Anda di halaman 1dari 5

A.

Diferensial Parsial Fungsi Vektor

Turunan parsial untuk fungsi vektor dua variabel atau lebih, prinsipnya sama
dengan definisi turunan fungsi vektor satu variabel, dimana semua variabel
dianggap konstan, kecuali satu, yaitu variabel terhadap apa fungsi vektor itu
diturunkan.

Misalkan A adalah sebuah fungsi vektor yang tergantung kepada variabel


skalar x, y, dan z, maka kita tuliskan A = A(x, y, z). Ketiga turunan parsialnya
didefinisikan sebagai berikut:

adalah masing-masing turunan parsial dari A terhadap x, y, dan z jika limitnya ada.

Jika fungsi vcktor A(x, y, z) = Al (x, y, z)i + (x, y, z)j + z)k dcngan fungsi
skalar-fungsi skalar Al (x, y, z), ,42 (x, y, z), dan (x, y, z) mempunyai turunan
parsial terhadap variabel x, y, dan z, maka A(x, y, z) juga mempunyai turunan
variabel terhadap x, y, dan z yang dirumuskan sebagai berikut:
Sifat Turunan Parsial :

Misalkan A dan B adalah fungsi-fungsi vektor dan adalah fungsi skalar x, y,


dan z dan dapat dideferensialkan terhadap ketiga variabel tersebut, maka berlaku :

∂ ∂ A ∂B
i. ( A+ B )= +
∂x ∂x ∂ x
∂ ∂ A ∂ϕ
ii. ( ϕA )=ϕ + A
∂x ∂x ∂x
∂ ∂B ∂A
iii. ( A . B )= A . + .B
∂x ∂X ∂x
∂ ∂B ∂ A
iv. ( A × B )= A × + ×B
∂x ∂ x ∂x
∂2 ( ∂ ∂ ( ∂ ∂B ∂ A
v.
∂ y∂ x
A . B )=
∂y ∂x {
A . B) =
∂y
A. } {
+
∂x ∂ x
.B }
∂2 B ∂ A ∂ B ∂ A ∂ B ∂ 2 A
¿ A. + . + . + .B
∂ y ∂ x ∂ y ∂ x ∂ x ∂ y ∂ y∂ x

Pembuktian Sifat Turunan Parsial :


i. ( A+ B )
∂x

lim [ A ( x + △ x , y , z ) + B ( x + △ x , y , z ) ] −[ A ( x , y , z )+ B( x , y , z ) ]
△ x →0
¿
△x

lim A ( x + △ x , y , z ) + B ( x + △ x , y , z )− A ( x , y , z )−B(x , y , z)
△ x →0
¿
△x

lim [ A ( x + △ x , y , z ) + A ( x , y , z ) ] − [ B ( x+ △ x , y , z )−B (x , y , z) ]
△ x →0
¿
△x

lim A ( x + △ x , y , z ) + A ( x , y , z )
△ x →0 B ( x+ △ x , y , z )−B ( x , y , z )
¿ +
△x △x

∂ ∂ A ∂B
Sehingga, ( A+ B )= +
∂x ∂x ∂ x

ii. ( ϕA )
∂x

lim ϕ ( x+ △ x , y , z ) A ( x+ △ x , y , z ) −ϕ ( x , y , z ) A (x , y , z)
△ x →0
¿
△x

lim ϕ ( x+ △ x , y , z ) A ( x+ △ x , y , z ) −ϕ ( x+ △ x , y , z ) A ( x , y , z )
△ x →0 +ϕ ( x + △ x , y , z ) A ( x , y , z )−ϕ ( x , y , z ) A (x , y , z )
¿
△x

lim ϕ ( x+ △ x , y , z ) [ A ( x+ △ x , y , z )− A ( x , y , z ) ]
△ x →0 + A ( x , y , z ) [ ϕ ( x + △ x , y , z )−ϕ ( x , y , z ) ]
¿
△x

lim ϕ ( x+ △ x , y , z ) [ A ( x+ △ x , y , z )− A ( x , y , z ) ]
△ x →0
¿
△x

+ lim A ( x , y , z ) [ ϕ ( x+ △ x , y , z ) −ϕ ( x , y , z ) ]
△x →0
△x

lim A ( x+ △ x , y , z ) −A ( x , y , z )
△ x→ 0
¿ lim ϕ ( x + △ x , y , z )
△ x→ 0 △x

lim ϕ ( x+ △ x , y , z )−ϕ ( x , y , z )
+ lim A ( x , y , z ) △ x → 0
△ x →0 △x

lim A ( x+ △ x , y , z )− A ( x , y , z )
△x→0
¿ϕ( x , y , z)
△x

lim ϕ ( x+ △ x , y , z ) −ϕ ( x , y , z )
△x→0
+ A( x , y , z)
△x

∂ ∂A ∂ϕ
Sehingga, ( ϕA )=ϕ +A
∂x ∂x ∂x

∂ ∂ A ∂ϕ
atau ( ϕA )=ϕ + A
∂x ∂x ∂x
Aturan Rantai

Misalkan F = F(x, y, z) adalah tungsi vektor yang dapat dideferensialkan


terhadap variabel x, y, dan z, dimana x = x(s, t, u), y = y(s, t, u), dan z = z(s, t, u)
adalah fungsi-fungsi skalar yang dapat dideferensialkan terhadap variabel s, t,
dan u, maka bentuk fungsi tersusun F dapat dituliskan dengan

F = F[x(s, t, u),y(s, t, u), z(s, t, u)]

Turunan parsial F terhadap variabel s, t, dan u dapat diberikan sebagai berikut:

Contoh Soal :

1. Jika F=xy z2 i+ yz 2 j+2 xy 2 k , tentukanlah :


∂F
a.
∂x
∂F
b.
∂y
∂F
c.
∂z

Penyelesaian :

∂F ∂
a. = ( xy z 2 i + yz 2 j+2 xy 2 k )
∂ x ∂x
= yz 2 i+0+ 2 y 2 k
= yz 2 i+2 y 2 k
∂F ∂
b. = ( xy z 2 i+ yz2 j+2 xy 2 k )
∂y ∂ y
= xz 2 i+ z 2 j+ 4 xyk
∂F ∂
c. = ( xy z 2 i+ yz 2 j+2 xy 2 k )
∂z ∂z
= 2 xyzi+2 yzj+ 0
= 2 xyzi+2 yzj
∂z
2. Jika z=3 x 2 i− y 2 j dengan x=2 s +7 t dan y=5 st , tentukan dan nyatakan
∂t
dalam bentuk s dan t.
Penyelesaian :
∂z ∂z ∂x ∂ z ∂ y
= +
∂t ∂ x ∂t ∂ y ∂t
= ( 6 xi ) (7 )+ (−2 yj )( 5 s )
= 42 xi−10 syi
= 42 ( 2 s +7 t ) i−10 s ( 5 st ) j
= 48 s+294 t ¿ i−50 s 2 t j

Anda mungkin juga menyukai