wudu = wudu
abdi = abdi, batur, kawula, réwang, punggowo rencang
Kamus : Bahasa Indonesia - Bahasa Jawa, berupa daftar kata dalam Bahasa
mengabdi = ngabdi, ngawula
Indonesia dan terjemahannya dalam Bahasa Jawa. Kata yang dicetak tebal
adalah kata yang digunakan dalam tingkatan Bahasa JawaKrama. abjad = abjad, aksara
ablak = menga amba tumrap cangkem utawa lawang
abnormal = ora normal
A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V abon = abon
- W - X - Y - Z abonemen = lengganan
Daftar di bawah ini adalah kata dalam Bahasa Indonesia dan terjemahannya abortus = miskram, kluron
dalam Bahasa Jawa. Kata yang dicetak tebal digunakan dalam tingkatan abrak = piranti, prabot, bekakas
Bahasa Jawa halus Krama. abras, lepra = budhug, lépra
Untuk kamus Jawa-Indonesia, lihat Wiktionary:Kamus bahasa Jawa – bahasa absah = sah, resmi
Indonesia absen = ora teka, ora mlebu, nglimput
abses = abuh ngemu nanah, mborok
A[sunting]
abu = awu, lebu
abu-abu = klawu
aba-aba = aba-aba, préntah
acak = awur, sembarang, nyekarep
diberi aba-aba = diabani
acak-acakan = awur-awuran, kaco
minta aba-aba = abanono
acap, sering = kerep, Asring, gelek (bhs. malang sekitarnya)
abab = hawa sing metu saka cangkem,gudhal,(jigong =Bhs Indonesia)
acar = acar
abad = abad
acara = acara
abadi = langgeng
acuh = nggatèkaké, perduli
abah = bopo, romo,bapak,pa'e
tak acuh = ora nggatèkaké
abai = nengne, tegke, lirwa, jar
mengacung = ngacung
diabaikan = dilirwakaké, ora digape, dinengne, ditegke, dijaraké
ada = ana, wonten
mengabaikan = nglirwakaké, ngejaraké
ada-ada saja = ana-ana waé
abang = mas, kakang, kangmas, raka,merah (warna)
mengada-ada = gawé-gawé , damel-damel
abangan = wong Islam nanging ora nglakoni salat,gelem
keadaan = kahanan, kaanan
nyembah/njaluk/dedonga marang kuburan/keramat/petilasan
diadakan = dianakaké
mengabar = ngabar, ilang ambuné, ilang dayané
mengadakan = nganakaké
seadanya = sak-anané aduk = adhuk, udhek
adab = unggah-ungguh, tata krama mengaduk = ngadhuk
adakalanya = anakalané , sok-sok mengaduk-aduk = ngadhuk-adhuk
adalah, yaitu = yaiku, yakuwi,inggih puniko advis = pitutur
adan, adzan = adan advokat = pokrol, adpokat
adang = cegat afiat = waras, séhat
diadang = dicegat agak = rada , radi
mengadang = nyegat, ngadhang agak gemuk = rada lemu
adat = adat, tatacara, pranata agaknya = kaya-kaya, katoné
adegan = adegan, lelaku agama = agama, agami
adem, dingin = adhem, asrep agar = supaya, supados
adigung = adigung agar-agar = ager-ager
adik = adhi, rayi, dhimas agen = agèn
adik saya = adhiku, rayi kula agenda = agèndha, acara
adil = adil, bagirata agun, agunan = tanggungan, bong
adinda = adhimas agung = agung, luhur, gedhe
adipati = adipati diagungkan = diagungaké
administrasi = administrasi mengagungkan = ngagungaké
admiral = sé napati lautan ahad = Ahad. 'Soma Minggu (nama hari)
mengadoni = ngadoni ahli = linuwih, pinter, tukang
adonan = adonan ahmak = bodho, goblok,gendheng
adpertensi = iklan, ré klame aib = celo, nistha
adres = adrès, alamat air = banyu, toya, tirta
adu, lomba = adu, tandhing air bah = banjir
aduan = adon air hidung = umbel
beradu = gathuk air liur = iler
mengadu = ngedu, wadul air limbah = pecerèn
peraduan = peturon air terjun = grojogan
aduh = adhuh air panas = banyu panas
aduhai = dhuh, wadhuh air seni = uyuh, turas
air soda = banyu landa, sodha akhirat = akérat
ajaib = ajaib, anèh akhlak = ahlak, moral
mengajak = ajak, ngajak aki = mbah
ajal = ajal, mati, seda, pralaya, matèk, modar akibat = akibat, dadine
ajang perang = palagan batu bancang = watu akik
ajar = ajar, uruk, ulang akor = akur, rukun
mengajar = mulang, muruk akrab = raket, cedhak
kurang ajar = murang tata akrobat = akrobat
pelajaran = pawulangan aksara = aksara
pelajar = murid, siswa aksen = aksèn, logat
ajeg = ajeg, utuhTeks tebal'Teks miring aksi = aksi, tandang
ajengan = ajengan,kyai,ulama akta, akte = akté
aji-aji = aji-aji, kasektèn aktif = sregep, giyat
mengaji = ngaji aku = aku, kula, dalem
mengajukan = ngajokaké mengaku = ngaku
ajudan = ajudan akuarium = akuarium
akal = akal, bebuden akuntan = akuntan
akan = arep, badhé akur = rukun, sarujuk,jumboh
seakan-akan = kaya-kaya, katoné akurkan = ngrukunaké
akang, kakang = kakang, kangmas, roko diakurkan = dirukunaké
akar = oyot mengakurkan = ngrukunaké
akar tunggang = oyot lajer akurat = titi, tliti, tlesih
akar bahar = akar bahar ala, cara = cara, manut
berakar = ngoyot ala kadarnya = sakadharé
akad = prajanjèn alabangka = linggis
akas = trengginas, cukat alam = alam, bumi, buwana
akbar = agung ,gedhé mengalami = ngalami, nglakoni
akhir = akir, pungkasan pengalaman = pengalaman
akhirnya = pungkasané alamat = alamat
berakhir = rampung, entèk, bubaran alang, halang = palang
alang-alang = alang-alang alpa, lupa = lali, kesup èn
alangan = alangan alu, antan = alu
menghalangi = ngalangi alum = alum, layu
alangkah = dhuh, méndah alun, ombak = alun, ombak
alas, dasar = dasar, lèmèk, dhampar alun-alun = alun-alun
alasan = alesan ama, hama = ama
alas meja = taplak amal = amal
alat = perkakas, amalan = amalan
album = album diamalkan = diamalaké
alem, sanjung = alem, puji mengamalkan = ngamalaké
aleman = aleman,manja aman = aman, tentrem
alergi = alèrgi keamanan = keamanan
algojo = algojo, jurupati amanat = weling, amanat
ali-ali = plintheng amandel = amandhel
alias = alias amarah = nesu, duka
alih, pindah = ngalih, pindhah amat, sangat = banget, sanget
memindahkan = ngalihaké amat jauh = adoh banget, tebih sanget
alim = anteng, alim amat sakit = lara banget
alir = mili, kocor mengamati = nliti, maspadakaké
mengalir = mili, ngocor amatir = amatir
mengaliri = ngilèni, ngocori ambal = ambal, babut
mengalirkan = ngilèkaké ambeien = bawasir, dobol
aliran = ilèn, iliné ambil = jupuk, pundhut
alis = alis, imba ambilkan = jupukna, pundhutaken
aljabar = aljabar mengambil = njupuk, mundhut
alkohol = alkohol amblas = ilang, ambles, ical
allah = Gusti Allah ambrol = ambrol, bobol
almanak = tanggalan, amanak ambruk = tibo, ambruk, rubuh
almarhum = jenat, swargi amis = amis
almari = lemari, lemantun amit, pamit = pamit, nyuwun pamit
ampas = ampas, sepahan andil = urun, andhil
ampela = rempela andong = andhong, dhokar
ampelas = amplas, amril anduk = andhuk
ampuh = ampuh, sekti aneh = nyelé
ampun = ampun. tobat, kapok aneka = werna-werna,maneko warno
amril = amril, amplas angan-angan = angen-angen
amsal = conto, upama anggap = anggep
amtenar = priyayi, punggawa menganggap = nganggep
auk = amuk anggapan = panganggep
mengamuk = ngamuk anggar = anggar
diamuk = diamuk anggota = anggota, warga
anai-anai = rayap angguk = anthuk
anak = anak, putra,atmaja mengangguk = manthuk
anak-anak = bocah-bocah, laré-laré mengangguk-angguk = manthuk-manthuk
beranak = babaran, manak anggukan = anthukan
ngambil anak = mupu anak anggun = anggun
anasir = unsur angin = angin, bayu
ancak = ancak angin ribut = lésus
ancam = ancem berangin-angin = ngisi
diancam = diancem angka = angka
mengancam = ngancem angkara = angkara, murka
ancang-ancang = ancang-ancang angkasa = angkasa, awang-awang
ancuk = sanggama, saresmi angkat = angkat, junjung
anda = kowé , panjenengan berangkat = mangkat, budhal
andai kata = umpama, umpami mengangkat = ngangkat, nggawa
seandainya = saumpamané angker, serem = angker, wingit
andalan = andel, piandel angker, jangkar = jangkar
diandalkan = diandelaké angkin, setagen = angkin, setagèn
andang, obor = obor, colok angkuh = anggak, dumèh
andeng-andeng = andheng-andheng angkut = angkut, usung
angkutan = angkutan, gawan anugerah = anugerah, nugraha
diangkut = diangkut anut, menganut = nurut, mèlu, nganut
mengangkut = ngangkut, ngusung anutan = panutan
anglo = anglo anyam = anyam, enam
angon, ngangon = angon, ngangon anyaman = anyaman
angsa = banyak menganyam = nganyam, ngenam
mengangsur = cicil, nyicil anyar, baru = anyar, Vnggal
angus = angus, geseng anyelir = anyelir
aniaya = aniaya anyir, amis = amis, arus
menganiaya = nganiaya, milara apa = apa, punapa
anjak, beranjak = ngalih, mingset diaoakan = dikapakaké
anjing = asu, segawon mengapa = kena apa
anak anjing = kirik apa-apaan = apa karepé
anjur = anjur, kongkon apabila = yèn, mbok manawi
dianjurkan = dianjuraké apak (bau)= apek, penguk
anjuran = anjuran apalagi = apamanèh
antan = alu apam, apem = apem
antar = terké, dhèrèkaké aparat = piranti, alat
diantarkan = diteraké buah apel = apel
mengantar = ngeteraké apes, sial = apes, sial, cilaka
antara = antara. elet api = geni, latu
di antaranya = antarané apik = apik, saé, asri
perantara = kongkonan apit = apit, jepit
anteng, tenang = anteng diapit = diapit, dijepit
anti = anti, tolak, emoh mengapit = ngapit
antik = antik, kuno apkir = pekir, ora kanggo
anting = anting-anting buah apokat = apokat
antré = antri apotek = apotik
terantuk = kejadhus, kejedhuk apung = kambang, kampul
anus, dubur = silit, dubur mengapung = ngambang, ngampul
arah = arah, ener, tuju as, poros = as
mengarah = tumuju asa = karep, karsa
arak, tuak = arak, tuak putus asa = nglokro
arak-arakan = arak-arakan asah = asah
mengarak = ngarak, ngiring batu asahan = ungkal
diarak = diarak mengasah = ngasah
aral, halangan = aral, alangan asal = sangka ,asal
aram-temaram = surem, remeng-remeng asalkan = angger, anggeré
arang = areng asalnya = asalé, sangkané
arbei = arbéi asal-usul = asal-usul
arca = reca berasal = asalé saka, saking
arek = bocah asam = asem (wit)
aren, enau = arèn asam (rasa) = kecut
arena = papan, kalangan asap = asep, kukus, kebul
kulit ari = kulit ari berasap = kumebul
ari-ari = ari-ari, embing-embing asar = asar
arif = arif, wicaksana asbes = asbés
aris, tepi = pinggir asih = asih, tresna
arisan = arisan mengasihi = nresnani
arit = arit asin = asin
arloji = arloji, jam asing = anèh, séjé, béda
arnal = arnal, susuk kondhè asisten = asistèn, pembantu
aroma = ambon-ambon asli = asli
aron, megaron = ngaron asma = mengi, mengguk
arpus, damar = arpus, damar asmara = asmara, sengsem
arti = arti, teges, makna aso, istirahat = aso, lèrèn, ngaso
artis = artis, seniman asrama = asrama, pondhokan
mengarungi = nyabrang, njelajah asri = asri, éndah
arus = mili, milir asuh = emong, dhidhik
arwah = roh, nyawa, arwah mengasuh = momong, ngemong
asuhan = momongan ayah = bapa, rama
asyik = karem ayan = ayan
atap = payon ayat = ayat
atas = dhuwur, inggil ayo, mari ayo
diatas = ing dhuwur ayu, cantik = ayu, élok
ke atas = munggah ayunan = gandhulan
mengatasi = mrantasi azab, siksa = siksa, pasiksan
atau = utawa
singkur[sunting]
aturan = tatanan, pathokan
mengatur = mernata bab = bab
peraturan = tatanan, pathokan babad = babad, riwayat
aur, bambu = pring babak belur = babak bundhas
aurat = aurat babar, beber = mbèbèr
aus = kagèsrèk, gerang babat (daging) = babat
awak = awak, badan, salira babat (tebang) = babat, tegor
awal = wiwitan, kawitan membabat = mbabat
awalnya = dhisiké, mulané babi = babi, srenggono
awan = méga, mendhung babon, induk = babon
awang-awang = awang-awang babu = réwang, batur, abdi
awas = premana, waspada babut = babut
pengawas = mandhor baca = waca, waos
mengawasi = ngawasi bacaan = wacan, waosan
awet = awèt membaca = maca, maos
awur, ngawur = awur, ngawur dibacakan = diwacakaké
ayak, mengayak = ayak, nyaring bacin, bau = basin, bacin
ayakan = ayakan bacok = bacok, kethok
ayam = pitik membacok = mbacok, ngethok
anak ayam = kuthuk badai = lésus, ampuhan
ayam alas = ayam alas badak = badhak, warak
ayem, tenteram = ayem, tentrem badan = awak, salira, badan
menyebadani = saresmi bajak, rampok = kecu
badung, nakal = nakal, ndhugal bajing, tupai = bajing
badut = badhut, lawak bajingan = kecu, bangsat
bagai = kaya, kados baju = klambi, rasukan
bagaimana = kepriyé, kados pundi baka, kekal = baka, langgeng
bagal jagung = janggel bakal = bakal
bagi = dum, bagi bakar = obong
bagian = bagéan, pérangan kebakaran = kobongan, kabesmi
dibagi = didum dibakar = diobong
membagi = ngedum, mbagi membakar = ngobor, mbakar
kebagian = keduman, kebagéan bakau, pohom = bakau
sebagian = sapérangan bakhil, kikir = medhit, cethil
pembagian = dum-duman baki, talam = baki, talam, témbor
bagus = becik, apik, saé bakiak = bakiak, thèklèk
bahagia = bagya, seneng, bungah bakmi = bakmi, mi
terbahak = ngakak bakso = bakso
bahan = bahan, bakal bakteri = baktèri
bahasa = basa bakti = bekti
bahaya = bebaya berbakti = ngabekti
berbahaya = ngemu bebaya, mbebayani bakul nasi = wakul
bahenol = sèmok bal, bola = bal
bahkan = malahan bala, prajurit = bala, prajurit
bahtera = kapal, prau balai = balé
bahu, pundak = bahu, pundhak balai-balai = ambèn
bahwasanya = satemené, sakbenere balairung = bangsal
baik = apik, saé balapan = balapan
memperbaiki = mbenerké, ndandani, mbenakaké balar, bule = bulé
sebaiknya = apiké balas = bales, wales
baja = waja membalas = mbales
bajak, luku = waluku, singkal balasan = balesan, piwales
balatentara = perjurit bangku = bangku
balian, dukun = dhukun bangkuang = bengkowang, besusu
balik = walik bangor, jahil = nakal, jail
membalik = malik bangsa = bangsa
terbalik = kuwalik bangsal = pendhapa
sebaliknya = suwaliké bangsat = bajingan, kécu
baliq = diwasa, balèq bangsawan = ningrat
balok = balok bangun (bentuk) = wangun, wujud
balon = balon, plembungan bangunan = wangunan
baling-baling = kitiran membangun = mangun, mbangun
balsam = balsem bangun (tidur) = tangi, wungu
balu = randha/dudha membangunkan = nangèkaké, nggugah
balut = blebet banjir = banjir, bena
membalut = mblebet bantah = bantah, ngangkal
bambu = pring membantah = mbantah
ban = ban bantai = tumpes
banci = banci, wandu bantal = bantal
bandar = bandar bantat = bantat
bandel = bandhel banteng = banthèng
bandeng = bandeng banting = banting, kepruk
banding = bandhing membanting = mbanting, ngepruk
bandingkan = bandjingna dibanting = dibanting
sebanding = sakbandhing bantu = réwang, tulung
dibandingkan = dibandhingaké membantu = nulung
bandit = bandhit, bangsat pembantu = batur, réncang
bangau = blekok, cangak banyak = akèh, kathah
bangga = mongkok, bombong memperbanyak = ngakèhaké
bangkai = bangké, bathang kebanyakan = kakèhan
membangkang = nglawan, mbaléla membanyol = mbanyol, ndhagel
bangkrut = kukut, bangkrut bapak = bapa, rama
bara api = mawa basuh = wasuh, kumbah
barang = barang membasuh = ngumbah
barangkali = mbokmenawa, mbokmenawi bata = bata, banon
barat = kulon, kilèn batako = batako
bareng = bareng, sareng batal = batal, wurung
berbaring = gléthakan, teturon membatalkan = mbatalaké, murungaké
membaringkan = nurokaké batalion = batalion
terbaring = gumléthak batang = pang
pembaringan = peturon batara, dewa = bathara, déwa
baris = baris, larik batari, dewi = bethari, déwi
barisan = larikan batas = wates, bates
berbaris = baris dibatasi = dibatesi, diwatesi
barongan = barongan membatasi = mbatesi, matesi
barongsai = barongsai baterai = batrè, sènter
baru = anyar, énggal batik = bathik
barusan = lagi waé, nembé membatik = mbathik
membarui = nganyaraké batil, batal = muspra, batal
basah = teles batin = batin, batos
membasahi = nelesi batok kelapa = bathok
basah kuyup = teles klebes batu = watu, séla
basa-basi = tatakrama berbatu-batu = akèh watuné
basi, nasi basi = wayu, mambu batuk = watuk, cekoh
basi, cawan = mangkok berbatuk = watuk
basil = baksil terbatuk-batuk = watuk-watuk
basis, dasar = asas, dhasar bau = ambu, ambet, ganda
basis, pangkalan = pangkalan berbau = mambu, mambet
bola basket = baskèt bau busuk = bacin, banger
baskom = baskom bau-bauan = wewangèn, ambon-ambon
basmi = besmi, brastha baur, berbaur = campur, amor, awor
membasmi = mbesmi, mbrastha baut = baut
bawa = gawa, mbekta membebaskan = mbébasaké
membawa = nggawa, ngasta bebat = perban, blebet
membawa di kepala = sunggi, nyunggi membebat = merban, mblebet
pembawaan = bakat, sifat bebek = bèbèk, kambangan
membawa-bawa = ngèmbèt-èmbèt beber, membeberkan = mbèbèraké
bawah, dibawah = ngisor, ing ngisor becak = bécak
paling bawah = ngisor dhéwé becek = jemèk, jeblok
bawang = bawang becus = bisa, saget
bawang merah = brambang beda = séjé, béda, bènten
bawang putih = bawang dibedakan = dibédakaké
bawel = crèwèt, criwis membedakan = mbédakaké
baya, sebaya = sepantar berbeda-beda = béda-béda
bayam = bayem bedah, operasi = bedhah, bedhèl
bayangan = wewayangan membedah = ngoprasi, mbedhèl
bayang-bayang = ayang-ayang bedak = wedhak, pupur
membayangkan = mbayangké bedil = bedhil
terbayang = katon-katonen membedil = mbedhil
bayar = bayar beduk = bedhug
bayaran = bayaran begal, dibegal = bégal, jegal, bihal
membayar = mbayar membegal = mbégal
pembayaran = mbayaré begawan = pandhita, bagawan
bayi = bai begini = mangkéné, ngéné
bayonet = bayonèt begitu = mengkono, ngono
bayu, angin = angin, pawana bejana = bak
bazar = basar, pasar amal bejat = bejad, rusak
beasiswa = béasiswa bekal = sangu
bebal, dungu = bodho, bebel membekali = nyangoni
beban = sanggan bekas = tilas, tapak
membebani = ngebot-ngeboti membekas = nabet, nipak
bebas = bébas barang bekas = rombèngan
bekatul = katul, bekatul belang = belang, blonthèng
beker, jam beker = béker belanga = kuwali
bekicot = bekicot belangkin = tir, aspal
bekisar = bekisar belangko = blangko
beku, membeku = njendhel belanja = blanja
bekuk = tekuk berbelanja = blanja
bel = bèl belanjaan = blanjan
bela = béla belantara = alas gedhé
dibela = dibéla belas kasih = welas asih
membela = mbéla belas, sebelas = sewelas
belacan, terasi = trasi belati = glathi, lading
belacu, kain = blacu belatung = blatung, sèt
belah = sigar belenggu = belok, kecrèk
membelah = nyigar, miyak membelenggu = mbelok, mblenggu
belahan = sigaran terbelenggu = kebelok, keblenggu
sebelah = sesisih, sisih belerang = wlirang
sebelah timur = sisih wétan beli = tuku, tumbas, mundhut[1]
belai, membelai = ngelus-elus dibeli = dituku, ditumbas, dipuntumbas
belajar = sinau membeli = tuku, tumbas, mundhut
belaka = amung membelikan = nokokaké, mundhutaken
belakang = mburi, wingking belia = enom, taruna
belakangan = tembé, mburiné membeliak = mentheleng
di belakang = ing mburi beliau = piyambakipun
ke belakang = menyang mburi belibis = mliwis
membelakangi = ngungkuraké belimbing = blimbing
membelalak = mblalak, mendelik belinjo = mlinjo
belalai = tlalé beling = beling (ceplès)
belalang = walang belit, lilit = rambat, mrambat
belanak = blanak berbelit-belit = mbulet
belanda = Walanda, Landa belok = ménggok
dibelokkan = diénggokaké bendi, dokar = dhokar, andhong
berbelok = ménggok bendungan = wadhuk, bendungan
berbelok-belok = mènggak-mènggok bengawan = bengawan
belokan = pènggokan bengek, asma = mengi, mengguk
belukar = grumbul bengis = wengis, galak
beluluk = bluluk bengkak = abuh
belum = durung, dèrèng terbengkalai = thèthèr, kethèthèran
sebelumnya = sadurungé, sakdèrèngipun bengkel = bèngkèl, bingkil
belunjur = slonjor bengkok = bèngkong
beluntas = luntas bengkuang = bengkoang, besusu
belut = welut bengkudu, pacé = pacé
benah, membenahi = nata, mbèrèsi bengong = bengong, mlongo
benak = utek benih = winih, wiji, bibit
benalu = kemladéyan bening = bening, resik
benam = lelep, klelep, delep benjol = bénjol, menyonyo
membenamkan = nglelepké bentak = getak, sentak
terbenam = klelep, angslup (tmr srengéngé) [2] dibentak = digetak, disentak
benang = benang, bolah, lawé membentak = nggetak, nyentak
benar = bener, leres membentang = penthang
sebenarnya = sakbeneré sebentar = sadhéla, sekedhap
membenarkan = mbeneraké bentrok = tawur, padu
bencana = pageblug, bilahi bentuk = wujud, wangun
benci = gething, serik bentul = bentul, tales
dibenci = disengiti bentur = tubruk, terak
membenci = nyengiti benturan = tubrukan
kebencian = rasa sengit, gething dibenturkan = ditubrukaké
benda = barang terbentur = ketubruk, kejedhus
bendel = bèndhel membentur = nubruk, njedhus
membendel = mbèndhel benua = bawana, buwana
bendera = gendéra benyek = mlènyèk, mlènyèh
beo, burung = béo, ménco beri = wènèh, paring, caos
beol = ngising, bebucal diberikan = diwènèhaké
berahi = brahi, kasmaran memberi = mènèhi, maringi
berak = ngising, ngengek, bebucal pemberian = pawèwèh, paringan
beranda = pendhapa. èmpèran beri-beri = bèri-bèri
berandal = brandhal beringas, buas = ringas, galak
berang = muring, kanepson berisik = gemrenggeng
berang =berang = berang-berang berita = warta, kabar, wartos
berangasan = brangasan berkat, [[]] = berkat
berangkat = mangkat, budhal berlian = barlian, inten
berangus = brangus bernas, berisi = mentes
berani = wani, kendel berontak = nraman, brontak
pemberani = kendel bersih = resik
berantakan = bekakrah, ambyar membersihkan = ngresiki
berantam = gelut, tukaran kebersihan = karesikan
berantas = brantas, brastha bersih-bersih = reresik
berapa = pira, pinten bersin = wahing
seberapa = sepira beruang = beruang
beras = beras, wos berudu = cèbong
beras ketan = beras ketan, ketos besar = gedhé, ageng
berat = abot, awrat membesarkan = nggedhéaké
memberati = ngeboti dibesarkan = digedhékaké
keberatan = kabotan, kawratan besaran, murbei = murbéi, besaran
bercak-bercak = totol-totol besek = bèsèk
berdiri = ngadeg, jumeneng beser = bèsèr
berengut = mrengut, nesu besi = wesi, tosan
beres = bèrès, rampung besi sembrani = wesi sembrani
berewok = bréwok membeslah = mbèslah
bergedel = bergedèl, bregedèl beslit = bèslit
berhala = brahala, reca besok = sésuk, mbènjang
besok-besok saja = sésuk-sésuk waé bicara, berbicara = ngomong, ngendika
besot, beset = besèt, mlècèt bidadari = widodari
besuk = besuk, tilik bidan =bidhan
besusu = bengkoang membidik = ngincer
betah, kerasan = betah, krasan biduk = sampan, jukung
betapa = mèndah biduan = penyanyi
betara = bathara, déwa bijaksana = wicaksana
betari = bathari, déwi bijan = wijén
betina = wadon, wèdok, babon biji = wiji, isi
betis = kéntol, wentis kue bikang = bikang
betot, cabut = bethot, dudut bikin = gawé, damel
betul = bener, leres membikin = nggawé, ndamel
kebetulan =kebeneran, kaleresan bikinan = gawéan, damelan
sebetulnya = sakleresipun bikir = prawan
membetulkan = mbeneraké biksu = pendhita Budha
biang = babon, biyung bila, kalau = yèn, menowo, lek, menawi
bianglala = kluwung, layung bilah, sibak = wilah
biar = bèné, jarna, bèn bilal = tukang adan
dibiarkan = dijarna, tokna bilang = ngomong, ngendika
dibiarkan saja = jarna waé bilangan = wilangan, etangan
biasa = biasa, lumrah terbilang = bisa diwilang
biasanya = biasané, adaté, umumé membilas = mbilasi, nggrirahi
kebiasaan = pakulinan bilik = senthong, kamar
membiasakan = ngulinakaké bilis = mèlen, lara mata
terbiasa = kulina, manuh bilur = bilur
biawak = menyawak bilyar = bilyar
biaya = ragad bimbang = mangu-mangu, kéwuhan
bibi = bibi, bibék, bulik bimbing = tuntun
bibir = lambé, lathi dibimbing = dituntun
bibit = winih, wiji membimbing = nuntun, muruki
bimbingan = tuntunan membisiki = mbisiki
bina, membina = ndhidhik, mbangun bising = bising, mbrenegi
binal = rongèh, mbedhal bisu = bisu
berbinar = sumunar, sumringah membisu = meneng waé
binasa = tumpes, binasa bisul = wudun, kukul
binatang = sato, kéwan ber*bisulan = wudunen, kukulen
binatu = binatu, penatu biting = biting
berbancang-bancang = renbug, rembugan bius, membius = mbius
ingar-bingar = ramé banget blangkon = blangkon
bingkai = wingku, pigura blaster = pranakan, campuran
bingkas = cepet, gelis bobok, tidur = bobo, turu, tilem, saré
bingkisan = wungkusan bobol, jebol = bobol, jebol, bedhah
bingung = bingung membobol = mbobol, njebol
membingungkan = bingungaké kebobolan = kemalingan
bini = bojo, istri, garwa bobot, berat =bobot, abot, awrat
bintang = lintang bobrok = rusak, bubrah, bibrah
bintik-bintik = plenik-plenik bocah = bocah, laré
bintil = bintul bocor = bocor, trocoh
biola = biola, piyul kebocoran = ketrocohan
birahi = brahi, birai bodoh = bodho, goblok
biri-biri = wedhus gibas bodor = bsdut, dhagelan
terbirit = sipat kuping bogel, bugil = wuda blèj
biru = biru bogem mentah = jotos, anteman
bis, bus = bis bogi, dhokar = dhokar, bèndhi
bisa, dapat = bisa, saged bohong = apus, goroh, dora[3]
bisa, racun = wisa, racun, upas dibohongi = diapusi, digorohi
bisan = bésan membohongi = ngapusi, nggorohi
bisik = bisik, klesik bokong, pinggul = bokong
berbisik = bisik-bisik boksen = tinju
dibisiki = dibisiki bol, jambu bol = jambu bol
bola = bal borok = borok, korèng
mata bolak = mblalak memborong = borong, mborong
bolak-balik = wira-wiri boros = boros, royal
boleh = éntuk, olèh, angsal', pareng, kepareng bosan = bosen, jelèh
memperbolehkan = ngidini, marengaken' membosankan = mboseni, njelèhi
bolong = bolong botak = brundul, buthak
berbolong-bolong = pating cromplong botol = gendul
bolos = bolos boyongan = boyongan, pindhahan
membolot = merban, mbebed brangkas = lemari wesi
bonceng = boncèng, nunut buah = woh
membonceng = mboncèng, nunut berbuah = awoh
berbondong-bondong = pating grombol -buahan = woh-wohan
boneka = bonéka, golèkan -dad =susu, payudara
bong = bong, tukang supit -pelir = pringsilan
bongkar = jebol, bongkar -hati = kekasih
dibongkar = dijebol, dibongkar -pinggang = ginjel
membongkar = njebol, mbongkar buai, ayun = ayunan
bongkok = bungkuk, wungkuk buaian = bandulan
bongkot = bonggol bual, membual = ndopok, ndobos, umuk[4]
bonsai = bonsé buana = bawana, donya, bumi
bongsor = bongsor, longgor buang = guwang, bucal
bontot = ragil, wuragil membuang = ngguwang, ngguwak
bonus = presèn, persèn -air besar = ngising, bebucal
bonyok = bonyok, tatu -air kecil = nguyuh
bopeng = burik -muka = mlèngos
membopong = bopong, mbopong terbuang = kebuwang
bor = bor dibuang-buang = diguwak-guwak
bordir = bordir, sulaman buas = galak, ringas
boreg = tanggungan buat, untuk = kanggo, kagem
borgol = kecrèk, blenggu buat, cipta = gawé, damel
buatan = gawéyan, damelan buka = bukak, bikak
dibuat = digawé, dipundamel dibuka =dibukak
membuat = nggawé, ndamel membuka = mbukak
buaya = baya, bajul bukan = dudu, guduk, sanès
bubar = bubar, bibar bukit = punthuk, gumuk
membubarkan = mbubaraké bukti = bukti
bubuk = bubuk membuktikan = mbuktèkaken
bubungan = wuwungan terbukti = kabuktèn
bubue = bubur buku, kitab = buku, kitab
bubul = bubul membukukan = nyathet
bubut, cabut = bubut, mbubuti buku, ruas = ros
mesin bubut = mesin bubut bulan = rembulan, wulan
bucu, pojok = pojok bulan madu = bulan madu
budak = budhak, batur berbulan-bulan = sasèn-sasèn
budek = budheg, jampeng bulanan = sasèn
budi pekerti = watak, budi pekerti bulat = bunder
buduk, kusta = budhug, kusta bulatan = bunderan
bufet = bufèt bulir = wuli, dhompol
segar bugar = seger, bagas bulu = wulu
bugenfil = bugènfil bulu kening = alis
buhuk = gondok bulu mata = idep
buhul, simpul = bundhelan tali berbulu = duwé wulu
bui, penjara = buwi, kunjara membului = mbubuti
buih = umpluk, unthuk buluh, bambu = pring, deling
berbuih = ngumpluk, ngunthuk bumbu = bumbu
bujang = bujang, legan bumi = bantala, bumi
membujang = mbujang mengebumikan = mendhem, ngubur, nyarèkaken
bujuk = ojok-ojok bumiputra = wong pribumi
membujuk = ngojok-ojoki bumbung = bumbung. lodhong
bujur, membujur = mujur buncis = buncis, boncis
buncit = mblendhung membunuh = matèni
bunda = ibu bunuh diri = nglalu
bundar = bunder bunyi = swara, uni, swanten
bundel, bendel = bhendhel dibunyikan = diunèkaké
bundel, simpul = bundhel, sindhetan berbunyi = muni, nyuwara
bunga = kembang, sekar bunyi-bunyian = tetabuhan
berbunga = ngembang burai, terburai = mawur
membungakan uang = nganakaké dhuwit buram, suram = surem, bureng
bungkam = mingkem, bungkem buras, memburas = ndopok, ndobos
bungkar = bongkar, rucat burik, bopeng = pilak, burik
membongkar = mbungkar, mbongkar buronan = buronan, buron
bungkil = bungkil buru, berburu = oyak, mbebedhag
bungkuk = wungkuk, busu terburu-buru = kesusu, kesesa
membungkuk = mbungkuk buruh = buruh, kuli
bungkus = wungkus buruk = èlèk, ala, awon
dibungkus = dibungkus burung = manuk, peksi
membungkus = mbungkus burut, hernia = ketedhun, kondor
bunglon = bunglon busa, buih = unthuk, umpluk
bungsil = bluluk berbusa = mumpluk, ngumpluk
bungsu = ragil, wuragil busana = busana, rasukan
buntal, ikan buntal = iwak buntak bustan, taman = taman, patamanan
buntet, buntu = buntet, bumpet busuk = bosok
bunting = meteng, mbobot busung = busung
buntu = buntet, sumpet busur = gandhéwa
buntung = buntung buta = picek, wuta
buntut = buntut, brutu buta, raksasa = buta
berbuntut = duwé buntut butak, keruh = buthek
membuntuti = ngetitaké butir, sebutir = gelintir
bunuh =pati butuh = perlu, butuh, betah
dibunuh = dipatèni membutuhkan = mbutuhaké
kebutuhan = kabutuhan banyu Air
butuh, zakar = peli, palanangan' bapak Bapa/Ayah
butut = mangkak, lawas baran Marah
buyar = buyar, ambyar bareng Saing/Sama-sama
buyut = buyut basoh Basuh
babak-bunyak = Calar-balar bates Batas
babar = Bersalin/Selesai batir Kawan
babat = Perut (lembu/kerbau) batok Tempurung
bacem = Peram/Jeruk battok Dahi
bacin = Berbau (Cth. Bau Ikan Masin/Peram) bayem Bayam
badek = Bau Busuk bejat Rosak
baji = Pasak belarat Merebak/Marak (api)
bajing = Tupai belasak Terbabas
bakol = Bakul/Raga beling Kaca
balang = Baling belolok Putik Kelapa
balei = Balai belonyok Lembik/Becak
bales = Balas bendeh Kacang Bendi
balie = Balik bendo Benda
balong = Tulang bendok Lontar/Baling
balot = Balut bocah Budak
banci'an Beralas Sesuatu
C[sunting]
bancoh Bancuh
bandol Bandul cabang = pang
banger Bau Bangar bercabang = ngepang
banget Sangat cabe = lombok
bangir Mancung cabe rawit = lombok rawit
bangkei Bangkai cabe merah = lombonk abang
bangku Kerusi cabik, robek = suwèk
banting Hempas cabir = suwèk dawa
bantut Terencat cobar-cabir = pating sluwir
cabul = cabul, rusuh, saru calo, makelar = calo, blantik
cabut = bedhol, bubut calon = bakal, calon
dicabut = dibedhol, dibubuti mencalonkan = nyalonaké
tercabut = kebedhol cambang = godhèg, cambang
cacar = cacar cambuk = pecut, cemethi
cacat = cacat dicambuk = dipecut
caci = pisuh, dhamprat mencambuk = mecut
dicaci = dipisuhi camilan = camilan, mil-milan
mencaci = misuhi, nyacad campa = macan lorèng
cacing = cacing campah = campah, kemba
cacingan = cacingan campak, buang = sebrat, kiprat
cadangan = sèrep, cadhangan dicampakkan = disebratké
cadar = krodhong sakit campak = lara campak
cadas = wadhas campur = campur, amor, awor
cadik = katir bercampur = nyampur, ngamor
cagak = cagak, saka, pal dicampur = dicampur
cahaya = cahya, sunar ikut campur = mèlu campur, mélu-mélu
becahaya = sumunar, sumorot mencampur = nyampur, ngamor
cair, encer = cuwèr, èncèr campuran = campuran
mencair = dadi èncèr campur aduk = campur bawur
cairkan dulu = èncèrké dhisik canai, gerinda = grénda
cakalang = iwak tongkol canag = bendhé
cakap, pintar = pinter cancut, cawat = cawet
bercakap- = omong-omong canda = guyon, gojèg
cakar = cakar, cèkèr bercanda = geguyon, gojègan
dicakar = dicakar candi = candhi
mencakar = nyakar, nggaruk candu = candu, madat
cakep = bagus, nggantng canggung = kikuk, éwuh
cakra = cakra cangking = nyangking
cakrawala = cakrawala, langit cangkir = cangkir, cingkir
cangklong = cangklong, oncé dicatat = dicathet
cangkok = cangkok mencatat = nyathet
mencangkok = nyangkok catatan = cathetan
cangkokan = cangkokan catu = cathu, duman
cangkul = pacul catur, sekak = catur, sekak
dicangkul = dipacul catut, mencatut = ngelong
mencangkul = macul catut, tang = catut, tang
cantelan = canthèlan cawan = cawan, lèpèk
mencantelkan = nyanthèlaké cawat = cawet
cantik = ayu, èlok, èdi pèni cebok, bercebok = cawik, céwok
canting = canthing cebol = cébol, kunthèt
cantol = canthol cebur, kecebur = njegur, kejegur
kecantol = kecanthol diceburkan = dijeguraké
cantrik = cantrik menceburkan = njeguraké
tercantum = klebu, kamot tercebur = kejegur
cap = cap, mèrek cecak = cecak
capai, tercapai = tekan, katekan mencecap = nyicipi, ngicipi
mencapai = tekan, dumugi berceceran = kècèr, kecècèran
capai, capek = liyu, kesel, sayah cecunguk = coro
capak, remeh = sepélé, lirwa cedera, luka = tatu
capil, topi = capil, caping cegah = penging, penggak
capuk, bopeng = burik, bopèng dicegah = dipenging, dipenggak
cari = golèk, pados mencegah = menging, menggak
mencarikan = nggolèkaké cegat = cegat, adhang
mencari = nggolèki dicegat = dicegat, diadhang
mencari-cari = golèk-golèk mencegat = nyegat, ngadhang
mencarter = séwa, nyarter cekatan = trengginas, akas
cat = cèt cekcok = grejegan, padu, regejegan, padudon, udur [5]
mengecat = ngecèt cekik = tekak, tekek
catat = cathet dicekik = ditekak, ditekek
mencekik = nekak mencemooh = écé, ngécé
mencekoki = cekok, nyekoki cempaka = cempaka
cekukan, makan = ceguken cempedak = cempedhak
cekung, pipi = kempot cemplung = cemplung, jegur
cela, caci = paido, cacad, paiben [6] dicemplungkan = dicemplungaké
mencela = maido, nyacad kecemplung = kecemplung
celah-celah = selan, renggangan mencemplungkan = nyemplungaké
celak mata = celak cencang = iris, tugel, kethok
bercelak = nganggo celak mencencang = ngiris, nugel
celaka = cilaka, apes cendana = cendhana
kecelakaan = kacilakan cendawan = jamur
mencelakakan = nyilakakaké cenderung = ngeboti
celana = kathok, lancingan cendol = cèndhol
celas-celus = bludhas-bludhus tercengang = kamitenggengen
celeng = cèlèng cengar-cengir = cengar-cengir
celengan = cèlèngan cengeng = gembèng
nyelengi = nyèlèngi cengkeh = cengkèh
celup = celup, wedel cengkeram = cekethem
dicelupkan = dicelupaké mencengkeram = nyekethem
mencelupkan = nyelupaké cengkerama = geguyon, gegojègan
celurit = clurit cengkerik = jangkrik
celurut, tikus = tikus clurut, curut cengkir = cengkir
cemar, kotor = reged centeng = centhèng, mandhor
cemara = cemara cepat = cepet, enggal
cemas = was-was, sumelang ceper, datar = rata, radin
cemberut = mrengut menceracau = nglindur
cembung = mblendhuk cerah = padhang, njingglang
cemburu = sujana cerai = pegat, pisah
cemerlang = gemebyar bercerai = pegatan. pisahan
cemeti = pecut diceraikan = dipegat
ceramah = sesorah ciduk = cidhuk, nyidhuk
cerana = wadhah kinang cikar = cikar, grobak
cerca, maki = diunèk-unèkaké cilik, kecil = cilik, alit
cerdik = pinter, sugih akal cina = cina, tionghwa
cerek, teko = cèrèt, téko cimplonhg = dadhu
cerewet = crèwèt cincang = cacah
ceria = sumringah mencincang = nyacah
cerih = ampas, sepah cincin = ali-ali, sesupé
cerita = crita, cariyos cinta = tresna, asmara
ceriwis = criwis, sugih omong bercintaan = dhemenan
cermai = cremé cipta = cipta
cermat = premana, tliti diciptakan = diciptakaké
cermin = pengilon menciptakan = nyiptakaké
bercermin = ngilo ciri, tanda = ciri, titèn
ceroboh = grusa-grusu, kasar citarasa = seléra
cerobong = crobomg, pipa cita-cita = gegayuhan
cerutu = srutu cium = sun ambung, aras
cespleng = cesplèng, mandi dicium = disun. diambung
cetak = cétak mencium = ngesun, ngambung
encetak = nyétak cium-ciuman = ambung-ambungan
cetek = cethèk, ora jero tercium = ngganda
mencibir = ngiwi-iwi, njudhir ciut, menciut = saya cilik, ciut
cicak = cecak coba = coba]], [[jajal\**dicoba = dicoba, dijajal
cicil = cicil, angsur mencoba =njajal, nyoba
dicicil = dicicil, diangsur cobaan = pacoban
mencicil = nyicil, ngangsur percobaan = njajal. nyoba
cicip = incip, icip coba-coba = njajal, pisan-pisan
dicicipi = diincipi cobek = lèmpèr, cowèk
mencicipi = ngincipi cocok, pas = cèples, cocok
cicit = canggah mencocokkan = nyocokaké
cocok, tusuk = sujèn, sunduk corat-coret = orèk-orèk
codot = codhot coret = corèk
cokelat = sokelat, soklat coreng = corèk
bercokol = lelungguhan coro. kecoa = coro
colek, jawil = jawil,ndulit corong = torong, corong
mencolek = njawil, ndulit cuaca = hawa
colok, obor = obor, suluh cubit = jiwit
colot, mencolot = mencolot, mlumpat mencubit = njiwit
mencolong = nyolong cuci = kumbah, girah
comberan = pecerèn, combèran cuci baju = ngumbahi, nggirahi
comblang = germa, jomblang cuci beras = mususi
comot, dekil = reged, gluprut cuci piring = asah-asah, isah-isah [7]
mencomot = njupuk cuci kaki = wisuh, wijik, wasuh
compang-camping = rowak-rawèk cuci muka = raup, suryan
condong = dhoyong cucu = putu, wayah
congek = kopoken, budheg bercucu = nduwé putu
congkak = kumalungkung cucuk, paruh = cucuk
congkel = cukil, cukit bercucuran = mbrebes mili
mencongkel = nyukil, nyukit cuil, mencuil = cuwil, nyuwil
contoh = conto, tiru, tuladha cuka = cokak
dicontoh = diconto, ditiru cukai = cukai, pajeg
mencontoh = nyonto cukil = cukil, cungkil
contong = conthong cukong = cukong, bandar
copet = copèt, kutil cukup = cukup, cekap
dicopet = dicopèt, dikutil mencukupi = nyukupi
mencopet = nyopèt, ngutil kecukupan = kacukupan
kecopetan = kecopètan cukur = cungkur, pangkas, paras [8]
copot = coplok, copot bercukur = nyukur, mangkas
cor = ngecor = cor, ngecor, ngecur dicukur = dicukur
corak = gambaran, gagrak cula = cula, sungu
culas. licik = urik, srèi terdaftar = kecathet
cuma, hanya = mung, namung dagang = dagang, dodolan
cuma-cuma = gratis berdagang = dodolan, dagang
cumbu, bercumbu = sembranan, gojègan dagangan = dagangan
cumi-cumi = cumi-cumi dagel = dhagel, banyol
cungkil = cukil mendagel = ndhagel, mbanyol
cuplik = cuplik daging = daging
curam = njojrog, njuleg dagu = janggut, kethekan
curang = urik dahaga = ngelak, salit
curi = colong dahak = riak
dicuri = dicolong daham = dhèhèm
mencuri = nyolong berdaham = ndhèhèm
pencuri = maling, pandung dahan = pang
kecurian = kemalingan dahi = badhuk, palarapan
curiga = sujana, jubriya dahi nonjol = badhuk nonong
dicurigai = dikira, disangka dhsyat = hébat
mencurigai = nyujanani dahulu = biyèn, rumiyin
cuti = perlop = prèi, cuti, perlop mendahului = ndhisiki
pendahuluan = bebuka, wiwitan
D[sunting]
daki, kotoran = bolot, dhangkal
daki, mendaki = manjat, mènèk
dacin = dhacin, timbangan
dakon = dhakon, congklak
dada = dhadha, jaja [9] [10]
daksina = kidul
mendadak = dadakan, ujug-ujug
dakwa, tuduh = dakwa, tuduhan
dadali = alap-alap
dalal = makelar, blantik
dadar, telur = dadar
dalam = jero, lebet
dadu = dhadhu
kedalaman = jeroné
tali dadung = dhadhung
pedalaman = dhaérah kepencil
daerah = wewengkon, praja
dalang = dhalang
daftar = daptar, urutan
mendalang = ndhalang
mendaftarkan = ndaptaraké
pedalangan = pedhalangan burung dara = dara
dalih = alesan darah = getih, rah, ludira
dalil = dalil, panuntun berdarah = getihen
dam = bendungan, wadhuk darat = dharat
damai = tentrem mendarat = ndharat
damar, pelita = damar, obor, suluh dari = saka, awit, saking
damba(an) = pengarep-arep darimana = saka ngendi
mendambakan = ngarep-arep daripada = tinimbang
dampar, terdampar = kandhas, kéntas darmawisata = piknik, nglèncèr
damping = sandhing darurat = gawat, kepeksa
berdampingan = sesandhingan, mèpèt dasa = sepuluh
mendampingi = njèjèri, ngancani dasar = dhasar, landhesan
damprat, didamprat = dilabrak dasi = dhasi
dan = lan, karo, kaliyan daster = dhaster
dana = dana, béa datang = teka, rawuh
danau = tlaga, sendhang berdatangan = padha teka
dandan = dandan, dandos kedatangan = ketekan
berdandan = macak, ngadisalira pendatang = wong manca
mendadani = ndandani datar = rata
dandanan = dandanan dataran = lemah sing rata
dandang = dandang datuk = sesepuh, pinisepuh
dangkal = cethèk daun = godhong, ron
dangau, gubuk = gubuk berdaun = thukul godhong
dansa = dhangsa daun-daunan = godhong-godhongan
dapat = olèh, éntuk, bisa, pikantuk, saged dawat, tinta = mangsi
terdapat = ana dawet, cendol = dhawet, cèndhol
pendapatan = olèh-olèhan dayung = dhayung
kedapatan = ketemu, konangan mendayung = ndhayung
dapur = pawon didayung = didhayung
dara, perawan = prawan, kenya berdebar = dheg-dhegan
debu = bledug, lebu, awu dengar = krungu, mireng
berdebu = nglebu mendengarkan = ngrungokaké
dedak = dhedhak didengarkan = dirungokaké
mendedel = dhèdhèl, ndhèdhèl pendengar = pamiyarsa
degil = bongol dengki = srèu=i, drengki
berdeham = dhèhèm dengkul = dhengkul, jengku
dekam = dhekem mendengkur = ngorok
dekan = dhékan dentum = gleger
mendekap = ndhekep, sikep berdenyut = keduten
dekat = cedhak, caket, celak depa, sedepa = dhepa, sedhepa
berdekatan = jèjèr depak = nyèpak, nendhang
mendekati = nyedhaki depan = ngarep, ngajeng
dekil = boloten, reged didepan = ing ngarep
dekorasi = rerenggan kedepan = mengarep
delapan = wolu depot = dhepot, warung cilik
mendelik = mecicil, mentheleng mendera = sabet, nyabet
delima = dlima derajat = drajat
delman = dhokar, andhong berderai = mbrebes
demam = adhem panas, mriang deras = deres, santer
demi = dhemi derek = kèrèkan
demikian = mangkono, mangkéné, mangkana, mekaten[11] menderek = ngrèrèk
demit = dhemit, sètan deret = baris, larik
dempet = rapet, dhémpét berderet = lelarikan
berdempetan = èmpèt-èmpètan deretan = larikan, barisan
dempul = dhempul derita = panandang
denda = dhendha, ukuman menderita = nandang, sengsara
dendam = dhendham penderitaan = kasangsaran
berdendang = nembang, ura-ura derma = derma, dana
dendeng = dhèndhèng dermaga = dermaga
dengan = karo, kaliyan dermawan = loma
desa = désa, dhusun dik, adik = adhi, rayi
desah = klesik, lirih dikau = kowé, panjenengan
desak = dhesak, suk dikir = dikir
berdesakan = suk-sukan dikit, sedikit = sithik, sekedhik
desas-desus = kabar angin diktat = dhiktat
berdesir = sembribit (angin) dikte = dhikté
destar = iket, udheng mendikte = ndhikté
detail = jlimet, njelimet dinamit = dhinamit
detektif = dhétèktif, resèrse dinamo = dhinamo
detergen = dherjèn dinar = dhinar
detik, sedetik = dhetik, sedhetik dines = dhines
dewa = déwa dinding = témbok
dewasa = déwasa dingin = adhem, anyes, asrep
dewi = déwi kedinginan = kadhemen
di, pada = nèng, ing, wonten dingklik = dhingklik
dia = dhèwèké dipan = dhipan, ambèn
dhèwèkné, piyambakipun diploma = dhiploma, ijazah
diam = meneng, mèndel diri = awak, badan, salira
diam-diam = meneng-meneng dirinya = dhèwèké, awaké
mendiami = ngenggoni sendiri = dhéwé
kediaman = omah, griya di sana = ing kana
dian = tèplok, ublik di sini = ing kéné
berdiang = garang, gegenèn doa = donga
diare = mèncrèt didoakan = didongakaké
mendidih = umob mendoakan = ndongakaké
didik = ajar berdoa = ndonga
mendidik = ngajari dobel = dhobel, rangkep
pendidikan = pawiyatan' dobi = tukang, penatu
diesel = dhisel dobol, bolong = bolong, bocor
diet = dhiét dobrak = mbobol, mbedhah
kue dodol = dhodhol, jenang dua puluh = rongpuluh, kalih dasa
dokar = dhokar, andhong dua puluh lima = selawé, selangkung
dokoh = liontin dubur = silit, dhubur
doktrin = dhoktrin duel, tanding = gelut, tandhing
domba = wedhus gibas duda = dhudha
domino = dhomino, gaplé duduk = lungguh, lenggah, pinarak
dompet = dhompèt, slepèn duga = kira, duga, nyana
donat = dhonat menduga = ngira, nduga
donatir = dhonatir, panderma diduga = dikira
mendongak = ndhangak dugal = ndugal
dongeng = dongèng duha = duha
dongkel = dhongkèl duhur = lohor, dhuhur
dongkrak = dhongkrak duit, uang = dhuwit, arta
dongkol = mangkel duka cita = susah, sungkawa
donor darah = panyumbang getih dukuh = dhukuh, désa
dorong = surung dukun = dhukun
didorong = disurung dukun beranak = dhukun bayi, praji[12]
mendorong = nyurung mendukung = sokong, bantu
dos, kardos = dhus, kardhus dul, dahulu = biyèn, dhisik
dosa = dosa didahului = didhisiki
dosin = losin mendhului = ndhisiki
dot = dhot dungu = goblok, bodho
doyan = doyan, dhemen dunia = donya, jagad
doyong = dhoyong, miring sedunia = sedonya, sejagad
drama = lakon sedhih dupa = menyan, dupa
drum = tambur pedupan = padupan
dua = loro, kalih durhaka = duraka
jadi dua = dadi loro durat = mutiara
berduaan = sarimbit duri =eri
dua belas = rolas, kalih welas berduri = ana eriné
durian = durèn mengekor = ngetutaké, ngeloni
durjana = jahat eksamen = ujian, pandadaran
dusta = ngapusi, goroh eksem = èksém
berdusta = ngapusi eksperimen = pacoban, jajalan
dusun = désa, kampung ekspedisi = pangiriman barang
pedusunan = padésan eksposisi = pamèran
duta = dhuta, utusan ekspres = cepet, banter
kedutaan = kedhutaan ekstra = èkstra, tambahan
berduyun-duyun = gerombol, ndlidir ekuator = katulistiwa
duyung, ikan duyung = duyung elak, mengelak = éndha, ngéndhani
elang = wulung, alap-alap
E[sunting]
elok = apik, èdipeni, saé
elon, ngeloni = mihak, ngéloni
ebi = èbi
elus, mengelus = elus, ngelus
eceran = ècèran, kètèngan
dielus-elus = dielus-elus
mengecer = ngècèr, ngètèng
emak, ibu = embok, biyung
edan, gila = gendheng, édan
emas, mas = emas, jené, kencana
edar = ubeng, ider
embah = simbah, eyang
mengedarkan = ngubengaké
embak, mbakyu = mbak, mbakyu
mengedari = ngubengi, ngiteri
embel-embel = èmbèl-èmbèl
beredar = mubeng, ngalih-ngalih
ember = èmbèr
peredaran = mubengé
embun = mbun
edisi, terbitan = weton,
emis, pengemis = wong ngemis, kéré
edit, mengedit = mranata
emong, ngemong = emong, momong
egrang = ègrang
emosi = émosi, pangrasa
eja, mengeja = èja, ngèja
empal = empal
ejan, mengejan = eden, ngeden
empang, kolam = blumbang
ejek, mengejek = écé, ngécé
empas, hempas = sebrat, kipat
ekonomis = gemi, ora boros
dihempaskan = dikipataké
ekor = buntut
menghempaskan = ngipataké
berekor = ana buntuté
empat = papat, sekawan engkol = éngkol
empat belas = patbelas, sekawan welas engkong = embah, éyang
empat puluh = patang puluh, sekawan dasa engsel = èngsèl
berempat = wong papat enom = enom, anom
perempatan = prapatan entah = embuh, duka
seperempat = seprapat, sapro sekawan entar, sebentar = mengko, mangké
empedu = peru entas, mengentas = ngentas
empela = rempela enteng = ènthèng, rèmèh
empelas = amplas, amril enyah = lunga, minggat
emper = èmpèr, tritisan mengenyahkan = nundhung, nggusah
emping = emping eram = angrem
empuk = empuk mengerami = ngangremi
empulur = gabus erang, mengerami = ngangremi
enak = énak, sedhep, eco mengerang = sambat, ngirih
seenaknya = sak énaké erat, ketat = kenceng
mengenakkan = ngepénakaké ereksi = ngaceng
keenakan = kesenengen eret, seret = gèrèt
enam = enem ercis = kacang kapri
berenam = jumlahé enem eru = cemara
enam belas = nembelas es = ès
enam puluh = sewidak esa, tunggal = èsa, tunggal
enau = enau esah, sah = sah, absah
encer = cuwèr esok = sésuk, mbénjing
encok = éncok, rématik keesokannya = ésuké
endap(an) = enep, enepan etika = subasita
mengendapkan = menepaké eyel, mengeyel = ngèyèl
endap, mengendap = ndingkik
F[sunting]
engah, terengah = krenggosan
enggan = wegah, éwuh faedah = guna, piguna
engkau = kowé, penjenengan faham = faham, paham
fajar = bang-bang wétan foya-foya = royal
fakir muskin = fakir-miskin frustasi = kuciwa
fakta = fakta, kanyatan,kasunyatan fulus = dhuwit, Arta
faktur = paktur fungsi = kalungguhan
fakultas = fakultas berfungsi = migunani
famili = pamili, Keluargo,sedulur,sedherek
G[sunting]
fana = ora langgeng
fanatik = panatik gabah = gabah
faraj, farji = parji, gawuk, turuk gabuk, hampa = ora isi
farak = béda, séjé, Bènten gabung = kumpul, campur
fardu, wajib = wajib, kudu, Kedah gabus = gabus
farmasi = farmasi gada = gada
fasih = fasih, apal gadai = gadhé
fasilitas = kalonggaran bergadang = lèk-lèkan
fatihah = patèkah gading = gadhing
fatwa = patwa, naséhat gadis = prawan, kenya
feodal = pèodal gaduh, ramai = ribut, ramé
fertil = subur gandok = ruang tamu
film = filem, pèlem gerak = obah
filsafat = palsapah
filter = saringan H[sunting]
finis = finis, pungkasan
habis = entèk, telas
firasat = firasat, glagat
dihabiskan = dientèkaké
firdaus = suwarga, firdaus
menghabisi = mungkasi
firman = firman, sabda
menghabiskan = ngrampungaké
fisik = wadhag, jasmani
penghabisan = pungkasan
fitnah = pitenah, Cidra
kehabisan = kentèkan
formal = resmi, formal
hablur = jendhelan
formulir = formulir, blangko
hadang = adhang, cegat
foto = potrèt
menghadang = ngadhang, nyegat hal = hal, bab, prakara
hadap = adhep halal = halal, kalal, sah
menghadap = ngadhep menghalalkan = ngalalaké
menghadapi = ngadhepi halaman, rumah = latar, pekarangan
dihadapkan = diadhepaké halaman, buku = kaca (buku)
berhadapan = arep =arepan halang = alang
terhadap = marang menghalangi = ngalangi
hadiah = hadhiah, ganjaran halangan = alangan
berhadiah = ana hadhiahé terhalang = kepalang, kalingan
hadir = ana, teka, wonten Penghalang = aling-aling
hadirin = para rawuh halau = gusah
menghadiri = nekani, ngrawuhi dihalau = digusah
hafal = apal menghalau = nggusah
menghafalkan = ngapalaké halilintar = kilat, thathit
hafalan = apalan halimun = kabut, pedhut
hai = hé, é halte = halte
haid = haid haluan = ancas, tujuan
hajar, dihajar = digebug sehaluan = setujuan, seancas
hajat = kajat, niyat halus = alus
berhajat = duwé kajat hama = ama
hajatan = kajatan hendak = badhe
hajat besar = ngising, bobotan hujan = jawah
hajat kecil = nguyuh, tetoyan hari = dina, dinten
haji = kaji
I[sunting]
hak, wewenang = hak
hak sepatu = tungkak sepatu ia, iya = iya, inggih, injih
hakikat = hakèkat mengiakan = ngiyani, mbeneraké
hakiki = bener, sabeneré ia, dia = dhèwèké
hakim = hakim ialah = iya kuwi, yaiku, yakuwi
menghakimi = mutusi prakara iba = mesakaké
beriba-iba = nrenyuhaké jadi = dadi, dados
ibadat = ibadah jadi-jadian = gawéan
beribadat = ngibadah kejadian = kedadéan
ibarat = umpama menjadikan = ndadèaké
mengibaratkan = ngibarataké menjadi-jadi = saya ndadi
iblis = dhemit, sétan terjadi = dumadi
ibu = ibu, biyung ,emak jalan = dalan, margi
identik = podo, jam = tabuh
ikal = brintik jadul = kuno, lawas
ikan = iwak jari = driji
iklan = pariworo jahit = dondom
ikut = melu jahitan = dondoman
ingat = eling menjahit = ndondomi
ingin = pingin jenaka = lucu , jenaka
ini = iki jarum = dom
injak = idek, pidek
K[sunting]
intip = injen, nginjen
isap = sedot, nyedot kaki = sikil, suku, samparan,
istirahat = ngaso, laut kamu = kowe,sampeyan, panjenengan,
itik = bebek kepala = Endas, sirah, mustaka
itu = iku, kuwi kakek = Embah,
J[sunting] kajaba = Kecuali
kaki = Sikil,suku, samparan
jabal, menjabal = ngrampas, mbégal keluar = metu,medal, miyos
jabang bayi = jabang bayi kemari = rene, mriki
jabar, menjabarkan = nerangaké keringat = riwe
jabat, menjabat = nyekel gawéan, mengku jabatan
M[sunting]
jabatan = jabatan
jabat tangan = salaman main = dolan
jadah = jadah
mainan = dolanan S[sunting]
makan = maem, mangan, mbadok, dahar
saat = nalika
malam = wengi, dalu(madya/inggil)
sama = podo
mandi = adus, siram
sampai = tekan,dugi, dumugi
masih
saudara = sedulur, sedherek, sakadang
masuk = mlebu mlebet
saya = aku kula, dalem
mati =seda, tilar dunya, mangkat,
sekarang = saiki
mengikuti = tumut, nderek, melu
semua =sedaya, sedanten
O[sunting] selamat = rahajeng, sugeng
sewaktu = sawanci
orang = wong, tiyang
siang = awan(ngoko), siang(krama inggil)
P[sunting] siapa =sinten
standar = paugeran
padi = pari, pantun sudah =sampun
pagi = esuk, enjang, enjing suka = tresna, seneng, remen,
pensil = potelot supaya = amrih, supados
pasung = belok surat = layang,
pendek = cendhak
T[sunting]
pergi = lunga, tindak, kesah
puisi = geguritan
tanduk = Sungu
pulang = bali, mulih, kondúr
tawar = Towo, Anyep, enyang
naik = munggah, menek
telinga = Kuping,Talingan
pelan-pelan = alon-alon, lirih-lirih
tempurung = Bathok
pusing = ngelu, nggliyeng
terima kasih = Matur nuwun
R[sunting] tinggi = Dhuwur, Inggil
tidak = ora, boten
rapuh = Gaprek, getas, tidur = turu, tilem sare
rias = Brai, dandan tuhan = Pengeran, Sembahan, Gusti
rumah = Omah, Griya tangan = asta
tidur = tilem,turu,sare usap = elus
tentang = bab umbel = Ingus
tanya = takon, taken, nyuwun pirsa, tanglet untu = Gigi
tinggal =derek, kentun
W[sunting]
telah = wis, sampun
tante = bulik wadah = wadah
tanpa = tanpa (dibaca tanpo) wajah = rai,
tanda = Tenger, tandha wajan = wajan
tegak = jejeg, wajar = sakperlune, bioso, tumindak sae, sakmadyo
taring = siung wajib = wajib
tapi = ananging waktu = wektu, wedhal, wanci
tamu = tamu, Dayoh walaupun = inatase, ewodene, sanajan
timur = Wetan wangi = arum
timba = timbo wanita = wanito, wanodyo, setri
ternak = Ingon ingon warga = wargo
tekor = rugi, tombok waris = waris
termasuk = kalebu warung = bango, mbango
terlambat = Telat, kasep warna = werna
tikar = klasa watak = watak
takar = taker wewenang = mbahurekso
Takaran = takeran wibawa = wibowo
tulang = balung wilayah = tlatah
tukar = Ijol,Nglambang wujud = wujud
U[sunting] sudah = uwis
Y[sunting]
uang = Dhuwit,
ucap = ucap, ujar yaitu = yakuwi, yaiku
ucul = Lepas yakin = percoyo ,pitados
ubah = obah,ewah yang = sing
usaha =usaha
Referensi[sunting]
Sumber[sunting]
Lihat pula[sunting]