkan
atau mahukan.
Ejen Takaful mestilah amanah seperti jujur, adil dalam berurusan, menghormati
kepercayaan, menepati masa, menunaikan janji dan komitmen, dan lain-lain.
Allah (SWT) dalam ayat berikut:
"Dan orang-orang yang memelihara amanah mereka (pada semua kewajipan
yang Allah telah tetapkan, jujur, tanggungjawab moral dan amanah, dan lainlain) dan perjanjian mereka. ..Mereka itulah orang yang akan mewarisi (Yakni)
yang akan mewarisi (syurga) Firdaus. Mereka kekal di dalamnya.
(23:08, 23:10-11)

3. Menyampaikan (tabligh)
Ejen Takaful sebagai duta kewangan Islam hendaklah menyampaikan maklumat
yang berkaitan kepada prospek mereka dan tidak menyembunyikan apa-apa
maklumat daripada mereka.
Rasulullah (saw) bersabda:
Tidak ada seorang pun yang mengajak (seseorang) ke arah petunjuk, melainkan
untuk dia akan ganjaran bagi semua mereka yang mengikutinya - dan ini tidak
akan mengurangi sedikit pun ganjaran mereka.
(Riwayat Muslim)

Bijaksana

(fathonah)

Ejen Takaful sebagai duta kewangan Islam memerlukan kecerdasan dan

kebijaksanaan. Ejen itu akan dapat menjelaskan kewangan Islam terutama Takaful
kepada pasaran.
Oleh itu, adalah sangat penting bagi mereka untuk melengkapkan diri mereka
dengan pengetahuan yang berkaitan kewangan Islam dan Takaful.

71

Pengantara Takaful profesional seperti ejen, broker atau penasihat kewangan mestilah
cekap dan mempunyai ciri-ciri berikut:

Pengetahuan yang baik mengenai produk Takaful

Memahami keperluan dan kepentingan pelanggan
Memastikan pelanggan memahami produk yang mereka sertai
Mendedahkan semua fakta matan mengenai produk
Memberikan perkhidmatan yang berkualiti dan perkhidmatan yang tepat pada
masanya

72

BAB A9
PENGENALAN TAKAFUL PERUBATAN DAN KESIHATAN

HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:

A9.1

Memahami prinsip dan amalan yang diterima terpakai untuk Takaful Perubatan dan
Kesihatan.

PENGENALAN
Peningkatan dalam bil perubatan sedang mengatasi kadar inflasi umum pada setiap tahun.
Ini menimbulkan persoalan sama ada penjagaan kesihatan hanya terpelihara bagi mereka
yang mampu. Di Malaysia, kadar inflasi bagi kos perubatan dianggarkan sekitar 15%
setiap tahun.7 Dalam kes kemalangan atau penyakit kritikal, kos perubatan menjadi
malapetaka kerana jumlah yang sangat besar.
Takaful Perubatan dan Kesihatan ialah salah satu cara bagi mereka yang agak mampu
untuk membayar kos rawatan secara mengumpulkan sumber kewangan dalam dana
Takaful bersama-sama peserta lain.

9.1.1 Definisi
Perkara 4 Garis Panduan Perniagaan Takaful Perubatan dan Kesihatan mentakrifkan sijil
Takaful Perubatan dan Kesihatan sebagai sijil Takaful yang menyediakan manfaat secara
khusus terhadap risiko yang menyebabkan seseorang menjadi hilang upaya separa atau
sepenuhnya akibat daripada penyakit atau keuzuran. Manfaat boleh diperoleh dalam
bentuk pembayaran balik perbelanjaan perubatan yang ditanggung oleh peserta sama ada
dalam bentuk pembayaran sekali gus jumlah daripada jumlah yang disertai, atau
pembayaran elaun atau aliran pendapatan secara tetap untuk tempoh tertentu sekiranya
peserta hilang upaya dan / atau dirawat di hospital.

A9.3

KATEGORI TAKAFUL PERUBATAN DAN KESIHATAN

Sijil Indemniti (Ganti rugi)
Sijil ini merupakan sejenis pelan perubatan yang membayar balik kepada peserta /
pesakit perbelanjaan yang ditanggung. Ini akan meletakkan mereka yang
dilindungi pada kedudukan kewangan yang sama seperti sebelum berlakunya
perlindungan risiko, tertakluk kepada had maksimum perlindungan. Contoh

Source: The Star March 14, 2009

73

indemniti ialah Takaful Penghospitalan dan Pembedahan di mana peserta akan

dibayar bagi kos rawatan perubatan dan perkhidmatan yang telah dikenakan.
Sijil Manfaat
Sijil manfaat membayar sejumlah wang yang telah ditetapkan sekiranya kejadian
yang dilindungi berlaku sepanjang tempoh sijil. Contoh sijil manfaat ialah pelan
Faedah Tunai Penghospitalan dan Takaful Penyakit Kritikal.

A9.4

CIRI-CIRI TAKAFUL PERUBATAN DAN KESIHATAN

1. Perlindungan Bukan Penamatan Bersama Tuntutan Pembayaran
Pelan Takaful Perubatan dan Kesihatan biasanya menyediakan pembayaran
tuntutan hingga had yang dinyatakan dalam sijil Takaful. Had boleh hanya satu
atau gabungan yang berikut:

Had
Had setiap hilang
upaya
Had tahunan
keseluruhan
Had seumur hidup

Keterangan
Jumlah maksimum manfaat yang disediakan kepada
peserta untuk setiap hilang upaya, iaitu setiap kemasukan
ke hospital.
Jumlah maksimum manfaat yang sedia ada untuk peserta
dalam mana-mana sijil untuk setahun
Jumlah maksimum manfaat yang disediakan kepada
peserta sepanjang hayatnya.

Pembayaran tuntutan tidak menyebabkan penamatan sijil melainkan sekiranya

berlaku tuntutan kematian.
2. Peningkatan Risiko dengan Masa dalam Takaful Perubatan dan Kesihatan
Takaful Perubatan dan Kesihatan juga terlibat dalam morbiditi peserta
(kebarangkalian hilang upaya yang disebabkan oleh kemalangan atau penyakit).
Secara umumnya, risiko jenis ini, meningkat dengan usia.

A9.5

LANGKAH PEMBENDUNGAN KOS

Kos penjagaan kesihatan terus meningkat menjadikan Takaful Perubatan dan Kesihatan
menjadi kurang menguntungkan. Untuk mengawal kos dan penyelewengan yang timbul
daripada tuntutan yang melambung, pelbagai kaedah digunakan oleh Pengendali Takaful,
yang meliputi perkara-perkara berikut:
74

Had Dalaman
Had dalaman ialah had di dalam had. Sebagai contoh, jika had dalaman
pembedahan peserta ialah RM20,000, maka itulah jumlah maksimum yang dia
boleh tuntut walau pun had tahunan beliau mungkin lebih tinggi daripada itu.

Jadual Prosedur Pembedahan

Senarai prosedur pembedahan yang dilindungi dalam sijil.

Tempoh Maksimum Pampasan

Tempoh maksimum sijil akan melindungi peserta untuk sebarang perkhidmatan/
rawatan. Sebagai contoh, sijil ini merangkumi bilik dan makanan, tempat tinggal
untuk maksimum 30 hari kemasukan.

Bayaran Bersama
Jumlah perlindungan yang peserta perlu bayar daripada poketnya sendiri sebelum
sijil itu membayar bagi kunjungan atau perkhidmatan tertentu. Sebagai contoh,
seseorang yang dilindungi boleh membayar 10% bayaran bersama untuk
kemasukan. Bayaran bersama mesti dibayar setiap kali perkhidmatan tertentu
diperoleh.

Pemotongan
Jumlah yang peserta perlu bayar daripada poket sendiri sebelum sijil membayar
bahagiannya. Sebagai contoh, peserta mungkin perlu membayar RM1,000 dengan
potongan setiap tahun, sebelum mana-mana penjagaan kesihatan mereka
dilindungi oleh Pengendali Takaful.

Hospital-Hospital Panel
Senarai hospital yang dilindungi oleh sijil.

A9.6

KEMASUKAN HOSPITAL "TANPA TUNAI"

Dalam Kemasukan Hospital Tanpa Tunai, apabila peserta Takaful Perubatan dan
Kesihatan dimasukkan ke hospital, kemasukan ke hospital panel menerusi pengeluaran
surat jaminan dan deposit hospital boleh diketepikan. Apabila keluar dari hospital,
peserta tidak perlu menyelesaikan bil hospital. Semua manfaat yang layak akan
diselesaikan oleh Pengendali Takaful. Pengendali Takaful diwakili oleh pentadbir pihak
ketiga, berurusan dengan pihak hospital dan melangsaikan bil. Pihak yang menuntut
hanya perlu membayar caj yang tidak boleh dituntut.

75

Adalah penting untuk diambil perhatian bahawa urusan "tanpa tunai" kemasukan hospital
biasanya ialah bukan kontrak melainkan dinyatakan secara khusus dalam kontrak
Takaful. Biasanya, ini adalah hanya perkhidmatan nilai tambah yang disediakan oleh
Pengendali Takaful kepada pemilik sijil yang layak.
Pentadbir Pihak Ketiga
Pentadbir Pihak Ketiga merupakan wakil Pengendali Takaful yang bertanggungjawab
untuk menyelesaikan kedua-dua pembayaran balik tuntutan serta tuntutan tanpa tunai.
Pentadbir pihak ketiga perlu meluluskan permohonan pihak yang menuntut bagi
perkhidmatan tanpa tunai dan menyediakan perkhidmatan tersebut.
Fungsi pentadbir pihak ketiga adalah seperti berikut:
Fungsi
Perkhidmatan Tanpa
Tunai

Pangkalan Data
Hari ini, Perkhidmatan Tanpa Tunai merupakan satu fungsi
yang penting untuk pentadbir pihak ketiga, yang bermaksud
sekiranya peserta dimasukkan ke hospital iaitu hospital yang
disenaraikan oleh pengendali Takaful, bil-bil dibayar secara
langsung oleh pengendali Takaful dan peserta tidak perlu
membuat pembayaran terlebih dahulu.

Pembayaran Tuntutan

Pentadbir pihak ketiga ialah pihak yang berkenaan dengan

urusan Tuntutan - lengkap dengan pemberitahuan tuntutan,
menasihati pelanggan mengenai hospital rangkaian,
meluluskan tuntutan dan pembayaran tanpa tunai, dan
akhirnya membayar tuntutan kepada pelanggan.

Mengurus
Data

A9.7

Pangkalan Setelah sijil dikeluarkan, semua rekod dipanjangkan kepada

pentadbir pihak ketiga dan semua komunikasi peserta
selanjutnya adalah dengan pentadbir pihak ketiga dan bukan
dengan pengendali Takaful. Menjadi tanggungjawab
pentadbir pihak ketiga untuk mengurus pangkalan data peserta
dan mengeluarkan kad identiti kepada mereka berserta dengan
nombor pengenalan yang unik.

PIAWAIAN MINIMUM PENZAHIRAN PRODUK DAN KETELUSAN DALAM

PENJUALAN PELAN TAKAFUL PERUBATAN DAN KESIHATAN
Takaful Perubatan dan Kesihatan merupakan pelan yang rumit, oleh itu adalah sangat
penting bagi pengguna untuk mendapat kefahaman yang sewajarnya sebelum mereka
membuat keputusan untuk menyertai mana-mana pelan Takaful. Pengendali Takaful
berkewajipan menzahirkan maklumat yang mencukupi dan penting kepada bakal peserta
dalam membantu mereka untuk mempunyai kefahaman yang lebih baik terhadap pelan
dan mengurangkan kemungkinan kes luput disebabkan tidak membayar caruman.
76

Piawaian minimum menetapkan keperluan penzahiran bahawa semua pengunderaitan

perniagaan Takaful Perubatan dan Kesihatan perlu dipatuhi Pengendali Takaful. Ini turut
menyediakan kepada bakal peserta perspektif bagi maklumat yang perlu didedahkan oleh
Pengendali Takaful sebelum mereka membuat komitmen menyertai pelan Takaful
Perubatan dan Kesihatan.
Ciri-ciri penting dalam piawaian ini adalah seperti berikut:

Piawaian ini terpakai kepada semua jenis pelan Perubatan dan Kesihatan Takaful
individu termasuk rideryang dilampirkan pada pelan keluarga individu.

Bagi pelan Takaful Perubatan dan Kesihatan berkumpulan, Pengendali Takaful

perlu memastikan bahawa penzahiran dibuat kepada pemilik sijil induk.

Piawaian ini hendaklah terpakai pada semua saluran di mana pelan Takaful
Perubatan dan Kesihatan diedarkan.

4. Keperluan Penzahiran Khusus

Perkara 8 piawaian tersebut menyatakan bahawa terdapat aspek tertentu ciri-ciri
pelan Takaful Perubatan dan Kesihatan dan sijil Takaful yang memerlukan
penjelasan yang berhati-hati. Pengendali Takaful dan pengantara mereka
hendaklah menyediakan butir-butir yang mencukupi mengenai ciri-ciri penting
pelan Takaful Perubatan dan Kesihatan kepada bakal peserta.
o Maklumat Pengendali Takaful termasuk nama dan alamat.
o Penerangan produk yang menjelaskan pelan dan objektif utama dan
tujuan.
o Maklumat tertentu yang perlu didedahkan mengenai manfaat pelan
Takaful Perubatan dan Kesihatan tertentu termasuk: b. Bentuk dan jumlah manfaat yang dibayar oleh sijil;
c. Butir-butir kejadian, keadaan atau kontingensi yang mana manfaat
boleh dibayar.
d. Pengecualian dan had manfaat, syarat-syarat yang sedia ada, penyakit
yang ditetapkan dan tempoh kelayakan
e. Caruman
f. Penzahiran penting yang lain mengenai pelan Takaful Perubatan dan
Kesihatan adalah seperti berikut: -

77

Peserta akan diberikan "tempoh membuat keputusan/ tempoh

tenggang"selama 15 hari daripada tarikh penghantaran sijil untuk
mengkaji semula kesesuaian pelan Takaful Perubatan dan
Kesihatan yang baru disertai. Perlu ditekankan bahawa peserta
boleh memulangkan sijil dan pemotongan perbelanjaan yang
dikenakan untuk pemeriksaan perubatan akan dibuat kepada
caruman jika sijil tersebut dikembalikan kepada Pengendali
Takaful di dalam tempoh itu; dan

Implikasi kemungkinan berlaku pertukaran daripada satu jenis

pelan Takaful Perubatan dan Kesihatan kepada yang lain atau
daripada satu pengendali kepada pengendali yang lain.

5. Senarai semak yang menunjukkan pengesahan bahawa pengantara memberitahu

dengan jelas aspek-aspek penting produk kepada pencadang.

78

BAB A10
JENIS-JENIS PELAN TAKAFUL PERUBATAN DAN KESIHATAN

HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:

A10.1

Memahami dan menjelaskan jenis-jenis dan skop perlindungan di bawah Takaful

Perubatan dan Kesihatan.

JENIS-JENIS PERLINDUNGAN

Perkhidmatan Hospital dan Fi Profesional

Pelan ini meliputi perbelanjaan yang berkaitan dengan kos rawatan
penghospitalan. Pelan ini terutamanya bertujuan menampung perbelanjaan bagi
mendapatkan pembedahan dan kemasukan hospital. Pilihan perlindungan dan
berbagai-bagai kos bergantung pada pelan sijil tertentu.
Secara umumnya manfaat yang disediakan oleh Pelan Takaful Hospital dan
Pembedahan termasuk yang berikut:

Bilik dan Tempat Tinggal Hospital

Unit Rawatan Rapi
Bekalan dan Perkhidmatan Hospital
Fi Bius
Fi Pakar Bedah
Fi Dewan Pembedahan
Lawatan Pakar Perubatan Dalam Hospital
Ujian Diagnostik Sebelum Penghospitalan
Rundingan Pakar Sebelum Penghospitalan
Rawatan Selepas Penghospitalan
Rawatan Kecemasan Pesakit Luar Akibat Kemalangan
Fi Ambulan

Sesetengah pelan boleh diperluaskan untuk meliputi yang berikut:

o
o
o

Rawatan Kanser Pesakit Luar

Dialisis Buah Pinggang
Pemindahan Organ

79

Manfaat-Manfaat Penghospitalan
Pelan ini menyediakan peserta bersama manfaat tunai harian, seandainya peserta
dimasukkan ke hospital disebabkan semua punca, tertakluk terma dan syarat sijil /
rider. Pelan ini boleh ditawarkan sebagai sijil tersendiri atau sebagai rider pelan
Takaful Keluarga atau Perubatan dan Takaful Kesihatan.

Penyakit Kritikal
Pelan ini memberi perlindungan terhadap mana-mana penyakit kritikal yang
dinyatakan. Pelan ini turut dikenali sebagai Takaful penyakit kritikal. Apabila
sudah didiagnosis dengan mana-mana penyakit kritikal yang dinyatakan, pelan itu
akan melindungi peserta bersama manfaat keseluruhannya.
1. Penyakit Alzheimer / Gangguan
Degeneratif Organik Otak Tidak
boleh Ubah
2. Meningitis Bakteria
3. Tumor Otak Benigna
4. Buta / Hilang Penglihatan
Keseluruhan
5. Pembedahan Otak
6. Kanser
7. Anemia Aplastik Kronik
8. Koma
9. Pembedahan Pintas Arteri Koronari
10. Pekak / Hilang Pendengaran
Keseluruhan
11. Ensefalitis
12. Kegagalan Buah Pinggang
Peringkat Akhir
13. Kegagalan Hati Peringkat Akhir
14. Kegagalan Paru-Paru Peringkat
Akhir
15. AIDS Teruk Sepenuhnya
16. Hepatitis Viral Fulminan
17. Serangan Jantung
18. Pembedahan Injap Jantung

19. HIV Disebabkan Pemindahan

Darah
20. Kehilangan Kewujudan Bebas
21. Kehilangan Pertuturan
22. Kelecuran Api yang Teruk
23. Trauma yang Teruk
24. Pemindahan Organ / Tulang
Sumsum Utama
25. Penyakit Medullari Fibrosis
26. Penyakit Motor Nueron
27. Sklerosis Berbilang
28. Kelemahan Otot
29. Lain-lain Penyakit Arteri
Koronari yang serius
30. Lumpuh / Paraplegia
31. Penyakit Parkinson
32. Hipertensi Arteri Pulmonari
Utama
33. Kardiomiopati yang teruk
34. Strok
35. Pembedahan Aorta
36. Eritematos Lupus Sistemik
dengan Nefritis Lupus

80

A10.2 PELAN TAKAFUL PERUBATAN DAN KESIHATAN BERKUMPULAN

Pelan Takaful Perubatan dan Kesihatan Berkumpulan adalah sama dengan pelan
perlindungan perubatan dan kesihatan individu. Biasanya pelan perlindungan ini ditaja
oleh majikan untuk pemilik perniagaan, pekerja dan juga tanggungan.
Caruman untuk pelan perubatan dan kesihatan berkumpulan dikira berdasarkan yang
berikut:
o Purata umur kumpulan tersebut
o Tahap bahaya pekerjaan seperti tahap risiko yang khusus pada jenis pekerjaan
tertentu.

A10.3 PENGECUALIAN AM
Takaful Perubatan dan Kesihatan kebiasaannya tidak melindungi yang berikut:

Penyakit sedia ada pada masa permohonan.

Tuntutan untuk penyakit atau kecederaan disebabkan perbuatan haram atau
menyalahi undang-undang.
Mengandung atau bersalin.
Penyakit kelamin, jangkitan atau parasit.
Pembunuhan atau serangan fizikal.
Pembedahan kosmetik atau plastik.

A10.4 TERMA DAN SYARAT-SYARAT UTAMA

Sebahagian terma yang lebih penting adalah:
Terma
Syarat-syarat yang
tersedia

Keterangan
Ketidakupayaan yang wujud sebelum tarikh pelan berkuat
kuasa, yang mana anda menerima rawatan atau
menunjukkan simptom. Jika anda sudah berjumpa doktor
perubatan untuk sebarang penyakit atau ketidakselesaan, ini
akan dianggap sebagai tanda-tanda ketidakupayaan.

Salah Nyata Umur

Umur merupakan faktor penting dalam Takaful Perubatan

dan Kesihatan kerana ini akan memberi kesan pada kadar
caruman. Oleh itu, dalam kes salahnyataan umur yang
membawa kepada caruman yang terendah, sebarang
tuntutan dari sijil tersebut akan dikira secara pro rata,
berdasarkan caruman yang sebenar dibayar dengan caruman
81

yang sepatutnya dikenakan.

Tempoh Kelayakan
Takaful Bersama

Kelayakan manfaat di bawah pelan Takaful hanya akan

bermula 30 hari selepas tarikh sijil berkuat kuasa.
Satu bentuk perkongsian kos perubatan di dalam pelan
Takaful Perubatan dan Kesihatan yang memerlukan mereka
yang dilindungi membayar peratusan tertentu perbelanjaan
perubatan selepas ditolak amaun yang telah dibayar,
sekiranya bayaran telah dibuat.

82

BAB A11
PENGUNDERAITAN
TAKAFUL PERUBATAN DAN KESIHATAN

HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:
Memahami proses dan prosedur pengunderaitan Takaful Perubatan dan Kesihatan.

A11.1 PENGENALAN PENGUNDERAITAN

11.1.1 Pengenalan
Pengunderaitan merupakan satu istilah yang digunakan Pengendali Takaful untuk
menerangkan proses menilai risiko, memastikan kos perlindungan adalah setimpal
dengan risiko yang dihadapi oleh seseorang. Dalam takrif yang mudah, ia merupakan satu
proses pemilihan risiko.
Proses pemilihan ini terdiri daripada menilai maklumat dan menentukan sumber-sumber
bagaimana individu akan dikelaskan (sama ada risiko standard atau sub-standard).
Selepas prosedur pengkelasan disiapkan, kadar sijil dalam bentuk caruman akan
dikenakan pada pemohon. Sijil kemudiannya dikeluarkan dan dihantar kepada peserta.
11.1.2 Tujuan Pengunderaitan
Pengunderaitan ialah fungsi yang sangat penting dan dilakukan setiap kali permohonan
Takaful diperoleh. Tujuannya adalah untuk menentukan sama ada permohonan mewakili
risiko yang boleh diterima oleh Pengendali Takaful untuk menentukan sama ada atau
tidak Pengendali Takaful boleh mengeluarkan sijil Takaful kepada pemohon.

A11.3 ANTI-PEMILIHAN
Anti-pemilihan berlaku apabila banyaknya risiko sub-standard yang diterima untuk
perlindungan, menyebabkan kurangnya hasil pengunderaitan yang diharapkan. Biasanya,
kadar caruman berdasarkan sampel yang mewakili keseluruhan profil pasaran risiko.
Apabila anti-pemilihan berlaku, ini merupakan petunjuk bahawa pengendali kurang
mengawal pengunderaitan dengan baik, dan lambat laun ia berakhir dengan portfolio
yang berisiko tinggi dan kurang memberangsangkan.
Untuk mengelakkan anti-pemilihan, pihak underait perlu berhati-hati menilai semua
permohonan dan caj caruman yang sesuai dan sepadan dengan risiko serta mengenakan
83

pengecualian, sekiranya perlu. Dalam usaha untuk berlaku adil kepada semua peserta,
cadangan yang dianggap substandard berhak untuk ditolak atau dikenakan kadar caruman
yang lebih tinggi berbanding dengan risiko standard. Ini membawa pengagihan risiko
yang saksama di kalangan semua peserta dalam skim.

A11.4 KECUKUPAN CARUMAN

Pengendali Takaful dikehendaki menjalankan operasi mereka dengan cara yang adil dan
saksama terhadap semua peserta. Ini bagi memastikan caruman yang dikenakan adalah
berpatutan, mencukupi, adil dan saksama dalam kalangan peserta. Dalam hal ini, pihak
underait memainkan peranan penting dalam memastikan hanya risiko yang sesuai sahaja
yang dipilih dan kadar yang dikenakan setimpal dengan risiko yang diterima. Ini
bermakna lebih tinggi purata risiko boleh menarik caj caruman yang lebih tinggi.

A11.6 PROSES PENGUNDERAITAN

1. Pengumpulan Maklumat
Proses pengunderaitan berlaku apabila pemohon (pencadang) mengemukakan
permohonan mereka. Untuk menilai risiko seseorang, pihak underait bergantung
kepada maklumat daripada pelbagai sumber.
Sumber

Keterangan

Borang Cadangan

Borang ini ialah keperluan paling asas untuk menjalankan

kontrak Takaful Keluarga antara peserta dengan Pengendali
Takaful. Borang ini perlu dipenuhi oleh pencadang dengan
mendapatkan bantuan daripada ejen Takaful Keluarga untuk
mengisikannya.
Tanggungjawab ejen Takaful dalam proses permohonan
termasuklah:

Pernyataan Ejen

Memastikan permohonan yang lengkap diisi

Memastikan semua soalan dijawab dengan tepat
Memastikan caruman dikendalikan dengan betul

Penyataan ini adalah sebahagian daripada permohonan, dan

memerlukan ejen Takaful menyediakan maklumat tertentu
mengenai pencadang seperti maklumat mengenai hubungan
ejen dengan pencadang, data tentang status kewangan
pencadang, tabiat, peribadi umum, lain-lain maklumat yang
mungkin berhubung rapat dengan risiko yang ditanggung
oleh Pengendali Takaful.

84

Laporan
Perubatan

Jika pihak underait memutuskan bahawa cadangan perlukan

pengunderaitan perubatan, mereka akan meminta pencadang
untuk menjalani pemeriksaan perubatan. Pemeriksaan
perubatan termasuklah soalan mengenai sejarah perubatan
pencadang, ketinggian, berat, nadi, dan tekanan darah.
Keperluan tambahan mungkin diperlukan oleh Pengendali
Takaful sebagai tambahan kepada pemeriksaan perubatan
meliputi yang berikut: -

Pernyataan
Rawatan Doktor

Laporan
Perubatan
Hospital

Pemeriksaan oleh doktor

Kerehatan EKG
Ujian tekanan Treadmill
X-ray dada
Pernyataan rawatan doktor disediakan oleh doktor yang
merawat individu yang mahu menyertai pelan Takaful.
Keterangan yang diberikan dalam pernyataan rawatan doktor
ialah bukti risiko kemortalan pencadang.
Dengan menandatangani dan mengemukakan permohonan,
pencadang memberi Pengendali Takaful hak untuk mendapat
dan menyemak laporan perubatan; kedua-duanya sebelum
dan selepas diterima menjadi seorang ahli pelan perubatan
dan kesihatan.

Proses Pemilihan Risiko

Semasa proses ini pihak underait memutuskan sama ada untuk menerima atau
tidak sesuatu risiko. Ini melibatkan pemerolehan maklumat berfakta daripada
pemohon, menilai maklumat tersebut, dan membuat keputusan untuk tindakan.
Pihak underait biasanya dibantu dengan senarai risiko yang boleh diterima dan
dilarang.
Dalam kes Takaful Perubatan dan Kesihatan, pihak underait mempertimbangkan
perkara-perkara berikut dalam pemilihan risiko:
a. Faktor Kesihatan Lalu dan Semasa
Pihak underait akan menyiasat dengan teliti kesihatan lalu dan semasa
pemohon, di dalam terma-terma yang terpakai.
b. Faktor Kewangan
Pihak underait juga akan melihat kepada keadaan kewangan keseluruhan
pencadang. Ini adalah untuk menjaga dana daripada risiko tuntutan
85

pendapatan terhadap ketidakupayaan yang sangat tinggi disebabkan

kecenderungan sesetengah pemegang sijil untuk membuat keuntungan dari
pampasan Takaful dengan melanjutkan tempoh ketidakupayaan (berpurapura sakit).
c. Faktor Pekerjaan
Pihak underait perlu melihat faktor pekerjaan kerana pekerjaan yang
berlainan mempunyai tahap bahaya yang berbeza. Lebih tinggi risiko
bermakna kemungkinan lebih tinggi tuntutan perbelanjaan perubatan.
Pekerjaan yang berisiko lebih tinggi seperti Kelas 3 (pekerja kilang)
biasanya mempunyai nisbah tuntutan yang lebih tinggi berbanding dengan
Kelas 1 dan 2 (pekerja pejabat).
d. Umur dan Jantina
Umur
Jantina

Apabila seorang bertambah usianya, dia lebih cenderung

untuk mengalami masalah perubatan.
Untuk Takaful perubatan dan kesihatan, kadar wanita adalah
lebih tinggi disebabkan kadar morbiditi (penyakit) mereka
adalah lebih tinggi daripada lelaki.

Beberapa pengelasan sementara biasanya diberikan sebelum keputusan muktamad

ke atas pengelasan risiko dicapai. Tujuan menggunakan pengelasan adalah untuk
mengasingkan risiko kepada kumpulan-kumpulan yang seragam yang mana kadar
boleh diberikan.

Standard - jika risiko dianggap risiko biasa

Berkadar - jika risiko dianggap lebih berisiko tinggi daripada
biasa.

Pengunderaitan Perubatan
Pengunderaitan perubatan ialah proses menyemak rekod Takaful perubatan dan
kesihatan pencadang dan menentukan tahap risiko. Sebagai sebahagian daripada
proses pengunderaitan, maklumat kesihatan yang boleh digunakan dalam
membuat dua keputusan yang berkaitan:

Sama ada untuk menawar atau menolak perlindungan, dan

Apakah kadar sumbangan yang ditetapkan bagi sijil.

Bagi menjalankan pengunderaitan perubatan, Pengendali Takaful akan

mendapatkan keadaan perubatan yang sedia ada. Pengendali Takaful dibenarkan
untuk bertanyakan soalan tentang sejarah perubatan seseorang untuk memutuskan
86

sama ada untuk menawarkan perlindungan atau tidak dan sama ada untuk
mengenakan caj tambahan.
a. Keadaan Fizikal Semasa
Pengendali Takaful memerlukan pemohon untuk mengisi borang
permohonan yang memperincikan sejarah penuh perubatan dan keadaan
fizikal semasa setiap pemohon. Pernyataan pemohon pada borang
permohonan dan keputusan pemeriksaan perubatan (sekiranya berkenaan)
sebagai petunjuk pertama keadaan fizikal terkini.
b. Sejarah Perubatan
Proses penilaian bermula dengan semakan pernyataan pencadang dalam
borang cadangan. Jika sejarah perubatan mengandungi data berkaitan
tentang sakit atau penyakit, ia membuatkan Pengendali Takaful percaya
bahawa pencadang ialah risiko yang meningkat. Kos pelan Takaful akan
diselaraskan dengan sewajarnya untuk mengimbangi liabiliti kewangan
yang tinggi.
Pengendali Takaful mungkin menjalankan siasatan lanjut sekiranya
terdapat sejarah perubatan yang disenaraikan dalam borang cadangan.
Sebagai contoh, jika pemohon mengakui menerima rawatan bagi tekanan
darah tinggi, penyataan doktor yang merawat biasanya diperlukan. Walau
bagaimanapun, seandainya pernyataan pada borang permohonan
menunjukkan rawatan dan pemulihan sepenuhnya daripada lengan yang
patah, mungkin tiada maklumat tambahan diperlukan.
Pengendali Takaful menyemak sejarah keadaan terdahulu untuk
menentukan:

Kemungkinan berulang. Sesetengah penyakit mempunyai

kecenderungan untuk berulang.
Kesan sejarah perubatan pada kesihatan keseluruhan pemohon.
Komplikasi yang mungkin berlaku pada masa akan datang.
Perkembangan normal pada sebarang kerosakan yang boleh
dianggap sebagai petunjuk insiden masa hadapan yang lebih tinggi.
Sebagai contoh, obesiti dan tekanan darah tinggi.

c. Sejarah Keluarga
Satu bahagian dalam borang cadangan Takaful terdapat beberapa soalan
tentang sejarah perubatan ahli keluarga. Hubungan yang jelas dilakukan
antara keadaan tertentu pada masa ini yang mengancam hayat dengan
perkembangan genetik, dan Pengendali Takaful akan mempertimbangkan

87

isu hubung kait pencadang sebagai pertunjuk risiko daripada peserta itu
sendiri.

Keputusan Pengunderaitan
Setelah analisis maklumat yang diberikan lengkap, pihak underait pada asasnya
mempunyai tiga pilihan:
Jenis-jenis risiko
Standard

Keputusan
Menerima permohonan
Jika pencadang dianggap berisiko sederhana atau biasa,
dia akan dikenakan kadar standard tanpa sebarang
pengecualian khusus atau pengurangan faedah.

Substandard
Diubahsuai

/ Meluluskan permohonan dengan syarat yang dikenakan

Jika pencadang mempunyai risiko melebihi kebiasaan,
pencadang boleh dikelaskan sebagai risiko yang
meningkat. Pihak underait masih boleh menawarkan
perlindungan berserta pengubahsuaian seperti:
d. Pengecualian
Pengesahan pengecualian digunakan oleh
Pengendali Takaful sebagai satu cara untuk
memberikan perlindungan kepada orang-orang yang
sepatutnya perlu ditolak. Dalam beberapa kes
seperti tekanan darah tinggi atau tiroid, Pengendali
Takaful masih boleh menawarkan perlindungan
dengan pengecualian pada penyakit-penyakit
tersebut.

Bebanan (loading) (caruman tambahan)

Bebanan (loading) adalah di mana Pengendali
Takaful menambah jumlah caruman asas bagi
menampung perbelanjaan untuk mendapatkan dan
mengekalkan perniagaan.

Manfaat Diubahsuai
Pengendali takaful boleh menawarkan manfaat yang
diubahsuai kepada pemohon seperti had tahunan
yang lebih rendah, ditolak perbelanjaan perubatan
yang lebih besar atau kadang-kala bersama-sama
88

dengan caruman tambahan atau pengecualian rider.

Ditolak

Beberapa gabungan daripada pendekatan di atas

Pihak underait boleh menolak permohonan sekiranya

insurans yang dicadangkan dinilai sebagai tidak
menguntungkan (mungkin disebabkan oleh penyakit
yang serius atau terlibat dalam pekerjaan atau hobi yang
sangat berbahaya).

A11.7 PEMBAHARUAN TAKAFUL PERUBATAN DAN KESIHATAN

Terdapat empat pilihan Pembaharuan yang berlainan yang boleh diamalkan dalam
Takaful perubatan dan kesihatan:
Pembaharuan Pilihan
Tidak Boleh Dibatalkan dan
Boleh Diperbaharui
Terjamin

Keterangan
Pelan Takaful perubatan dan kesihatan dengan pilihan
boleh diperbaharui terjamin menyediakan jumlah terbesar
perlindungan kepada pihak yang diinsuranskan. Terdapat
dua jaminan yang utama:
a. Caruman tidak akan dinaikkan.
b. Pengendali takaful tidak akan menolak pembaharuan

perlindungan.
Boleh Diperbaharui
terjamin

Perbezaan asas antara pilihan pelan perlindungan tidak

boleh dibatalkan dan boleh diperbaharui terjamin dengan
pelan pilihan perlindungan yang hanya boleh
diperbaharui terjamin bergantung kepada hak Pengendali
Takaful untuk menukar caruman perlindungan. Walau
bagaimanapun, Pengendali Takaful tidak boleh
menaikkan caruman peserta disebabkan sejarah tuntutan.
Sebaliknya, Pengendali Takaful boleh meningkatkan
caruman semua peserta dalam kumpulan usia yang sama.

Boleh Diperbaharui
Bersyarat

Jenis ketiga peruntukan pembaharuan dikenali sebagai

boleh diperbaharui bersyarat. Peruntukan boleh
diperbaharui bersyarat memberikan pemilik sijil hak
bersyarat untuk memperbaharui sijil, tetapi Pengendali
Takaful berhak untuk menolak untuk memperbaharui sijil
peserta dalam kelas tertentu, dan mungkin juga
menaikkan kadar.

89

Boleh Diperbaharui Dengan Jenis keempat dan terakhir peruntukan pilihan

Pilihan
pembaharuan menawarkan hanya sedikit perlindungan
kepada peserta dan mempunyai aplikasi yang sedikit
dalam perlindungan perubatan dan kesihatan moden. Ia
dikenali sebagai perlindungan boleh diperbaharui dengan
pilihan. Di bawah peruntukan boleh diperbaharui dengan
pilihan, caruman boleh meningkat dan manfaat
diubahsuai secara berkelas. Di samping itu, Pengendali
Takaful boleh membatalkan sijil individu, tetapi hanya
pada tarikh ulang tahun sijil atau pada tarikh tamat
tempoh sijil.

A11.8 PEMBAYARAN CARUMAN

Pembayaran caruman bergantung kepada jenis-jenis sijil. Sesetengah sijil dikeluarkan
atas dasar "tunai-sebelum-perlindungan", manakala sijil yang lain mungkin tertakluk
pada tempoh 60 hari waranti caruman.
Tempoh tangguh mungkin dibenarkan dalam kes sijil boleh diperbaharui terjamin, sijil
boleh dibaharui bersyarat dan sijil tidak boleh dibatalkan untuk menyediakan kemudahan
kepada pemilik sijil untuk membuat pembayaran. Walau bagaimanapun, sebarang
tuntutan yang berlaku semasa tempoh tangguh adalah tidak boleh dibayar walaupun
Pengendali Takaful tidak akan menganggap sijil sebagai luput. Sijil hanya akan dianggap
luput jika tiada bayaran caruman dibuat sebelum berakhirnya tempoh tangguh.

A11.9 PENAMATAN SIJIL

Apabila berlaku perkara-perkara berikut, secara automatik akan menamatkan Takaful
perubatan dan kesihatan.

Kematian peserta;
Tarikh ulang tahun sijil berlaku serta-merta berikutan kelayakan umur maksimum
peserta;
Jumlah manfaat yang dibayar di bawah sijil melebihi had maksimum yang
dinyatakan dalam jadual manfaat.

90

BAB A12
PENTADBIRAN SIJIL
TAKAFUL PERUBATAN DAN KESIHATAN

HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:

Memahami dan menjelaskan jenis, proses dan prosedur pentadbiran sijil untuk Takaful
Perubatan dan Kesihatan.

A12.1 TINJAUN KESELURUHAN TENTANG PENTADBIRAN SIJIL TAKAFUL

PERUBATAN DAN KESIHATAN
Pentadbiran sijil melibatkan pertukaran dan pengeluaran dokumen-dokumen sebagai
bukti wujudnya kontrak Takaful yang sah. Dokumen-dokumen tersebut termasuk yang
berikut:
1.
2.
3.
4.
5.

Borang Cadangan
Sijil
Endosmen
Notis Pembaharuan
Bukti pembayaran caruman Takaful Perubatan dan Kesihatan untuk pelepasan
cukai

A12.2 BORANG CADANGAN

Borang Cadangan Takaful adalah sebahagian daripada kontrak Takaful. Tujuan borang
cadangan adalah untuk membantu Pengendali Takaful mengumpul maklumat yang
diperlukan untuk pengunderaitan. Ini akan membolehkan pihak underait menilai
cadangan dengan cepat dan tepat dan mengeluarkan sijil perakuan berdasarkan maklumat
tersebut.
Secara amnya borang cadangan mengandungi perkara-perkara berikut:
1. Pernyataan penzahiran sebagaimana dikehendaki di bawah Seksyen 141 Akta
Perkhidmatan Kewangan Islam 2013:
Anda perlu memberitahu di dalam borang cadangan, sepenuhnya dan sejujurnya
semua fakta yang anda tahu atau patut tahu, jika tidak Sijil yang dikeluarkan
boleh menjadi tidak sah."
91

2. Soalan asas mengenai pencadang seperti nama, alamat surat-menyurat, alamat

risiko, pekerjaan, dan lain-lain
3. Maklumat insurans / Takaful dahulu dan sekarang.
4. Soalan-soalan khusus berkaitan dengan perubatan dan kesihatan seperti sejarah
keluarga dan perubatan, tabiat merokok, hobi berbahaya dan soalan-soalan yang
berkaitan dengan penyakit AIDS
5. Di bawah Seksyen 13 dalam garis panduan yang sama, borang cadangan
hendaklah mengandungi pernyataan, pengisytiharan yang menggabungkan
maklumat minimum seperti berikut:

Aqad (kontrak) yang mengikat peserta Takaful

Aqad (kontrak) yang mengikat peserta dan Pengendali Takaful
Peruntukan keuntungan pelaburan dan lebihan kepada peserta
Peruntukan keuntungan pelaburan, lebihan atau fi kepada Pengendali
Takaful

6. Di bawah klausa perisytiharan ini, terdapat bahagian untuk tandatangan

pencadang serta tarikh.

A12.3 SIJIL
Draf sijil Takaful daripada pengendali Takaful merupakan bukti bertulis kontrak Takaful.
Untuk diterima sebagai bukti dalam mahkamah perundangan, sijil hendaklah disetem
selaras dengan peruntukan Akta Setem. Sijil ini dibahagikan kepada beberapa bahagian
seperti yang berikut:
1. Tajuk yang terdiri daripada nama penuh dan alamat berdaftar Pengendali Takaful
diletakkan pada bahagian atas muka hadapan.
2. Mukadimah atau Klausa Huraian
Klausa ini memperkenalkan atau menghuraikan pihak-pihak dalam kontrak Pengendali Takaful dan peserta.
3. Klausa Operatif
Klausa ini menggariskan inti pati kontrak dengan mengkhususkan peril yang
dilindungi di bawah sijil dan keadaan yang mana Pengendali Takaful
bertanggungjawab untuk membuat bayaran atau yang setara dengannya kepada
peserta.

92

4. Pengecualian
Pengecualian adalah sekatan ke atas skop perlindungan Takaful. Pengecualian
dimasukkan dalam perakuan kerana peril dan kerugian tertentu tidak boleh
dilindungi di bawah sijil.
5. Jadual Manfaat
Jadual manfaat menyediakan maklumat berikut:
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o

nama dan alamat peserta

caruman
nombor sijil
tarikh dikeluarkan
agensi
tarikh lahir peserta
tempoh Takaful
pekerjaan peserta
klausa khusus pengecualian
pelbagai jenis dan amaun manfaat

6. Klausa Pengakusaksian atau Tandatangan

Klausa ini dipanggil klausa pengakuansaksian kerana ia menyediakan peruntukan
untuk Pengendali Takaful membuktikan aku janji. Perakuan itu ditandatangani
oleh pegawai yang diberi kuasa oleh pengendali Takaful.
7. Syarat-syarat
Dalam satu kontrak Takaful syarat-syarat boleh dibuat secara jelas atau tersirat.
Pengendali Takaful mencetak syarat-syarat yang jelas pada perakuan dan
menguatkuasakan kontrak Takaful. Dalam ketiadaan syarat-syarat yang jelas,
kontrak Takaful hanya tertakluk kepada syarat-syarat tersirat. Syarat-syarat
tersirat berkaitan dengan yang berikut:

Kewajipan penuh percaya mutlak

Kewujudan kepentingan boleh insurans
Kewujudan produk Takaful, dan
Pengenalpastian kandungan utama Takaful.

93

A12.4 ENDOSMEN
Pengendali Takaful akan mengeluarkan sijil standard yang melindungi peril tertentu yang
khusus dan lain-lain pengecualian. Walau bagaimanapun, sekiranya terdapat keperluan
untuk mengubahsuai terma-terma dan syarat-syarat sijil, Pengendali Takaful biasanya
akan melampirkan satu atau lebih memorandum atau sokongan pada sijil. Sokongan
menjadi sebahagian daripada sijil dan bukti kontrak.
Perubahan yang dibuat boleh dikaitkan dengan mana-mana yang berikut:
o
o
o
o
o
o

perbezaan dalam amaun manfaat

perubahan dalam mana-mana tempoh manfaat maksimum
pelanjutan perlindungan Takaful bagi melindungi ahli keluarga tambahan
perubahan dalam risiko pekerjaan
pembatalan Takaful
perubahan nama dan alamat

A12.5 NOTIS PEMBAHARUAN

Bagi memperbaharui pelan tahunan Takaful Perubatan dan Kesihatan, Pengendali
Takaful biasanya mengeluarkan notis pembaharuan satu atau dua bulan lebih awal
daripada tarikh tamat tempoh, untuk mengingatkan peserta bahawa sijil tersebut tamat
pada tarikh yang tertentu.
Notis pembaharuan akan merangkumi semua butir-butir berkaitan sijil tersebut termasuk:

Nama Peserta
Nombor Sijil
Sijil tamat tempoh
Caruman tahunan
Semakan terma-terma sijil (sekiranya ada).
Nota memohon peserta untuk menzahirkan sebarang perubahan risiko material
sejak bermulanya sijil (atau tarikh terakhir pembaharuan).

A12.6 DOKUMEN PELEPASAN CUKAI UNTUK BAYARAN CARUMAN TAKAFUL

PERUBATAN DAN KESIHATAN
Peraturan cukai terkini membenarkan potongan cukai individu bagi pemastautin di
Malaysia terhadap pendapatan boleh dicukai seperti yang berikut:

Potongan daripada pendapatan boleh dicukai sehingga maksimum RM3,000

untuk caruman Takaful pendidikan dan atau perubatan.

94

Potongan daripada pendapatan boleh dicukai sehingga maksimum RM6,000

dibenarkan bagi caruman sijil Takaful Keluarga dan caruman skim persaraan yang
diluluskan.

Pelan perlindungan Takaful Perubatan dan Kesihatan hendaklah untuk tempoh 12 bulan
atau lebih. Perbelanjaan perlu berkaitan dengan rawatan perubatan yang berpunca
daripada penyakit atau kemalangan atau kecacatan. Pelan boleh menjadi sijil tersendiri
atau sebagai rider pada Takaful Keluarga. Jika pelan itu adalah rider, hanya caruman
rider yang layak untuk potongan.
Lembaga Hasil Dalam Negeri memerlukan bukti pembayaran caruman tersebut untuk
mendapat kelayakan potongan cukai. Peserta dinasihatkan untuk memfailkan segala
dokumen bagi tujuan audit cukai dan pengesahan pada masa hadapan.

95

BAB A13
TUNTUTAN
TAKAFUL PERUBATAN DAN KESIHATAN

HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir bab ini, calon akan dapat:

Memahami dan menjelaskan jenis, proses serta prosedur tuntutan Takaful Perubatan dan
Kesihatan.
Menerangkan sebab-sebab penolakan tuntutan dan pelbagai saluran penyelesaian yang
tersedia.

A13.2 PEMBERITAHUAN NOTIS TUNTUTAN

Apabila keadaan yang memungkinkan berlakunya tuntutan, Pengendali Takaful tidak
memulakan proses tuntutan dan membayar ganti rugi kepada pemilik sijil melainkan jika
dan sehingga pemberitahuan tuntutan itu dibuat. Oleh itu, pemberitahuan notis tuntutan
merupakan asas perjanjian Takaful.
Dua sebab utama mengapa pemberitahuan tuntutan adalah penting:
1. Pengendali Takaful perlu diberi peluang menyiasat tuntutan itu.
2. Pengendali Takaful perlu membuat peruntukan untuk kos yang bakal dituntut.
Sijil takaful memerlukan pemilik sijil memberitahu Pengendali Takaful secara bertulis
sebarang tuntutan dalam tempoh yang munasabah, biasanya antara 14 hari hingga 30 hari.

A13.2 BUKTI PENYAKIT / TUNTUTAN

Pihak yang membuat tuntutan dikehendaki mengemukakan bukti bertulis
kehilangan/kerugian, atau tuntutan di dalam jangka masa seperti mana yang telah
ditetapkan dalam peruntukan kehilangan/kerugian. Dalam kes tuntutan manfaat hospital
atau perbelanjaan perubatan, bukti kukuh/sahih daripada hospital (bil asal penghospitalan
dan borang tuntutan) perlu dikemukakan dalam jangka tempoh yang ditetapkan dari
tarikh kerugian.
Pembuat tuntutan mesti mendaftar terlebih dahulu tuntutan mereka dengan Pengendali
Takaful dalam jangka tempoh yang ditetapkan dan mengemukakan semua dokumen bagi
memudahkan proses tuntutan. Dokumen-dokumen yang diperlukan untuk membuat
tuntutan adalah seperti berikut:

96

Bukti pengenalan,
Salinan dokumen sijil,
Bil-bil asal hospital di mana pihak diinsuranskan dimasukkan,
Sijil keluar dari hospital, dan
Laporan asal siasatan.

A13.3 BORANG TUNTUTAN TAKAFUL PERUBATAN DAN KESIHATAN

Borang Tuntutan Takaful Perubatan dan Kesihatan dirangka dengan tujuan untuk
mendapatkan maklumat yang diperlukan bagi menentukan liabiliti Pengendali Takaful di
bawah sijil. Umumnya borang ini terdiri daripada satu pernyataan menuntut dan
pernyataan doktor yang merawat. Beberapa soalan yang relatifnya standard seperti:

Nama
Alamat
Tarikh lahir
Nombor sijil dan nombor kumpulan Takaful
Maklumat, mengenai sekiranya pemilik sijil dilindungi di bawah pelan kumpulan
melalui majikan
Penerangan kecederaan atau penyakit yang menyebabkan kerugian
Tarikh rawatan perubatan atau lawatan doktor, dan lain-lain

Pihak yang menuntut juga perlu memberikan kebenaran yang membenarkan mana-mana
penyedia perubatan, doktor, atau majikan untuk memberikan rekod atau maklumat
berkenaan sejarah perubatan atau status pekerjaan orang yang diinsuranskan.

A13.4 LIPUTAN PEMERIKSAAN

Sebaik sahaja Pengendali Takaful menerima notis tuntutan, Jabatan Tuntutan akan
meneruskan dengan proses-proses yang berikut:
1. Menentukan sama ada atau tidak tuntutan itu adalah sah dengan memeriksa antara
lain sama ada sijil itu berkuat kuasa, caruman telah dibayar, kerugian yang
disebabkan oleh peril yang diinsuranskan, dan lain-lain
2. Apabila jabatan tuntutan menyelesaikan pemeriksaan awal dan mendapati
tuntutan itu adalah sah, borang tuntutan akan diberikan kepada pihak yang
menuntut. Borang dikeluarkan tanpa prejudis, bermaksud bahawa pengeluaran
borang tuntutan tidak bermaksud liabiliti dalam sijil telah diterima.
3. Semua tuntutan mestilah didaftarkan dalam daftar tuntutan apabila dimaklumkan
kepada Pengendali Takaful. Daftar tuntutan mesti disimpan selama mana mereka
masih bertanggungjawab ke atas tuntutan.

97

A13.5 SIASATAN TUNTUTAN

Langkah yang selanjutnya dalam proses tuntutan Takaful ialah siasatan untuk
menentukan sama ada Pengendali Takaful sebagai penanggung insurans
bertanggungjawab terhadap kerugian. Siasatan lanjut bergantung pada kerumitan dan saiz
tuntutan.
Proses siasatan tuntutan melibatkan yang berikut:
1. Siasatan untuk menentukan sama ada:

Wujud kerugian.
Kerugian yang disebabkan oleh peril yang dilindungi oleh sijil.
Kerugian tidak termasuk dalam skop pengecualian sijil.
Pihak yang membuat tuntutan ialah pihak yang sah.

2. Semakan dokumentasi tuntutan seperti bentuk tuntutan, bil-bil, dan lain-lain

3. Memohon dokumen tambahan seperti laporan perubatan, pernyataan menghadiri
rawatan doktor dan lain-lain (sekiranya perlu).
A13.6 PEMBAYARAN TUNTUTAN TAKAFUL PERUBATAN DAN KESIHATAN
Proses tuntutan Takaful berakhir dengan pembayaran. Apabila Pengendali Takaful
menyelesaikan siasatan dan membuat keputusan untuk membayar tuntutan, jumlah yang
perlu dibayar akan dikira dan pembayaran tuntutan kepada pihak yang menuntut akan
dibuat.
A13.7 PENOLAKAN LIABILITI OLEH PENGENDALI TAKAFUL
Pengendali Takaful boleh menolak liabiliti atas beberapa alasan seperti:
Tiada wujud kerugian seperti yang dilaporkan.
Kehilangan atau kerosakan yang disebabkan oleh peril yang tidak dilindungi di
bawah sijil.
Kehilangan atau kerosakan dalam skop pengecualian sijil.
Sijil tersebut telah diisytiharkan tidak sah akibat daripada pelanggaran syarat.
Apabila tuntutan ditolak, Pengendali Takaful akan memaklumkan kepada pihak yang
menuntut dengan mengeluarkan surat kepada pemilik sijil dan memaklumkan keputusan
tersebut.

98

A13.8 PERTIKAIAN
Sebahagian kecil daripada kebanyakan tuntutan yang diselesaikan setiap tahun oleh
Pengendali Takaful biasanya berakhir dengan pertikaian. Pertikaian antara pihak
menuntut dengan Pengendali Takaful biasanya melibatkan kes-kes seperti sama ada
Pengendali Takaful bertanggungjawab, jumlah kerugian, dan lain-lain
Apabila timbul pertikaian, ia boleh diselesaikan melalui saluran berikut:
1. Penyelesaian Secara Rundingan dan Kompromi
Kebiasaannya, pihak yang menuntut boleh berjumpa dengan Pengendali Takaful
untuk menyelesaikan pertikaian melalui perbincangan.
2. Biro Pengantaraan Kewangan (FMB)
Biro Pengantaraan Kewangan atau Financial Mediation Bureau (FMB) ialah
sebuah badan bebas yang ditubuhkan untuk membantu menyelesaikan pertikaian
antara pelanggan dengan penyedia perkhidmatan kewangan yang dikawal selia
oleh Bank Negara Malaysia. Fungsinya ialah sebagai pusat yang menyediakan
penyelesaian pelbagai aduan pengguna runcit secara percuma, cepat, mudah dan
berkesan.
3. Timbang Tara
Timbang tara merupakan satu cara yang terbaik dan digunakan secara meluas
untuk menamatkan pertikaian. Ia menyediakan pihak yang berkontroversi dengan
pilihan selain daripada tindakan undang-undang. Tidak seperti tindakan undangundang/litigasi, timbang tara berlaku di luar mahkamah: kedua-dua pihak memilih
pihak ketiga yang tidak berat sebelah, yang dikenali sebagai penimbang tara;
bersetuju terlebih dahulu untuk mematuhi keputusan penimbang tara, dan
kemudian mengambil bahagian dalam perbicaraan yang mana kedua-dua pihak
boleh mengemukakan bukti dan keterangan. Keputusan penimbang tara biasanya
muktamad, dan mahkamah jarang menelitinya semula.
4. Tindakan Litigasi
Pihak yang menuntut juga boleh membawa Pengendali Takaful ke mahkamah jika
mereka tidak berpuas hati hasil perbincangan / rundingan dengan jabatan tuntutan.
Walau bagaimanapun, tindakan undang-undang dianggap sebagai pilihan terakhir
kerana ia biasanya akan melibatkan kos yang tinggi.

99