Anda di halaman 1dari 34

PENGENALAN

HAMA DAN PENYAKIT UTAMA


PADI SAWAH

GIAN LUKISANDY KURNIAWAN, SP., MP

PENGENDALI ORGANISME PENGGANGGU TUMBUHAN (POPT)


KECAMATAN CIDAHU & PARUNGKUDA, KABUPATEN SUKABUMI

PEMERINTAH DAERAH PROVINSI JAWA BARAT


DINAS TANAMAN PANGAN DAN HORTIKULTURA
BALAI PERLINDUNGAN TANAMAN PANGAN DAN
HORTIKULTURA
JALAN CIGANITRI II POS BOJONGSOANG BANDUNG
TAK KENAL MAKA TAK SAYANG
NAMA : GIAN LUKISANDY KURNIAWAN, MP

JABATAN : POPT

ALAMAT : JALAN CIGANITRI II BOJONGSOANG BANDUNG

PENDIDIKAN : S2 AGRONOMI (EKOFISIOLOGI TANAMAN)

RIWAYAT PEKERJAAN : 2009 – 2013 POPT Pada LABORATORIUM PENGAMATAN DAN


PENGENDALIAN OPT WILAYAH IV SUBANG
2013 – 2016 POPT Pada SEKSI BUAH DAN FLORIKULTURA
BIDANG HORTIKULTURA DINAS PERTANIAN TANAMAN
PANGAN PROVINSI JAWA BARAT
2017 - POPT KECAMATAN CIDAHU KABUPATEN SUKABUMI

HP. 0812-8211-8903
PRINSIP – PRINSIP
PENGENDALIAN HAMA TERPADU (PHT)
A. Budidaya Tanaman Sehat
- Mempunyai ketahanan ekologis yang tinggi terhadap OPT
- Tingkat produksi optimal
B. Pelestarian Musuh Alami
- Menjaga keragaman hayati
- Mengoptimalkan peran MA dalam menekan populasi OPT
C. Pengamatan Secara Teratur
- Mengidentifikasi perkembangan populasi OPT & faktor pendukung
- Sebagai dasar analisa ekosistem
D. Petani Sebagai Ahli PHT
- Sebagai pengambil keputusan petani harus mempunyai
pengetahuan dan keterampilan tentang PHT.
PRINSIP – PRINSIP
PENGENDALIAN HAMA TERPADU (PHT)

C. Pengamatan Secara Teratur


- Mengidentifikasi perkembangan populasi
OPT dan faktor pendukung
- Sebagai dasar analisa ekosistem

D. Petani Sebagai Ahli PHT


Sebagai pengambil keputusan petani harus
mempunyai pengetahuan dan keterampilan
tentang PHT
PENGGEREK BATANG PADI (Scirphophaga sp)

Gejala Kerusakan Pada Tanaman Muda


Penggerek Batang Padi Kuning SUNDEP

1 – 2 Larva/ Ulat dalam 1


Batang

Gejala Kerusakan Pada Tanaman Tua


BELUK
Telur Penggerek Batang Padir
SIKLUS HIDUP PENGGEREK BATANG PADI
IMAGO DAN TELUR PENGGEREK BATANG PADI
PENGENDALIAN PENGGEREK BATANG PADI

1. TANAM SEREMPAK 3. PENGUMPULAN KELOMPOK TELUR

2. PELEPASAN PARASITOID 4. PENYEMPROTAN INSEKTISIDA

BAHAN AKTIF : KARBOFURAN


MERK DAGANG : FURADAN,
PETROFUR, SPONTAN,
PREVATHON
WERENG BATANG COKLAT (WBC)
(Nilaparvata lugens)
KERUSAKAN OLEH WBC

VIRUS KERDIL RUMPUT


VIRUS KERDIL HAMPA
SIKLUS HIDUP WBC
WERENG BATANG COKLAT (WBC)
DI KEC. CIRACAP SUKABUMI
WERENG BATANG COKLAT (WBC)
DI KAB. SUBANG (SENTRA PADI NASIONAL)
PENGENDALIAN WBC

1. PENANAMAN VARIETAS TAHAN DAN PEMUPUKAN BERIMBANG.


2. PEMANFAATAN AGEN HAYATI / MUSUH ALAMI
3. PENGATURAN JARAK TANAM DAN SANITASI
4. PENGATURAN WAKTU TANAM
5. PENGGUNAAN PESTISIDA
MUSUH ALAMI WBC, PENGGEREK BATANG DLL

KUMBANG /
LABA - LABA / BOBOTOLAN / TOMCAT Coccinelidae sp
Lycosa sp Ophionea sp Paederus sp

Chyrtorhinus ULAR
Thrichogramma sp
BURUNG HANTU
TIKUS (Rattus rattus argentiventer)

CARA PENYERANGAN :
• Tikus aktif pada malam hari, memakan batang – batang padi dan malai
terutama pada saat padi bunting

GEJALA :
• Kerusakan karena serangan tikus adalah batang padi dipotong dan bekas
gigitannya terlihat berbentuk sudut potong kurang lebih 45° dan masih
mempunyai sisi bagian batang yang tidak terpotong. Pada fase vegetatif
tikus dapat merusak antara 11 – 17 batang per malam, sedang pada saat
bunting kemampuan merusak meningkat menjadi 24 – 246 batang padi
per malam
TIKUS (Rattus rattus argentiventer)

BIOEKOLOGI
Dalam satu tahun seekor tikus melahirkan 4 kali dengan rata-rata 8
ekor anak tiap melahirkan. Secara tioritis sepasang tikus selama 1
tatun dapat berkembang biak menjasi 1270 ekor.
Perkembangan tikus di alam sangat dipengaruhi oleh situasi
lingkungan terutama tersedianya makanan. Puncak serangan tikus
selalu berkaitan erat dengan puncak masa generatif.

UMUR :
• Dewasa : 1,5 – 5 bulan
• Masa birahi : 4 – 5 hari
• Masa hamil : 21 hari
• Masa menyusui : 21 hari
• Melahirkan anak : 8 – 12 ekor
TIKUS (Rattus rattus argentiventer)
PENGENDALIAN
Pra Tanam
- Sanitasi lingkungan
- Gropyokan dan pengemposan
- Pengumpanan beracun
- Penanaman tanaman perangkap
Persemaian.
- Pemagaran plastik dan pemasangan bubu
- Gropyokan dan pengemposan
- Pengumpanan beracun
Tanaman Muda
- Sanitasi lingkungan
- Pengemposan
- Pengumpanan beracun
Tanaman Tua dan Menjelang Panen
- Pengemposan
- Pemasangan perangkap
- Pengeringan berkala
PENGENDALIAN TIKUS
PENYAKIT BLAS (Pyricularia oryzae)
DI SEBABKAN OLEH JAMUR Pyricularia oryzae
TERBAWA OLEH BENIH

BLAS
GEJALA :
BLAS DAUN :
Bercak belah ketupat.

Variasi gejala tergantung


ketahanan varietas

Kerusakan daun oleh


infeksi penyakit blas did
lapang
PENYAKIT BLAS

Penyakit Blas pada Daun


PENYAKIT BLAS

Penyakit Blas pada Daun dan Leher Batang / Neck Blas

Neck Blas menyebabkan


Mati pucuk / Bulir
menjadi hampa
UPAYA PENANGANAN PENYAKIT BLAS

1. PENGGUNAAN VARIETAS TAHAN (Inpari 21, 22, 26 dan 27)


(INPAGO 4, 5, 6, 7, 8)
2. PERLAKUAN BENIH  BENIH DI RENDAM PADA LARUTAN
Paenibacillus polymyxa
3. PERLAKUAN DI PESEMAIAN DAN PERTANAMAN
- Aplikasi Paenibacillus polymyxa 14 HSS
- Aplikasi Paenibacillus polymyxa 14, 28, 42 HST
4. POLA BERCOCOK TANAM INTERPLANTING
- Penanaman lebih dari satu varietas dalam 1 hamparan
- Lakukan pergiliran varietas tanaman
5. SANITASI LINGKUNGAN
UPAYA PENANGANAN PENYAKIT BLAS

6. MANIPULASI LINGKUNGAN
- Gunakan sistem tanam Legowo untuk mengatur iklim mikro.
- Lakukan sistem pengairan berselang (intermitent)
7. PEMUPUKAN BERIMBANG
- Gunakan pupuk organik matang
- Lakukan pemupukan NPK berimbang sesuai rekomendasi
8. PENGGUNAAN PESTISIDA
- Gunakan Fungisida terdaftar untuk Blas
- Aplikasi 6 Tepat (Sasaran, Jenis, Dosis, Waktu, Cara, Mutu)
4. PENYAKIT HAWAR DAUN BAKTERI / KRESEK/ BLB
(Xanthomonas campestris)
DI SEBABKAN OLEH BAKTERI
Xanthomonas campestris

- PENYEBARAN MELALUI AIR


DRAINASE YANG BURUK
- GEJALA DIMULAI DARI TEPI
DAUN, BERKEMBANG KE
TENGAH DAUN.
- WARNA KUNING ORANYE
DAPAT MENGERING
UPAYA PENANGANAN PENYAKIT BLB

SAMA DENGAN PENANGANAN PENYAKIT BLAS


PERSEMAIAN PADI
SELEKSI BENIH + TREATMEN Paenibacillus
Vs
TANPA SELEKSI DAN TREATMEN
PERBEDAAN ANTARA APLIKASI
Paenibacillus polymyxa dan tanpa aplikasi
5. PENYAKIT TUNGRO

GEJALA
- DAUN BERWARNA KUNING ORANYE (BERBINTIK KARAT
BERWARNA HITAM)
- JUMLAH ANAKAN BERKURANG, TANAMAN KERDIL SERTA
MALAI YANG TERBENTUK LEBIH PENDEK DAN LEBIH
BANYAK YANG HAMPA.
- TERJADINYA PEMENDEKAN JARAN ANTARA PANGKAL
DAUN ATAU BAHKAN BERHIMPITAN ATAU KADANG-
KADANG SATU BIDANG SEHINGGA TERLIHAT SEPERTI
KIPAS
PENYAKIT TUNGRO
PENYEBAB PENYAKIT TUNGRO
WERENG HIJAU (Neppotetix nigropictus)
SIPUT MURBAI / KEONG MAS (Pomacea caniculata)
• Telur diletakkan secara berkelompok 300 – 500 butir
• Lama stadia telur 7-16 hari
• Lebih menyukai daerah berair
SIPUT MURBAI / KEONG MAS (Pomacea caniculata)
PENGENDALIAN
• Mekanis :
- Pemungutan siput dengan cara membuat pematang di sekeliling
petak untuk mengumpulkannya
- Pemungutan kelompok telur dengan cara memasang ajir bambu
tempat keong bertelur
- Penggunaan pembatas dari plastik untuk mencegah siput masuk ke
dalam persemaian
• Biologis :
- Dengan melepaskan itik atau ikan mas sebagai predator keong
• Kimiawi:
- Penggunaan moluscida pada daerah kronis endemis

Anda mungkin juga menyukai