Anda di halaman 1dari 17

UNGGAH-UNGGUH

BASA JAWA
Kompetens inti:
Memahami ,menerapkan, menganalisis pengetahuan
faktual, konseptual, prosedural berdasarkan rasa ingin
tahu tentang ilmu pengetahuan, teknologi, seni, budaya,
dan humaniora dengan wawasan kemanusiaan,
kebangsaan, kenegaraan, dan peradaban terkait penyebab
fenomena dan kejadian, serta menerapkan pengetahuan
prosedural pada bidang kajian yang spesifik sesuai
dengan bakat dan minatnya untuk memecahkan masalah

Kompetensi dasar: Mengidentifikasi, memahami, dan


menganalisis penggunaan bahasa lisan dalam
berbagai situasi sesuai tatakrama
Karakter:
Motto: • Nglestantunaken lan nguri-
• Rumangsa Melu Handarbeni uri kabudayanJawi, ingkang
• Wajib melu angrungkebi awujud basanipun
• Mulat Sarira Angrasa Wani •Komunikasi dhumateng
tiyang sanes kanthi
ngetrepaken/ngginakaken
unggah-ungguh basa
ingkang leres, saengga saged
nerapaken tata krama utawi
kasopanan babagan
pangandikan lan
tumindakipun.
•Kagem tiyang sepuh
kandung (Birulwalid
Coba gatekna tabel ing ngisor iki!
UNGGAH UNGGUH
BASA

BASA NGOKO BASA KRAMA

NGOKO NGOKO KRAMA KRAMA


LUGU ALUS LUGU ALUS
Unggah-ungguh: tata pranataning
basa miturut lungguhing tata krama

Undha Usuk: tata krama


anggenipun ngagem
basa/gineman(sopan santun ingkang
andhap, cekapan/samadya, inggil)
Adhedhasar dhapukaning ukara lan pamilihanipun tembung Ki
Padmosusastra (1899) Unggah-ungguh basa wonten 6 tataran:
a. Ngoko :
1) Ngoko lugu
2) Ngoko andhap: - antyabasa – basa antya
b. Krama :
1) Wredha krama
2) Madya Krama
3) Madyantara
c. Krama Inggil
d. Krama Desa
e. Basa Kedhaton/Basa Bagongan
(Sub standar/kurang baku Semarang:Semawis,dudu:dede,
mushola:mishola
f. Basa Kasar
2. SoepomoPoedjosoedarmo,dkk (1979),
Unggah-ungguh basa kaperang 9 tataran:
• a. Ngoko :
1)Basaantya
2)Antyabasa
3)NgokoLugu
• b. Madya :
1) MadyaKrama
2) Madyantara
3) Madyangoko
• c. Krama :
1) Mudhakrama (KramaAlus) (Krama + KI)
2) Kramantara (KramaLugu) (Kramasedaya)
3) Wredhakrama (Kramasedaya, bentenipun; di- tetepdi-, ake- tetep – ake)
UNGGAH-UNGGUH BASA JAWI ING JAMAN SAMENIKA:

Leksikon basa jawi a. Ngoko:


adhedhasar wujud -Ngoko Lugu : ngoko, netral
(1) ngoko, -Ngoko Alus : ngoko, netral, krama,
krama inggil, krama andhap
(2) madya,
b. Krama :
(3) krama, -KramaLugu : krama, netral, madya,
(4) krama inggil, ngoko, krama inggil, krama
(5) krama andhap, andhap
(6) netral - Krama Alus : krama, netral, krama
inggil, krama andhap
WUJUDING LEKSIKON BASA JAWI

1. LEKSIKON NGOKO
Titikanipun:
• Leksikon menika dados dasar wujuding leksikon sanesipun
(madya, krama, krama andhap & krama inggil), tegese nggadhahi
padananing leksikon madya, krama, krama andhap & krama
inggil (saged salah satunggal),
• dipunginakaken O1, O2, & O3, mujudaken sopan santuning
kang andhap
LEKSIKON MADYA Titikanipun:

• leksikon krama ingkang dereng kapireng alus,


• gadhah wujud sanes ing leksikon ngoko & krama, nanging
mboten sedaya leksikon ngoko gadhah wujud leksikon madya,
• wonten ingkang awujud wancah saking leksikon krama
lan wonten ingkang boten awujud wancahan,
• gunggungipun leksikon madya winates,
• dipunginakaken O1, O2, & O3.
LEKSIKON KRAMA Titikanipun:
• wujud alus saking leksikon ngoko,
• wonten ingkang wujudipun beda kaliyan
ngokonipun & awujud ewah-ewahan saking leksikon
ngoko,
• dipunginakakenO1, O2, & O3.
•  A. Basa Ngoko Lugu
"Pengertian bahasa ngoko lugu kang ukarane kadadeyan saka
tembung – tembung basa ngoko.
Wujude: Tembunge ngoko kabeh ora ana kramane.
"Pemakaian Bahasa ngoko lugu" 
Panganggone:
a. Menyang sapadha-padha kang wis kulina banget.
b. Menyang sing kaprenah enom.
c. Yen lagi ngunandika.
d. Tumrap bocah sing durung bisa guneman ganep.
Tuladha:
– Kowe mengko sore sida ngampiri aku les?
– Dhik, yen arep ndelok pameran, aku mengko tulung ampirana ya!
Basa Ngoko Alus
"Pengertian bahasa ngoko alus yaiku basa kang tembunge saka tembung
kriya aku lan kowe (panjenengan) kang diterjemahke menyang krama
inggil/alus"
Wujude: Tetembunge ngoko kacampuran karma inggil.
"Pemakaian bahasa ngoko alus" 
Panganggone:
A. Sedulur tuwa marang sedulur enom kang luwih dhuwur drajate.
B. Garwane priyayi marang sing kakung.
C. Priyayi marang priyayi yen wis ngoko-ngokonan.
Tuladha:
– Dhik, sliramu mengko nek kondur arep nitih apa? Apa kersa
    tak dherekake?
– Aku mau ngundhuh pelem akeh, panjenengan apa kersa dakaturi?
– Yen kersa mengko dakaturi sejinah.
Basa Krama Lugu
"Pengertian bahasa krama lugu bahasa kang ukarane
kabeh migunakake bahasa krama madya“

Wujude: Tembunge madya (ater-ater lan panambange


karma)
" Panganggone Bahasa Krama Lugu“ tumprap :
a. Kanggo marang kanca sing wis kulina, padha drajate
lan ngajeni.
b. Garwane priyayi marang sing kakung.
c. Priyayi marang sedulure tuwa kang luwih cendhek
drajade.
Tuladha
– Sampeyan niku manawi kesah dhateng kantor napa
taksih kiyat mbekta sepedha motor mas?
– Napa ndika saking desa ngriki mawon to mas?
Basa Krama Alus
"Pengertian bahasa krama alus yaiku basa kang ukarane kabeh
migunakake basa krama alus/inggil"
Wujude: Tetembungane krama (ater-ater lan panambang krama)
lan krama inggil (tumrap wong sing diajak guneman).
" Panganggone Bahasa Krama Alus"  tumprap :
a. Wong enom marang wong tuwa.
b. Batur marang bendarane.
c. Murid marang gurune.
d. Andhahan marang pimpinane.
e. Kanca karo kanca sing durung kulina.
Tuladha:
– Kula badhe matur dhateng ibu, bilih manawi saestu sowan
dhateng eyang, kula badhe tumut.
– Tindak-tandukipun kanca kula ingkang naminipun Edo
punika sanget
Sakwise nyinaoni ngenani unggah-ungguh basa, coba
golekana informasi apa wae kang tinemu ing
piwulangan kasebut ?
mtu/nuwun\

Anda mungkin juga menyukai