BML 3043

FONETIK DAN FONOLOGI

Tajuk

Proses-Proses Fonologi
Bahasa Melayu dan Transkripsi

Dengan berpandukan proses fonologi, transkripsi suatu bahasa itu
mudah dilakukan. Sebaliknya, jika kita melakukan transkripsi
berdasarkan intusi kita sendiri, sudah pasti transkripsi tersebut
tidak dapat dilakukan secara konsisten krn intusi seseorang itu
berbeza-beza antara satu sama lain dan mudah dipengaruh oleh
dialeknya sendiri.
Antara proses fonologi yg penting dan terlibat secara langsung
dengan transkripsi ialah pengglotisan, pengguguran /r/, geminasi,
perendahan vokal tinggi, penengahan vokal, penyisipan hentian
glotis [], penyisipan geluncuran [w, y] dan penyisipan
faringgal [E].

Pengenalan

Penglotisan ialah proses sesuatu fonem berubah
menjadi hentian glotis. Dalam BM, konsonan velar
/k/ dan /g/ yang berada di posisi koda atau di
akhir kata dalam suatu kata akan dioutputkan
sebagai konsonan hentian glotis. Contoh dalam
perkataan /kakak/ [kaka], /mak/ [ma],
/siksa/ [sis*] dan /ragbi/ [rabi].

Pengglotisan
Pengguguran /r/
Dalam BM, konsonan /r/ di posisi koda dan di akhir kata
tidak dibenarkan hadir pada struktur permukaan dan
konsonan ini mengalami pengguguran. Contoh:

/tukar/ [tuka] /bakar/ [baka]
/t*rkena/ [t*ken*] /p*rlu/ [p*lu]
/b*rlari/ [b*lari] /c*m*rla/ [c*m*la]
Geminasi
Geminasi ialah proses satu konsonan menjadi dua
konsonan yang sama secara bergugus. Dalam BM,
geminasi ini berlaku di sempadan akhiran apabila
kata dasar yang diakhiri konsonan menerima akhiran
/an/ atau /i/. Contoh
/jalan-i/ [jalanni]
/t*man-i/ [t*manni]
/pulas-an/ [pulassan]
/bawah-an/ [bawahhan]
/masak-an/ [masakkan] [masakan] (/k/ di koda menjadi glotis)
/tukar-an/ tukarran [tukaran]* (/r/ pertama digugurkan krn
tidak dibenarkan berada di posisi koda)

Perendahan Vokal Tinggi
Perendahan vokal ialah proses vokal tinggi menjadi
vokal rendah. Dalam BM, vokal tinggi /i/ dan /u/
mengalami perendahan vokal kepada vokal [e] dan
[o] apabila vokal tinggi itu berada pada suku kata
tertutup di akhir kata. Cth:

/buluh/ [buloh] /susuh/ [susoh],
/b*lum/ [b*lom] /pilih/ [pileh],
/cicir/ [cice] /cantik/ [cante].

Penengahan Vokal
Vokal yang berubah menjadi vokal schwa [*] dalam
kata dikenali sebagai penengahan vokal. Dalam BM,
vokal rendah /a/ akan berubah menjadi vokal tengah
[*] apabila vokal itu berada di akhir kata. Contoh:

/saya/ [say*] /mana/
[man*]
/lama/ [lam*] /k*tawa/ [k*taw*],
/bahaya/ [bahay*]
Penyisipan Hentian Glotis
Penyisipan konsonan hentian glotis dalam BM, berlaku
apabila dua vokal berurutan dan penyisipan ini tidak berlaku
dalam kata dasar sebaliknya hanya berlaku di sempadan
awalan, akhiran, kata ganda dan kata majmuk. Contoh:

/diambil/ [diambel] /juruazan/ [juruazan]
/gunaan/ [gunaan] /kaki ayam/ [kakiayam],
/anai-anai/ [anaianai].
Penyisipan Geluncuran
[w] dan [y]
Dalam BM, penyisipan geluncuran berlaku dalam urutan
vokal apabila vokal pertama dalam urutan vokal itu terdiri
daripada vokal tinggi /i/ dan /u/. Hal ini berlaku hanya dalam
kata dasar dan kata dasar + akhiran /an/ dan /i/. Contoh:

/buah/ [buwah] /diam/ [diyam]
/kuah/ [kuwah] /dian/ [diyan]
/guruan/ [guruwan] /tarian/ [tariyan]
Penyisipan Faringgal
Dalam BM, penyisipan faringgal [E] berlaku di antara dua
urutan vokal yakni dalam kata pinjaman bahasa Arab. Vokal
yg mendahului faringgal itu menjadi nasal. Cth:

/maaf/ [maEaf ]
saat/ [saEat]
/taat/ [taEat]
/said/ [saEed]
/muamalat/ [muEamalat]
/mualaf/ [muEalaf ]
Penasalan Vokal
Vokal menjadi nasal apabila menerima fitur nasal daripada
jirannya. Dalam BM, penasalan vokal ini adalah boleh diramal
dan berlaku apabila vokal mendahului konsonan nasal dalam
kata dasar dan di sempadan imbuhan. Proses penasalan vokal
dalam BM hanya berlaku secara progresif sahaja yakni vokal
menjadi nasal kerana menerima fitur nasal dari belakang atau
dari sebelah kiri. Konsonan hentian glotis //, geluncuran
/w, y/ dan frikatif /h/ adalah tranperen kepada penyebaran
fitur nasal daripada konsonan nasal. Contoh;
/mana/ [man*] /^a^i/
[^a^i]
/maya/ [maya] /mawas/
[mawas]
/mahal/ [mahal] /guna-an/
[gunaan]
Asimilasi Homorganik
Asimilasi ialah proses sesuatu fonem berubah kerana
mengambil fitur jirannya. Jika asimilasi melibatkan fitur
titik artikulasi, asimilasi itu dikenali sebagai asimilasi
homorganik. Dalam BM, asimilasi homorganik ini berlaku
dalam kata dasar dan kata morfologi yakni apabila
konsonan nasal di sempadan awalan mengambil fitur titik
artikulasi konsonan didepannya dan menyebabkan
konsonan nasal // (diakhir kata prefik /m*/ atau
/p*/) berubah menjadi nasal homorganik [m, n, ^, ].
Ini dikenali sebagai asimilasi nasal homorganik. Contoh
/pandan/ [pandan], /sampan/ [sampan],
/m*+pukul/ m*mpukul [m*mukol], /p*+tulis/
m*ntulis [penules], /m*+bawa/ [m*mbaw*],
/m*guris/ [m*gures].


Pengguguran
Konsonan tidak Bersuara
Dalam BM, konsonan mengalami pengguguran selepas proses
asimilasi nasal homorganik. Pengguguran ini berlaku hanya
pada konsonan tidak bersuara di sempadan awalan sahaja.
Sebaliknya, Jika konsonan yang mendahului nasal itu ialah
konsonan bersuara, maka konsonan bersuara itu tidak
digugurkan. Contoh pengguguran obstruen ialah

/p*+pukul/ p*mpukol [p*mukol],
/p*+tanda/ p*ntand* [p*nand*]
/p*+kara/ p*kara [p*ara].
/p*+bawa/ p*mbawa [p*mbawa]*


Transkripsi Fonetik
Pendahuluan
Transkripsi - pmindahn bunyi bahasa kpd bentuk tulisn.
Antara transkripsi tmasuklh transkripsi fonetik, transkripsi
fonemik dan transkripsi ejaan.
Transkripsi fonetik - pmindahn bunyi bahasa atau dialek ke
dlm bunyi ujarn sebenar (surface form / phonetic form)
pcakapn. Utk mrepresentasikn output bahasa tsebut, lambang
fonetik kurungn sesiku [ ] dgunakn. Cth [poko], [buwah],
[diyam], [tuka], [say*] dan [guna].
Transkripsi fonemik - pmindahn bunyi bahasa yg belum
mgalami sbarang proses fonologi yakni bentuk input
(underlying form) bunyi ssuatu bahasa. Utk mgambarkn input
bunyi bahasa itu, lambang kurungn miring / / dgunakn. Cth
/pokok/, /buah/, /diam/, /tukar/, /saya/ dan /gunaan/.
Transkripsi Fonetik
Pendahuluan

Transkripsi bguna kpd ahli-ahli fonetik dan fonologi utk
mnerangkn tentang ujarn/pcakapn.
Lazimnya transkripsi fonetik mlakukn pmindahn ujarn atau
kata dlm bentuk ejaan (teks) atau bentuk fonemik.
Dlm mtranskripsikn sistem yg tidak taksa (ambiguous) dlm
pghasiln ujarn btujuan utk mbantu penulisn:
# bentuk grafik yakni drp visual kpd auditori
# mberi output sbenar ptuturn kpd pbaca/pgkaji




Transkripsi Fonetik
Keperluan Transkripsi
Wujudnya pbezaan antara sistem abjad (pnulisn) dgn hasil sbenar bunyi
ujarn. Cth, bahasa Inggeris: cough [kof ], tough [tf ], knife [naiv] dll.
Masalah ciri-ciri suprasegmental spt bunyi tekann ssuatu kata yg mbawa
pgertian yg bbeza mnimbulkn masalah pmahamn pdengar (pnutur jati).
Cth: dlm BM standard, tekann blaku pd suku kata kedua trakhir
(puneltimate syllable) spt:
maO.kan ji.kaO.lau
ass.sa.las.mu.as.lai.iO.kum

Ttp dlm dialek Terengganu, tekann blaku pd suku kata trakhir (ultimate
syllable) spt:
ma.kaO i.kaO s*.ko.laOh

Cth dlm bahasa Inggeris
record reO.kO:d (noun) ri.kOO:d (verb)




Transkripsi Fonetik
Jenis-Jenis Transkripsi

1. Transkripsi Tanggapan
Bunyi-bunyi yg dhasilkn scara umum
Keadaan yg dperlukn spt berikut:
i. kajian suatu bahasa yg tidak tahu asal usulnya.
- pola dan strukturnya tidak bsistematik
- drp data dan transkripsi tenggapanlh baru boleh dcipta
transkripsi yang lebih bersistematik
ii. Bentuk ujarn yg tidak tratur dan myukarkn pkaji dlm mnentukn
struktur dan sistem bahasa tsebut.




Transkripsi Fonetik
Jenis-Jenis Transkripsi

2. Transkripsi Sistematik
Mrujuk kpd ujarn dan bahasa ttentu shj.
Lambang yg dgunakn bsifat ekonomik dan pjenisn bunyi yg sudah
dkenali.
Mgunakn dasar analisis fonemik yg lebih kompleks.
Penting, trutama dlm mgajar/blajar pyebutn asing.
Jenis transkripsi ini dgunakn dgn mluas dlm kajian nahu scara
deskriptif dan pnulisn kamus.
Terdpt beberapa jenis transkripsi sistematik: transkripsi luas, transkripsi
sempit.



Transkripsi Fonetik
Transkripsi Sistematik

a. Transkripsi luas
Kurang mgunakn lambang dan tanda diakritik.
Tujuannya: mhasilkn psembahn yg tidak taksa dlm bentuk penyebutn.
Tanda miring / / dgunakn dlm transkripsi luas.

b. Transkripsi sempit
Mgunakn lambang yg khusus.
Boleh dgunakn dlm apa jua bahasa.
Lambang-lambang dan tanda diakritik dgunakn.
Mgunakn kurungn [ ]
Nota: Namun begitu dlm kursus ini, bentuk transkripsi sempit yg kita
gunakn tidak perlu mgunakn tanda kurungn [ ].



Transkripsi Fonetik
Panduan Melakukan Transkripsi

Dlm mlakukn transkripsi fonetik sama ada dari bentuk ejaan (ayat) atau
bentuk fonemik, praturn berikut perlu diambil kira:
Setiap pmindahn fonetik hendaklh dlakukn bdasarkn kpd proses-
proses fonologi yg blaku.
Semua huruf besar hendaklh dtulis sbg huruf/fonem kecil. Cth
Ahmad ahmad Kulim kulem Si Tompok
sitompo
Semua bentuk huruf bganding dlm sistem ejaan seperti ng, ny,
sy, gh dan kh hendak dtranskripsikn kpd fonem iaitu ng sbagai
[], ny sbagai [^], sy sbagai [e], gh sbagai [+] dan kh sbagai
[x].




Transkripsi Fonetik
Contoh Transkripsi I.
yang ya maaf maEaf

barang bara saat saEat
nyanyi ^a^i mualaf muEalaf
nyonya ^o^* pulasan pulassan
khabar xaba puluhan puluhhan
ghaib +aeb tautan taottan
syarat earat buah buwah
Thalha +alha diam diyam
pokok poko tukar tuka
masakan masakan bakar baka
Adam adam pilih pileh
Latifah latifah buluh buloh
awak awa di atas diatas
saya say* gunaan gunaan
dahaga dahag* anai-anai anaianai
setiausaha s*tiy*usah* kaki ayam kakiayam




Transkripsi Fonetik
Latihan.
Berdasarkan contoh-contoh transkripsi di atas, jawab soalan di bawah:
1. Perkataan manakah yang terlibat dengan proses fonologi berikut?
a. Pengglotisan
b. Perendahan vokal tinggi
c. Penengahan vokal
d. Pengguguran /r/
e. Penyisipan hentian glotis
f. Penyisipan geluncuran
g. Penyisipan faringgal

2. Perkataan manakah yang terlibat dengan perubahan huruf?
a. Perubahan huruf besar kepada fonem (huruf kecil)
b. Perubahan huruf kepada bunyi fonem






SEKIAN..


TERIMA KASIH