Proses Pembentukan Kata Dalam Bahasa Melayu

Dalam bahasa Melayu terdapat empat bentuk kata, iaitu kata tunggal, kata terbitan, kata majmuk, dan kata ganda. Kata tunggal tidak melibatkan apa-apa proses pembentukan, tetapi tiga bentuk kata lain melibatkan proses-proses tertentu iaitu proses pengimbuhan. pemajmukan, penggandaan dan akronim.

Proses Pembentukan Kata

Pengimbuha n
Pemajmukan Penggandaan

Akronim

Proses Pengimbuhan
Proses yang menggandingkan imbuhan pada kata dasar untuk membentuk kata terbitan. Terdapat empat jenis imbuhan, iaitu awalan, akhiran, apitan, dan sisipan. Imbuhan-imbuhan ini, apabila digandingkan dengan kata dasar membentuk kata terbitan daripada pelbagai golongan kata iaitu kata kerja, dan kata adjektif. adual dibawah akan menerangkan pembentukan kata nama terbitan berawalan pen- dengan lebih terperin!i. Bentuk awalan penKaedah pembentukan kata terbitan Kata dasar Kata Terbitan Pe Diimbuhkan pada kata dasar yang bermula dengan huruf l,m,n, ny, ng, r dan w. Imbuhan ini juga diletakkan didepan kata dasar yang bermula dengan huruf k, p, t, dan s. Tetapi huruf pertama kata dasar tersebut digugurkan dan digantikan dengan bentuk sengau yang sama daerah artkulasinya dengan huruf yang pertama. Iaitu $ ng % k m%p n%t ny % s Tampar &oal Penampar Penyoal "agut #arna Main Kun!i Pegang Peragut Pewarna Pemain Pengun!i Pemegang Contoh

Pem-

'walan ini diimbuhkan dihadapan kata dasar yang bermula dengan huruf b, f dan ( serta gugusan konsonan yang bermula dengan huruf b dan p.

)eli *itnah +arnis Proses

Pembeli Pemfitnah Pem(arnis Pemproses

Pen-

'walan ini diimbuhkan dihadapan kata dasar yang bermula dengan huruf !, d, j, sy dan , serta kata pinjaman yang bermula dengan huruf t dan s.

-edok emput &yarah .ina

Pen!edok Penjemput Pensyarah Pen,ina

Peng-

'walan ini diimbuhkan dihadapan kata dasar yang bermula dengan huruf (okal, huruf h, g, kh dan kata pinjaman yang bermula dengan huruf k.

/igit 0antar Khayal 1lah Intip )om -at

Penggigit Penghantar Pengkhayal Pengolah Pengintip Pengebom Penge!at

Penge-

'walan ini diimbuhkan pada kata dasar yang berekasuku kata.

/ong Te!k -hong menyatakan setiap awalan pen- mendukung makna tertentu. Makna 2 makna tersebut ialah $ Makna yang didukung awalan pen1rang yang melakukan sesuatu. 1rang yang menjawat tugas. 1rang yang suka akan sesuatu. 1rang atau benda yang memiliki sifat kata dasar. 'lat untuk melakukan sesuatu. 3kuran hasil daripada melakukan sesuatu. Makna abstrak Contoh Pemba!a, Pemburu, Penyamun Pengawas, Pengarah, Pelakon Pen,ina, Penjudi, Pemikir Pemarah, pemabuk, penyabar Penyapu, Pengelap, Pemadam Pelaung, Penanak, Pelontar Penunjuk, pendapat

&elain awalan pen- yang telah dinyatakan, terdapat beberapa awalan kata nama lain dalam )ahasa Melayu. 'ntara awalan yang dimaksudkan ialah pe-, per-, ke- dan juru- . Akhiran Kata Nama 'khiran 2an adalah satu 2 satunya akhiran asli yang menbentuk kata nama dalam bahasa Melayu 4/oh Te!k -hong, 56678. Kata dasar yang menerima imbuhan ini membawa pelbagai makna yang berbe,a. menunjukkan makna yang didukung oleh kata dasar tersebut $ Maksud daripada melakukan Contoh 9jekan % hasil ejekan 3lasan % hasil ulasan Darat % daratan 0amparan % hamparan :onggok % longgokan Timbun % timbunan '!uan % alat untuk menga!u 3sung % alat untuk mengusung )uru % buruan Tawan % tawanan "ampas % "ampasan 'sinan % sesuatu yang masin )ulatan % sesuatu yang bulat Manisan % sesuatu yang manis Kurung % kurungan Mingguan % kiraan berdasarkan minggu adual dibawah akan

0asil

maksud

yang terkandung dalam kata dasar. Menunjukkan maksud kawasan atau bidang yang luas. &esuatu yang banyak Membawa maksud alat Membawa maksud orang atau haiwan atau benda yang menjadi penderita kerja. Membawa maksud sesuatu yang

mempunyai sifat yang terkandung pada kata dasar. Tempat melakukan sesuatu 3kuran atau kiraan

Apitan Kata Nama Terdapat empat apitan kata nama iaitu, pen-...-an, pe-... 2an, per-...an dan ke-...-an. Apitan Kata Nama pen- ... an.

&eperti awalan kata nama, apitan kata nama pen-...-an juga mempunyai lima !abang iaitu pe-...-an, pem-...-an, pen-...-an, peng-...-an dan penge-...-an. Kaedah pengabungan apitan ini serupa dengan kata awalan pen-. Kata nama terbitan daripada apitan ini mempunyai kaitan dengan kata kerja yang menerima imbuhan awalan me-, men-, mem-, menge- dan meng-. -ontohnya dapat dilihat dalam jadual dibawah. Me- 4merundingkan8 Mem- 4membiayai8 Men- 4mendahulukan8 Meng- 4menguruskan8 Menge- 4mengesahkan8 Pe- 4perundingan8 Pem- 4pembiayaan8 Pen- 4pendahuluan8 Peng- 4pengurusan8 Penge- 4pengesahan8

'pitan pen- ... 2an membawa makna tertentu seperti yang boleh dilihat didalam jadual berikut. Makna Proses atau perbuatan maksu yang Kilang Kata dasar Dalam mengerjakan Contoh Kata terbitan Pendalaman 4proses mendalamkan8 Pengilangan 4perbuatan 'lam 0asil perbuatan Tahu mengilang8 Pengalaman 4sesuatu dialami8 Pengetahuan 4hasil Darat Tempat perbuatan Inap diketahui8 Pendaratan 4tempat mendarat8 Penginapan 4tempat menginap8 Apitan Kata Nama pe- ... an untuk yang yang

terkandung dalam kata dasar.

Kata nama terbitan yang terhasil daripada apitan ini agak terhad jumlahnya. Peperangan, peperiksaan, perkarangan dan petempatan merupakan antara !ontoh kata terbitan yang terhasil daripada imbuhan apitan ini. &eperti apitan kata nama yang lain, imbuhan apitan ini juga mendukung beberapa makna. Ini dapat dilihat dalam jadual dibawah. Maksud Tempat sesuatu dikerjakan atau tempat yang khusus. Menunjukkan makna hal Contoh Pedalaman 4tempat yang kedudukannya jauh dari pantai.8 yang Peperangan 4hal berperang8

terkandung dalam kata dasar. Apitan Kat Nama per- ... an 'pitan ini boleh bergabung dengan mana- mana kata dasar. Kata nama terbitan ini juga mempunyai kaitan dengan kata kerja yang berawalan ber-. -ontoh $ )eralih )ekerja )elajar Peralihan Pekerjaan Pelajaran

'pitan per-... 2an membawa dua maksud iaitu untuk menunjukkan tempat dan untuk menunjukkan makna hal yang berkaitan dengan kata dasar atau hasil daripada melakukan maksud kata dasar. Apitan Kata Nama ke-...-an. 'pitan ini biasanya bergabung dengan kata dasar daripada kata nama, kata kerja dan kata adjektif untuk membentuk kata nama yang bersifat abstrak. 'pitan ini mendukung beberapa makna. 'ntara makna tersebut ialah untuk menunjukkan hal atau keadaan yang terkandung dalam kata dasar, untuk menunjukkan tempat dan juga untuk menunjukkan hasil daripada sesuatu. !isipan Kata Nama /oay Te!k -hong ada menyatakan bahawa bentuk sisipan yang membentuk kata nama ialah 2el-, -er- dan 2em-. Menurut beliau juga,kata terbitan bersisipan ini membawa maksud sesuatu yang mempunyai !iri yang terkandung dalam kata dasar. -ontohnya $

-el/embung &aput /elembung &elaput

-em/untur Kun!up /emuntur Kemun!up

-er-u!uk /igi -eru!uk /erigi

Proses Pema"mukan
Menurut 'bdullah 0assan, proses pemajmukan ialah penggabungan dua atau lebih perkataan endosentrik eksosentrik bagi membentuk kata nama lain yang berfungsi sebagai satu perkataan. 'da dua !ara kata nama majmuk dibentuk, iaitu $

#ndosentrik

Kata nama majmuk yang terbentu melalui endosentrik ini terbentuk mengikut hukum sintaksis dalam bahasa Melayu. Kata nama majmuk ini mengikut hukum DM. 0ukum D 2 M ini bermaksud yang diterangkan mendahului yang menerangkan. -ontoh kata nama majumuk yang terhasil mengikut bentuk ini ialah $ 'nakanda Ketua menteri )aja butir Padang ragut Menteri besar "umah rehat

Terdapat satu lagi bentuk kata nama majmuk yang terhasil mengikut !ara endosentrik ini, ;amun !ara ini tidak mematuhi sistem sintaksis )ahasa Melayu. 0al ini kerana, bentuk ini terhad pada kata nama majmuk yang dipinjam daripada bahasa asing, dimana susunannya tidak mematuhi hukum DM, tetapi hukum MD. -ontoh kata tersebut ialah $ )umiputera Perdana menteri

Kata nama majmuk yang terbentuk se!ara eksosentrik pula hanya berlaku kepada kata nama majmuk yang terbentuk daripada dua unsur ayat yang mempunyai rentetan kata kerja < objek atau pelengkap. -ontohnya $ Kajibumi Kaji 4kata kerja8 )umi 4pelengkap8

Proses Penggandaan
Menurut /oay Te!k -hong, penggandaan ialah proses menggandakan kata dasar untuk membentuk kata ganda. )eliau juga menyatakan bahawa terdapat tiga jenis penggandaan, iaitu penggandaan penuh, penggandaan separa dan penggandaan berentak. Penggandaan Kata Nama Penggandaan kata nama ini melibatkan ketiga 2tiga proses penggandaan. &ama ada penggandaan penuh, penggandaan separa ataupun penggandaan seretak.

Penggandaan penuh Dalam penggandaan ini, kata dasar nama boleh terdiri daripada kata nama tunggal, kata nama terbitan dan kata nama majmuk. Penggandaan penuh kata nama tunggal terbahagi kepada dua iaitu$ penggandaan kata nama tunggal tanpa imbuhan. penggandaan kata nama tunggal dengan imbuhan 2an.

Penggandaan penuh kata nama terbitan pula terbentuk daripada kata nama yang berawalan, berapitan, berakhiran ataupun bersisipan. Penggandaan penuh kata nama majmuk pula dipengaruhi oleh bentuknya. Kata nama majmuk yang dieja ber!antum akan digandakan keseluruhannya. -ontohnya perkataan jawatankuasa, apabila digandakan akan menjadi jawatankuasa 2 jawatankuasa. Manakala bagi kata nama majmuk yang dieja terpisah, penggandaan hanya akan berlaku pada bahagian awalnya sahaja. &ebagai !ontoh perkataan alat tulis, apabila digandakan akan menjadi alat 2 alat tulis. Penggandaan !epara Penggandaan separa terhadap kata nama mun!ul daripada kata dasar yang tergolong dalam kata nama dan kata kerja.

Penggandaan Berentak Penggandaan berentak terhadap kata nama mun!ul daripada kata dasar yang tergolong sebagai kata nama. Makna Kata Nama $anda adual ini akan menunjukkan maksud jenis 2 jenis kata nama ganda. Makna Penanda jamak Penanda nama haiwan Makna kesamaan atau keserupaan Contoh Kata $anda )uku 2 buku, meja 2 meja :abi 2 labi, kura 2 kura 1rang % 1rang 2 orang

Penanda kepelbagaian jenis Penanda tidak tahu

Kuih % Kuih 2muih Mana % Mana - mana

Kata Akronim
Mengikut Tatabahasa Dewan, turut tergolong ke dalam bentuk kata tunggal ialah kata akronim. Kata akronim ialah kata singkatan yang terbentuk dengan menggabungkan huruf awal suku kata atau gabungan huruf awal dan suku kata daripada satu rangkai kata dan ditulis serta dilafa,kan sebagai kata yang wajar. -ontohnya = ')IM )ernama Kugiran - Angkatan Belia %slam Malaysia - Berita Nasional Malaysia - kumpulan gitar ran!ak

Cara Menulis Kata Akronim Terdapat tiga !ara menulis kata akronim dalam bahasa Melayu, bergantung pada !ara pembentukkannya.

Ditulis dengan huru& besar seluruhnya 'kronim yang terbentuk daripada gabungan beberapa huruf awal rangkai kata yang disingkatkan, keseluruhannya ditulis dengan huruf besar, jika kata nama khas. -ontohnya = ')IM 3M;1 Angkatan Belia %slam Malaysia 'nited Malay National (rganisation

Ditulis dengan huru& ke)il seluruhnya 'kronim yang terbentuk daripada gabungan huruf awal dan > atau suku kata ditulis dengan huruf ke!il keseluruhannya, jika bukan kata nama khas.

-ontohnya = tabika - taman bimbingan kanak-kanak purata - pukul rata kugiran - kumpulan gitar ran!ak Ditulis bermula dengan huru& besar ika akronim yang terbentuk daripada gabungan huruf awal dan > atau suku katanya itu menjadi kata nama khas, kata akronim itu ditulis bermula dengan huruf besar. -ontohnya = )ernama Intan Proton Berita Nasional Malaysia %nstitut Tadbir Awam Negara Perusahaan (tomobil Nasional

Proses Penggolongan Kata

/olongan Kata Menurut Tatabahasa Dewan 4?@@A8. KATA NAMA KHAS KATA NAMA KATA NAMA AM

KATA KERJA KATA KATA ADJEKTIF

TIDAK TRANSITIF SIFAT/KEADAAN WARNA UKURAN BENTUK PANCAINDERA WAKTU CARA PERASAAN

KATA TUGAS

Terdapat empat golongan perkataan, iaitu kata nama, kata kerja, kata adjektif dan kata tugas.

Kata Nama
/olongan kata nama merangkumi sejumlah perkataan yang boleh menjadi unsur inti kepada binaan frasa nama dan la,imnya perkataan ini menamakan orang, tempat atau benda. /olongan kata nama ini boleh dibahagikan pula kepada sub golongan berdasarkan !iri-!iri semantik, iaitu kata nama khas* kata nama am dan kata ganti nama. Kata ;ama Khas Kata nama dapat dibahagikan kepada tiga kumpulan, iaitu kata nama khas, kata nama am dan kata ganti nama. ;ik &afiah Karim et al.4?@@A8 menyatakan, kata nama khas ialah kata yang digunakan untuk rujukan khusus pada sesuatu nama

orang, haiwan, benda, perbadanan, undang-undang, bangsa, bahasa, pangkat, dan seumpamanya. 0uruf pertama kata nama khas ditulis dengan huruf besar dalam tulisan. Kata nama khas pula dibahagikan kepada dua, iaitu nama khas hidup dan nama khas tidak hidup. ;ama khas hidup dibahagikan kepada dua, iaitu manusia dan bukan manusia. Kata ;ama 'm Kata nama am ialah perkataan yang merujuk benda, perkara atau konsep yang umum sifatnya. Kata nama am boleh dibahagikan kepada kumpulan-kumpulan ke!il berdasarkan !iri makna perkataannya, iaitu hidup atau tidak hidup, manusia atau bukan manusia, Institusi atau bukan institusi, konkrit atau abstrak dan berbilang atau tak berbilang. Kata /anti ;ama Menurut ;ik &afiah et.al 4?@@A8, kata ganti nama sebagai perkataan yang menjadi pengganti kata nama khas dan kata nama am. Kata ganti nama dibahagikan kepada dua golongan ke!il, iaitu kata ganti nama diri$ dan kata ganti nama tunjuk. Kata ganti nama diri pula dibahagikan kepada dua, iaitu kata ganti nama diri orang dan kata ganti nama diri tanya. &eterusnya, kata ganti nama diri orang dibahagikan kepada tiga, iaitu kata ganti nama diri orang pertama, kedua dan ketiga.

Kata Ker"a
/olongan kata kerja pula merangkumi sejumlah kata dasar yang menjadi unsur inti dalam binaan frasa kerja. /olongan kata kerja dapat dibahagikan kepada dua kumpulan, iaitu kata kerja transitif dan kata kerja tak transitif. Kata kerja transitif pula boleh dibahagikan kepada kata kerja transitif aktif dan kata kerja transitif pasif 4;ik &afiah Karim et.al.566A8. Kata ker"a akti& transiti& Kata kerja aktif transitif adalah kata kerja yang boleh menerima objek tepat dan objek tak tepat dalam ayat aktif transitif yang predikatnya mengandungi kata

kerja. Dalam ayat transitif ini, kata kerjanya hendaklah menerima awalan me-, sama ada sebagai awalan yang tersendiri atau sebagai sebahagian daripada apitan me-B kan, me-Bi, memper-Bkan, memper-Bi atau akhiran 2i dengan menduduki kedudukan kata kerja dalam rangkai kata predikat. -ontoh= i8 &amad memba)akan ayahnya surat. ii8 Pengarang itu menulis buku. iii8 'minah sedang men)u)i pakaian. i(8 Ibu sedang menggoreng ikan di dapur. Kata ker"a akti& tak transiti& Kata kerja tak transitif adalah kata kerja yang tidak boleh menerima objek dalam ayat-ayat yang predikatnya mengandungi kata kerja. Kata kerja aktif tak transitif boleh dibahagikan kepada dua kumpulan iaitu kumpulan kata kerja yang tidak menerima sebarang imbuhan seperti perkataan-perkataan tidur, duduk, jatuh, datang dan pergi dan kumpulan yang menerima salah satu daripada imbuhanimbuhan = me-, ber-, ber-Ban dan ter seperti perkataan menangis, berkereta, terjatuh, dan bersendirian.

-ontoh = i8 ii8 iii8 i(8 (8 Pegawai itu berkereta ke pejabat. 'nak Pak Mat menangis di dalam bilik. /adis itu tersenyum. Padi sedang menguning. Pemuda itu sedang berbual.

Kata ker"a pasi& Kata kerja pasif ialah kata kerja untuk ayat pasif sebagai lawan ayat aktif transitif. Terdapat tiga jenis kata kerja pasif, iaitu

4i8 4ii8

Kata kerja pasif berawalan ber- seperti berasah, berlipat, bertulis Kata kerja pasif berawalan ter- seperti terangkat, terbunuh, ter!apai

4iii8 Kata kerja pasif ke B..an seperti ke!urian, kedinginan, kehujanan

Kata Ad"ekti&
Kata adjektif yang juga dikenali sebagai kata sifat merupakan perkataan yang menjadi unsur inti dalam frasa adjektif seperti manis sekali,dan sudah lama sungguh. Kata dalam golongan kata adjektif menerangkan keadaan atau sifat sesuatu nama atau frasa nama. Kata adjektif mudah dikenali jika kata berkenaan didahului oleh kata penguat seperti amat, sangat, sungguh, sekali, paling, agak, benar. Kata adjektif boleh terbentuk berdasarkan kata itu sendiri atau terbentuk se!ara menerima imbuhan$ sama ada imbuhan awalan, apitan, atau sisipan 4'li Mahmood et.al. 566C8

Menurut ;ik &afiah Karim et.al. 4566A8 kata adjektif terbahagi kepada sekurang-kurangnya sembilan jenis, iaitu 4i8 4ii8 4iii8 4i(8 4(8 4(i8 4(ii8 4(iii8 4iD8 kata adjektif sifatan atau keadaan kata adjektif warna kata adjektif ukuran kata adjektif bentuk kata adjektif waktu kata adjektif jarak kata adjektif !ara kata adjektif perasaan kata adjektif pan!aindera

Kata adjektif sifatan atau keadaan ialah perkataan yang digunakan bagi menerangkan sifat atau keadaan sebagai unsur keterangan kepada kata nama. -ontoh= i. ii. iii. kuat. bijak !ergas.

Kata adjektif warna sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah perkataan yang memberi pengertian warna. -ontoh= i. ii. iii. hijau. putih. biru.

Kata adjektif ukuran sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah perkataan yang memberi pengertian ukuran. -ontoh=

i. ii. iii.

tebal. Ke!il kurus.

Kata adjektif bentuk sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah perkataan yang memberi maksud rupa bentuk. -ontoh= i. ii. leper tajam

Kata adjektif waktu sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah perkataan yang memberi pengertian konsep masa. -ontoh= i. lewat ii.silam iii. awal. Kata adjektif jarak sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah perkataan yang memberi makna konsep ruang. -ontoh= i. jauh ii. dekat iii. hampir Kata adjektif !ara sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah perkataan yang memberi pengertian keadaan kelakuan atau ragam. -ontoh = i. :aju

ii.-epat iii. :igat Kata adjektif perasaan ialah perkataan yang digunakan sebagai unsur keterangan kepada kata nama yang memberi pengertian atau konsep perasaan. -ontoh = i. kasih ii. takut iii. malu

Kata adjektif pan!aindera sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah perkataan yang membawa konsep sentuh, dengar, pandang, bau, dan rasa. Indera sentuh -ontoh = :embik, Kasar, :i!in Indera dengar -ontoh = ;yaring, :embut, /arau Indera pandang -ontoh = -omel, 0odoh, Molek

Indera bau -ontoh = #angi, 0anyir, 0arum Indera rasa -ontoh = Manis, Kelat, Masam

Kata Tugas
Kata tugas ialah sejenis perkataan yang hadir dalam ayat, klausa, atau frasa untuk mendukung sesuatu tugas tertentu seperti kata penyambung ayat, berfungsi sebagai kata praklausa, prafrasa, atau sebagai kata pas!akata. 4'li Mahmood et.al.56?68 Kata +ubung $abungan

Menghubungkan klausa yang sama tara sifatnya. -ontoh = Dan, 'tau, Tetapi, &erta, :alu, Malahan, &ambil, Kemudian Kata +ubung Pan)angan Menyambungkan klausa tak setara atau klausa pen!angan pada klausa utama atau klausa induk. Terbahagi kepada tiga iaitu $ relati(e, komplemen dan keterangan. -ontoh = "elatif = yang

Komplemen = bahawa Keterangan = kerana, agar, meskipun, sekiranya, semoga, supaya, akalu, andaikata, Kata Praklausa &ejumlah perkataan yang terletak di hadapan klausa, iaitu yang terdiri daripada kata seru, kata tanya, kata perintah, kata pembenar, dan kata pangkal ayat. -ontoh = Kata seru = aduh, amboi, !is, oh, !elaka, eh Kata tanya = berapa, bila, bagaimana, mengapa, apa, siapa, mana Kata perintah = jangan, usah, sila, jemput, minta, tolong, harap, sila, jangan, Kata pembenar = ya, benar, betul Kata pangkal ayat = hatta, maka, syahadan, alkisah, kalakian, peristiwa, arakian Kata Pra&rasa &ejumlah perkataan yang terletak di hadapan frasa, iaitu sama ada frasa nama, frasa kerja, atau frasa adjektif. &ebagai !ontoh kata bantu, kata penguat, kata penegas, kata naEf, kata pemeri, kata sendi nama, kata arah, dan kata bilangan.

Kata Pas)akata -nya yang hadir selepas perkataan )erfungsi sebagai penekan dan pembenda. Kata penekan member penegasan kepada kata yang bergabung dengannya. Kata pembenda menjadikan sesuatu perkataan yang bukan daripada kata nama sebagai kata nama.