LAPORAN

MANAJEMEN KUALITAS AIR

Diajukan Untuk Memenuhi Persyaratan Menyelesaikan Praktikum Manajemen
Kualitas Air tentang …
dengan Sistem …

Oleh:
HENDRO SAPTONO
201910260311053

LABORATORIUM PERIKANAN
JURUSAN PERIKANAN
FAKULTAS PERTANIAN-PETERNAKAN
UNIVERSITAS MUHAMMADIYAH MALANG
2022

i
 LEMBAR PENGESAHAN

LAPORAN PRAKTIKUM

Disusun oleh :
NAMA
NIM : 2019102603110

Telah diperiksa dan disahkan oleh Instruktur dan Asisten Laboratorium Perikanan
Pada Tanggal : .................................................
Dan dinyatakan memenuhi syarat untuk mengikuti Ujian Akhir Praktikum
Asisten I Asisten II

(Aufal ‘Ahdi Robbani) (Ahmad Uzair Baihaqi)

Asisten III Asisten VI

(Riska Amaliah) (Fia Sulis Setiani)

Mengetahui
Instruktur Praktikum

Dr. Hany Handajani, S.Pi, M.Si.

ii
KATA PENGANTAR

iii
 DAFTAR ISI
LEMBAR PENGESAHAN.....................................................................................ii
KATA PENGANTAR............................................................................................iii
DAFTAR ISI...........................................................................................................iv
DAFTAR GAMBAR.............................................................................................vii
DAFTAR TABEL................................................................................................viii
DAFTAR LAMPIRAN...........................................................................................ix
BAB I. PENDAHULUAN.................................................................................1
1.1. Latar Belakang..........................................................................................1
1.2. Rumusan Masalah.....................................................................................1
1.3. Tujuan........................................................................................................1
BAB II. TINJAUAN PUSTAKA........................................................................2
2.1. Parameter Fisika........................................................................................2
2.1.1. Suhu...................................................................................................2
2.1.2. Kecerahan...........................................................................................2
2.2. Parameter kimia.........................................................................................2
2.2.1. DO......................................................................................................2
2.2.2. pH.......................................................................................................2
2.2.3. Alkalinitas..........................................................................................2
2.2.4. TOM...................................................................................................2
2.2.5. TSS.....................................................................................................2
2.2.6. BOD...................................................................................................2
2.2.7. Ammonia............................................................................................2
2.2.8. Phospat...............................................................................................2
2.2.9. Nitrat..................................................................................................2
2.2.10. Nitrit...............................................................................................2
2.3.1. Plankton.............................................................................................2
2.3.2. Bakteri................................................................................................2
BAB III. METODOLOGI.....................................................................................3
3.1. Waktu dan Tempat....................................................................................3
3.2. Alat dan Bahan..........................................................................................3
3.2.1. Alat.....................................................................................................3
3.2.2. Bahan.................................................................................................3
3.3. Cara Kerja..................................................................................................3

iv
 3.3.1. Sampling Pertumbuhan......................................................................3
3.3.2. Manajemen Pemberian Pakan............................................................3
3.3.3. Suhu...................................................................................................3
3.3.4. Kecerahan...........................................................................................3
3.3.5. pH.......................................................................................................3
3.3.6. DO......................................................................................................3
3.3.7. Alkalinitas..........................................................................................3
3.3.8. TOM...................................................................................................3
3.3.9. TSS.....................................................................................................3
3.3.10. BOD................................................................................................3
3.3.11. Ammonia........................................................................................3
3.3.12. Phospat...........................................................................................3
3.3.13. Nitrat...............................................................................................3
3.3.14. Nitrit...............................................................................................3
3.3.15. Plankton..........................................................................................3
3.3.16. Bakteri............................................................................................3
BAB IV. HASIL DAN PEMBAHASAN.............................................................4
4.1. Hasil...........................................................................................................4
4.1.1. Sampling Pertumbuhan dan Manajemen Pemberian Pakan..............4
4.1.2. Suhu, pH, DO dan Kecerahan............................................................5
4.1.3. TOM, Alkalinitas, TSS, dan BOD.....................................................6
4.1.4. Ammonia, Phospat, Nitrat dan Nitrit...............................................10
4.1.5. Plankton dan Bakteri........................................................................11
4.2. Pembahasan.............................................................................................14
4.2.1. Sampling Pertumbuhan....................................................................14
4.2.2. Manajemen Pemberian Pakan..........................................................14
4.2.3. Suhu.................................................................................................14
4.2.4. Kecerahan.........................................................................................14
4.2.5. pH.....................................................................................................14
4.2.6. DO....................................................................................................14
4.2.7. Alkalinitas........................................................................................14
4.2.8. TOM.................................................................................................14
4.2.9. TSS...................................................................................................14
4.2.10. BOD..............................................................................................14

v
 4.2.11. Ammonia......................................................................................14
4.2.12. Phospat.........................................................................................14
4.2.13. Nitrat.............................................................................................14
4.2.14. Nitrit.............................................................................................14
4.2.15. Plankton........................................................................................14
4.2.16. Bakteri..........................................................................................14
BAB V. PENUTUP...........................................................................................15
5.1. Kesimpulan..............................................................................................15
5.2. Saran........................................................................................................15
DAFTAR PUSTAKA............................................................................................16
LAMPIRAN...........................................................................................................17

vi
 DAFTAR GAMBAR
Gambar 1. Grafik Panjang Ikan..............................................................................5
Gambar 2. Grafik Berat Ikan...................................................................................5
Gambar 3. Grafik SGR............................................................................................5
Gambar 4. Grafik Suhu...........................................................................................6
Gambar 5. Grafik pH..............................................................................................6
Gambar 6. Grafik DO..............................................................................................6
Gambar 7. Grafik Kecerahan..................................................................................6
Gambar 8. Grafik TOM..........................................................................................7
Gambar 9. Grafik Alkalinitas..................................................................................8
Gambar 10.Grafik TSS............................................................................................9
Gambar 11.Grafik BOD.........................................................................................10
Gambar 12.Grafik Ammonia.................................................................................11
Gambar 13.Grafik Phospat.....................................................................................11
Gambar 14.Grafik Nitrat........................................................................................11
Gambar 15.Grafik Nitrit.........................................................................................11
Gambar 16.Grafik Bakteri......................................................................................13

vii
 DAFTAR TABEL
Tabel 1. Sampling Pertumbuhan dan Manajemen Pakan........................................4
Tabel 2. Suhu, pH, DO dan Kecerahan....................................................................5
Tabel 3. TOM...........................................................................................................6
Tabel 4. Alkalinitas..................................................................................................7
Tabel 5. TSS.............................................................................................................8
Tabel 6. BOD...........................................................................................................9
Tabel 7. Ammonia, Phospat, Nitrat dan Nitrit.......................................................10
Tabel 8. Plankton...................................................................................................11
Tabel 9. Bakteri......................................................................................................13

viii
 DAFTAR LAMPIRAN
Lamiran.1. Laporan Sementara..........................................................................17
Lamiran.2. Dokumentasi Kegiatan Praktikum...................................................17

ix
 BAB I
PENDAHULUAN
1.1. Latar Belakang
Perikanan budidaya pada saat ini menjadi 30% Suplai ketahanan pangan di
indonesia yang banyak dibutuhkan oleh masyarakat oleh kakrena itu siring
berkembangnya zaman budidaya perikanan semakin berkembang dengan
diperlukannya tingkat efisiensi yang tinggi terhadap hasil budidaya untuk
memenuhi permintaan pasar, untuk mencapai tingkat efisiensi tersebut terdapat
bebrapa indikator yang dikaji untuk mengaplikasikan tekhnologi yang mengacu
dalam pemeliharaan kualitas air dalam budidaya yang mampu memudahkan
pembudidaya dalam menekan angka produksi tahunan.
Ikan Nila (Oreochromis niloticus) merupakan salah satu komoditas dengan
habitat asli air tawar, ikan nila banyak dijumpai pada daerah tropis dan banyak
dikemukakan pada wilayah asia-afrika dan banyak dibudidayakan dalam kolam
budidaya karena nila memiliki beberapa keunggulan jika dibandingkan dengan
jenis ikan lainya, seperti mudah beradaptasi pada salinitas rendah dan memiliki
survival rate tinggi serta pertumbuhannya yang relatif cepat. Hal ini sesuai dengan
pernyataan Hasan, (2010) dalam hasil penelitianya yaitu komoditi perikanan
mempunyai peluang besar untuk dibuat suatu rencana bisnis a dalah ikan nila
( Oreochromis niloticus ). Nila memiliki beberapa keunggulan jika
dibandingkan dengan jenis ikan lainnya . Parameter yang diukur pada usaha
budidaya nila dengan penekanan pada aspek pemasaran, teknis, finansial,
manajemen, sosial ekonomi, kelembagaan dan pengembangan usaha. Aspek
pasar cukup luas dilihat dari permintaan masih lebih besar dibandingkan
penawaran dan tiap tahun permintaan selalu meningkat.
Dewasa ini terdapat sekian tekhnologi yang dapat di aplikasikan dalam
pemeliharaan air media budidaya perikanan, beberapa di antaranya ada RAS,
pemanfaatan Probiotik, Akuaponik, dengan adanya instalasi pemeliharaan kualitas
air dalam periode budidaya

1
1.2. Rumusan Masalah
1. Bagaimana pengaruh manajemen kualitas air tanpa perlakuan terhadap
pertumbuhan ikan ?
2. Bagaimana relevansi penerapan melakukan budidaya tanpa perlakuan
treatmen air media budidaya dalam produktifitas ?
3. Bagaimana perbandingan secara konstan dalam penerapan budidaya
tanpa teknologi dan budidaya dengan budidaya menggunakan RAS ?

1.3. Tujuan
1. Untuk mengetahui pengaruh manajemen kualitas air tanpa perlakuan
terhadap pertumbuhan ikan.
2. Untuk mengetahui relevansi penerapan melakukan budidaya tanpa
perlakuan treatmen air media budidaya dalam produktifitas.
3. Untuk mengetahui perbandingan secara konstan dalam penerapan
budidaya tanpa teknologi dan budidaya dengan budidaya menggunakan
RAS.

2
Catatan:
1. Ukuran kertas A4
2. Margin 4333
3. Spasi 1,15
4. Before After 0
5. 1 Paragraf minimal berisi 5 kalimat
6. Daftar Pustaka 10 tahun terakhir

3
 BAB I. TINJAUAN PUSTAKA
2.1. Parameter Fisika
2.1.1. Suhu

2.1.2. Kecerahan

2.2. Parameter kimia

2.2.1. DO

2.2.2. pH

2.2.3. Alkalinitas

2.2.4. TOM

2.2.5. TSS

2.2.6. BOD

2.2.7. Ammonia

2.2.8. Phospat

2.2.9. Nitrat

2.2.10. Nitrit

2.3 Parameter Biologi

2.3.1. Plankton

2.3.2. Bakteri

4
 BAB II. METODOLOGI
3.1. Waktu dan Tempat

3.2. Alat dan Bahan

3.2.1. Alat

3.2.2. Bahan

3.3. Cara Kerja

3.3.1. Sampling Pertumbuhan

3.3.2. Manajemen Pemberian Pakan

3.3.3. Suhu

3.3.4. Kecerahan

3.3.5. pH

3.3.6. DO

3.3.7. Alkalinitas

3.3.8. TOM

3.3.9. TSS

3.3.10. BOD

3.3.11. Ammonia

3.3.12. Phospat

3.3.13. Nitrat

3.3.14. Nitrit

3.3.15. Plankton

3.3.16. Bakteri

5
 BAB III. HASIL DAN PEMBAHASAN
4.1. Hasil
4.1.1. Sampling Pertumbuhan dan Manajemen Pemberian Pakan
Tabel 1. Sampling Pertumbuhan dan Manajemen Pakan
Sampling Jumlah Berat Panjan Pakan gr/hari Ikan
Ikan rata- g Mati
rata rata-
rata

6
Gambar 1. Grafik Panjang Ikan

Gambar 2. Grafik Berat Ikan

Gambar 3. Grafik SGR

4.1.2. Suhu, pH, DO dan Kecerahan

Tabel 2. Suhu, pH, DO dan Kecerahan
Tanggal Wakt Suhu (oC) p DO (ppm) Kecerahan
u H

7
Gambar 4. Grafik Suhu

Gambar 5. Grafik pH

Gambar 6. Grafik DO

Gambar 7. Grafik Kecerahan

4.1.3. TOM, Alkalinitas, TSS, dan BOD

Tabel 3. TOM
Tanggal Perhitungan Nilai Keterangan
TOM

8
Gambar 8. Grafik TOM

Tabel 4. Alkalinitas
Tanggal Perhitungan Nilai Keterangan
Alkalinitas

9
Gambar 9. Grafik Alkalinitas

Tabel 5. TSS
Tanggal Perhitungan Nilai TSS Keterangan

10
Gambar 10.Grafik TSS

Tabel 6. BOD
Tanggal Perhitungan Nilai Keterangan
BOD

11
Gambar 11.Grafik BOD

4.1.4. Ammonia, Phospat, Nitrat dan Nitrit

Tabel 7. Ammonia, Phospat, Nitrat dan Nitrit
Tanggal Ammonia Phospat Nitrat Nitrit

12
Gambar 12.Grafik Ammonia

Gambar 13.Grafik Phospat

Gambar 14.Grafik Nitrat

Gambar 15.Grafik Nitrit

4.1.5. Plankton dan Bakteri

Tabel 8. Plankton
Tanggal Gambar Keterangan

13
14
Tabel 9. Bakteri
Tanggal Hasil Keterangan

Gambar 16.Grafik Bakteri

15
4.2. Pembahasan
4.2.1. Sampling Pertumbuhan
Setiap pembahasan minimal 2 literatur
4.2.2. Manajemen Pemberian Pakan

4.2.3. Suhu

4.2.4. Kecerahan

4.2.5. pH

4.2.6. DO

4.2.7. Alkalinitas

4.2.8. TOM

4.2.9. TSS

4.2.10. BOD

4.2.11. Ammonia

4.2.12. Phospat

4.2.13. Nitrat

4.2.14. Nitrit

4.2.15. Plankton

4.2.16. Bakteri

16
 BAB IV. PENUTUP
5.1. Kesimpulan

5.2. Saran
5.2.1. Laboratorium

5.2.2. Asisten

5.2.3. Praktikum MKA

17
DAFTAR PUSTAKA

18
 LAMPIRAN
Lamiran.1. Laporan Sementara

Lamiran.2. Dokumentasi Kegiatan Praktikum

19