Crita Wayang

Mahabarata lakon bima

bungkus
Capaian Pembelajaran Tujuan Pembelajaran
• Peserta didik mampu mengidentifikasi
Peserta didik mampu mengapresiasi dan
jenis-jenis wayang
memahami informasi berupa arahan atau
• Peserta didik dapat menyebutkan
pesan yang akurat dari menyimak teks
unsur-unsur dalam pementasan wayang
sastra dalam bentuk cerita wayang
• Peserta didik mampu mengidentifikasi
(Mahabharata).
para tokoh dalam cerita wayang
Mahabarata lakon Bima Bungkus
• Peserta didik mampu menceritakan
Kembali cerita wayang Mahabarata lakon
Bima Bungkus yang telah disimak
• Peserta didik mampu mengidentifikasi
pitutur luhur/amanat dari cerita wayang
Mahabarata lakon Bima Bungkus
1. Apa sing kok mangerteni bab wayang?
2. Jenis apa bae wayang sing pernah kok pirsani?
3. Crita wayang apa bae sing pernah kok semak?
 Pangerten Wayang

Sejarah Wayang

Jenis Wayang

Unsur Crita Wayang

Crita Wayang Mahabarata

Lakon Bima Bungkus
Pangerten Wayang
WAYANG dumadi saka tembung
“Yang” utawa “Hyang” kang
entuk ater-ater Wa-.
Tembung “Yang” utawa “Hyang” duweni
teges Roh ingkang dipun pepundhi lan
dipercaya saged damel beja lan
kacilakane manungsa.
Wayang punika wewayangan utawi
gegambaran watak saha jiwanipun
manungsa. Wayang mujudaken
pangéjawantahan pribadhi manungsa.

Wayang punika pagelaran ngagem bonéka ingkang limrahipun

katingalan éndah wonten wewayanganipun saha dipunlampahaken
déning dhalang kanthi iringan gamelan. Bonéka kasebat saged
awujud 2 dhimènsi utawi wujudipun 3 dhimènsi.
 Sejarah Wayang
Para ahli dèrèng wonten ingkang saged
masthèkaké kapan wayang wiwit wonten ing
Indonésia. Nanging yèn mirsani prasasti lan
tinggalan jaman kapungkur, wayang kinten-
kinten sampun wonten sadèrèngipun agama
Hindhu mlebet. Rikala samanten lakon
wayang dèrèng nganggé cariyos-cariyos
ingkang dipunpundhut saking India. Pagelaran
punika dipunanggé sarana nyembah marang
roh leluhur.
Prasasti paling kino wonten ing abad kaping IV
Masèhi. Prasasti ngandhut ukara mawayang
kanggé pagelaran pahargyan sima utawi bumi
perdhikan. Katrangan ingkang langkung
trewaca ing prasasti Balitung, udakara 907
Masèhi.
Rikala jaman Agama Islam mlebet, Walisanga
ugi nganggé wayang ing panyebaranipun. Ing
jaman punika Wayang kang Sumberé saka
Mahabarata lan Ramayana disampurnaaké
kanthi nggathukaké karo Aji-Aji Islam déning
Para Walisanga salah sijiné ya iku Sunan
Kalijaga.
Wayang diakoni UNESCO (United Nations
Educational, Scientific and Cultural) dadi salah
sawijining kabudayan Indonesia tanggal 7
November 2003.
Crita Wayang kang dilakonaké dijupuk
saka épos Mahabharata lan Ramayana
kang uga sinebut Wayang Purwa.
Crita Wayang uga ana kang nggelar
lakon crita-crita 1001 wengi saka tanah
Arab. Wayang kang kaya ngéné iki
diarani Wayang Menak.
 ana pira jenis-jenis wayang?
 Apa bae unsur pembangun ing pagelaran
wayang khususe wayang kulit?
 Jenis Wayang
01 Wayang Kulit

02 Wayang Beber

03 Wayang Wong
Wayang Golek

04
05 Wayang Klithik

06 Wayang Gedhog

07 Wayang Dongeng
 01 Wayang Kulit
Wayang kang digawa saka kulit Pagelaran wayang ingkang
kewan mbabaraké lakon Mahabharata
utawa Ramayana
 02 Wayang Beber
Saben bèbèran kuwi
Wayang Bèbèr yaiku wayang kang
digawè saka kain utawa kulit lembu
nggambarakè sakadegan
kang awujud bèbèran (lembaran). crita.

Wayang iki digawè jaman

kerajaan Majapahit. Wayang iki
asalè saka Pacitan lan Gunung
Kidul.
Wayang iki digawè kanthi
kuwat ing bab rong dimensinè
kanthi seni lukis ing kanvas.
 03 Wayang Golek
Wayang Golèk uga akèh wong sing
arani wayang tengul. Wayang iki
digawè saka kayu lan diklambèni
kayata manungsa.
 04 Wayang Wong
Seni Pagelaran, teaterikal kanthi
paragane manungsa, wayang wong
nyritakake lakon Ramayana
 05 Wayang Klithik
Wayang Klitik sinebut uga Wayang
Krucil yaiku wayang kang digawè saka
kayu, kang wujudè padha karo wayang
kulit. Wayang iki nduweni ciri khas yaiku
yènditanggap ora nganggo gedhebog
tancepanè nanging nganggo kayu kang
wis dibolong-bolongi.

Wayang iki campurane wayang golek lan

wayang kulit. Praupane kaya wayang kulit
nanging digawe seka kayu. Amarga seka
kayu, awake wayang tanpa cempurit.
Pagelarane ora nganggo kelir/layar. Debog
kanggo tancepan diganti nganggo kayu
kang wis dibolongi, jenenge slanggan.
Wayang iki wis arang digelar.
 06 Wayang Gedog
Wayang Gedog : Wayang iki wujudè
mèh padha karo wayang kulit.

Wayang Gedog nyeritakake lakon Raden

Panji Inukertapati utawa Panji
Asmarabangun kanthi paraga utama lan
Dewi Sekartaji utawa Galuh Candrakirana
minangka garwanipun Raden Panji.
Wayang Gedog uga nyritakake babagan
kerajaan Jenggala, Singasari, lan Kediri
utawa Daha.
 07 Wayang Dongeng
Wayang kang digawè saka dluwang
kang digambari wayang awujud kèwan-
kèwan. Wayang iki nyitakake babagan
donyanè kèwan kang dadi sarana
reflèksi saka donyanè manungsa

Ana wayang iki disarujuki ora ana sing dadi

dhalang kang lumrahè tunggal dadi
sakabèhing paraga ana wayang, banjur
sapa waè bisa dadi dhalang, kang bisa
prasaja gunemanè.
• UNSUR WAYANG

Wayang kulit Gamelan

Kelir Debog
Blencong
Kotak wayang Cempala
 Jenis-
Jenis
Wayang
 Wayang/ kelir
puppet

Dalang

sinden

Blencong

Gedebog lan
Gawangan
Gamelan