2. Acuan
Tata cara ini mengacu pada beberapa standar :
ASTM D 4442-92 (2003) Standard test methods for direct moisture content
measurement of wood and wood base materials.
SNI 03-6850-2002 Metode pengujian pengukuran kadar air kayu dan bahan
berkayu.
SNI ISO 16979:2008 Panel kayu – Penentuan kadar air.
SNI 03-6843-2002 Metode pengujian susut radial dan tangensial kayu di
laboratorium.
Kelompok 1 K.1-16
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNOLOGI BAHAN KONSTRUKSI – 1 KAYU
1. Kayu basah( kondisi awal )adalah kayu dengan kondisi kadar air > 30%, atau kayu
yang belumdilakukan proses pengeringan.
2. Kayu kering oven adalah kayu dengan kondisi kadar air 0%,dicapai melalui
pengeringan dalam oven pada suhu (103 ± 2) 0C.
3. Kayu kering udara adalah kayu dengan kondisi kadar air 12-18% dimana kadar air
telah mencapai keseimbangan (bergantung pada suhu dan kelembaban udara),
dicapai melalui pengeringan alami hingga beratnya relative konstan.
4. Kayu jenuh air adalah kayu dengan kondisi kadar air berkisar 25-30%, yaitu rongga
dan dinding sel jenuh air.
4. Peralatan
Peralatan yang dipakai harus dengan kalibrasi yang masih berlaku.
Untuk pengujian kuat tekan kayu diperlukan peralatan sebagai berikut :
a) Neraca ohaus
Kelompok 1 K.1-16
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNOLOGI BAHAN KONSTRUKSI – 1 KAYU
c). Oven.
Kelompok 1 K.1-16
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNOLOGI BAHAN KONSTRUKSI – 1 KAYU
5. Benda Uji
i. Batang contoh diambil secara acak dari beberapa tempat tumpukan kayu yang
sejenis, sebanyak 5 buah.
ii. Benda uji dipotong melintang sepanjang 2 cm, dengan jarak minimum 60 cm dari
salah satu ujung setiap batang contoh, sehingga dihasilkan 5 benda uji.
iii. Benda uji berukuran : R x T x L ( 50 mm x 50 mm x 20mm).
Ar
si
h
T
n
g
n
a
6. Prosedur
a. Benda uji (kondisi sampel) diukur (dimensi : Rs,Ts,Ls) dan ditimbang (berat: Ws).
b. Benda uji dikeringkan di dalam oven pada suhu (103+2)oCsampaiberatcontohtetap,
kemudiandiukur (dimensi : Rko,Tko, Lko) danditimbang (berat : Wko).
c. Benda uji diletakkan di udara terbuka sampai berat contoh relatif tetap atau
beratnya naik turun, kemudian diukur (dimensi : Rku, Tku, Lku) dan ditimbang
(berat : Wku).
d. Benda uji direndam dalam air beberapa jam hingga jenuh air, keringkan permukaan
kemudian diukur (dimensi : Rja, Tja, Lja) dan kemudian ditimbang (berat : Wja).
Kelompok 1 K.1-16
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNOLOGI BAHAN KONSTRUKSI – 1 KAYU
7. Perhitungan
a. Contoh perhitungan nilai kadar air (M)
Contoh perhitungan benda uji 1 :
Diketahui :
Berat awal, Ws = 40,60 gr
Berat kering oven, Wko = 28,42 gr
Berat kering udara, Wku = 32,60 gr
Berat jenuh air, Wja = 50,56 gr
Ws − Wko
x 100 %
Kadar air awal, Ms = Wko
40,60−28,42
x 100 %
= 28,42
= 42,857 %
Wku − Wko
x 100 %
Kadar air kering udara, Mku = Wko
32,60 −28,42
x 100 %
= 28,42
= 14,708 %
Wja − Wko
x 100 %
Kadar air jenuh air, Mja = Wko
50,56−28,42
x 100 %
= 28,42
= 77,902 %
Kelompok 1 K.1-16
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNOLOGI BAHAN KONSTRUKSI – 1 KAYU
Rs − Rko
x 100 %
Susut awal,Ss = Rko
49,16−48,10
x 100 %
= 48,10
= 2,204%
Rku− Rko
x 100 %
kering udara, Sku = Rko
Susut
48,45−48,10
x 100 %
= 48,10
= 0,728 %
Rja − Rko
x 100 %
Susut jenuh air, Sja = Rko
51,75−48,10
x 100 %
= 48,10
= 7,588 %
Kelompok 1 K.1-16
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNOLOGI BAHAN KONSTRUKSI – 1 KAYU
Ts − Tko
x 100 %
Susu tawal, Ss = Tko
49,40−48,35
x 100 %
= 48,35
= 2,172 %
Tku − Tko
x 100 %
Susut kering udara, Sku = Tko
48,70−48,35
x 100 %
= 48,35
= 0,724 %
Tja − Tko
x 100 %
Susut jenuh air, Sja = Tko
51 ,22−48,35
x 100 %
= 48 ,35
= 5,936 %
Kelompok 1 K.1-16
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNOLOGI BAHAN KONSTRUKSI – 1 KAYU
Ls − Lko
x 100 %
Susut awal, Ss = Lko
21,00−20,71
x 100 %
= 20,71
= 1,400 %
Lku − Lko
x 100 %
Susut kering udara, Sku = Lko
20,85−20,71
x 100 %
= 20,71
= 0,676 %
Lja − Lko
x 100 %
Susut jenuh air, Sja = Lko
22,05−20 ,71
x 100 %
= 20,71
= 6,470 %
Kelompok 1 K.1-16
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNOLOGI BAHAN KONSTRUKSI – 1 KAYU
8. Kesimpulan
a. Dari hasil percobaan yang diambil nilai rata-rata dari lima buah benda uji
diperoleh nilai kadar air sampel awal rata rata adalah 42,421 %, nilai kadar air
kering udara rata-rata adalah 14,580 % dan nilai kadar air jenuh air rata-rata
adalah 77,462 %.
b. Dari hasil percobaan dan perhitungan diperoleh nilai susut kayu kering udara rata-
rata pada arah radial, arah tangensial, dan arah longitudinal adalah :
-Arah Radial = 0,501 %
-Arah Tangensial = 0,605 %
-Arah Longitudinal = 0,682 %.
Dari nilai diatas dapat disimpulkan susut kayu maksimum terjadi pada arah
longitudinal dan minimum pada arah radial.
Kelompok 1 K.1-16
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNOLOGI BAHAN KONSTRUKSI – 1 KAYU
9. Lampiran
Kelompok 1 K.1-16
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNOLOGI BAHAN KONSTRUKSI – 1 KAYU
Kelompok 1 K.1-16
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNOLOGI BAHAN KONSTRUKSI – 1 KAYU
Gambar K-01.11. Proses kayu didiamkan dalam wadah pada kondisi kering udara
Kelompok 1 K.1-16
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNOLOGI BAHAN KONSTRUKSI – 1 KAYU
Ws
x 10 3
Berat jenis awal, Gs = Vs (1+Ms /100 )
40,60
x10 3
= 50998,584 (1+42,85/100)
= 0,557 gr/mm3
2. Kondisi kering oven
Diketahui :
Berat sampel, Wko = 28,42 gr
Panjang sampel,Rko = 48,10 mm
Tebal sampel, Lko = 48,35 mm
Lebar sampel, Tko = 20,71 mm
Wko
x103
Gko = Vko (1+Mko/100 )
Berat jenis kering oven,
28 , 42
x 103
= 48163 . 9008 (1+0/100)
= 0,590 gr/mm3
Kelompok 1 K.1-16
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNOLOGI BAHAN KONSTRUKSI – 1 KAYU
Kelompok 1 K.1-16
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNOLOGI BAHAN KONSTRUKSI – 1 KAYU
7. Kesimpulan
a. Dari hasil percobaan yang diambil nilai rata-rata dari lima buah benda uji diperoleh
:
- nilai kerapatan kayu kondisi awal rata rata adalah 0,803 gr/mm3,
- nilai kerapatan kayu kondisi kering oven rata-rata adalah 0,598 gr/mm3,
- nilai kerapatan kayu kondisi kering udara rata-rata adalah 0,673 gr/mm3,
- nilai kerapatan kayu kondisi jenuh air rata-rata adalah 0,876 gr/mm3.
b. Dari hasil percobaan 5 benda uji diperoleh nilai rata-rata berat jenis kayu kondisi
kering udara adalah 0,586 gr/mm3, sehingga dari tabel D-05.1 kelas kayu menurut
kekuatan kelas III
Kelompok 1 K.1-16
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNOLOGI BAHAN KONSTRUKSI – 1 KAYU
8. Lampiran
Gambar K-02.5
. Kondisi Kering Oven sampel
Kelompok 1 K.1-16
LAPORAN PRAKTIKUM
TEKNOLOGI BAHAN KONSTRUKSI – 1 KAYU
Kelompok 1 K.1-16