BAB 7
PERHITUNGAN STABILITAS DAN TRIM
DWT
Fuel Oil Tank : 344,260 ton
Lubrication Oil Tank : 20,464 ton
Water Ballast Tank : 14345,326 ton
Fresh Water Tank : 222,244 ton
Cargo : 49702,184 ton
Crew provision : 3,335 ton
4. Classification of Ship
Klasifikasi Kapal : Det Norsk Veritas Germanister Lloyd (DNV-GL)
setiap sudut oleng yang digambarkan harus dikoreksi garis airnya, sehingga
garis air pada setiap sudut oleng mempunyai displacement yang sama.
Untuk menggambarkan garis air tersebut terdapat dua cara, dimana
salah satu caranya adalah membuat garis air pada sudut oleng ( dφ ) yang
sebenarnya, :
1. Lukis garis air bantu pada kemiringan ( dφ ) yaitu garis air W1’L1’. Garis
air W1’L1’ ini memotong garis air WoLo menurut sumbu memanjang kapal
yang melalui titik berat ( F ) dari garis air WoLo.
2. Selanjutnya dapat dilukiskan garis air pada kemiringan ( dφ ) yang
sebenarnya W1L1, dimana garis air ini sejajar garis W1’L1’ pada jarak ( t ),
jadi dispalcement kapal dibawah garis W1L1 adalah sama dengan
displacement kapal bawah garis air WoLo.
3. Maka didapat volume lapisan diantara W1’L1’ dan W1L1 :
Dimana :
a1 = Nilai GZ pada 30o
a0 = Nilai GZ pada 0o
2. Luasan area di bawah kurva stabilitas GZ dari sudut oleng 0° sampai sudut
oleng x ( 40°) tidak boleh kurang dari 0.09 m.rad.
Dimana :
a1 = Nilai GZ pada 0o
a2 = Nilai GZ pada 40o
Gambar 7.6 Grafik Koreksi Angin Kencang dan Putaran (Weather Criteria)
Keterangan
- θo = sudut tumit di bawah aksi angin stabil (lihat 1.b) dan 2)
- θ1 = sudut gulungan ke arah angin karena aksi gelombang
- θ2 = sudut downflooding (θf) atau50° atau θc mana yang kurang
- θf = sudut tumit di mana bukaan di lambung kapal, suprastruktur atau
deckhouse yang tidak dapat ditutup weathertight immerse. Dalam
menerapkan kriteria ini, bukaan kecil di mana progressive flooding
tidak dapat berlangsung tidak perlu dianggap sebagai
- θc = sudut penyadapan kedua antara tuas tumit angin dan kurva GZ.
Untuk menghitung besarnya pengaruh cuaca atau angin terhadap kapal dan
menentukan besarnya pengaruh yang terjadi. Dapat dihitung menggunakan
rumus dibawah ini .
1. Level angin lw1 dan lw2 dalam meter ( m )
and
Dimana :
- P = 504 N/m2 (wind speed = 29 m/s )
- A = Luas area diatas garis air (m2)
A1 = 719,9144 m2
A2 = 726,1935 m2
A3 = 903,5367 m2
A4 = 910,1345 m2
A5 = 939,4338 m2
A6 = 1034,479 m2
- Z = Jarak dari tengah area diatas waterline ke tengah draft (m)
= 9,75 m
- X2
Tabel 7.3. Faktor X2
CB X2
≤ 0.45 0.75
0.50 0.82
0.55 0.89
0.60 0.95
0.65 0.97
≥ 0.70 1.0
Sumber : IMO 2008
- k
Tabel 7.4. Faktor k
κ
0 1.05
1.0 0.98
1.5 0.95
2.0 0.88
2.5 0.79
3.0 0.74
3.5 0.72
≥ 4.0 0.70
Sumber : IMO 2008
- s
Tabel 7.5. Faktor s
T s
<6 0.100
7 0.098
8 0.093
12 0.065
14 0.053
16 0.044
18 0.038
≥ 20 0.035
Sumber : IMO 2008
3. Rolling Period
3. Kondisi Departure II, yaitu pada sarat kapal dengan 100% Ballast Tank terisi,
dan FWT, FOT, LOT terisi 100%, tetapi cargo tank kosong .
4. Kondisi Arrival II, yaitu pada sarat kapal dengan 100% Ballast Tank terisi,
dan FWT, FOT, LOT terisi 10%, tetapi cargo tank kosong .
Adapun dalam class DNV GL Pt 5 Ch 15 Stability, dapat ditambahkan
kondisi lain secara acak untuk mengetahui kemungkinan stabilitas yang
terjadi. Dalam hal ini dibuat 1 kondisi lainnya, yaitu .
5. Kondisi V Lighship, yaitu pada sarat kapal dengan muatan kosong, ballast
kosing, FOT 1 & 2 adalah 100%, FWT 1 & 2 adalah 100%, LOT 100%,.
Adapun sudut oleng yang ditinjau meliputi : 0o, 10o, 20o, 30o, 40o, 50o, 60o,
70o, 80o dan 90o.
Untuk menentukan titik berat garis air yang merupakan sumbu putar
dan harga (BM θ) untuk suatu keadaan tertentu menggunakan tabel (A). Pada
tabel ini dilakukan perhitungan-perhitungan sebagai berikut.
Aw (Ya Yb)d
L 2
T ertulisI Ya Yb
2. Momen Statis ( Mx )
L
Mx (Ya 2 Yb 2 )d
0
TertulisII Ya 2 Yb 2
3. Momen Inertia ( Ix )
1L
Ix (Ya Yb )d
3 3
30
T ertulisIII Ya 3 Yb 3
1 L
V Ix ( III )
3 n
dimana :
L Panjang Kapal ( LBP )
n Jumlah Ordinat (7buah)
1 L
Tertulis V Ix ( III )
3 n
6. Kalau Sumbu Ix tidak melalui titik berat dari garis air, maka harga Ix harus
dikoreksi.
I KOR Aw e 2
L
Aw 1
n
e Jarak titik berat ke sumbu perhitungan Ix.
L
T ertulisVI I KOR (I) (IV) 2
n
7. Ixo = Ix – IKOREKSI
TertulisVII I XO (V) (VI )
I XO
h ). BM
Volume
I XO
TertulisVIII BM
Volume
Setelah menggunakan tabel (A), maka sekarang secara mengukur (Ya)
dan(Yb) ; pertama kita gambarkan garis air bantu W1‘L1‘ yang membentuk
sudut 10o dengan WoLo pada titik 0. Dari titik 0 ini dilakukan pengukuran
harga (Ya) dan (Yb) untuk setiap ordinat dan memasukkannya dalam tabel (A)
untuk sudut 10o. untuk kapal dalam kondisi tegak harga dari (e) adalah 0.
Berikut dibawah ini adalah contoh cara pembacaan Ya, Yb, Ya’ dan Yb’.
Dari titik berat garis WoLo yaitu 0 kita ukur OB = ½ e pada WoLo. Pada
harga (e) positif maka OB diukur kearah bagian yang masuk (kekanan / ke
arah Ya). Sedangkan bila harga (e) negatif maka OB dilakukan kebagian yang
keluar (kekiri / kearah Yb).
Tarik Garis W1L1 melalui B sejajar garis air W1L1 dan ukurkan OC.
Sama dengan (e), dan tarik OC tegak lurus W1’L1’ sehingga memotong W1L1
di 0. Tarik garis bantu W2’L2’ melalui 0 membentuk sudut 10o dengan garis air
W1L1. Hal tersebut diulangi sampai dengan 90o.
Setelah (BM θ) didapat dari hasil perhitungan pada tabel (A), maka
hasil (BM θ) dimasukkan kedalam tabel (B) untuk menghitung (LC) dan
koordinat Metacenter.
θ = 20o = c+d+e=f
θ = 30o = e+f +g=h
Dan seterusnya………………...
Kolom IX = Y θ = d θ/2 x Kolom V
1o = 0.01745 rad
Bila d θ = 10o maka d θ = 0.1745
D θ/2 = 0.175/2 = 0.08725
Y θ = 0.08725 x Kolom V
Kolom X = Z θ – Zc = 0.08725 x Kolom VIII
Kolom XI = Y θ Cos θ = Kolom IX x Kolom III
Kolom XII = ( Z θ – Zc )Sin θ = Kolom X x Kolom VI
Kolom XIII = LC
= BR
= BT + TR
= Y θCos θ ( Z θ – Zc )Sin θ
= Kolom XI + Kolom XII
Kolom XIV = Ym = Y θ – BM θ Sin θ
= Kolom IX – Kolom XII
Kolom XV = Zm – Zc = ( Z θ – Zc ) + BM θCos θ
= Kolom X + Kolom IV
Harga LC dari kolom XIII, digunakan untuk menggambar bentuk
diagram lengan stabilitas. Perhitungan-perhitungan stabilitas dengan beberapa
kondisi yang dimaksud diatas dihitung dengan menggunakan program
microsoft excel dimana dimaksudkan untuk memudahkan hasil perhitungan.
2
AREA = 1121,249 m
STEADY WIND LEVER (Lw1) = 0,017 m
STEADY WIND LEVER (Lw2) = 0,026 m
BREADTH ( B ) = 16,400 m
B/d = 2,216
FAKTOR (X1 ) = 0,900
FAKTOR ( X2 ) - Cb > 1 = 1,000
2
Ak (BILGE KEEL AREA ) = 11,500 m
(Ak*100)/(Lw*B) = 0,771
FAKTOR ( s ) = 0,078
VCG = 2,089 m
JARAK ANTARA CENTRE OF GRAVITY DAN WATERLINE (OG ) = -5,311 m
= 5,311
r = 1,161
FAKTOR ( k ) = 1,000
Θ1 = 29,516 degree
I S Ya + S Yb = 166,792 I S Ya + S Yb = 169,523
II S Ya2 - S Yb2 = 0,000 II S Ya2 - S Yb2 = 47,565
III S Ya + S Yb
3 3
= 29027,442 III S Ya + S Yb
3 3
= 30406,530
IV e = (II) / 2 (I) = 0,000 e/2 = 0,000 IV e = (II) / 2 (I) = 0,140 e/2 = 0,070
V Ix = 1/3 x L x (III) = 217111,443 V Ix = 1/3 x L x (III) = 227426,366
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 0,000 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 74,866
VII IXO = (V) - (VI) = 217111,443 VII IXO = (V) - (VI) = 227351,501
VIII BM (VII) / Volume = 6,784 VIII BM (VII) / Volume = 7,104
Station Ya Yb Ya2
Yb2 Ya 3
Yb3
Station Ya Yb Ya2 Yb2 Ya3 Yb3
3 7,895 4,661 62,323 21,729 492,010 101,286 3 10,520 4,623 110,670 21,369 1164,253 98,784
2 15,079 14,806 227,370 219,227 3428,470 3245,934 2 10,520 14,175 110,670 200,922 1164,253 2848,011
1 15,079 15,302 227,370 234,145 3428,470 3582,841 1 10,520 14,683 110,670 215,585 1164,253 3165,386
0 15,079 15,302 227,370 234,145 3428,470 3582,841 0 10,520 14,683 110,670 215,585 1164,253 3165,386
-1 15,079 14,940 227,370 223,192 3428,470 3334,394 -1 10,520 14,460 110,670 209,086 1164,253 3023,339
-2 14,424 13,569 208,046 184,126 3000,814 2498,460 -2 10,520 13,439 110,670 180,593 1164,253 2426,903
-3 9,198 6,995 84,596 48,924 778,079 342,207 -3 10,520 6,107 110,670 37,298 1164,253 227,786
S 91,831 85,575 1264,446 1165,487 17984,782 16687,962 S 73,640 82,169 774,693 1080,438 8149,768 14955,594
I S Ya + S Yb = 177,406 I S Ya + S Yb = 155,809
II S Ya2 - S Yb2 = 98,959 II S Ya2 - S Yb2 = -305,745
III S Ya + S Yb
3 3
= 34672,745 III S Ya + S Yb
3 3
= 23105,362
IV e = (II) / 2 (I) = 0,279 e/2 = 0,139 IV e = (II) / 2 (I) = -0,981 e/2 = -0,491
V Ix = 1/3 x L x (III) = 259335,620 V Ix = 1/3 x L x (III) = 172817,108
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 309,652 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 3365,600
VII IXO = (V) - (VI) = 259025,968 VII IXO = (V) - (VI) = 169451,508
VIII BM (VII) / Volume = 8,094 VIII BM (VII) / Volume = 5,295
Station Ya Yb Ya2 Yb2 Ya3 Yb3 Station Ya Yb Ya2 Yb2 Ya3 Yb3
3 8,183 4,002 66,963 16,019 547,966 64,115 3 6,866 4,414 47,147 19,480 323,733 85,976
2 8,183 11,510 66,963 132,471 547,966 1524,687 2 6,866 9,658 47,147 93,279 323,733 900,897
1 8,183 11,510 66,963 132,471 547,966 1524,687 1 6,866 9,658 47,147 93,279 323,733 900,897
0 8,183 11,510 66,963 132,471 547,966 1524,687 0 6,866 9,658 47,147 93,279 323,733 900,897
-1 8,183 11,510 66,963 132,471 547,966 1524,687 -1 6,866 9,658 47,147 93,279 323,733 900,897
-2 8,183 11,510 66,963 132,471 547,966 1524,687 -2 6,866 9,658 47,147 93,279 323,733 900,897
-3 8,183 4,976 66,963 24,763 547,966 123,223 -3 6,866 4,456 47,147 19,853 323,733 88,460
S 57,282 66,527 468,742 703,136 3835,762 7810,774 S 48,065 57,160 330,032 505,728 2266,133 4678,921
I S Ya + S Yb = 123,808 I S Ya + S Yb = 105,225
II S Ya2 - S Yb2 = -234,394 II S Ya2 - S Yb2 = -175,695
III S Ya + S Yb
3 3
= 11646,535 III S Ya + S Yb
3 3
= 6945,054
IV e = (II) / 2 (I) = -0,947 e/2 = -0,473 IV e = (II) / 2 (I) = -0,835 e/2 = -0,417
V Ix = 1/3 x L x (III) = 87110,538 V Ix = 1/3 x L x (III) = 51945,695
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 2489,314 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 1645,656
VII IXO = (V) - (VI) = 84621,224 VII IXO = (V) - (VI) = 50300,039
VIII BM (VII) / Volume = 2,644 VIII BM (VII) / Volume = 1,572
Station Ya Yb Ya 2
Yb2 Ya 3
Yb3
Station Ya Yb Ya2 Yb2 Ya3 Yb3
3 6,074 5,315 36,890 28,253 224,058 150,179 3 5,598 6,676 31,333 44,570 175,390 297,556
2 6,074 8,544 36,890 72,991 224,058 623,602 2 5,598 7,874 31,333 61,998 175,390 488,168
1 6,074 8,544 36,890 72,991 224,058 623,602 1 5,598 7,874 31,333 61,998 175,390 488,168
0 6,074 8,544 36,890 72,991 224,058 623,602 0 5,598 7,874 31,333 61,998 175,390 488,168
-1 6,074 8,544 36,890 72,991 224,058 623,602 -1 5,598 7,874 31,333 61,998 175,390 488,168
-2 6,074 8,544 36,890 72,991 224,058 623,602 -2 5,598 7,874 31,333 61,998 175,390 488,168
-3 6,074 4,268 36,890 18,219 224,058 77,767 -3 5,598 4,396 31,333 19,323 175,390 84,940
S 42,516 52,301 258,229 411,430 1568,404 3345,955 S 39,183 50,441 219,332 373,885 1227,732 2823,338
I S Ya + S Yb = 94,817 I S Ya + S Yb = 89,625
II S Ya2 - S Yb2 = -153,201 II S Ya2 - S Yb2 = -154,553
III S Ya + S Yb
3 3
= 4914,360 III S Ya + S Yb
3 3
= 4051,070
IV e = (II) / 2 (I) = -0,808 e/2 = -0,404 IV e = (II) / 2 (I) = -0,862 e/2 = -0,431
V Ix = 1/3 x L x (III) = 36757,071 V Ix = 1/3 x L x (III) = 30300,078
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 1388,579 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 1495,074
VII IXO = (V) - (VI) = 35368,492 VII IXO = (V) - (VI) = 28805,003
VIII BM (VII) / Volume = 1,105 VIII BM (VII) / Volume = 0,900
I S Ya + S Yb = 87,623 I S Ya + S Yb = 51,795
II S Ya2 - S Yb2 = -164,951 II S Ya2 - S Yb2 = -383,242
III S Ya3 + S Yb3 = 3736,313 III S Ya3 + S Yb3 = 2835,697
IV e = (II) / 2 (I) = -0,941 e/2 = -0,471 IV e = (II) / 2 (I) = -3,700 e/2 = -1,850
V Ix = 1/3 x L x (III) = 27945,844 V Ix = 1/3 x L x (III) = 21209,666
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 1741,921 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 15907,250
VII IXO = (V) - (VI) = 26203,923 VII IXO = (V) - (VI) = 5302,417
VIII BM (VII) / Volume = 0,819 VIII BM (VII) / Volume = 0,166
2. Kondisi II
2
AREA = 1151,970 m
STEADY WIND LEVER (Lw1) = 0,018 m
STEADY WIND LEVER (Lw2) = 0,027 m
BREADTH ( B ) = 16,400 m
B/d = 2,275
FAKTOR (X1 ) = 0,900
FAKTOR ( X2 ) - Cb > 1 = 1,000
2
Ak (BILGE KEEL AREA ) = 11,500 m
(Ak*100)/(Lw*B) = 0,771
FAKTOR ( s ) = 0,079
VCG = 7,615 m
JARAK ANTARA CENTRE OF GRAVITY DAN WATERLINE (OG ) = 0,407 m
= -0,407
r = 0,696
FAKTOR ( k ) = 1,000
Θ1 = 23,005 degree
I S Ya + S Yb = 171,997 I S Ya + S Yb = 174,971
II S Ya2 - S Yb2 = 0,000 II S Ya2 - S Yb2 = 60,488
III S Ya + S Yb
3 3
= 29945,190 III S Ya + S Yb
3 3
= 31470,129
IV e = (II) / 2 (I) = 0,000 e/2 = 0,000 IV e = (II) / 2 (I) = 0,173 e/2 = 0,086
V Ix = 1/3 x L x (III) = 223975,761 V Ix = 1/3 x L x (III) = 235381,581
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 0,000 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 117,304
VII IXO = (V) - (VI) = 223975,761 VII IXO = (V) - (VI) = 235264,276
VIII BM (VII) / Volume = 36,245 VIII BM (VII) / Volume = 7,410
I S Ya + S Yb = 152,427 I S Ya + S Yb = 125,823
II S Ya2 - S Yb2 = -659,186 II S Ya2 - S Yb2 = -818,041
III S Ya + S Yb
3 3
= 22887,555 III S Ya + S Yb
3 3
= 16652,454
IV e = (II) / 2 (I) = -2,162 e/2 = -1,081 IV e = (II) / 2 (I) = -3,251 e/2 = -1,625
V Ix = 1/3 x L x (III) = 171188,013 V Ix = 1/3 x L x (III) = 124552,427
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 15991,541 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 29834,906
VII IXO = (V) - (VI) = 155196,472 VII IXO = (V) - (VI) = 94717,521
VIII BM (VII) / Volume = 4,888 VIII BM (VII) / Volume = 2,983
I S Ya + S Yb = 113,803 I S Ya + S Yb = 100,685
II S Ya2 - S Yb2 = -871,093 II S Ya2 - S Yb2 = -718,171
III S Ya + S Yb
3 3
= 14779,441 III S Ya + S Yb
3 3
= 10474,757
IV e = (II) / 2 (I) = -3,827 e/2 = -1,914 IV e = (II) / 2 (I) = -3,566 e/2 = -1,783
V Ix = 1/3 x L x (III) = 110543,177 V Ix = 1/3 x L x (III) = 78346,198
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 37403,307 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 28735,965
VII IXO = (V) - (VI) = 73139,870 VII IXO = (V) - (VI) = 49610,233
VIII BM (VII) / Volume = 2,304 VIII BM (VII) / Volume = 1,563
I S Ya + S Yb = 65,579 I S Ya + S Yb = 60,432
II S Ya2 - S Yb2 = -665,286 II S Ya2 - S Yb2 = -565,221
III S Ya + S Yb
3 3
= 7043,615 III S Ya + S Yb
3 3
= 5516,206
IV e = (II) / 2 (I) = -5,072 e/2 = -2,536 IV e = (II) / 2 (I) = -4,676 e/2 = -2,338
V Ix = 1/3 x L x (III) = 52682,889 V Ix = 1/3 x L x (III) = 41258,592
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 37860,677 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 29655,463
VII IXO = (V) - (VI) = 14822,212 VII IXO = (V) - (VI) = 11603,129
VIII BM (VII) / Volume = 0,467 VIII BM (VII) / Volume = 0,365
I S Ya + S Yb = 59,182 I S Ya + S Yb = 62,428
II S Ya2 - S Yb2 = -528,448 II S Ya2 - S Yb2 = -568,181
III S Ya3 + S Yb3 = 4888,140 III S Ya3 + S Yb3 = 5244,294
IV e = (II) / 2 (I) = -4,465 e/2 = -2,232 IV e = (II) / 2 (I) = -4,551 e/2 = -2,275
V Ix = 1/3 x L x (III) = 36560,959 V Ix = 1/3 x L x (III) = 39224,821
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 26469,671 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 29008,837
VII IXO = (V) - (VI) = 10091,288 VII IXO = (V) - (VI) = 10215,984
VIII BM (VII) / Volume = 0,318 VIII BM (VII) / Volume = 0,322
3. Kondisi III
2
AREA = 1220,604 m
STEADY WIND LEVER (Lw1) = 0,028 m
STEADY WIND LEVER (Lw2) = 0,042 m
BREADTH ( B ) = 16,400 m
B/d = 2,418
FAKTOR (X1 ) = 0,800
FAKTOR ( X2 ) - Cb > 1 = 1,000
2
Ak (BILGE KEEL AREA ) = 11,500 m
(Ak*100)/(Lw*B) = 0,771
FAKTOR ( s ) = 0,098
VCG = 5,779 m
JARAK ANTARA CENTRE OF GRAVITY DAN WATERLINE (OG ) = -1,004 m
= -1,004
r = 0,641
FAKTOR ( k ) = 1,000
Θ1 = 21,859 degree
I S Ya + S Yb = 165,248 I S Ya + S Yb = 167,873
II S Ya2 - S Yb2 = 0,000 II S Ya2 - S Yb2 = 46,022
III S Ya + S Yb
3 3
= 28783,278 III S Ya + S Yb
3 3
= 30140,526
IV e = (II) / 2 (I) = 0,000 e/2 = 0,000 IV e = (II) / 2 (I) = 0,137 e/2 = 0,069
V Ix = 1/3 x L x (III) = 215285,213 V Ix = 1/3 x L x (III) = 225436,778
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 0,000 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 70,777
VII IXO = (V) - (VI) = 215285,213 VII IXO = (V) - (VI) = 225366,001
VIII BM (VII) / Volume = 10,090 VIII BM (VII) / Volume = 10,563
I S Ya + S Yb = 174,611 I S Ya + S Yb = 155,554
II S Ya2 - S Yb2 = 117,127 II S Ya2 - S Yb2 = -49,586
III S Ya3 + S Yb3 = 33834,296 III S Ya3 + S Yb3 = 22438,485
IV e = (II) / 2 (I) = 0,335 e/2 = 0,168 IV e = (II) / 2 (I) = -0,159 e/2 = -0,080
V Ix = 1/3 x L x (III) = 253064,419 V Ix = 1/3 x L x (III) = 167829,181
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 440,732 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 88,669
VII IXO = (V) - (VI) = 252623,687 VII IXO = (V) - (VI) = 167740,512
VIII BM (VII) / Volume = 11,841 VIII BM (VII) / Volume = 7,862
I S Ya + S Yb = 127,531 I S Ya + S Yb = 107,109
II S Ya2 - S Yb2 = 31,291 II S Ya2 - S Yb2 = -21,788
III S Ya3 + S Yb3 = 11935,034 III S Ya3 + S Yb3 = 6827,581
IV e = (II) / 2 (I) = 0,123 e/2 = 0,061 IV e = (II) / 2 (I) = -0,102 e/2 = -0,051
V Ix = 1/3 x L x (III) = 89268,370 V Ix = 1/3 x L x (III) = 51067,058
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 43,070 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 24,861
VII IXO = (V) - (VI) = 89225,301 VII IXO = (V) - (VI) = 51042,196
VIII BM (VII) / Volume = 4,182 VIII BM (VII) / Volume = 2,392
I S Ya + S Yb = 96,433 I S Ya + S Yb = 90,833
II S Ya2 - S Yb2 = -33,398 II S Ya2 - S Yb2 = -49,156
III S Ya3 + S Yb3 = 4846,192 III S Ya3 + S Yb3 = 3964,700
IV e = (II) / 2 (I) = -0,173 e/2 = -0,087 IV e = (II) / 2 (I) = -0,271 e/2 = -0,135
V Ix = 1/3 x L x (III) = 36247,210 V Ix = 1/3 x L x (III) = 29654,070
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 64,885 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 149,225
VII IXO = (V) - (VI) = 36182,325 VII IXO = (V) - (VI) = 29504,844
VIII BM (VII) / Volume = 1,696 VIII BM (VII) / Volume = 1,383
I S Ya + S Yb = 89,280 I S Ya + S Yb = 47,469
II S Ya2 - S Yb2 = -73,296 II S Ya2 - S Yb2 = -321,902
III S Ya3 + S Yb3 = 3683,496 III S Ya3 + S Yb3 = 2182,915
IV e = (II) / 2 (I) = -0,410 e/2 = -0,205 IV e = (II) / 2 (I) = -3,391 e/2 = -1,695
V Ix = 1/3 x L x (III) = 27550,795 V Ix = 1/3 x L x (III) = 16327,168
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 337,558 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 12245,376
VII IXO = (V) - (VI) = 27213,237 VII IXO = (V) - (VI) = 4081,792
VIII BM (VII) / Volume = 1,275 VIII BM (VII) / Volume = 0,191
4. Kondisi IV
2
AREA = 1231,335 m
STEADY WIND LEVER (Lw1) = 0,029 m
STEADY WIND LEVER (Lw2) = 0,043 m
BREADTH ( B ) = 28,550 m
B/d = 4,250
FAKTOR (X1 ) = 0,800
FAKTOR ( X2 ) - Cb > 1 = 1,000
2
Ak (BILGE KEEL AREA ) = 11,500 m
(Ak*100)/(Lw*B) = 0,443
FAKTOR ( s ) = 0,098
VCG = 5,769 m
JARAK ANTARA CENTRE OF GRAVITY DAN WATERLINE (OG ) = -0,948 m
= -0,948
r = 0,645
FAKTOR ( k ) = 1,000
Θ1 = 21,929 degree
No. Station
Station Ya Yb Ya2 Yb2 Ya3 Yb3 Ya Yb Ya2 Yb2 Ya3 Yb3
3 5,775 5,775 33,352 33,352 192,610 192,610 3 6,769 5,169 45,825 26,720 310,206 138,116
2 14,268 14,268 203,579 203,579 2904,681 2904,681 2 14,495 14,337 210,108 205,544 3045,535 2946,841
1 14,275 14,275 203,776 203,776 2908,897 2908,897 1 14,495 14,495 210,108 210,111 3045,535 3045,598
0 14,275 14,275 203,776 203,776 2908,897 2908,897 0 14,495 14,495 210,108 210,111 3045,535 3045,598
-1 14,275 14,275 203,776 203,776 2908,897 2908,897 -1 14,495 14,495 210,108 210,111 3045,535 3045,598
-2 13,187 13,187 173,897 173,897 2293,179 2293,179 -2 13,613 13,235 185,303 175,160 2522,454 2318,207
-3 7,826 7,826 61,242 61,242 479,258 479,258 -3 8,453 7,475 71,455 55,877 604,015 417,687
S 83,881 83,881 1083,396 1083,396 14596,420 14596,420 S 86,816 83,701 1143,014 1093,633 15618,817 14957,646
I S Ya + S Yb = 167,762 I S Ya + S Yb = 170,517
II S Ya2 - S Yb2 = 0,000 II S Ya2 - S Yb2 = 49,381
III S Ya + S Yb
3 3
= 29192,839 III S Ya3 + S Yb3 = 30576,463
IV e = (II) / 2 (I) = 0,000 e/2 = 0,000 IV e = (II) / 2 (I) = 0,145 e/2 = 0,072
V Ix = 1/3 x L x (III) = 218348,534 V Ix = 1/3 x L x (III) = 228697,384
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 0,000 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 80,222
VII IXO = (V) - (VI) = 218348,534 VII IXO = (V) - (VI) = 228617,162
VIII BM (VII) / Volume = 10,357 VIII BM (VII) / Volume = 10,844
No. Station
Station Ya Yb Ya2 Yb2 Ya3 Yb3 Ya Yb Ya2 Yb2 Ya3 Yb3
3 8,319 4,904 69,197 24,049 575,619 117,937 3 9,743 4,644 94,926 21,567 924,864 100,156
2 14,243 14,902 202,874 222,061 2889,622 3309,081 2 9,743 14,499 94,926 210,221 924,864 3047,994
1 14,243 15,307 202,874 234,295 2889,622 3586,284 1 9,743 15,065 94,926 226,954 924,864 3419,065
0 14,243 15,307 202,874 234,295 2889,622 3586,284 0 9,743 15,065 94,926 226,954 924,864 3419,065
-1 14,243 15,034 202,874 226,021 2889,622 3398,002 -1 9,743 14,759 94,926 217,819 924,864 3214,729
-2 14,243 13,669 202,874 186,839 2889,622 2553,881 -2 9,743 13,541 94,926 183,348 924,864 2482,640
-3 9,346 7,278 87,338 52,965 816,221 385,463 -3 9,743 6,527 94,926 42,607 924,864 278,113
S 88,881 86,400 1170,908 1180,525 15839,949 16936,933 S 68,201 84,100 664,482 1129,470 6474,051 15961,762
I S Ya + S Yb = 175,281 I S Ya + S Yb = 152,301
II S Ya2 - S Yb2 = -9,617 II S Ya2 - S Yb2 = -464,988
III S Ya3 + S Yb3 = 32776,882 III S Ya3 + S Yb3 = 22435,814
IV e = (II) / 2 (I) = -0,027 e/2 = -0,014 IV e = (II) / 2 (I) = -1,527 e/2 = -0,763
V Ix = 1/3 x L x (III) = 245155,471 V Ix = 1/3 x L x (III) = 167809,202
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 2,960 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 7963,731
VII IXO = (V) - (VI) = 245152,511 VII IXO = (V) - (VI) = 159845,471
VIII BM (VII) / Volume = 11,629 VIII BM (VII) / Volume = 7,582
I S Ya + S Yb = 122,839 I S Ya + S Yb = 104,281
II S Ya2 - S Yb2 = -375,011 II S Ya2 - S Yb2 = -273,735
III S Ya3 + S Yb3 = 12139,941 III S Ya3 + S Yb3 = 7233,512
IV e = (II) / 2 (I) = -1,526 e/2 = -0,763 IV e = (II) / 2 (I) = -1,312 e/2 = -0,656
V Ix = 1/3 x L x (III) = 90800,980 V Ix = 1/3 x L x (III) = 54103,223
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 6422,233 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 4030,825
VII IXO = (V) - (VI) = 84378,747 VII IXO = (V) - (VI) = 50072,398
VIII BM (VII) / Volume = 4,002 VIII BM (VII) / Volume = 2,375
I S Ya + S Yb = 93,863 I S Ya + S Yb = 88,773
II S Ya2 - S Yb2 = -228,285 II S Ya2 - S Yb2 = -218,144
III S Ya3 + S Yb3 = 5099,014 III S Ya3 + S Yb3 = 4189,039
IV e = (II) / 2 (I) = -1,216 e/2 = -0,608 IV e = (II) / 2 (I) = -1,229 e/2 = -0,614
V Ix = 1/3 x L x (III) = 38138,195 V Ix = 1/3 x L x (III) = 31332,014
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 3114,558 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 3007,070
VII IXO = (V) - (VI) = 35023,637 VII IXO = (V) - (VI) = 28324,944
VIII BM (VII) / Volume = 1,661 VIII BM (VII) / Volume = 1,344
No. Station
Station Ya Yb Ya 2
Yb2 Ya 3
Yb 3
Ya Yb Ya2 Yb2 Ya3 Yb3
3 4,947 7,617 24,470 58,016 121,045 441,894 3 0,000 7,788 0,000 60,651 0,000 472,347
2 4,947 7,908 24,470 62,535 121,045 494,520 2 0,000 7,788 0,000 60,651 0,000 472,347
1 4,947 7,908 24,470 62,535 121,045 494,520 1 0,000 7,788 0,000 60,651 0,000 472,347
0 4,947 7,908 24,470 62,535 121,045 494,520 0 0,000 7,788 0,000 60,651 0,000 472,347
-1 4,947 7,908 24,470 62,535 121,045 494,520 -1 0,000 7,788 0,000 60,651 0,000 472,347
-2 4,947 7,908 24,470 62,535 121,045 494,520 -2 0,000 7,788 0,000 60,651 0,000 472,347
-3 4,947 5,113 24,470 26,146 121,045 133,692 -3 0,000 7,727 0,000 59,702 0,000 461,299
S 34,627 52,270 171,289 396,836 847,315 3048,183 S 0,000 54,454 0,000 423,610 0,000 3295,380
I S Ya + S Yb = 86,897 I S Ya + S Yb = 54,454
II S Ya2 - S Yb2 = -225,547 II S Ya2 - S Yb2 = -423,610
III S Ya3 + S Yb3 = 3895,498 III S Ya3 + S Yb3 = 3295,380
IV e = (II) / 2 (I) = -1,298 e/2 = -0,649 IV e = (II) / 2 (I) = -3,890 e/2 = -1,945
V Ix = 1/3 x L x (III) = 29136,468 V Ix = 1/3 x L x (III) = 24647,875
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 3284,030 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 18485,767
VII IXO = (V) - (VI) = 25852,439 VII IXO = (V) - (VI) = 6162,108
VIII BM (VII) / Volume = 1,226 VIII BM (VII) / Volume = 0,292
5. Kondisi V
I S Ya + S Yb = 148,397 I S Ya + S Yb = 146,823
II S Ya2 - S Yb2 = 0,000 II S Ya2 - S Yb2 = 149,765
III S Ya3 + S Yb3 = 26824,162 III S Ya3 + S Yb3 = 25875,916
IV e = (II) / 2 (I) = 0,000 e/2 = 0,000 IV e = (II) / 2 (I) = 0,510 e/2 = 0,255
V Ix = 1/3 x L x (III) = 200631,961 V Ix = 1/3 x L x (III) = 193539,527
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 0,000 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 856,970
VII IXO = (V) - (VI) = 200631,961 VII IXO = (V) - (VI) = 192682,557
VIII BM (VII) / Volume = 25,863 VIII BM (VII) / Volume = 24,838
I S Ya + S Yb = 131,429 I S Ya + S Yb = 112,759
II S Ya2 - S Yb2 = 724,697 II S Ya2 - S Yb2 = 794,417
III S Ya3 + S Yb3 = 19062,496 III S Ya3 + S Yb3 = 15346,285
IV e = (II) / 2 (I) = 2,757 e/2 = 1,378 IV e = (II) / 2 (I) = 3,523 e/2 = 1,761
V Ix = 1/3 x L x (III) = 142578,390 V Ix = 1/3 x L x (III) = 114782,906
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 22415,889 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 31396,442
VII IXO = (V) - (VI) = 120162,501 VII IXO = (V) - (VI) = 83386,464
VIII BM (VII) / Volume = 15,490 VIII BM (VII) / Volume = 10,749
I S Ya + S Yb = 110,257 I S Ya + S Yb = 65,604
II S Ya2 - S Yb2 = 994,695 II S Ya2 - S Yb2 = 804,644
III S Ya3 + S Yb3 = 17757,976 III S Ya3 + S Yb3 = 10158,561
IV e = (II) / 2 (I) = 4,511 e/2 = 2,255 IV e = (II) / 2 (I) = 6,133 e/2 = 3,066
V Ix = 1/3 x L x (III) = 132821,203 V Ix = 1/3 x L x (III) = 75981,200
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 50339,591 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 55362,200
VII IXO = (V) - (VI) = 82481,612 VII IXO = (V) - (VI) = 20619,000
VIII BM (VII) / Volume = 10,633 VIII BM (VII) / Volume = 2,658
I S Ya + S Yb = 77,338 I S Ya + S Yb = 57,306
II S Ya2 - S Yb2 = 855,502 II S Ya2 - S Yb2 = 549,251
III S Ya3 + S Yb3 = 9474,238 III S Ya3 + S Yb3 = 5549,073
IV e = (II) / 2 (I) = 5,531 e/2 = 2,765 IV e = (II) / 2 (I) = 4,792 e/2 = 2,396
V Ix = 1/3 x L x (III) = 70862,787 V Ix = 1/3 x L x (III) = 41504,420
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 53086,628 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 29530,794
VII IXO = (V) - (VI) = 17776,159 VII IXO = (V) - (VI) = 11973,627
VIII BM (VII) / Volume = 2,292 VIII BM (VII) / Volume = 1,544
I S Ya + S Yb = 60,003 I S Ya + S Yb = 59,045
II S Ya2 - S Yb2 = 583,047 II S Ya2 - S Yb2 = 565,381
III S Ya3 + S Yb3 = 5736,325 III S Ya3 + S Yb3 = 5478,658
IV e = (II) / 2 (I) = 4,858 e/2 = 2,429 IV e = (II) / 2 (I) = 4,788 e/2 = 2,394
V Ix = 1/3 x L x (III) = 42904,978 V Ix = 1/3 x L x (III) = 40977,755
VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 31781,141 VI Ikor = L . (I) . (IV)2 = 30369,412
VII IXO = (V) - (VI) = 11123,837 VII IXO = (V) - (VI) = 10608,343
VIII BM (VII) / Volume = 1,434 VIII BM (VII) / Volume = 1,368
Tabel 7.23. Tabel GM, Rolling Period (TR), dan Displacement Kondisi I - V
Kondisi GM (m) D (Ton) TR (Second )
I 11,087 32802,449 10,105
II 5,713 32542,169 9,385
III 7,910 21868,853 7,976
IV 7,124 21608,573 7,314
V 17,560 7951,353 5,353
Sumber: Data Hasil Olahan
Chart Title
140,000
120,000
100,000
80,000
60,000
40,000
20,000
0,000
I II III IV V
GM D TR
Kondisi 10 20 30 40 50 60 70 80 90
I 1,200 2,477 3,521 5,044 4,003 3,765 3,355 2,460 1,453
II 1,784 3,667 5,040 5,913 4,772 4,192 3,383 2,820 2,131
III 1,832 3,833 5,201 3,984 5,969 5,626 5,026 4,238 3,212
IV 3,751 4,660 5,431 6,089 6,109 5,738 5,104 4,238 3,228
V 4,378 7,722 9,601 10,769 10,907 9,983 8,663 7,008 5,115
Kondisi I Departure I
0,8 Vs
2
Kondisi II Arrival I
0,8 Vs
2
Kondisi IV Arrival II
0,8 Vs
2
Kondisi V Lightship
0,8 Vs
2
2. Momen Angin ( Mw )
Untuk menentukan momen angin dari kapal rancangan digunakan
rumus pendekatan yang terdapat dalam buku Bouyancy And Stability Of Ships
3. Momen Penggangu ( MP )
Untuk menentukan momen pengganggu kapal rancangan adalah
dengan menjumlahkan momen cikar dan momen angin.
Mp = Mc + Mw
Dimana : Mp = Momen pengganggu kapal rancangan
Mc = Momen cikar kapal rancangan
Mw = Momen angin kapal rancangan
Maka :
Kondisi I Departure I
Mp = Mc + Mw
= 310,214 + 6,395
= 316,610 ton meter
Kondisi II Arrival I
Mp = Mc + Mw
= 766,250 + 8,672
= 774,923 ton meter
Kondisi III Departure II
Mp = Mc + Mw
= 306,533 + 14,127
= 320,659 ton meter
Kondisi IV Arrival II
Mp = Mc + Mw
= 305,814 + 15,017
= 320,832 ton meter
Kondisi V Lightship
Mp = Mc + Mw
= 333,726 + 87,672
= 421,398 ton meter
PERANCANGAN PRODUCT OIL TANKER 19500 DWT 422
TUGAS DESAIN KAPAL III
PARNINGOTAN PARULIAN (2015310040)
4. Momen Stabilitas ( MS )
Untuk menentukan momen stabilitas kapal rancangan adalah dengan
mengalihkan h maks dari kurva stabilitas setiap kondisi dengan displacement
dari kapal rancangan.
Ms = hmak x
Dimana:
Ms = momen stabilitas kapal rancangan
h maks = Tinggi maksimum nilai GZ pada kondisi stabilitas
masing-masing.
Δ = Displacement kapal rancangan
Maka :
Kondisi I Departure I
Ms = hmax x Δ
= 5,541 x 32802,449
= 181746,889 ton-meter
Kondisi II Arrival I
Ms = hmax x Δ
= 3,877 x 32542,169
= 126152,971 ton-meter
Kondisi IV Arrival II
Ms = hmax x Δ
= 4,994 x 21608,571
= 107907,810 ton-meter
Kondisi V Lightship
Ms = hmax x Δ
= 6,758 x 7951,353
= 53732,063 ton-meter
5. Koreksi
Dari hasil perhitungan momen pengganggu dan momen stabilitas,
selanjutnya dilakukan pengkoreksian pada momen stabilitas terhadap momen
pengganggu. Menurut standar IMO bahwa momen stabilitas harus lebih besar
daripada momen pengganggu .
Momen Stabilitas ( MS ) > Momen Pengganggu ( Mp ).
Dimana :
Kondisi Menentukan momen Cikar (MC) Momen Angin (MW) Momen Pengggangu (Mp) Momen Stabilitas (M0
I 310,214 6,395 316,610 181746,889
II 766,250 8,672 774,923 126152,971
III 306,533 14,127 320,659 100454,576
IV 305,814 15,017 320,832 107907,810
V 333,726 87,672 421,398 53732,063
Sumber: Data Hasil Olahan
Dimana :
T = trim kapal
T W GM L
Wh
L
Momen Penyebab trim sebesar T.
M TC
Jika kapal mengalami hal-hal sebagai berikut :
1. Kapal akan terbenam tegak lurus kedalam air, sebesar beban yang
diletakkan.
2. Kapal mengalami trim kearah beban yang diletakkan tersebut.
Metode ini dipakai dalam praktek menggambar diagram trim dari
pada kapal rancangan. Perhitungan-perhitungan yang dilakukan untuk
ketiga keadaan pembebanan, yaitu :
1. Beban (P) didepan kapal.
2. Beban (P) dibelakang kapal.
3. Beban (P) didepan dan dibelakang kapal.
Perhitungan dibuat dalam bentuk tabel dan kemudian dapat
digambarkan diagram trimnya. Perhitungan stabilitas dan trim kapal
adalah menurut persamaan dalam buku The Principles of Naval
Architecture Series Intact Stability hal 57 tahun 2010 berikut :
1. Menentukan jarak Center Of Gravity…….m
CG = Panjang Beban Dari Midship + LCF
2. Menentukan Trim kapal………m
m / MTM
3. Menentukan trim di belakang (tb)….m
tb = t x LCF AP / LBP
4. Menentukan trim di depan (th)……..m
th = t x LCF FP / LBP
5. Menentukan sarat di belakang (Tb)……..m
Tb = T + Paralell Sinkage – Perubahan Draft AP
6. Menentukan sarat di depan (Th)…………m
Th = T + Paralell Sinkage + Perubahan Draft FP
Berikut perhitungan trim tersebut dapat dilihat pada tabel dibawah ini :
428
TUGAS DESAIN KAPAL III
PARNINGOTAN PARULIAN (2015310040)
Lpp = 157,070 m
Displacement (D) = 32802,449 Ton
PARNINGOTAN PARULIAN (2015310040)
430
TUGAS DESAIN KAPAL III
PARNINGOTAN PARULIAN (2015310040)
Lpp = 157,070 m
Displacement (D) = 32802,449 Ton
432
TUGAS DESAIN KAPAL III
PARNINGOTAN PARULIAN (2015310040)