Bilangan Imajinar & Kompleks

Bilangan Imajiner (i)

Definisi:

i  1
• Bilangan imajiner ditetapkan sehingga akar dari
bilangan negatif dapat didefiniskan termasuk
persamaan-persamaan yang memuatnya.
• Bilangan imaginer tersusun atas bilangan bi,
dimana b adalah bagian bilangan riil dan i adalah
bagian imaginar, dengan sifatnya i² = -1.
 Sifat bilangan imaginar
i 14

i  i
3
i
Pangkat dibagi 4:
• Habis terbagi  1.
• Sisa 1 i.
i  1
2
• Sisa 2  –1.
• Sisa 3  –i.
Number system

(Anton, 1992)
 Bilangan Kompleks

a + bi
real imajiner
• Bilangan kompleks mengandung semua bentuk
a + bi, dimana a dan b adalah bilangan riil dan i
adalah unit imajiner.
• Dalam a + bi;
a : bagian riil, bi : bagian imajiner.
Penjumlahan & Pengurangan Bilangan Kompleks

7i  9i  16i
(5  6i )  (2  11i)  3  5i

(2  3i )  (4  2i)  (2  4)  (3  2)i
 2  i
Perkalian

3i  4i  12i  12(1)  12

2

7i 
2
 7 i  49( 1)  49
2 2
Perkalian #2
4  3i 7  2i 
 28 8i 21i 6i
2

 28  29i  6i 2

 28  29i  6(1)
 28  29i  6
 22  29i
Perkalian #3

5  7i 5  7i 
 2535i35i 49i
2

 25  49(1)
 25  49
 74
Conjugate bilangan kompleks

Conjugate dari a + bi adalah a – bi

Conjugate dari a – bi adalah a + bi

Tentukan Conjugate dari bilangan kompleks
berikut:
1) 3  4i 3  4i
2) 4  7i 4  7i
3) 5i 5i
4) 6 6
Conjugate 6  0i adalah 6  0i
 Pembagian

5  9i 1  i 5  5i  9i  9i 2

1 i 1 i 1 i  i  i 2

14  4i 14  4i

1 i 2 
2
 7  2i
 Silahkan dicoba….

2  3i 3  5i 6  10i  9i  15i 2

3  5i 3  5i 9  15i  15i  25i 2

9  19i 9  19i
 2 
9  25i 34
Leonhard Euler…..
Euler menggunakan bilangan i dalam bilangan
kompleks untuk berbagai persamaan
terkenal.
Salah satunya adalah:
eiq = cos q + i sin q

Berikut ini pembuktiannya….

Asumsi y  sin q
q  sin 1 y
Asumsi y  sin q
q  sin y
1

 1
q  dy, now let y  iz so dy  idz
 1 y 2
Let y  sin q
q  sin 1 y
 1
q  dy,now let y  iz so dy  idz
 1  y2
 1
 idz
 1   iz 
2
Asumsi y  sin q
q  sin y
1

 1
q  dy,now let y  iz so dy  idz
 1 y 2

 1
 idz
 1   iz 
2

 1
 i dz
 1 z2
Asumsi y  sin q
q  sin y
1

 1
q  dy,now let y  iz so dy  idz
 1 y 2

 1
 idz
 1   iz 
2

 1
 i dz
 1 z2
  1
q  i dz
 1 z2
 
q  i ln 1  z  z [rumus integral]
2
  1
q  i dz
 1 z2
 
q  i ln 1  z  z [rumus integral]
2

y sin q
bila y  iz  z  
i i
  1
q  i dz
 1 z2
 
q  i ln 1  z  z [rumus integral
2

y sin q
bila y  iz  z  
i i
  sin q  sin q 
2

q  i ln  1     
  i  i 
 
  1
q  i dz
 1 z2
 
q  i ln 1  z 2  z [rumus integral]
y sin q
bila y  iz  z  
i i
 q
2
q 
q  i ln  1    
sin sin
 
  i  i 
 
 i ln  1  sin q  i sin q
2

  1
q  i dz
 1 z2
 
q  i ln 1  z 2  z [rumus integral]
y sin q
bila y  iz  z  
i i
 q
2
q 
q  i ln  1    
sin sin
 
  i  i 
 
 i ln  1  sin q  i sin q
2

  1
q  i dz
 1 z2
 
q  i ln 1  z 2  z [rumus integral]
y sin q
bila y  iz  z  
i i
 q
2
q 
q  i ln  1    
sin sin
 
  i  i 
 
 i ln  1  sin q  i sin q
2

q  i ln  1  sin q  i sin q
2

q  i ln  cosq  i sin q 
q  i ln  1  sin q  i sin q
2

q  i ln  cos q  i sin q 
iq   ln  cos q  i sin q 
iq  ln  cos q  i sin q 
1
q  i ln  1  sin q  i sin q
2

q  i ln  cosq  i sin q 
iq   ln  cosq  i sin q 
iq  ln  cosq  i sin q 
1


iq  ln 
1 

 cosq  i sin q 
 1 cosq  i sin q 
iq  ln   
 cosq  i sin q cosq  i sin q 
q  i ln  1  sin q  i sin q
2

q  i ln  cosq  i sin q 
iq   ln  cosq  i sin q 
iq  ln  cosq  i sin q 
1


iq  ln 
1 

 cosq  i sin q 
 1 cosq  i sin q 
iq  ln   
 cosq  i sin q cosq  i sin q 
  1 cos q  i sin q 
iq  ln   
 cosq  i sin q cosq  i sin q 
  1 cos q  i sin q 
iq  ln   
 cosq  i sin q cosq  i sin q 
iq  ln  cosq  i sin q 
  1 cos q  i sin q 
iq  ln   
 cos q  i sin q cos q  i sin q 
iq  ln  cos q  i sin q 
eiq  cos q  i sin q
DeMoivre’s Theorem
Definisi: cos q  i sinq
n
 cos nq  i sinnq

Persamaan Euler untuk membuktikan DeMoivre’s Theorem.


 cos q  i sin q   e iq n

n

inq
=e

=  cos nq  i sin nq 
 Diagram Argand
Imaginary y
axis
3

x Real
axis
1 2 3
Argand Diagrams
y 2 + 3i
3

x
1 2 3
Argand Diagrams
y 2 + 3i
3

x
1 2 3

Suatau bilangan kompleks dapat dinyata

dengan suatu titik.
Argand Diagrams
y

x
1 2 3
Argand Diagrams
y

2
z1  2  i  OA
1 A

x
O
1 2 3
Argand Diagrams
z2  2  3i  OB
y
B
3

1 A
z1  2  i  OA
x
O
1 2 3
Argand Diagrams
z  2  3i  OB C
y2

3
B z3  4  4i  OC

1 A
z1  2  i  OA
x
O
1 2 3
Argand Diagrams
z  2  3i  OB C
y2

3
B z3  4  4i  OC

1 A
z1  2  i  OA
x
O
1 2 3

z1  z2  OA  AC
 OC
Argand Diagrams
z  2  3i  OB C
y2

3
B z3  4  4i  OC

1 A
z1  2  i  OA
x
O
1 2 3

BA  ?
Argand Diagrams
z  2  3i  OB C
y2

3
B z3  4  4i  OC

1 A
z1  2  i  OA
x
O
1 2 3

BA  ?
 Argand Diagrams
z  2  3i  OB C
y2

3
B z3  4  4i  OC

1 A
z1  2  i  OA
x
O
1 2 3

OB  BA  OA
 Argand Diagrams
z  2  3i  OB C
y2

3
B z3  4  4i  OC

1 A
z1  2  i  OA
x
O
1 2 3

OB  BA  OA
BA  OA  OB
 Argand Diagrams
z  2  3i  OB C
y2

3
B z3  4  4i  OC

1 A
z1  2  i  OA
x
O
1 2 3

OB  BA  OA
BA  OA  OB
 z1  z2
 Diagram Argand
Imaginary y
axis
3 z =a + bi

2
𝑧 =𝑟= 𝑎2 + 𝑏2
1

x Real
axis
1 2 3

𝑧 = 𝑟𝑐𝑜𝑠𝜃 + 𝑟𝑠𝑖𝑛𝜃𝑖
𝑧 = 𝑟(𝑐𝑜𝑠𝜃 + 𝑠𝑖𝑛𝜃𝑖)

𝑧 = 𝑧 (𝑐𝑜𝑠𝜃 + 𝑠𝑖𝑛𝜃𝑖)