SCE3102 Pembelajaran Sains Kanak-kanak

TOPIK1 APAKAH SAINS?

Sinopsis
Topik ini membincangkan tentang pengertian Sains. Ianya membincangkan cara kanak-kanak
amati Sains. Bahagian kedua menjelaskan tentang pengertaian sains daripada aspek proses,
produk, dan sikap dan nilai murni.

Hasil Pembelajaran
Memperihakan cara kanak-kanak amati matapelajaran sains
Membincangkan pengertian sains

Pengenalan

APAKAH SAINS

BAGAIMANA
KANAK-KANAK
ALAM SAINS
AMATI SAINS

SAINS SEBAGAI SAINS SEBAGAI SAINS SEBAGAI

PRODUK PROSES SIKAP DAN NILAI
 SCE3102 Pembelajaran Sains Kanak-kanak

1.1 BAGAIMANA KANAK-KANAK AMATI SAINS

Kanak-kanak suka bermain, suka menyentuh ,

mencium bau, membuka dan memasang semula
objek yang mereka tengok. Mereka akan tidak penat
untuk bertanya banyak soalan, bagaimana objek itu
berfungsi? Siapa buat objek itu? Kanak-kanak
mempunyai sifat ingin tahu yang tinggi. Mereka
punyai tenaga yang banyak.

[Sumber: www. zazzle.com]

Begitulah kanak-kanak belajar. Mereka akan gunakan semua deria untuk belajar
tentang objek atau fenomena yang sedang mereka kaji. Dengan soalan-soalan yang
ditanya mereka mengumpul maklumat tentang objek yang dikaji. Akhirnya daripada
pemerhatian dan jawapan yang mereka terima mereka akan memahami objek atau
fenomena yang dikaji.

MEMERHATI OBJEK BERTANYA TENTANG

ATAU FENOMENA OBJEK ATAU
FENOMENA

FAHAMAN TENTANG
OBJEK ATAU
FENOMENA

Rajah 1 : Cara Asas Bina Kefahaman konsep

Pandangan kita terhadap sesuatu perkara akan dipengaruhi oleh pengalaman kita
dengan perkara itu. Begitu jugalah dengan persepsi kanak-kanak terhadap sains.
Sekiranya pengalaman pembelajarannya semasa belajar sains tidak selaras dengan
 SCE3102 Pembelajaran Sains Kanak-kanak

sifat tabii sains, maka mungkin minat terhadap pembelajaran akan terhakis dari hari ke
hari dan akhirnya mungkin kanak-kanak ini tidak akan mengambil matapelajaran ini di
peringkat sekolah menengah dan seterusnya. Juga apabila persepsi kanak-kanak
terhadap sains berkurangan ianya akan mempengaruhi prestasinya.

Begitulah pentingnya guru perlu menyediakan pengalaman yang sesuai dan relevan
dengan sifat tabii sains agar sifat ingin tahunya tidak `diluntur oleh anda. Justru objektif
kurikulum sains tidak akan tercapai. Bagi memastikan guru boleh menyediakan
pengalaman yang relevan dan bermakna, guru itu terlebih dahulu perlulah mempunyai
kefahaman yang mantap tentang sifat tabii sains.

Kanak-kanak mempunyai idea mereka sendiri tentang objek atau fenomena alam
semulajadi. Idea mereka ini terbentuk akibat daripada pengalaman yang mereka alami
setiap hari semasa mereka bermain, perbualan, dan kejadian-kejadian yang diperhati di
alam semulajadi atau yang disiarkan dalam media. Kajian tentang idea yang dipunyai
kanak-kanak didapati adalah (1)dibentuk oleh kanak-kanak itu sendiri, (2) idea mungkin
nampak kurang lengkap atau bercanggah, dan (3) idea mereka agak mantap dan agak
sukar untuk diubah.Guru perlu membantu kanak-kanak ini supaya idea-idea mereka
tentang konsep sains dapat dibetulkan, dimantapkan atau diubah supaya kefahaman
mereka selaras dengan konsep-konsep yang digunakan oleh ahli saintis.

1.2 ALAM SAINS

AKTIVITI11
AKTIVITI
1.1. Ambilsekeping
sekepingkertas
kertasdan
danpensil.
pensil.Tulis
Tulisapakah
apakah
Ambil
maksud sains
sainspada
padapandangan
pandangananda.
anda.
maksud
2.2. Tanyapendangan
pendanganrakan-rakan
rakan-rakananda?
anda?
Tanya

Daripada aktiviti tadi apakah maksud sains anda dan rakan anda sama atau berbeza-
beza? Apa yang terdapat di sekeliling kita itulah sains. Kita membuat kajian sains
 SCE3102 Pembelajaran Sains Kanak-kanak

apabila kita mengkaji objek yang sekecil zarah, mengkaji diri kita, haiwan, tumbuhan
disekeliling, mengkaji udara, dan mengkaji bintang di langit.

Jadi, sains adalah satu sistem untuk mendapatkan pengetahuan. Sistem ini
menggunakan pemerhatian dan penyiasatan untuk memperihal dan menerang
fenomena semulajadi. Istilah itu juga merujuk kepada koleksi pengetahuan yang telah
dikumpulkan melalui sistem itu. Semasa melakukan penyiasatan ahli-ahli sains itu
mengamalkan sikap dan nilai nilai yang tertentu.

Sains mencari maklumat terhadap sifat ingin yang sedia dalam diri kita tentang alam
semulajadi. Kenapa daun itu hijau, kenapa langit biru pada siang hari tapi merah bila
matahari terbit, apa itu gerhana matahari, dan kenapa tengok zirafah panjang adalah di
antara berjuta soalan yang ingin kita tahu jawapannya.Melalui sains kita akan tahu
jawapannya.

Rajah 2 : Gambaran maksud sains

[Sumber: http://undsci.berkeley.edu/article/0_0_0/whatisscience_01]
 SCE3102 Pembelajaran Sains Kanak-kanak

Cuba cari!

Istilah sains berasal daripada bahasa apa? Apa maksudnya?

Sains itu bersifat kompleks dan multi-faceted, tetapi sifat-sifat sains yang penting
adalah jitu:
Fokus sains adalah tentang alam semulajadi

Sains adalah satu cara pembelajaran tentang alam semulajadi, cara alam
semulajadi berfungsi, dan kenapa alam semulajadi itu begitu. Jadi sains bukan
hanya tentang koleksi fakta tetapi proses untuk mencari kefahaman.

Cara saintis bekerja berbeza-beza, tetapi dasarnya sains adalah berkaitan

dengan menguji idea-idea, membuat kesimpulan berasaskan bukti penyiasatan.

Idea saintifik boleh dipercayai sebab telah melalui ujian yang rigorous, tetapi
walaubagaimanpun sekiranya ada bukti baru idea tadi boleh diubah.

Kesimpulannya pengetahuan sains dikumpul daripada proses sains dan semasa

proses sains dijalankan ahli-ahli sains membuat kerja mengikut budaya kerja yang
berasaskan kepada sikap dan nilai murni.
 SCE3102 Pembelajaran Sains Kanak-kanak

1.2.1 Sains sebagai proses

Proses sains merujuk kepada cara kerja yang diamalkan oleh ahli sains semasa
mengumpul dan mentafsir maklumat. Cara kerja ini dikenali sebagai kaedah
saintifik (Rajah 1)

Soalan kajian

Buat kajian
tentang masalah

Bina hipotesis Fikir!Cuba

semula

Uji hipotesis
melalui
eksperimen

Analisa data dan

buat kesimpulan

Hipotesis diterima Hipotesis tidak

diterima
Buat laporan
kajian

Rajah 3 : Kaedah Saintifik

[Sumber: http://www.sciencebuddies.org/science-fair-projects/project_scientific_method.shtml]

Perlu diingat kaedah ini tidak bersifat linear. Ini bermakna langkah-langkah yang diikuti
tidak satu hala. Anda boleh undur ke langkah sebelumnya jika tidak dapat jawapan
kepada masalah yag dikaji.
 SCE3102 Pembelajaran Sains Kanak-kanak

Sekiranya kita mahu mengunakan kaedah saintifik ini kita perlu telah menguasai
kemahiran saintifik. Kemahiran saintifik merupakan alat untuk mengkaji persoalan
sains. Ianya terdiri daripada kemahiran proses sains dan kemahiran manipulatif.
Kemahiran proses sains yang merupakan cara kita berfikir manakala kemahiran
manipulatif adalah cara kita bekerja semasa proses sains itu dilaksanakan. Salah satu
objektif kurikulum sains adalah untuk mengajak kanak-kanak supaya bercita-cita
menjadi seorang saintis. Bagi mencapai hasrat itu, kanak-kanak ini perlu dilatih supaya
dapat menguasai kemahiran saintifik. Justru barulah kanak-kanak
tersebut dapat menyelesaikan masalah yang dihadapinya.

Apabila kita hendak memperlihatkan sains sebagai proses, tentunya kita perlu
menyediakan ruang dan peluang bagi kanak-kanak terlibat secara aktif dalam aktiviti
hands-on, minds-on. Melalui aktiviti yang sedemikian baharulah kanak-kanak akan
dapat menguasai dan memahirkan kemahiran saintifik mereka. Perincian tentang
kedua-dua kemahiran ini akan dibincangkan dalam kursus yang lain.

Sains sebagai proses akan mempertonjolkan bahawa sains akan memperihalkan alam
semulajadi dengan menggunakan ujian empirikal dan analisa. Setiap prinsip sains
hanya akan diterima oleh komuniti sain sekiranya disokong oleh bukti empirikal. Saintis
akan menjalankan proses sains bagi memperolehi pengetahuan sains. Ini bermakna
pengetahuan sains tidak sempurna sebab kesilapan yang berpunca daripada peralatan
sains atau kesilapan manusia akan berlaku semasa proses sains dilakukan.
 SCE3102 Pembelajaran Sains Kanak-kanak

1.2.2 Sains sebagai produk

Produk sains yang terhasil daripada proses sains adalah terdiri daripada fakta, konsep,
prinsip dan hukum, dan teori (Rajah 2).

FAKTA

KONSEP
PRINSIP

HUKUM
TEORI
Rajah 4 : Jenis-jenis Produk Sains

Fakta adalah penyataan khusus tentang sesuatu objek atau insiden. Kita memperolehi
nya melalui pemerhatian dan pengukuran.
Contohnya;
kucing jenis Parsi yang dipelihara di rumah tidak pandai cari tikus
semua planet berbentuk bulat

Konsep adalah idea abstrak yang dibina tentang kejadian, objek, atau fenomena yang
mempunyai sifat atau ciri yang sepunya antara mereka. Contohnya; bentuk segiempat
mempunyai ciri-ciri yang tertentu dan berlainan daripada bentuk lain.

Prinsip dan hukum pula adalah idea kompleks berdasarkan kepada beberapa konsep
yang berkaitan. Hukum sains menerangkan bagaimana sesuatu kejadian terjadi.
Contohnya; Hukum Graviti Newton digunakan untuk meramal tingkahlaku objek yang
jatuh.
 SCE3102 Pembelajaran Sains Kanak-kanak

Teori mengandungi prinsip-prinsip umum yang berkaitan untuk menerangkan sesuatu

fenomena. Tujuan sesuatu teori adalah untuk digunakan untuk menerangkan sesuatu
berdasarkan bukti. Teori boleh digunakan untuk menerang, menghubungkait, dan
meramal.Contohnya; teori kinetik atom menyatakan bahawa semua jirim terdiri daripada
partikel yang seni yang dipanggil atom. Pergerakan atom-atom berbeza-beza dalam
pepejal, cecair dan gas.

Tentukan samada penyataan berikut adalah fakta sains, prinsip atau

Tentukan samada penyataan berikut adalah fakta sains, prinsip atau
teori.
teori.
a) Bumi berputar di atas paksinya
a) Bumi berputar di atas paksinya
b) Gerhana matahari berlaku bila bulan berada di antara bumi dan
b) Gerhana matahari berlaku bila bulan berada di antara bumi dan
matahari
matahari
c) Tenaga boleh diubah daripada satu bentuk ke bentuk yang lain
c) Tenaga boleh diubah daripada satu bentuk ke bentuk yang lain
d) Kutub magnet yang bertentangan akan menarik antara satu
d) Kutub magnet yang bertentangan akan menarik antara satu
sama lain
sama lain
e) Bagi setiap tindakan, terdapat tindakan yang sama kuat dan
e) Bagi setiap tindakan, terdapat tindakan yang sama kuat dan
arah yang bertentangan.
arah yang bertentangan.

1.2.3 Sains sebagai sikap

Sikap saintifik adalah tanggapan mental terhadap seseorang, objek, matapelajaran atau
kejadian. Sikap terhadap sains penting sebab sekiranya sikap kanak-kanak positif
terhadap sains, mereka akan bersedia untuk menerima proses pembelajaran sains
dengan mudah. Kajian menunjukkan sikap boleh dipelajari dan boleh diubah. Sikap
akan mempengaruhi cara manusia bertindak. Jujur dan tepat dalam merekod maklumat
adalah satu sikap saintifik yang perlu dipupuk daripada kanak-kanak di sekolah rendah
lagi. Anda sebagai guru perlulah senantiasa merujuk huruian kurikulum sains untuk
memilih sikap saintifik dan nilai yang perlu diintegrasi kedalam setiap aktiviti sains yang
dilaksanakan.

Penggabungjalinan sikap dan nilai murni bukannya boleh menampakkan hasil dalam
jangkamasa yang singkat. Anda sebagai guru perlu merancang secara rapi cara untuk
 SCE3102 Pembelajaran Sains Kanak-kanak

mengintegrasikan sikap dan nilai murni dan bersabar sebab perubahan sikap
mengambil masa yang lama. Dengan usaha yang gigih dn konsisten kanak-kanak akan
dapat membentuk sikap yang positif terhadap sains. Lagi pun, bak kata pepatah
melentur biar masa rebung.

Buatrumusan
rumusantentang
tentangtajuk
tajukiniinidengan
denganmenggunakan
menggunakanpeta
peta
Buat
konsep.
konsep.

References

Abruscato, J. (2000). Teaching Children Science. A Discovery Approach. (5th

Edition) USA, Allyn & Bacon.

Esler, W. K. & Esler, M. K. (2001). Teaching Elementary Science (8th

ed.).Washington: Wadsworth Publishing Company.

http://www.visionlearning.com/library/module_viewer.php?mid=176&l=&c3=

www.education.com/reference/article/science-attitudes