Anda di halaman 1dari 54

ANTIBIOTIK

dr. Dimas Cahyo Samudra


BISMILLAHIRRAHMANIRRAHIM
SEJARAH PENEMUAN ANTIBIOTIK
• The exciting story of β-lactam antibiotics
began in 1928, when Alexander Fleming
noticed that a mold contaminating one of
his cultures prevented the growth of
bacteria. Because the mold was of the genus
Penicillium, Fleming named the antibacterial
substance “penicillin,” the first of a long line
of -lactam agents. Characterization of this
compound progressed rapidly, and, by 1941,
clinical trials were being performed with
remarkable success on patients.
DEFINISI ANTIBIOTIK
• Antibiotik ialah zat yang dihasilkan oleh suatu mikroba, terutama
fungi, yang dapat menghambat atau dapat membasmi mikroba jenis
lain.
AKTIVITAS DAN SPEKTRUM ANTIBIOTIK

BAKTERIOSTATIK

BAKTERISID
Bakteriostatik Bakterisidal

Kloramfenikol Aminoglikosida

Klindamisin Basitrasin

Eritromisin Karbapenem

Sulfonamida Monobaktam

Tetrasiklin Penisilin

Trimetoprim Polymyxin B

  Kuinolon

  Vankomisin
MEKANISME KERJA ANTIBIOTIK
Menghambat metabolisme sel

Menghambat sintesis dinding sel

Mengganggu keutuhan membran sel

Menghambat sintesis protein sel

Menghambat sintesis asam nukleat sel


Tempat Mekanisme Kerja Nama antibiotik

Dinding sel Penisilin

  Sefalosporin

  Karbapenem

  Monobaktam

  Vankomisin

  β-lactamase inhibitor

Menghambat sintesis asam nukleat Sulfonamida

  Trimetoprim

DNA gyrase Kuinolon

Memecah rantai DNA Metronidazol

Subunit Ribosom Aminoglikosida–30S

  Tetrasiklin–30S

  Kloramfenikol–50S

  Klindamisin–50S

  Makrolid–50S
BAKTERI

GRAM GRAM
POSITIF NEGATIF

AEROB AEROB

ANAEROB ANAEROB
BAKTERI GRAM POSITIF
• Kuman Gram positif aerob: meliputi kuman-kuman koken
(streptokokus, stafilokokus), basilus (saprofit), spiral (treponema dan
leptospira), batang (korinebakteria) dan lain-lain. Jadi secara
sederhana kuman-kuman yang sering dihadapi dalam praktek dari
golongan ini misalnya kuman stafilokokus, streptokokus.
• Kuman Gram positif anaerob: yang paling penting adalah kuman-
kuman batang positif, yakni klostridia, misalnya C. tetani, C.
botulinum, C. gas gangren dan lain-lain.
BAKTERI GRAM NEGATIF
• Gram negatif aerob: termasuk koken (N. gonorrhoeae, N. meningitidis
atau pnemokokus), kuman-kuman enterik (E. coli, klebsiela dan
enterobakter), salmonela, sigela, vibrio, pseudomonas, hemofilus dan
lain-lain.
• Gram negatif anaerob yang termasuk di sini yang penting adalah
golongan bakteroides dan fusobakterium.
KEY POINT
• GRAM NEGATIF : MERAH
• GRAM POSITIF: UNGU
• SEMUA COCCUS GRAM POSITIF KECUALI Neisseria yaitu diplococcus
gram negative
• HAMPIR SEMUA BAKTERI SALURAN CERNA ADALAH BATANG GRAM
NEGATIF
JENIS & GOLONGAN ANTIBIOTIK

SEFALOSPO AMFENIK TETRASIKL AMINOGLIK


PENISILIN RIN OSIDA
OL IN
PENISILIN G GEN 1 KLORAMFENIKOL TETRASIKLIN AMIKASIN

PENISILIN V GEN 2 TIAMFENIKOL DOKSISIKLIN GENTAMISIN

DIKLOSASILIN GEN 3 NA SUKSINAT KLORTETRASIKLIN KANAMISIN

AMOKSISILIN GEN 4 MINOSIKLIN STREPTOMISIN

AMPISILIN GEN 5 NEOMISIN


SULFONAMID
&
MAKROLIDA LINKOSAMID POLIPEPTIDA KUINOLON
TRIMETROPI
M
SULFAMETOKSAZOL
ERITROMISIN LINKOMISIN POLIMIKSIN A,B,C,D,E CIPROFLOKSASIN
& TRIMETROPIM

SPIRAMISIN KLINDAMISIN OFLOKSASIN

ROKSITROMISIN
METRONIDA CARBAPENE
ZOLE M

MEROPENEM

IMIPENEM

ERTAPENEM

DORIPENEM
PENISILIN

BAKTERISID

MENGGANGU SENSITIV PADA


SINTESIS DINDING COCCUS GRAM
SEL POSITIF

SPEKTRUM LUAS
EFEK SAMPING PENISILIN
• Reaksi hipersensitivitas: sering terjadi eksantem dan urtikaria. Pada
kasus jarang dapat terjadi dermatitis eksfoliatif, Sindroma Steven
Johnson (SSJ), vaskulitis, angioedema, reaksi anafilaksis, reaksi
anafilaktoid.
• Diare, pada kasus jarang dapat terjadi kolitis pseudomembranosa.
• Hepatitis, nefritis intersisiel, neurotoksisitas (pada dosis tinggi),
infiltrat eosinofil pulmonal, serta reaksi hematologis dimediasi imun
jarang terjadi.
SEFALOSPORIN
• The cephalosporins received
their name from the fungus
Cephalosporium acremonium,
which was the source of the first
members of this class.
• Merupakan golongan β-laktam
dengan mekanisme kerja yang
sama dengan penisilin.
SEFALOSPORIN

GEN GEN GEN GEN GEN


1 2 3 4 5
SENSITIV AKTIF UNTUK AKTIF UNTUK
AKTIF UNTUK
UNTUK GRAM GRAM POSITIF GRAM POSITIF
GRAM +
+ DAN NEGATIF DAN NEGATIF
SANGAT AKTIF
UTNUK GRAM
LEBIH NEGATIF
KURANG
SENSITIF PADA
SENSITIV SPEKTRUM SPEKTRUM
GRAM –
UNTUK GRAM LUAS LUAS
DARIPADA
-
GEN 1
EFEK SAMPING SEFALOSPORIN
• Reaksi hipersensitivitas: sering terjadi
eksantem dan urtikaria. Pada kasus jarang
dapat terjadi dermatitis eksfoliatif, SSJ,
vaskulitis, angioedema, reaksi anafilaksis,
reaksi anafilaktoid.
• Diare, pada kasus jarang dapat terjadi
pseudokolelitiasis. Nekrosis tubular ginjal,
reaski disulfiram-like (spesifik),
tromboplebitis (lokasi IV), serum sickness
like reaction (sefaklor, sefprozil).
AMFENIKOL

AKTIF
TERHADAP
GRAM +/-

BIASANYA RICKETSIA,
DIGUNAKAN KLAMIDIA,
PADA S.typhi MIKOPLASMA
EFEK SAMPING
TETRASIKLIN

Golongan tetrasiklin
menghambat sintesis
SPEKTRUM LUAS
protein bakteri pada
ribosomnya.

aktif terhadap spiroket,


mikoplasma, riketsia,
aerobik dan anaerobik
klamidia, legionela dan
protozoa tertentu
EFEK SAMPING

erupsi mobiliformis, urtikaria, dan dermatitis eksfoliatif

edema angioneutrotik dan reaksi anafilaksis

hiperpigmentasi dari kulit dan kuku, iritasi pada


lambung

Pada anak- anak dapat terjadi hiperpigmentasi dari gigi.


AMINOGLIKOSIDA

AKTIF UNTUK
BAKTERISID GRAM NEFROTOKSIK
NEGATIF

OTOTOKSIK NEUROTOKSIS
MAKROLID

Bekerja dengan Gram positif, Gram


menghambat negatif, mikoplasma,
sintesis protein klamidia, riketsia
kuman. dan aktinomisetes.

pilihan utama untuk


penyakit
infeksi pneumonia
Legionnaires
atipik
LINKOSAMIN

Gram positif termasuk


stafilokokus yang resisten anaerob
terhadap penisilin.

pemakaiannya sering diikuti


dengan superinfeksi C.
difficile, dalam bentuk
kolitis pseudomembranosa
yang fatal
POLIPEPTIDA

secara selektif aktif


neurotoksisitas
terhadap kuman
dan nefrotoksisitas
Gram negatif
SULFONAMID & TRIMETOPRIM

BROAD SPECTRUM GRAM +/-

TMP dan SMX bila digunakan


tunggal akan bersifat
bakteriostatik, sedangkan
ISK jika dikombinasikan atau
bentuk kotrimoksazol akan
bersifat bakterisidal
FLOUROKUINOLON
aktif melawan jenis
organisme gram-negatif
menghambat enzim DNA seperti, Salmonella, Shigella,
girase pada mikroba Enterobacter,
Campylobacter, dan
Neisseria

Ketika digunakan dalam


kombinasi dengan agen dari
kelas antibiotik lain, seperti
BROAD SPECTRUM
beta-laktam dan
aminoglikosida, kuinolon
diduga tidak sinergis
METRONIDAZOLE

Metronidazole is effective against nearly all anaerobic gram


EFEKTIF UNTUK negative bacteria, including Bacteroides fragilis, and most
anaerobic gram positive bacteria, including Clostridium spp.
BAKTERI
ANAEROB
CARBAPENEM
• If β-lactams are viewed as a large extended family of antibiotics, then
carbapenems are the arrogant young sons who drive a high-powered
sports car and wear flashy clothes.
KEY POINT
• HAMPIR SEMUA ANTIBIOTIK BISA
MENYEBABKAN ALERGI
PRINSIP PEMILIHAN &
PEMAKAIAN DALAM PRAKTIK
EMPIRIS

ANTIBIOTIK

DEFINITIF
Jadi secara umum adalah tidak dapat diterima secara etik praktek
dalam dua kondisi ekstrim berikut:
• memberikan atau memulai terapi antibiotika atau kemoterapetika
secara sembarangan tanpa mempertimbangkan kemungkinan kuman
penyebab infeksinya
• menunda atau tidak memberikan antibiotika sama sekali pada satu
kasus yang secara klinis benar-benar suatu infeksi bakterial dengan
alasan karena hasil pemeriksaan biologi tidak atau belum diperoleh.
Penundaan ini akan sangat memperbesar resiko komplikasi atau
perkembangan lebih berat dari infeksinya
• Dalam hal kedua di atas, di mana infeksi sudah memang dapat
ditegakkan secara klinis, tetapi pemeriksaan mikrobiologi belum
menunjukkan hasil maka dapat saja terapi antibiotika dimulai dengan
perkiraan (secara ilmiah –educated guess) berdasarkan kemungkinan
kuman penyebab yang lazim, misalnya dari data epidemologi. Sebagai
contoh, misalnya menghadapi faringitis, maka kuman penyebab yang
paling sering adalah golongan streptokokusyang sensitif terhadap
penisilin.
Penegakan diagnosis infeksi.

Kemungkinan kuman penyebabnya,

Apakah antibiotika benar-benar diperlukan?

Jika diperlukan antibiotika, pemilihan antibiotika yang sesuai

Penentuan dosis, cara pemberian, lama pemberian

Evaluasi efek obat.


PENISILIN
Sefalosporin
CARBAPENEM
AMINOGLIKOSIDA
MAKROLID
TETRASIKLIN, AMFENIKOL,
LINKOSAMID
KOTRIMOKSAZOL, KUINOLON,
METRONIDAZOL, OAT
KESIMPULAN
• TERDAPAT BERBAGAI GOLONGAN ANTIBIOTIK YANG MASING-MASING
MEMILIKI FUNGSI DAN CARA KERJA YANG BERBEDA
• PENGGUNAAN ANTIBIOTIK HARUS HATI-HATI
• SEMUA ANTIBIOTIK MEMILIKI EFEK SAMPING
• EDUKASIKAN KEPADA PASIEN ANDA MENGENAI ANTIBIOTIK YANG
AKAN DIGUNAKAN
SEMOGA BERMANFAAT

Anda mungkin juga menyukai