Anda di halaman 1dari 9

Budaya Bali

Om Swastiastu, Om Awighnamastu Namo Siddham. Om Hrang Hring Sah Parama


Siwaditya ya Namah. Terlebih dahulu, kami haturkan pangaksama mohon maaf ke
hadapan Ida Hyang Parama Kawi serta Batara - Batari junjungan dan leluhur
semuanya. Agar supaya, tatkala menceriterakan keberadaan para leluhur yang telah
pulang ke Nirwana, kami terlepas dari kutuk dan neraka karena diambil dari berbagai

Carcan Siap Tajen dalam Lontar Pengayam-ayam


Carcan Siap (Ayam) Tajen dalam Lontar Pengayam-ayam
sebelum membaca ringkasan dari lontar pengayam-ayam dibawah ini, baiknya para
pembaca mengetahui dulu penamaan ayam bali secara umum, sehingga para pembaca
lontar tentang Tajen ini tidak bingung dengan istilah-istilah sebutan ayam di bali.
adapun penamaan umum untuk ayam dibali diantaranya:

 Buik, merupakan sebutan untuk Ayam Jago yang bulunya berwarna-warni


 Kelau atau kelawu, untuk ayam jago berbulu abu-abu
 Bihing atau Biying, sebutan ayam jago yang berbulu merah
 Wangkas, sebutan untuk ayam jago yan dadanya berbulu putih dengan sayapnya
berwarna merah
 Brumbun untuk “petarung” dengan kombinasi bulu merah, putih, dan hitam.
 Sa, sebutan ayam berbulu putih.
 Ook, sebutan untuk ayam jago yang memiliki keadaan bulu leher sangat lebat
 Jambul, merupakan sebutan untuk ayam jago bila tumbuh bulu (jambul) di kepala
 Godek, untuk ayam yang berbulu dikaki.
 Sangkur, untuk ayam jago dimana keadaan fisiknya tanpa bulu ekor

Carcan Ayam Bali dalam Lontar Pengayam-ayam Tajen


berdasarkan Lontar Pengayam-ayam, berikut ini nama-nama ayam yang memiliki
pengaruh kuat dalam arena aduan Sabung Ayam Tajen di Bali, diantaranya:

1. Ayam Ratun Sa kuning : Sakuning jambul bangkarna saha gondala dimpil aneh
2. Ayam Sa kedas matania putih
3. Ayam Suarga Gumawe Ayu : Sekedas jambul bangkarna dimpil karo
4. Ayam Se kedas mata selem
5. Ayam Se kedas sandeh tegil pemanggahan
6. Ayam Penjor Petung : Serawah kuning bulun ikutnia selem akatih bulun lanangne
7. Ayam Se jagat Mata : Serawah kuning rerajah sesoring tegil
8. Ayam Biying Kidang Mengi : Biying nyelem jambul kupingne lan telapakan batisne,
kukunia putih
9. Ayam Biying Tampak Demi : Biying nyelem jambul bang karna telapakan batis
kuning, kuku linjong kuning
10. Ayam Gagak Sadeng Mungguing Setra : Biying selem polos bangkarna tegil
pemanggangan
11. Ayam Biying Behe-Behe : Biying selem jambul sangkur bangkarna dimpil karo
kuku linjong putih, janggar jegjeg tur lumbang
12. Ayam Ratun Biying : Biying kuning jambul bangkarna dimpil karo
13. Ayam Biying kuning sangkur bangkarna jambul dimpil lima
14. Ayam Patra Anglungsir : Biying selem lekong jambul bangkarna dimpil aneh,
telapakan batis kuning
15. Ayam Segara Muncar : Ijo kunig jambul ikutne sembur
16. Ayam Kala Cakra : Ijo selem jambul bangkarna dimpil karo kuku linjong lan
telapakan batis kuning
17. Ayam Ijo selem polos bangkarna
18. Ayam Sandang Lawe : Ijo biru wok sangkur jangut putih bangkarna dimpil aneh
19. ayam Saludra : Ijo bang batis putih tegil pelet
20. Ijo Kedas Tegil Serit
21. Ayam Jaka Tua : Ijo selem sangkur jambul bangkarna dimpil karo kuku lan
telapakan batisne putih
22. Ayam ijo kedas koping putih ring sisi/tepine
23. Ayam Kelau Batur : Kelau biru barak, batis putih, paruhnia kuning serit barak
24. Ayam kelau sangkur polos bangkarna dimpil aneh
25. Ayam ameng-ameng Bhatari Durga : Kelau alab jambul bangkarana dimpil karo
26. Ayam buaya ngangsar : Kelau selem sangkur telapakan batisne kuning, titik
batisne gede-gede
27. Ayam paksi raja : Kelau alab matane selem
28. Ayam wangkas kuning mata linglang
29. Ayam wangkas kalu kali : Wangkas kuning mesisip bulu dibangkiangne 3 katih
30. Ayam ratun wangkas : Wangkas kuning jambul bangkarna dimpil aneh
31. Ayam rare meleng : Wangkas kuning batis barak paruh kuning mulus
32. Ayam wangkas kedas polos bangkarna gegada kiwa
33. Ayam wangkas dewa ayu : Wangkas kedas wok jambul bangkarna
34. Ayam buik bintek : Buik kedas jambul bangkarna
35. Ayam druwe sedan semaya : Buik kuning bulu barak polos bangkarna dimpil aneh
(penjaga rumah)
36. Ayam buik upas : Buik bangkarna rerajah seliwah
37. Ayam buik cetik : Buik bangkarna itik-itikne selem
38. Ayam brumbun dapur (pawon) : Brumbun kedas lan paruhne putih mulus
39. Ayam brumbun batis putih mulus paruh biru
40. Ayam druwe merajapati : Brumbun kuning batis barak paruh kuning kedas
41. Ayam bima ngagem gada : Brumbun kuning polos dimpil aneh
42. Ayam brumbun kuning polos godeng gerupa dimpil karo
43. Ayam brumbun selem sangkur jambul bangkarna dimpil karo (sanget pengaruhne)

CARCAN AYAM UTTAMA


 AYAM KEBO BAWA : sekuning sangkur wok jambul sandeh bangkarna godeg
gerupa, dimpil karo paruh bengot/bengor
 AYAM TURUNAN SAGHYANG LICIN : Ayam matane sekadi matan kambing
 AYAM TAN MEBULU KOPING, SEKADI KOPING LASAN
 AYAM GUDING SUARA : Suarane ngengkuk 2-3 daweg mekeruyuk tur tetep
 AYAM KRUYUKNE BAWAK LAN MEGEREM SUARANE
 AYAM SEJAGAT MATA : Serawah kedas lan paruhnia medaging jambul
 AYAM BRUMBUN SELEM MATA PUTIH SANGET PENGARUHNE, TAN DADI
LAWANANG SEKEDAS
 AYAM PELUNG (ALAB) PARUH KUNING BANGKARNA-MEPENGARUH PISAN
 AYAM GADING WONG-pengaruh pisan (Ayam sane lidah ipune tapak)

Lontar Tajen Pengayam-ayaman Sadwara


 Tungleh ; Biying sangkur, ijo kuning jaya. wangkas kedas , biying ikuhan talu
 Aryang ; Serawah kuning jaya . buik talu
 Urukung ; Suku biru bang karna jaya. Ijo alab, Buik kedas talu
 Paniron ; Ijo kedas jaya. Biying kuning, wangkas kuning talu
 Was ; Wangkas kedas jaya. Buik kedas ,biying kedas talu
 Maulu ; Jambul jaya. Sangkur talu

Pengayam-Ayam berdasarkan Hari melaksanakan


Tajen
COME UMANIS
Ngajanang sareng ngelodang,… leban ayam saking kauh
Raje : Sekuning papak Bangkarna
Jaye : ijo kedas, wangkas, Biying Kuning pellet, Mate selem bangkarna
Kaon : brumbun kedas mate putih, klawu mate putih, biying kuning mate putih

COME PAHING
Ngalerang sareng ngelodang leb ayam kelod sareng kauh
Raje : Ijo biru bangkarne
Jaye : Biying,Wangkas,sekuning bangkarna
Kaon : Buik polos kuping putih, klawu, brumbun, Serawah kedas polos

COME PON
Ngajanang sareng Ngelodang leb ayam saking kauh
Raje : Ijo kedas mate putih, Ijo biru mate putih
Jaye : Biying, Wangkas, Brumbun, Buik, Klawu biru, Klawu kedas mate putih
Kaon : Serawah kuning bangkarne mate bang
COME WAGE
Ngajanang sareng kangin leb ayam saking kelod
Raje : Ijo biru mate selem bangkarna
Jaye : Klawu, Serawah kedas mate bang
Kaon : Biying papak mate putih, Wangkas, Brumbun, Buik papak mate putih

COME KLIWON
Ngelodang Sareng kangin leb yam saking kaje
Raje : Sepapak Jambul bangkarna
Jaye : Klawu, ijo, Brumbun
Kaon : Serawah Polos, Sekuning mate putih, Buik, Wangkas, Biying kuping putih
ANGGARA UMANIS
Ngajanang Sareng kelod leb ayam saking Kaje
Raje : Sekedas
Jaye : Buik, Klawu, Brumbun Kedas, Brumbun biru polos mate putih
Kaon : Serawah Biru mate bang, Wangkas, Biying biru mate bang, Biying biru maye
selem

ANGGARA PAHING
Nganginang sareng kelod leb ayam saking kelod kauh
Raje : Serawah biru mate selem kuping putih
Jaye : Ijo, brumbun, biying mate selem, sa kuning
Kaon : Sekedas, Wangkas, Buik, klawu, Brumbun apit mate putih

ANGGARA PON
Nganginang sareng kauh leb ayam saking kauh
Raje : Wangkas biru bangkarne,buik kedas mate putih
Jaye : Brumbun Kedas, serawah mate kuning, ijo kedas
Kaon : Biying biru mate selem, Biying kuning mate selem, serawah Kuning dimpil mate
selem

ANGGARA WAGE
Ngajanang sareng kelod, leb ayam saking kaje
Raje : Wangkas biru bangkarne mate selem
Jaye : Brumbun, klawu kuning bangkarne mate selem
Kaon : Sekedas mate putih, Sekuning mate putih, Serawah, Buik, Ijo poleng mate putih

ANGGARA KLIWON
Nganginang sareng Kelod , leb ayam saking Kaje
Raje : Serawah Kuning kuping putih, Serawah biru kuping putih
Kaon ; Brumbun , Wangkas , Brumbun Kedas

BUDA UMANIS
Ngajanang sareng Kelod, leb ayam saking kangin
Raje : Serawah biru mate bang
Jaye : Ijo, Buik polos mate bang, Wangkas
Kaon : Klawu kuning mate putih, Papak, Serawah, Biying, Brumbun kuning mate kuning,
Ijo Mate Kuning
BUDA PAHING
Ngajanang Sareng Kauh, leb ayam saking Kangin
Raje : Biying kuning , Brumbun biru Papak mate bang
Jaye : Klawu , Ijo , Buik Kedas dimpil mate bang
Kaon : Wangkas Kuning sangkur mate selem kuping putih , biying , Serawah sangkur
kuning mate putih

BUDA PON
Ngajanang sareng kauh, Leb ayam saking Kelod
Raje : Biying Kuning polos mate putih bangkarne
Jaye : wangkas, Brumbun, Sekuning polos mate putih
Kaon : Klawu biru, klawu kedas, serawah Papak Mate selem, Ijo biru, Ijo kedas, Buik,
serawah Biru

BUDA WAGE,
Ngelodang sareng Kauh, leb ayam saking kelod sareng kangin
Raje : Ijo biru polos, Brumbun biru mate kuning
Jaye : Wangkas kedas mate kuning
Kaon : Klawu kuning, Buik kuning papak jambul, Brumbun kuning

BUDA KLIWON
Nganginang sareng kauh, leb ayam saking Kelod
Raje : buik Kuning
Jaye : Serawah kedas, Serawah Jambul
Kaon : Brumbun, Klawu, Ijo kedas jambul bangkarne

WRESPATI UMANIS
Nganginang sareng ngelodang, leb ayam saking Kauh sareng kelod
Raje : Sekedas bangkarna
Kaon : Biying Kuning kuping putih

WRESPATI PAHING,
Nganginang sareng Kauh, leb ayam saking kelod
Raje ; Brumbun apit kuping putih, Sekedas pellet lekong kuping putih, Serawah kuning
Jaye : Serawah kuning bangkarne, Wangkas, Biying kuning bangkarne

WRESPATI PON,
Nganginang sareng Kauh, leb ayam saking Kelod
Raje : Biying Kuning mate kuning
Jaye : Wangkas, Serawah kedas, Ijo kuning mate kuning, Papak Ireng
Kaon : Brumbun, ijo Biru mate selem, Buik, Biying biru, Papak kedas mate bang

WRESPATI WAGE,
Kaje sareng kangin, leb ayam saking Kelod
Raje : Serawah kedas jambul, Serawah kuning jambul
Jaye : Klawu, Buik kedas jambul
Kaon : Ijo, biying biru, Wangkas, brumbun biru
WRESPATI KLIWON,
Ngelodang sareng Nganginang, leb ayam saking Kauh sareng Kelod
Raje : Ijo biru
Jaye : Serawah, Buik, Biying biru
Kaon : Serawah kedas, Kalwu, Brumbun kedas, Wangkas kedas

SUKRA UMANIS
Kaje sareng kauh , leb ayam saking kaje sareng kauh
Raje ; Buik kuning papak Godeg
Jaye ; Sekedas, Ijo bangkarne
Kaon ; Klawu biru

SUKRA PAHING,
Ngajanang sareng Kauh, leb ayam saking Kaje
Raje ; Sekedas papak mate bang
Jaye ; Buik, Serawah, Biying Kuning, Biying kedas mate bang
Kaon ; Brumbun biru mate putih, Wangkas kedas, klawu polos, Ijo biru polos mate putih

SUKRA PON,
Ngelodang sareng kauh, leb ayam saking kangin lan Kaje
Raje ; buik kuning papak mate putih
Jaye ; Brumbun, klawu kuning mate kuning, Wangkas papak
Kaon ; Brumbun Apit, Ijo Cemeng polos mate selem

SUKRA WAGE,
Ngelodang sareng Kauh, leb ayam saking Kangin sareng Kaje
Raje ; Ijo biru, Serawah bang karne mate selem
Jaye ; Buik, Klawu kedas
Kaon ; Wangkas, biying kuping putih, Biying brumbun, Serawah kuping putih

SUKRA KLIWON ,
Nganginang sareng Kauh, leb ayam saking Kangin sareng Kaje
Raje ; Ijo biru jambul mate selem kuping putih
Kaon ; sekedas mate bang, Serawah, Wangkas, brumbun kedas dimpil pellet mate
kuning

SANISCARE UMANIS,
Ngelodang sareng kauh, leb ayam saking Kaje
Raje ; Serawah susuk pellet
Kaon ; sekedas, Biying biru Wangkas

SANISCARE PAHING,
Kaje Sareng Kelod, leb ayam saking kelod kauh
Raje ; Biying Cemeng Sangkur
Jaye ; Brumbun, Ijo, Buik sangkur
Kaon ; Sekedas, Serawah, Wangkas, Klawu
SANISCARE PON,
Ngelodang sareng Kangin, leb ayam saking Kaje
Raje ; Serawah biru bangkarne mate selem
Jaye : Sekedas, Wangkas, Biying biru mate putih
Kaon ; Buik sangkur mate bang kuping putih, Ijo, Brumbun, Papak Gagade mate bang

SANISCARE WAGE,
Ngajanang sareng Kangin, leb ayam saking Kelod Kauh
Raje ; Ijo biru lekong sandeh bangkarne mate selem
Jaye ; Buik, Klawu, sekedas lekong
Kaon ; Wangkas kuning kuping putih, Biying , Brumbun, Serawah papak kuning kuping
putih

SANISCARE KLIWON,
Ngelodang sareng Kangin, leb ayam saking Kaje
Raje ; Ijo biru bangkarne
Jaye ; Serawah, ijo, Sekedas bang karne
Kaon ; Klawu kuning, Biying wangkas, Brumbun

REDITE UMANIS,
Ngajanang sareng kangin , leb ayam saking Kangin
Raje ; Brumbun Kuning kuping putih
Jaye ; Serawah kedas jambul bangkarne
Kaon ; Buik, Klawu, Ijo kedas jambul bang karne

REDITE PAHING,
Nganginang sareng Kauh, leb ayam saking Kelod
Raje ; serawah kuning mate putih, Buik Kedas
Jaye ; Ijo, Biying mate Kuning
Kaon ; sekedas, Wangkas biru mate selem bang karne

REDITE PON,
Nganginang sareng kauh, leb ayam saking kelod
Raje ; Seluiring Brumbun
Jaye ; Ijo, Serawah, Sebiru kuping putih
Kaon ; Sekedas, Biying, Wangkas, Klawu kuning, Papak bangkarne

REDITE WAGE,
Nganginang sareng kauh, leb ayam saking Kelod
Raje ; Sekedas
Kaon : Buik, Serawah, Klawu, Biying polos mate putih, klawu kedas mate putih

REDITE KLIWON,
Ngauhang sareng kaje, leb ayam saking Kelod
Raje ; Klawu selem, Biying selem, Ijo bangkarne
Jaye ; Biying suku dare, ijo poleng, Klawu bangkarne
Kaon ; Sekedas, Brumbun kedas, Biying kedas, Klawu kedas, Ijo kedas
Pakeling TAJEN!
apabila para pembaca memiliki ayam aduan yang sudah pernah menang dalam aduan
Tajen, agar tidak mengadu-nya kembali pada hari Redite Umanis,
apabila saat aduan adalah "Pasah ketemu Tungleh" (pasah tungleh), ini adalah dina
pengayam-ayaman paling baik balikang / badingang
apabila berangkat ke arena Tajen, kurungan ayam dilarang dipindah dari posisi saat
mengambil ayam aduan, dan juga dilarang menerima sapaan apalagi menjawab sapaan
teman/orang lain.

Kejayaan Ayam Aduan Berdasarkan Primbon


Dina (hari)
Percaya atau tidak, bahwa trnyata ayam aduan memiliki keberuntungan(menangan)
dikalangan(arena pertandingan) apabila ayam tersebut turun di arena pertandingan
dengan hari yang tepat menurut primbon warna kaki ayam tersebut.
Warna Kaki Ayam Aduan Tajen
 Kuning = 9
 Hitam = 5
 Putih = 7
 Hitam rajah = 5
 Hijau = 5

Hari Aduan Tajen (SAPTA WARA)


 Jumat = 6
 Sabtu = 9
 Minggu = 5
 Senin = 4
 Selasa = 3
 Rabu = 7
 Kamis = 8

Hari aduan Tajen (PANCA WARA)


 Umanis (legi) = 5
 Paing = 9
 Pon = 7
 Wage = 4
 Kliwon = 8

Contoh:
Apabila kita mempunyai ayam warna putih,maka ngadua ayam tersebut sebaiknya pada
hari rabu pon atau minggu pahing, dengan asumsi bahwa pada hari rabu yang nilainya 7
dan pon nilainya 7 dan warna kaki ayam putih nilainya 7,kalau kita jumlahkan nilai
diantara ketiganya itu adalah 21, asumsi bahwa kita menang itu adalah jumlah nilai
apabila dibagi 3 mnghasilkan bilangan biasa yang tidak ada koma (misal 7,2 atau 7,1)
karena jumlah 21 bila dibagi 3 menghasilkan angka 7 (tidak ada koma) berarti pada hari
rabu pon itu menang adalah ayam yang mempunyai sisik kaki putih yang penting
penjumlahan dari ketiga aspek tersebut.
Arah melepaskan Ayam Aduan Tajen
 Timur = 1
 Selatan = 2
 Barat = 3
 Utara = 4

Kalau untuk menentukan dari arah mana kita melepas ayam aduan,hitungannya sama
dengan penjumlahan dengan yang di atas. Apabila kita mempunyai kaki ayam putih dan
kita adu pada saat hari rabu pon, hitungannya dumulai dari arah timur.
Untuk nilai 21 adalah melepas dari timur, mengapa?
Untuk nilai Arah:
1. = timur
2. = selatan
3. =barat
4. =utara

Nanti kalau diteruskan angka 21 ( jumlah dari tiga aspek di atas) nanti akan ketemu pada
arah timur jadi kalau melepas ayam harus dari sebelah timur menghadap ke barat.

Maksudnya disini adalah:


jumlah nilai warna kaki (ayam) + nilai hari (sapta wara)+ nilai hari(panca wara)
dibagi 4,
jika jumlah bilangan biasa (tanpa koma) berarti nilai arahnya:
 4/0 arah utara,
 sisa 3 arah barat,
 sisa 2 arah selatan,
 sisa 1 arah timur.

Warna Dominan Pakian untuk Bebotoh Tajen


 Pahing = merah
 Legi (umanis) = putih
 Pon = kuning
 Wage = hitam
 Kliwon = warna-warni

Posisi Melihat Aduan di Area Tejen untuk Bebotoh


 Legi (umanis), melihat ayam aduan dari sisi timur arena tajen
 Paing, melihat ayam aduan dari sisi selatan arena tajen
 Pon, melihat ayam aduan dari sisi barat arena tajen
 Wage, melihat ayam aduan dari sisi utara arena tajen
 kliwon, melihat ayam aduan dari sisi pojok barat dan selatan arena tajen

demikianlah sekilas tentang petunjuk aduan agar bisa memenangkan ayam aduan
dalam arena TAJEN bersasarkan Carcan Siap Tajen dalam Lontar Pengayam-ayam.
semoga bermanfaat.

Anda mungkin juga menyukai