UNIT 4

PENGURUSAN RISIKO DAN

KESELAMATAN
UNIT KOKURIKULUM KMKK

1
 KESELAMATAN SUKAN
Banyak aspek positif ke atas kehidupan
individu dengan penyertaan ke dalam sukan
Mengetahui dan mengambil langkah-langkah
pencegahan adalah perlu bagi individu untuk
mengelakkan diri dari mengalami kemalangan
atau kecederaan semasa terlibat dalam aktiviti
sukan

2
3
A. Pakaian

Seharusnya selesa , sesuai dengan saiz badan

dan menyejat peluh
Dengan keadaan cuaca negara kita , pakaian
yang dibuat daripada kapas adalah yang
paling sesuai dipakai kerana ia membenarkan
peluh diserap dan disejatkan (mengelak
peningkatan suhu badan )
Pakaian yang ketat akan menjerut peredaran
darah serta membawa kesan buruk kepada
atlit

4
B. Peralatan

Peralatan bersesuaian dengan umur ,

ketinggian dan keupayaan fizikal
Membolehkan individu menikmati aktiviti
sukan dan mengurangkan risiko kecederaan
Kayu hoki,raket tenis , kasut bola yang dibuat
khas untuk kanak-kanak dan remaja harus
digunakan sesuai dengan keupayaan fizikal dan
saiz badan
Alatan juga hendaklah dalam keadaan baik dan
selamat digunakan
5
C. Peralatan Keselamatan

Pemain mesti memakai alatan keselamatan

Shin pad , abdominal guard , mouth guard ,

helmet dan sarung tangan dapat melindungi
atlit / pemain daripada mendapat
kecederaan .

6
D. Peraturan Pertandingan

Penganjur perandingan peringkat umur harus

mengutamakan keselamatan dalam peraturan
pertandingan sukan
Contoh :
Ragbi sentuh : tidak boleh tackle
Kriket kancil : guna bola getah dan lembut
Gimnastik : tiada gerakan kuang hadapan dan
belakang bagi atlit muda
( 6 -10 tahun )
Peraturan pertandingan boleh diubahsuai
mengikut keadaan dengan memberi penekanan
kepada aspek keselamatan.
7
E. Padang Dan Gelanggang

Tidak bahaya dan mempunyai ciri-ciri

keselamatan
Contoh :
Rata dan tidak berlubang untuk
mengelakkan terseliuh
Tiang gol berkeadaan baik dan tidak
berkarat
Tiada objek asing di atas gelanggang atau
sekelilingnya yang boleh mencederakan
pengguna .

8
 MEMANASKAN BADAN

Penting sebelum lakukan aktiviti fizikal atau

pertandingan kerana memberi manfaat kepada
fizikal dan mental individu
Tujuan memanaskan badan :
Meningkatkan suhu dalam badan ( core body
temperature ) dan suhu dalam otot
Mengurangkan ketegangan dalam otot seterusnya
menjadikannya relaks.Membolehkan pergerakan
eksplosif ( tendang bola , lari pecut dll ) di mana aksi
melibatkan penguncupan sekumpulan otot besar
disusuli dengan regangan maksimum otot-otot
tersebut .
9
Sambungan….

Aktiviti memanaskan badan dengan peningkatan

intensiti membolehkan jantung , paru-paru dan
saluran darah menyesuaikan diri terhadap
peningkatan kadar kerja seterusnya mengurangkan
tekanan ( stress ) dan risiko kecederaan kepada
jantung .
Aktiviti memanaskan badan dengan mencukupi akan
memberi lebih keyakinan diri dan dapat memberi
tumpuan sepenuhnya terhadap permainan atau
objektif yang ditetapkan untuk dicapai semasa sesi
latihan
Otot menerima darah yang mencukupi
10
Sambungan….

Kurang risiko kecederaan

Raptai pergerakan sebelum lakuan sebenar
Fisiologi :
Reaksi enzim lebih cepat daripada suhu badan
tinggi, kurang asid laktik , kurang kelesuan
Menjana pemikiran ( mental set )
Tindakbalas jantung

11
 MENYEJUKKAN BADAN

Fisiologi menyejukkan badan bertujuan

mengembalikan fungsi kepada keadaan rehat secara
progesif .
Antara fungsi fisiologinya :
Fungsi denyutan jantung
Fungsi pernafasan
Fungsi peredaran darah
Fungsi otot-otot rangka
Salah satu faktor fisiologi dalam melakukan aktiviti
secar progesif penyejukan bdan ialah asid laktik yang
terkumpul semasa aktiviti fizikal dapat diuraikan
dalam otot dan organ-organ lain
12
Sambungan….

Regangan dan aktiviti berintensiti rendah adalah dua

aktiviti utama menyejukkan badan
Regangan dapat mengurangkan kelesuan otot dan
meningkatkan keanjalan otot , tendon dan ligamen
kerana suhu dalaman mereka tinggi sebaik sahaja
aktiviti fizikal utama
Aktiviti gerakan badan memepercepatkan
pengembalian darah ke jantung serta mengembalikan
darah yang telah dipam oleh jantung ke hujung anggota
badan seperti kaki dan tangan semasa aktiviti sukan
utama
13
Sambungan….

Pemberhentian secara mengejut setelah satu

sesi aktiviti sukan yang lama dan berintensiti
tinggi menyebabkan pengumpulan darah
( blood pooling ) terbentuk di kaki atlit
Pembentukan akan menurunkan tekanan
darah dalam badan kerana kekurangan darah
Akibat yang dihadapi ialah rasa pening , loya
atau berkemungkinan pengsan

14
Contoh Pergerakan Memanas dan
Menyejukkan Badan

15
 KEPERLUAN CECAIR

Kehilangan cecair badan melalui peluh sebanyak 2-3

liter setiap jam boleh berlaku melalui aktiviti sukan
berpanjangan dan berintensiti tinggi
Ia mewakili kehilangan sebanyak 6-10 % daripada berat
badan
Rasa dahaga dan kering tekak bukan satu indikator baik
menunjukkan badan kehilangan air
Atlit harus minum banyak air sebelum ,semasa da
nselepas aktiviti fizikal
Cecair yang sesuai diminum ialah air sejuk
16
 Sambungan….

Suhu badan normal ialah 37ºC .

Badan akan menghasilkan kuantiti haba yang
banyak semasa aktiviti fizikal yang lama dan
berintensiti tinggi
Haba dihasilkan daripada metabolisme
karbohidrat dan lemak otot untuk
menghasilkan tenaga
Haba juga diserap dari bahang cahaya
matahari , udar panas dan sentuhan antara
kaki dengan permukaan tanah .
17
Pemindahan Haba

18
 Imbangan Cecair dan Elektrolit
Peluh yang banyak keluar menyebabkan kehilangan
air dan elektrolit daripada badan
Kehilangan air lebih kritikal jika tidak diganti
Kebanyakan atlit hilang 8-12 % daripada berat badan
mereka apabila melakukan aktivit fizikal dalam
keadaan cuca panas dan lembap(humid)
Kehilangan air ini akan menyebabkan penurunan
isipadu plasma darah
Elektrolit ( ion Na+ dan Cl ) yang mengawal
kandungan air dalam badan apabila hilang melalui
perpeluhan , tidak akan dapat mengawal
keseimbangan air dan elektrolit
19
Sambungan….

Tekanan darah menurun akibat penurunan kandungan

air dalam plasma darah
Jantung terpaksa menegapam dengan lebih kerap dan
laju untuk mengekalkan keluaran kardiak agar darah
dapat dihantar ke otot yang sedang bekerja
Ia akan menyebabkan penurunan kadar peredaran
darah di bawah permukaan kulit kerana lebih darah
diperlukan untuk membekalkan nutrien dan oksigen ke
otot
Kesan pengalihan peredaran darah ini menunjukkan
peningkatan suhu badan dan mengakibatkan streee
haba
20
 STRES HABA

Stres haba berlaku akibat terdedah kepada

bahang matahari dan cuaca lembap keterlaluan
semasa menjalanakan aktiviti sukan
Kehilangan haba badan melalui proses
perpeluhan boleh terjejas sekiranya kelembapan
udara persekitaran adalah tinggi ( 65 – 75 % )
Disebabkan udara persekitaran lembap , peluh
tidak dapat disejatkan

21
A. Kekejangan Otot ( Muscle Cramp )

Sering berlaku di otot betis dan abdomen akibat stres

haba
Ia berkaitan dengan ketidakseimbangan antara air
dan elektrolit dalam badan
Ketidakseimbangan berlaku kerana kehilangan air dan
elektrolit melalui perpeluhan
Elektrolit seperti natrium ( Na+ ) dan klorida ( Cl-)
diperlukan untuk mekanisme penguncupan otot
Kekurangan otot ini mengakibatkan kekejangan dalam
otot
22
B. Kehilangan Air Berlebihan
( Heat Exhaustion )

Air yang hilang melalui peluh dan tidak diganti

boleh menyebabkan seseorang itu rebah ,
peluh tidak berhenti , pucat , pening, loya serta
denyutan nadi yang laju
Rawatan yang diperlukan ialah meminum air
yang banyak dan berehat di kawasan yang
sejuk
Jika tidak dirawat , ia boleh menyebabkan strok
haba
23
C. Strok Haba ( Heat Stroke )

Keadaan yang lebih teruk daripada kejang otot dan

heat exhaustion
Boleh mendatangkan maut jika tidak dirawat segera
Punca spesifik tidak diketahui tetapi ciri-ciri keadaan
ialah pengsan , kulit yang kering dan suhu badan
meningkat hingga 41ºC dan badan tidak dapat
mengeluarkan peluh
Kesan serius ialah gangguan pada sistemsaraf pusat
Strok haba boleh bertukar tanpa amaran

24
Sambungan….

Rawatan harus dilakukan dalam masa 45 minit

selepas mengalami strok haba
Keutamaan ialah menurunkan suhu badan
mangsa
Tanggalkan semua pakaian mangsa , curahkan air
sejuk ke atas badan dan kipaskan mangsa
Hantar mangsa ke hospital secepat mungkin
Jangan beri pesakit minum air
Pemberian cecair ke alam badan hanya melalui
‘Intravenous drip’ yang segera
25
26
 Cara Mengelak Stres Haba

Sesuaikan diri dengan keadaan cuaca dan

suhu yang panas sekurang-kurangnya
seminggu sebelum hari pertandingan
Minum air sebelum ,semasa dan selepas
sesuatu sesi latihan atau pertandingan .
Walaupun minuman isotonik mengandungi
elektrolit yang boleh menggantikan elektrolit
yang hilang , air sejuk adalah minuman yang
paling baik untuk diminum
27
Sambungan….

Dalam cuaca panas , pakaian yag dibuat

daripada 100% kapas adala hyang paling
sesuai .Ia membenarkan penyejatan peluh
secara maksimum. Lebih 40 % kehilangan
haba berlaku di bahagian kepala. Oleh itu
pakailah topi yang dibuat daripada kapas
Elakkan berlatih dalam cuaca panas . Masa
yang palin panas ialah antara 11.00 pagi –
4.00 petang . Jika boleh , jangan berlatih di
atas permukaan panas seperti simen dan
bitumen 28
29
 A. Kecederaan Tisu Lembut

Tisu lembut dalam badan merangkumi kulit , salur darah

, saraf , otot , tendon , ligamen , kelenjar dan lapisan
yang melindungi organ-organ tubuh
Kekejangan otot adalah kesakitan dialami di otot-otot
besar di badan hasil penguncupan amat laju dalam
jangkamasa yang lama.faktor menyebabkan
kekejangan :
Dehidrasi ( kehilangan cecair dalam badan )
Kelesuan
Hentakan atau pukulan ke atas otot-otot
30
Sambungn….

Kekejangan otot boleh diatasi dengan

meregang otot tersebut secara statik
Otot yang selalu mengalami kekejangan ialah
otot betis bagi atlit lumba lari dan pemain
bola sepak
Jika kesakitan berterusan setelah aktiviti
meregangkan otot dilakukan , hentikan
regangan kerana otot tersebut mungkin
mengalami kecederaan yang lain
31
 B. Ketegangan Otot ( Strain )

Berlaku apabila fiber-fiber sesuatu otot alami

kecederaan
Tempat yang selalu ialah ‘hamstring’ selepas
sesuatu aktiviti larian pecut
Ketegangan otot ialah hasil daripada
mekanisme badan melindungi otot-otot
tersebut daripada kecederaan lebih teruk
Ketegangan otot biasanya melibatkan fiber
otot terkoyak
32
Sambungan….

Seseorang yang mengalami ketegangan ringan

akan mengalami kesakitan dalam pergerakan
aktif
Ketegangan lebih serius mengakibatkan
pengumpulan darah sehingga seseorang tidak
dapat menggerakkan anggota badan yang
mengalami ketegangan otot

33
KETEGANGAN OTOT

34
 C. Sengal-sengal Otot
Sering dialami setelah melakukan aktiviti
fizikal yang tidak biasa atau sudah lama tidak
aktif dalam sukan
Kecenderungan mengalami sengal otot juga
berhubungkait dengan umur
Dua jenis sengal otot :
Sakit keterlaluan dan diikuti dengan kelesuan.
Berlaku selepas menamatkan aktiviti fizikal
Kesakitan yang tertangguh selepas 12 jam
melakukan aktiviti fizikal
35
sambungan….

Sengal otot disebabkan oleh banyak punca

Salah satu sebab ialah terdapat kekoyakan kecil
pada fiber otot dan juga kekejangan otot akibat
daripada kekurangan bekalan oksigen ke otot
Sengal otot boleh dielakkan dengan melakukan
aktiviti pada kadar yang rendah dan tingkatkan
intensiti aktiviti tersebut secara berperingkat

36
 D. Luka
Melibatkan kecederaan dari luarkulit dan juga
dari dalam ( dihiris atau dipotong oleh tulang
yang patah )
Jenis-jenis luka :
Abrasi : Cakaran pada permukaan kulit
Potongan : Terkena objek yang tajam
Tebukan : ditebuk oleh objek yang tajam
seperti paku , spike kasut .
Luka adalah dalam dan
mengakibatkan
kerosakan pada salur darah 37
ABRASI POTONGAN TEBUKAN

38
 E. Lebam Akibat Kontusi
Kontusi ialah hentakan terus ke atas permukaan luas
atau tisu lembut
Andai hentakan kuat , kapilari darah akan pecah dan
darah terkumpul di tempat hentakan .
Warna biru gelap akan terbentuk di bawah kulit
Jika tempat yang sama terkena hentakan berulang
kali , mendakan kalsium akan terbentuk di kawasan
tersebut mengakibatkan tempat itu mengalami
kesukaran untuk bergerak
Untuk mencegah hentakan berulang ialah
melindungi kawasan itu dengan ‘pad’ seperti pada
siku dan lutut
39
 F. Kecederaan Tisu Keras

Tisu keras termasuk semua tulang dan sendi badan

Tulang patah akibat stress yang tinggi ke atasnya
Tulang panjang seperti femur atau humerus mengambil
masa lebih kurang 6 minggu untuk sembuh
Tulang kecil lain memerlukan 3-4 minggu
Selepas simen atau plaster dibuka , tulang hendaklah
dikenakan tekanan dan latihan beban untuk
mengembalikan kekuatan tulang

40
Mekanisme Kecederaan Patah

41
 G. Dislokasi
Berlaku apabila hujung tulang ang
membentuk sendi tercabut atau terkeluar dari
tempat lekatannya
Bila dislokasi berlaku , tisu lembut seperti
otot,ligamen,tendon dan salur darah akan
mengalami kecederaan
Dislokasi sering berlakudi bahagian sendi bahu
Dislokasi biasanya mengakibatkan kehilangan
( deformiti ) bentuk sesuatu sendi itu

42
 H. Kecederaan Kepala
Konkusi ialah hentakan ke atas kepala yang
biasanya trauma otak
Konkusi biasa berlaku dalam sukan kontek
seperti bola sepak,ragbi,hoki,tinju dan sukan
mempertahankan diri
Alit yang mengalami konkusi akan merasa loya
dan hilang imbangan seketika walaupun kes
amnesia jarang berlaku
Simptom konkusi tidak jelas kelihatan dan
mangsa harus dirujuk kepada pakar perubatan
secepat mungkin
43
44
45
Semua kecederaan sukan yang dialami
semasa bertanding atau latihan mesti
diuruskan dan diperiksa
Ia untuk memastikan sama ada mangsa
dibenarkan meneruskan latihan atau
beraksi ataupun terpaksa dirujuk dengan
segera kepada pakar perubatan
Kedapatan beberapa kaedah pengurusan
dalam menilai kecederaan sukan

46
 1. TOTAPS

T = Talk
: Bolehkah mangsa bercakap, tanya
peringkat kesakitan dan tempat
kecederaan

O = Observe
: Perhatikan dan periksa tempat
kecederaan dan keadaan mangsa
terutama kecederaan yang
dialami di atas kepala
47
Sambungan….

T = Touch
: Rasakan tempat kecederaan ,
periksa sebarang bengkak atau
deformiti anggota badan
tersebut

A = Active Movement
: Suruh mangsa gerakkan anggota
badan yang cedera . Jika mangsa
rasa sakit rujuk kepada pakar
perubatan segera
48
Sambungan….

P = Passive Movement
: Gerak perlahan bahagian yang cedera
untuk periksa tahap kecederaan .
Regangkan otot dan benarkan
mangsa kembali beraksi setelah pasti
kecederaan tidak serius

S = Stand
: Suruh mangsa berdiri,jalan,lari dan
lompat untuk memastikan tahap
kecexderaan . Benarkan mangsa
sambung bermain bila tiada
tanda kecederaan yang khusus
49
 2. DRABC
Digunakan untuk memberi bantu mula kepada
mangsa yang tidak sedarkan diri atau mengalami
kejutan

D = Danger
: Pastikan mangsa bebas dari bahaya
di sekitarnya . Contoh : jika mangsa
tersepit , buangkan bendasing yang
menyepitnya
50
R = Response
: Cuba gerakkan atau perhatikan
sebarang gerakbalas mangsa untuk
mengetahui keadaan sebenar . Panggil
nama,tanya keadaan,sentuh dan rasa
bahagian badan untuk melihat
sebarang respons

51
A = Airway
: Pastikan salur pernafasan tidak
tersekat. Periksa hidung dan mulut
mangsa agar tiada bendasing
menghalang salur pernafasan

52
B = Breathing
: Periksa pernafasan melalui hidung
atau mulut . Jika tiada , berikan
bantuan pernafasan segera

53
C = Circulation
: Peredaran darah. Periksa kadar
denyutan nadi [ nadi rendah
menunjukkan denyutan jantung
lemah ] . Jika terdapat punca kehilangan
darah seperti luka , balut dan tutup luka
tersebut

54
 3. RICE

Tindakan awal diberikan bertujuan :

Mencegah tisu lembut lain alami kecederaan

Mengurangkan kesakitan dialami
Mengurangkan dan menurunkan bengkak
Mengekalkan kecergasan sementara bahagian yang
cedera
Mengembalikan keyakinan mangsa terhadap
bahagian yang cedera
Mencegah berlaku semula kecederaan yang sama

55
Sambungan….

RICE sesuai untuk kecederaan seperti seliuh ,

dislokasi , hentakan , sengal , retak dan kontusi ,
ketegangan dan kekejangan otot .

R = Rest
: Rehatkan mangsa . Sebarang
pergerakan di tempat yang cedera
akan mengakibatkan pengaliran
darah meningkat atau
berterusan dan akan
memburukakan lagi
kecederaan .
56
Sambungan….

I = Ice
: Demah tempat yang cedera dengan ais
yang dibalut dengan kain atau plastik
. Rawatan adalah sesuai untuk
kecederaan bukan luka terbuka .
: Jangan kenakan ais secara ‘langsung’ ke
tempat cedera mengelakkan ‘ice-burn’
dan mematikan sel-sel di sekeliling
tempat cedera .
: Demahan ais menurunkan suhu tisu dan
sel yang telah mengalami kecederaan
dan dapat memulihkan sel rosak
dengan lebih cepat
57
Sambungan….

C = Compression
: Balut bahagian cedera untuk
mengelakkan bengkak keterlaluan

E = Elevation
: Tinggikan bahagian yang cedera akan
memudah dan mempercepatkan
pengembalian darah masuk ke
jantung . Ia mengurangkan pendarahan
terhadap tempat yang cedera .
Peninggian bahagian yang luka
harus lebih tinggi daripada paras jantung
58
Sambungan….

Kaedah rawatan perlu dilakukan untuk 48 jam

yang pertama
Walaubagaimanapun , rujukan pakar
perubatan harus dibuat secepat mungkin
Atlit tidak digalakkan menjalani urutan sukan
dalam tempoh tersebut kerana boleh
menimbulkan banyak komplikasi

59