Bab 02 Sat Dimensi PDF
Bab 02 Sat Dimensi PDF
TUJUAN INSTRUKSIONAL
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB 1
Prinsip Teknik Pangan 8/24/2011
• Contoh :
luas [A] = L x L = L2
volume [V] = L x L x L = L3
dimana L : panjang
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Contoh :
satuan untuk panjang : m, cm, ft, dll
satuan untuk luas : m2, cm2, dll
satuan untuk volume : m3, dll
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB 2
Prinsip Teknik Pangan 8/24/2011
Paling umum :
- Sistem Inggris (English System)
- Sistem cgs (centimeter, gram, second)
- Sistem mks (meter, kilogram, second).
- Sistem Internasional (SI) atau
(systeme International d’Unite)
d Unite)
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB 3
Prinsip Teknik Pangan 8/24/2011
Panjang, Meter
1 M adalah jarak yang ditempuh oleh cahaya untuk merambat
melalui ruang hampa selama 1/299792453 detik.
Massa, Kilogram
1 kg adalah massa dari suatu model kilogram internasional
berupa silinder yang terbuat dari paduan platinum-
platinum-iridium dengan
diameter dan tinggi sama dengan 39 mm.
W kt S
Waktu, Sekon/Detik
k /D tik
1 s adalah waktu yang diperlukan oleh suatu atom sesium-
sesium-133
dalam keadaan transisi dengan pancaran gelombang sebanyak
9192631770 putaran
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Suhu, Kelvin
1K adalah 1/273,17 suhu termodinamis dari air (H2O) pada titik
bekunya. Pada skala celcius, suhu titik beku air sama dengan 0.01oC.
Dalam hal ini 0oC=273,16 K
Interval skala temperature untuk 1oC sama dengan interval skala
untuk 1 K.
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB 4
Prinsip Teknik Pangan 8/24/2011
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
SELAIN SISTEM SI ?
Sistem panjang
p j g waktu massa g
gaya
y energi
g suhu
engineering
i i (h )
(hp)
* Foot
Foot--pound
pound--second
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB 5
Prinsip Teknik Pangan 8/24/2011
SATUAN TURUNAN
Satuan Turunan :
- kombinasi aljabar dari satuan dasar
- sering dinyatakan dengan nama khusus
Contoh :
Entitas fisik satuan nama khusus simbol
Gaya kg.m.s -2 Newton N
Energi 2
kg.m .s -2 Joule J
Daya kg.m2.s-3 (Js-1) Watt W
Beda potensial W/A Volt V
Tahanan listrik V/A ohm Ω
Tekanan Nm-2 paskal Pa
Frekuensi s -1 herts hz
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB 6
Prinsip Teknik Pangan 8/24/2011
Panjang
1 m = 100 cm = 1000 mm = 106 m m = 3.2808 ft = 39.37 in = 1.0936 yd
1 in = 2.54 cm = 25.40 mm = 0.0254 m = 0.0833 ft = 0.02778 yd
1Å = 10-10 m (not recommended)
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB 7
Prinsip Teknik Pangan 8/24/2011
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB 8
Prinsip Teknik Pangan 8/24/2011
Volume
1 m3 = 106 cm3 = 103 L (liter) = 264.17 gal (US)
1 m3 = 35.3145 ft3 = 219.97 gal (UK)
1 ft 3 = 0.028317 m3 = 7.4805 gal (US) = 28.317 L
1 ft 3 = 6.2288 gal(UK)
1 gal (US) = 4 qt = 3.7854 L = 3785.4 cm3 = 0.8327 gal (UK)
1 gal (US) = 0.003785 m3 = 0.13368 ft3
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
1018 Eksa E
1015 Peta P
1012 Tera T
109 Giga G • Tidak
106 Mega M diperbolehkan :
103 Kilo k
10-1 Desi d • menggunakan
10-2 Senti c huruf besar
10-3 Mili m sebagai ganti
huruf kecil dan
10-6 Mikro υ j
juga sebaliknya
b lik
10-9 Nano n
10-12 Piko p • menggabungkan
10-15 Femto f awalan--awalan
awalan
10-18 Ato a
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB 9
Prinsip Teknik Pangan 8/24/2011
o 100 o
C=
180
( F - 32)
Titik Beku Air 32 492 0 273
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB 10
Prinsip Teknik Pangan 8/24/2011
KONVERSI TEKANAN
Tekanan = gaya per satuan luas
Tekanan dapat dinyatakan sbg tekanan relatif a absolut
Hampa/Vacum
Gaya ke bawah :
Hg F = m.g
(densitas, ρ F = V. ρ.
ρ.gg
50 cm = 13.6 g.cm-3) A.h.ρ.g ......... (1)
F = A.h.ρ
KONVERSI TEKANAN
g N
P = 666400 cm.sec 2
= ............
m2
g 1kg 100cm 1N
P = 666400
cm.s 2 1000g 1m 1kg.m.s − 2
N
P = 66640
m2
................. PR
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB 11
Prinsip Teknik Pangan 8/24/2011
Δh N2 N2 Δh
Manometer ujung
ujung--terbuka : Manometer ujung
ujung--tertutup :
mengukur tekanan relatif terhadap mengukur tekanan absolut
tekanan atmosfir
Δ h = menunjukkan tekanan
Δ h = menunjukkan tekanan dlm absolut pada tabung
tabung diatas tekanan atmosfir
= tekanan gage (gauge) Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
BAROMETER
vakum
Δh ........>
menunjukkan
tekanan atmosfir
= tekanan
t k b
barometrik
t ik
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB 12
Prinsip Teknik Pangan 8/24/2011
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Tekanan gage =
tekanan relatif
Tekanan atmosfir standar (Δ P antara tekanan
absolut
b l t dan
d tekanan
t k
Tekanan atmosfir lokal atmosfir)
Tekanan vakum
(Δ P antara tekanan atmosfir
Tekanan dan tekanan absoult)
absolut
(lebih
( eb besa
besar da
dari at
atmosfir)
os )
Tekanan
Tekanan barometrik
absolut
(lebih kecil dari atmosfir)
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB 13
Prinsip Teknik Pangan 8/24/2011
jadi :
ρHgghHg = ρH2OghH2O
h Hg ρH O
2
atau : = ρ
hHO Hg
2
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Soal (Kerjakan!)
Diketahui :
tekanan barometrik : 730 mm Hg
gas
H 2O 4 in
Ditanya :
Berapa tekanan (absolut) gas?
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB 14
Prinsip Teknik Pangan 8/24/2011
• Prinsip Domino
.......... OK
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
q = hA(Tf-Tw)
Cek : apakah
p pers
p tsb mempunyai
p y dimensi yang
y g homogen?
g
2 2 2 2
kg.m .s - kg.m .s - 2
[q] = [h] 2 [A](m
[A](m )[T f - T w ](
](K)
](K
K)
s s
s.m
.m .K
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB 15
Prinsip Teknik Pangan 8/24/2011
F −1
= μ − dv μ =
F
−
dv
A dy A dy
Prinsip : Fungsi ..>mempunyai dimensi/satuan yg homogen
−1
μ [= ]
dyne cm / det
cm 2 cm
-1
−2
μ [ ] g . cm . det . det
=
cm 2
μμ [=] g cm-1det-1
= poise
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
CONTOH SOAL 1
mi 5280ft 1hr ft
55mph = 55 x x = 80.7
hr mi 3600s s
mi 5280ft 0,3048m km km
55mph = 55 x x x = 88.5
hr mi ft 1000m hr
Purwiyatno Hariyadi/ITP/
Hariyadi/ITP/Fateta
Fateta/IPB
/IPB
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB 16
Prinsip Teknik Pangan 8/24/2011
CONTOH SOAL 2
3ft 1m 3600s m
V = x x = 219.4
15s 3.281ft 1hr hr
Catatan :
• Prosedur diatas dapat digunakan secara efektif;
terutama dalam pemecahan soal
• Kunci : latihan dan latihan
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB
1 g + 3 mg = ? CONTOH SOAL 3
1 g + 0.003 g = 1.003 g
atau
1000 mg + 3 mg = 1003 mg
7 m + 6 ft = ?
7 m + 6ft(1m/3.281ft) = 8.828 m
atau
7m(3.281ft/1m) + 6 ft = 28.967 ft
10 m + 15 g = ?
.....tidak bisa dikerjakan!!!
Purwiyatno Hariyadi/ITP/Fateta/IPB 17