Konflik Pemisah di Selatan Thailand: Isu dan Transformasi

Oleh Che Mohd Aziz bin Yaacob

Unit Penyelidikan dan Pendidikan untuk Perdamaian
Pusat Pengajian Sains Kemasyarakatan
Universiti Sains Malaysia
Abstrak
Kemunculannya kembali konflik di Selatan Thailand pada Januari 2004 dilihat semakin rumit
dengan pelbagai isu yang saling berkait. Keadaan ini menjadi cabaran besar buat kerajaan
Thailand untuk mencari jalan penyelesaian. Isu konflik yang pada aalnya melibatkan tuntutan
kemerdekaan !akibat penjajahan kerajaan Siam ke atas negeri "atani# oleh $rang %elayu Islam
"atani !$%I"# seterusnya berkembang menimbulkan isu&isu lain. 'ntara isu&isunya ialah
ketidakadilan kerajaan Thailand ke atas sejarah( identiti( budaya( ekonomi( dan hak asasi
manusia $%I" yang majoritinya tinggal di ilayah "atani( )arathiat dan *ala. Ketidakadilan
ujud apabila kerajaan Thailand menafikan tuntutan kemerdekaan tersebut dengan
melaksanakan dasar&dasar yang berbentuk asimilasi dan diskriminasi ke atas $%I". Sebagai
tindakbalas( $%I" melalui pertubuhan&pertubuhan gerakan pemisah meneruskan perjuangan
mereka menuntut kemerdekaan dan membentuk pemerintahan sendiri. +alam pendekatan
transformasi konflik( kemunculan isu&isu ini bukanlah sesuatu yang dapat dibanggakan kerana
transformasi yang berlaku dalam konflik ini berbentuk negatif. ,al ini kerana isu tuntutan
kemerdekaan merupakan sesuatu tidak sukar diselesaikan kerana ia melibatkan ilayah dan ia
boleh dicapai melalui kompromi. )amun( apabila bertukar kepada isu&isu yang berbentuk nilai&
nilai hidup seperti sejarah( identiti( dan budaya akan menyebabkan kesukaran untuk
menyelesaikannya kerana tidak mungkin mencapai kompromi. $leh itu( penulisan ini secara
umumnya akan membincangkan tentang transformasi isu yang berlaku terhadap konflik di
Selatan Thailand. "enumpuan menjurus kepada faktor&faktor dan transisi perubahan isu&isu ini
dan impaknya terhadap masyarakat lokal hari ini. -agi memperkemaskan perbincangan(
ditimbulkan persoalan bagaimanakah isu&isu ini menjadikan konflik semakin rumit dan
berpanjangan. Jaapan kepada persoalan ini akan dianalisa berdasarkan pendekatan
transformasi konflik yang menjurus kepada lima elemen transformasi yang saling berkait(
antaranya( transformasi kontek( struktur( isu( aktor dan personal.
Isi-isi penting Konflik Selatan Thailand( dasar&dasar( transformasi isu dan gerakan pemisah.
1
Isi Kandungan
Muka Surat
Abstrak
1. Pengenalan !
2. atar !elakang
"#$# Sejarah Kon%lik &
"#"# Kom'osisi Penduduk (
"#!# )nsiden dan Peristi*a +
". Kerangka Teoritikal dan Pembolehubah
!#$# ,e%inisi -rans%ormasi Kon%lik $!
!#"# .ima /lemen dalam -rans%ormasi kon%lik $!
#. $asar dan Pendekatan Kera%aan Thailand
&#$# 0athaniyom ,asar Sosio1budaya 2asionalisme Siam dan
3uddha
$(
&#"# )ntergrasi nasional dan sekolah "ondok $(
&#!# Peraturan 445"!6 Akta Pengha'usan Pengaruh Komunis dan
7erakan Pemisah
$+
&#&# Pendekatan Kekerasan -haksin Shina*atra tahun "88& 9 "884 "8
&#:# Pengurusan Krisis ;eneral Surayud Chulanond "$
&. Isu-isu konflik dan Kebangkitan 'erakan Pemisah( Kemerdekaan
) Politik* Se%arah* Identiti dan !uda+a
""
,. Konflik di Selatan Thailand: Satu penganalisaan terhadap isu-isu
konflik dan dasar-dasar kera%aan Thailand
":
-. Kesimpulan !8
Senarai .u%ukan !"
1. Pengenalan
Pergolakan di *ilayah Patani< 2arathi*at dan Yala di Selatan -hailand masih dibelenggu
dengan aktiviti keganasan# Kejadian se'erti 'engeboman< tembak curi< 'embakaran sekolah<
'enculikan< sabotaj dan lain1lain lagi< antaranya boleh dikatakan berlaku ham'ir setia' hari#
2
Menurut 2ik Abdul 7hani< 'ensyarah di Prince o% Songkhla Universiti< kam'us Pattani
menyatakan keadaan ini sudah menjadi 'erkara biasa dalam kehidu'an 'enduduk di tiga
*ilayah< beliau sendiri tidak berasa hairan tentang hal ini teta'i akan berasa hairan sekiranya
tiada kematian dalam satu1satu hari
$
# Aktiviti keganasaan ini da'at digambarkan melalui statistik
kematian dan kecederaan antara ;anuari "88& hingga ;anuari "8$8 yang dikeluarkan oleh ,r#
Srisom'ob ;it'iromsri menunjukkan &<$88 kematian dan 4<:8+ cedera dari'aa +<&&4 insident#
,ari'ada jumlah kematian tersebut< seramai "<&$( orang muslim dan $<::+ orang -hai13uddha
"
#
=alau'un begitu< usaha untuk mengurangkan angka keganasan masih menjadi
keutamaan kerajaan -hailand# 3ermula dengan 'engisytiharan darurat ketenteraan oleh -haksin
Shina*atra 'ada : ;anuari "88&< tiga *ilayah ini telah menerima kehadiran ribuan 'asukan
keselamatan bagi menga*al keadaan kon%lik< menjaga keselamatan orang a*am dan menangka'
individu1individu yang disyaki terlibat menimbulkan huru1hara# -haksin melalui institusi
Southern "ro/inces 'dministration 0ommitee >SPAC? yang ditubuhkan 'ernah meluluskan
seramai &8<888 anggota tentera untuk dihantar ke tiga *ilayah 'ada tahun "88:
!
# Manakala 'ada
Mac< "8$8 Perdana Menteri Abhisit @ejjajiva turut meluluskan kemasukan tentera ke tiga
*ilayah seramai &<888 anggota
&
# Kehadiran 'asukan keselamatan dalam jumlah yang ramai ini
*alau bagaimana'un tidak berjaya mengatasi 'ergolakan yang timbul< malahan kon%lik dilihat
semakin meruncing# ;usteru< timbul 'ersoalan tentang 'eranan yang dimainkan oleh 'asukan
keselamatan ini yang mana adakah mereka benar1benar menjaga keamanan dan keselamatan di
tiga *ilayah# Penulisan ini tidak membincangkan tentang kelemahan 'asukan keselamatan dalam
menjaga keamanan di tiga *ilayah teta'i lebih ke'ada isu1isu dan 'unca1'unca kon%lik yang
masih belum diselesaikan# Kon%lik teta' akan berlaku selagi isu1isu tidak diselesaikan *alau'un
'asukan keselamatan dihantar dalam jumlah yang banyak# ;usteru< kon%lik di Selatan -hailand
yang dilihat semakin meruncing 'ada hari ini mem'unyai kaitan dengan isu1isu kon%lik yang
belum menda'at 'erhatian se'enuhnya oleh kerajaan -hailand# Kebanyakan 'endekatan yang
1
-emubual dengan 2ik Abdul 7hani 2ik Aashim< Pensyarah Prince o% Songhkla University< Kam'us Pattani 'ada
B Se'tember "884# 3ertem'at di 'engina'an 'ensyarah< Patani# -hailand# 0es'oden bukan nama sebenar kerana atas
dasar keselamatan#
2
;it'iromsri< S# >"8$8? Si1th year of the Southern 2i/e3 +ynamics of Insurgency and 2ormation of the )e
Imagined 4iolence. C$nlineD#CAkses " 2ovember "8$8D# 3oleh di'erolehi melalui laman =eb
htt'55***#dee'south*atch#org5node5(!8
3
Yaacob< C< M< A# >"88+? Konflik "emisah di Selatan Thailand3 Isu( 'ktor dan "enyelesaian# MA -esis# Universiti
Sains Malaysia# A# $+!#
4
'n inter/ie on the ongoing southern conflict ith 'bhisit 5 Tha/orn#>"88+?#C$nlineD#CAkses ! 2ovember "8$8D#
3oleh di'erolehi melalui laman =eb htt'55***#dee'south*atch#org5node5!($
3
digunakan oleh kerajaan -hailand adalah lebih ke'ada menyekat dan menekan kon%lik su'aya
tidak timbul di'ermukaan# =alau bagaimana'un kon%lik teta' juga timbul kerana hak1hak OM)P
yang menjadi isu ke'ada kon%lik masih belum diselesaikan# Penulisan akan membincangkan
tentang 'eranan isu1isu yang menyebabkan kon%lik ini berterusan# Sebagai 'ermulaan< 'enulisan
akan membincangkan se'intas lalu tentang latar belakang kon%lik yang meli'uti sejarah<
kom'osisi 'enduduk serta diselitkan bebera'a 'eristi*a utama yang berlaku sekitar tahun "88&
hingga "8$8# Selain itu< turut dibincangkan tentang kerangka teori dan 'embolehubah dalam
bidang kon%lik dan 'erdamaian yang dirasakan sesuai untuk menganalisis elemen1elemen yang
terda'at dalam kon%lik ini# /lemen1elemen yang 'enitng dalam 'enulisan ini adalah menyentuh
tentang dasar1dasar kerajaan -hailand yang menimbulkan isu1isu baru dalam kon%lik#
Penganalisaan akan dibuat ber'andukan trans%ormasi isu akibat dari'ada dasar1dasar kerajaan
-hailand yang bersi%at menyekat dan menekan OM)P#
2. atar !elakang
2.1. Se%arah Konflik
Kon%lik bermula 'ada tahun $(B4 a'abila kerajaan Siam berjaya menakluki kerajaan
Kesultanan Melayu Patani melalui siri 'e'erangan# Penaklukan telah mengubah struktur
'emerintahan dan geogra%i negeri Patani a'abila kerajaan Siam melaksanakan dasar EPecah dan
PerintahF# 2egeri Patani telah di'ecahkan ke'ada ( *ilayah
:
dan setia' satunya dilantik raja1raja
EbonekaF yang bertujuan untuk melemahkan kekuasaan orang Melayu
4
# ,isam'ing itu ia
bertujuan untuk membentuk 'roses decentrali6ation atau 'emusatan kuasa akibat tekanan
dari'ada kuasa /ro'ah yang berlumba1lumba mencari ka*asan dijajah di Asia -enggara#
Kebimbangan ini semakin ketara a'abila Perancis berjaya menakluki *ilayah di -imur Sungai
Mekong di bahagian selatan
(
# 3egitu juga dengan kerajaan 3ritish yang akti% untuk menguasai
*ilayah -imur .aut 3urma< Selatan China dan negeri1negeri di -anah Melayu Utara sehingga ke
Segenting Kra
B
# Chulalongkorn selaku raja Siam ketika itu membentuk dasar -hesa'hiban bagi
merealisasikan 'emusatan kuasa ke atas negeri Patani# -ahun $B+( kerajaan Siam melalui
5
Antara *ilayah yang di'ecahkan terdiri dari'ada Patani< 2ong Chik< 0eman< ;alur< .egeh< ;ering dan ;ambu#
6
Syukri< )# >"88"? Sejarah Kerajaan %elayu "atani. 3angi< Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia# A# B$#
7
Pitsu*an< S# Pitsu*an< S# >$+B"? Islam and %alay )ationalism3 ' 0ase Study of the %alay&%uslim of Southern
Thailand# Ph#, -esis< Aarvard University# A# "+#
8
2ik Mahmud< 2#A# >"888? Sejarah "erjuangan %elayu "atani 789: ; 7<:4# >@ersi ;a*i?# 3angi< Penerbit
Universiti Kebangsaan Malaysia# A# "B#
4
Menteri ,alam 2egeri telah mengeluarkan Akta Pentadbiran ,aerah yang dikenali sebagai
"hraratchabanyat =aksana "akkhrong Thongti# ,ua tahun kemudiaan akta ini di'erkemaskan
lagi dengan mem'erkenalkan Peraturan Mengenai Pentadbiran =ilayah yang dikenali sebagai
Kho -angkhap "okkhrong ,uamung
<
# Kedua1dua akta ini secara umumnya bertujuan
memecahkan negeri Patani ke'ada *ilayah1*ilayah dan mem'eralihkan kuasa 'emerintahan
raja1raja Melayu ke'ada 'ega*ai1'ega*ai kerajaan Siam# Peralihan ini telah memba*a ke'ada
'enentangan raja1raja Melayu terhada' kerajaan Siam a'abila mereka mulai sedar akan kuasa
mereka semakin berkurang ke atas negeri Patani# Kemuncak 'ersengketaan 'ada tahun $+8"
a'abila -engku Abdul Kadir selaku raja di *ilayah Patani telah ditangka' dan dilucutkan
ja*atan sebagai raja Melayu di Patani# 3egitu juga dengan raja1raja Melayu di *ilayah1*ilayah
lain yang turut menerima nasib yang sama# Maka< bermula dari sini tamatlah sistem
'emerintahan raja1raja Melayu di Patani#
Peristi*a 'enangka'an dan 'erlucutan ja*atan raja1raja Melayu ini tidak hilang begitu
sahaja malahan ia di'erjuangkan oleh OM)P# ;ika sebelum ini ia di'erjuangkan oleh golongan
aristokrat teta'i kali ini 'erjuangan melibatkan golongan agama dan 'emim'in1'emim'in
tem'atan# Penentangan mereka dilihat menggunakan 'elbagai strategi termasuk menda'atkan
'engaruh dan ke'ercayaan dari'ada kerajaan 3ritish di -anah Melayu untuk menekan kerajaan
Siam# 2amun usaha mereka ternyata meleset a'abila 3ritish mengadakan Perjanjian 3angkok
atau >'nglo Siamese&-reatyF dengan kerajaan Siam 'ada tahun $+8+
$8
# Perjanjian 'engesahan
sem'adan ini memberi kebebasan ke'ada kerajaan Siam untuk melakukan a'a sahaja ke atas
negeri Patani tan'a cam'urtangan 3ritish# 3ermula dari ini< kerajaan Siam mula menyentuh soal1
soal budaya< identiti dan 'endidikan dalam kehidu'an OM)P
$$
#
,asar yang menyentuh soal identiti dan budaya OM)P yang 'aling terkemuka adalah
dasar ?athaniyom yang di'erkenalkan oleh Phibul Songkhram 'ada tahun $+!B# ,asar ini
9
Ibid(. A# "+#
10
Perjanjian ini adalah untuk menentukan tanah jajahan masing1masing khususnya negeri1negeri yang dikuasai oleh
kerajaan Siam sebelum ini# Aasil dari'ada 'erjanjian ini< negeri Kedah< Perlis< Kelantan dan -erengganu telah
diserah ke'ada kerajaan 3ritish manakala negeri Patani diserahkan ke'ada kerajaan Siam#
11
,ari sudut agama< kerajaan -hailand telah menukar undang1undang syariah yang diamalkan sebelum ini ke'ada
sistem sekular# Manakala 'engamalan Adat )stiadat Melayu tidak dibenarkan dalam kehidu'an seharian# Akibatnya<
kes1kes yang berkaitan dengan syariah se'erti nikah1cerai dan 'e*arisan harta 'usaka akan dibicarakan di
mahkamah sivil dan diadili oleh hakim yang berbangsa -hai13uddha# Keadaan ini telah menyekat semua %ungsi
agama )slam dalam kehidu'an OM)P# 7olongan raja Melayu yang menjadi 'enaung ke'ada agama )slam telah
diha'uskan< manakala masjid dan institusi keagamaan juga telah ditarik kuasa# 3egitu juga dengan sekolah1sekolah
'ondok di mana kurikulum telah diubahsuai dengan memasukkan bahasa -hai sebagai bahasa 'engantar dan
memasukkan tenaga 'engajar yang berbangsa -hai#
5
memba*a maksud hanya ciri1ciri kebudayaan Siam sahaja dibenarkan berkembang di -hailand
$"
#
Sekali lagi OM)P ter'aksa berhada'an dengan dasar yang menindaskan kelom'ok mereka di
mana di'aksa meninggalkan identiti Melayu1)slam dan mengamalkan identiti -hai13uddha#
Sebagai tindak balas terhada' dasar tersebut< Aaji Sulong bin Abdul Kadir seorang ulama
terkenal di Patani telah menubuhkan al&,ai@ah al&Tanfi6iah li al&'hkam al&Shar@iyyah atau
.embaga Perlaksana Aukum Syariah 'ada tahun $+!+# Pertubuhan ini bertujuan untuk
mengum'ul 'ara ulama di Patani dan bekerjasama mengadakan aktviti untuk mem'ertahankan
kesucian agama )slam# Antara usaha yang dilaksana ialah mengemukan ( tuntutan
$!
untuk
mengembalikan keamanan di negeri Patani#
Perjuangan Aaji Sulong dan rakan1rakannya untuk membebaskan OM)P dari'ada
asimilasi -hai13uddha ini turut menda'at bantuan dari'ada orang1orang Patani yang tinggal di
-anah Melayu# -engku Mahmud Mohyideen meru'akan anakanda ke'ada -engku Abdul Kadir
Kamaruddin< raja Patani terakhir mengetuai 'enduduk Patani di -anah Melayu mem'engaruhi
kerajaan 3ritish untuk menyatukan negeri Patani dengan -anah Melayu# ,i 'ihak 3ritish<
'ermintaan OM)P ini tidak menda'at sambutan kerana 3ritish dilihat lebih mementingkan
hubungan dengan kerajaan Siam# /koran dari'ada itu< 3ritish bertindak membantu Siam dengan
mengha'uskan 'ergerakan1'ergerakan di -anah Melayu termasuk 7abungan Melayu Patani
0aya >7/MPA0?
$&
yang bertujuan untuk membantu OM)P# Manakala -engku Mahmud
Mohyideen diarah tidak terlibat dengan segala kegiatan untuk 'emisahan Patani
$:
# 3antuan 'ihak
3ritish ini telah melemahkan 'erjuangan OM)P dan memberi ruang ke'ada kerajaan Siam untuk
12
Gathy< A# >$++&? "engantar Sejarah "atani# Alor Setar< Pustaka ,arussalam# A# B8#
13
Menurut 2ik Anuar 2ik Mahmood< antara tuntutan yang dikemukakan oleh Aaji Sulong ialah 'ertama<
Perlantikan seorang individu sebagai *akil kerajaan Siam yang berkuasa 'enuh untuk mentadbir ke em'at1em'at
*ilayah tersebut< Patani< Yala< 2arathi*at dan Satun< dan mem'unyai kuasa memecat< menggantung atau mengganti
'ega*ai1'ega*ai kerajaan# )ndividu ini hendaklah dilahirkan di salah satu dari'ada ke em'at1em'at buah *ilayah
tersebut dan 'erlantikannya hendaklah dengan 'ersetujuan 'ara 'enduduk di *ilayah1*ilayah tersebut# Kedua< la'an
'uluh 'eratus dari'ada 'ega*ai kerajaan yang akan berkhidmat di *ilayah1*ilayah tersebut mestilah beragama
)slam# Ketiga< bahasa Melayu dan bahasa Siam hendaklah dijadikan sebagai bahasa rasmi# Keem'at< bahasa Melayu
hendaklah dijadikan bahasa 'engantar di sekolah1sekolah rendah# Kelima< undang1undang )slam hendaklah diiktira%
dan dikuatkuasakan di Mahkamah Syariah# Keenam< kesemua hasil dan 'enda'atan yang di'erolehi dari'ada ke
em'at1em'at buah *ilayah itu hendaklah digunakan di *ilayah berkenaan# Ketujuh< 'embentukan sebuha badan
yang mem'unyai kuasa 'enuh untuk mengurus kesemua hal1eh*al orang )slam yang berada di ba*ah
tanggungja*ab Ketua 2egeri#
14
7/MPA0 ditubuhkan 'ada Mac $+&B di Kota 3haru< Kelantan oleh orang1orang Patani yang tinggal di -anah
Melayu# Penubuhannya bertujuan untuk menyatukan *ilayah Patani< Yala< 2arathi*at dan Satun menjadi 2egara
Melayu )slam# Kedua membentuk 'emerintahan sesuai dengan kehendak dan 'endirian kebangsaan Melayu< adat
resam Melayu dan agama )slam# Ketiga< meningkatkan tara% kehidu'an orang Melayu Patani su'aya menda'at hak<
keadilan< kebebasan dan 'endidikan#
15
Ibid(. A# $8!#
6
bertindak menekan 'emim'in1'emim'in Melayu# 0amai 'emim'in Melayu yang dikatakan
hilang dan dibunuh secara sulit termasuk Aaji Sulong dan -engku Mahmud Mohyideen# /koran
dari'ada itu< 'ergolakan di Patani da'at dika*al oleh kerajaan Siam dan reda dengan aktiviti1
aktiviti 'emberontakan#
2amun< menjelang akhir $+48 dan a*al $+(8 'ergolakan di Patani muncul kembali#
Pergolakan ini diketuai oleh kum'ulan1kum'ulan gerakan 'emisah yang menda'at as'irasi akan
kemerdekaan Malaya 'ada $+:( dan menyambung *asiat 'erjuangan 'emim'in1'emim'in
terdahulu
$4
# Kebanyakan 'emim'in gerakan 'emisah ini terdiri dari'ada individu1individu yang
menda'at 'endidikan tinggi dari dalam dan luar negara# Mereka menjadikan senjata dan
keganasan sebagai *adah 'erjuangan bagi menda'atkan kemerdekaan ke atas negeri Patani#
Perjuangan mereka masih lagi akti% sehingga ke hari ini dan di'ercayai baha*a kejadian
'embunuhan dan 'embakaran tem'at1tem'at a*am adalah 'erbuatan gerakan 'emisah dan juga
'ihak berkuasa yang dilihat masing1masing memainkan strategi dalam kon%lik kali ini#
2.2. Komposisi Penduduk
3erdasar data yang dikeluarkan oleh Patani Malays Auman 0ights Organization
>PMA0O?< 'o'ulasi 'enduduk di *ilayah Patani< 2arathi*at< Yala dan Satun bagi tahun "88:
seramai "#"! juta orang# 3agi *ilayah Patani< 'enduduknya seramai 4B:<888 manakala Melayu
muslim seramai ::"<888 orang >B$H?# =ilayah 2arathi*at< 'enduduknya seramai (:&<888
manakala 'enduduk Melayu muslim seramai 48!<888 orang >B"H?# Manakala *ilayah Yala<
'enduduknya seramai &+!<888 dan Melayu muslim seramai !!+<888 orang >4BH?# Manakala
*ilayah Satun 'enduduknya seramai !8!<888 orang< manakala 'enduduk Melayu muslim
seramai "8:<888 orang >4BH?
$(
# ,ari sudut geogra%i< keluasan em'at *ilayah ini ialah $!<(!"
kilometer 'ersegi dan berkedudukan garis lintang :F!:F hingga 4F::F utara
$B
# ,ari segi bahasa<
OM)P boleh dibahagikan ke'ada tiga kum'ulan 'ertuturan# Kum'ulan 'ertama mereka yang
bertutur dalam bahasa Melayu dialek Patani dan menggunakan tulisan ja*i atau arab# Kum'ulan
kedua< mereka yang bertutur dalam bahasa -hai serta menulis dan membaca dalam bahasa -hai#
Mereka ini kebanyakannya generai muda yang terhasil dari'ada 'roses asimilasi kerajaan
16
A# Malek< M<I# >$++!? Amat Islam "atani3 sejarah dan "olitik# Shah Alam< Aizbi# A# !$B#
17
0ujukan melalui laman *eb Patani Malay Auman 0ights Organization >PMA0O?# C$nlineD#CAkses ! 2ovember
"8$8D# 3oleh di'erolehi melalui laman *eb htt'55***#'mhro#net5JSK7eogra'h
$B
Mahmood< S#S# >$++8? +e&?adicali6ation of %inority +issent3 ' 0ase Study of the %alay&%uslim %o/ement in
Southern Thailand( 7<90 ; 7<<4# Phili''ines< Luezon City $$8$# A#$$B#
7
-hailand# Manakala kum'ulan ketiga mereka yang bertutur dalam bahasa Melayu dialek Patani
teta'i tidak menggunakan tulisan ja*i untuk menulis dan membaca# ,ari segi 'endidikan<
mereka di*ajibkan mengikut sistem 'endidikan nasional yang berteraskan budaya -hai dan
agama 3uddha
$+
# Anak1anak OM)P di 'eringkat 'ra1sekolah dibenarkan menda'at 'endidikan
berteraskan budaya Melayu dan agama )slam# 2amun setelah menjejaki ke 'eringkat sekolah
rendah hingga ke universiti< mereka mesti mengikuti skim 'embelajaran yang ditentukan oleh
kerajaan -hailand# 3agi mengimbangi 'embelajaran budaya -hai dan Melayu< terda'at sekolah1
sekolah s*asta milik 'ersendirian yang ditubuhkan oleh OM)P se'erti sekolah agama rakyat dan
E'ondokF# Kurikulum yang diajar lebih menjurus ke'ada ilmu agama )slam dan sedikit tentang
budaya dan bahasa Melayu# =alau'un begitu< mereka di*ajibkan mengajar bahasa dan budaya
-hai sebagai 'rasyarat untuk menda'at kelulusan menubuhkan institusi 'endidikan# ,ari segi
budaya< mereka mengamalkan budaya Melayu yang berteraskan agama )slam# Kebanyakan seni
budaya se'erti 'akaian< 'ermainan tradisional< hiburan< kra%tangan dan lain1lain adalah sama
se'erti mana yang diamalkan oleh orang Melayu di Malaysia#
,ari sudut ekonomi< *ilayah Patani< Yala dan 2arathi*at berada taha' sederhana#
3erdasar la'oran Anited )ations +e/elopment "rogram Thailand >U2,P? 'ada tahun "88(<
'enda'atan 'urata isu rumah sebulan bagi *ilayah Patani ialah 0M $<$4+#&8< manakala "8#(H
'enduduknya ber'enda'atan di ba*ah 0MB$#B8# 3agi *ilayah Yala 'enda'atan 'urata bulanan
isi rumah ialah 0M $<$BB#88 dan !(H 'enduduknya ber'enda'atan di ba*ah 0MB&#:8 sebulan#
Manakala *ilayah 2arathi*at< 'enda'atan 'urata ialah 0M +"$#&8 dan &4H berada di ba*ah
'enda'atan 0MB8#B sebulan
"8
# Penda'atan yang di'erolehi ini melalui sektor1sektor 'ekerjaan
tertentu# Antaranya< :8H masih lagi bergantung dalam sektor 'ertanian< bagi mereka yang tidak
bekerja dalam sektor 'ertanian< kebanyakannya menum'ukan ke'ada sektor lain se'erti $:#&H
sektor komersial< $:#$H sektor 'erkhidmatan dan +#$H sektor industri kra%tangan
"$
# Manakala
sektor 'erindustrian ianya tidak majoriti kerana tiada 'embangunan dalam sektor tersebut di tiga
*ilayah# ,alam sektor 'ertanian< 'ecahan 'ekerjaan 'enduduk adalah merangkumi dalam
'enanaman 'adi< getah< kela'a sa*it< buah1buahan< sayur1sayuran dan nelayan# Manakala dalam
19
Patani Malay Auman 0ights Organization >PMA0O?<# O'#cit#
20
Thailand ,uman +e/elopment ?eport 20083 Sufficiency Bconomy and ,uman +e/elopment. >"88(? C$nlineD#
CAkses 4 Mei "8$8D# 3oleh di'erolehi melalui laman =eb
htt'55***#und'#or#th5do*nload52A,0"88(book/27#'d%
21
Makishima< M# >"88B?#< op.cit.
8
sektor komersial< kebanyakan 'enduduk menjalankan 'erniagaan kecil1kecilan dengan
memasarkan hasil tanaman< makanan ringan 'akaian ke Malaysia dan juga ka*asan setem'at#
2.". Insiden dan Peristi/a
)nsiden yang berlaku di tiga *ilayah ini se'erti mana yang dinyatakan sebelum ini terdiri
dari'ada 'elbagai bentuk serangan< kejadian dan 'eristi*a# )nsiden ini boleh dikatakan
memba*a kematian< kecederaan dan kemusnahan harta benda# Menurut +eep South Cacth<
jumlah insiden yang berlaku di tiga *ilayah antara tahun "88& hingga "8$8 adalah se'erti
berikut#
>Sumber Srisom'ob< ;# >"8$8? ,ee' South =acth< htt'55***#dee'south*atch#org?
Melihat ke'ada diagram tersebut< tahun "88& hingga "88: menunjukkan berlaku 'eningkatan
insiden# Keadaan ini menunjukkan kon%lik semakin memuncak dan mengakibatkan ramai
kematian# Menurut Asst# Pro%# ,r# =ora*it 3aru< +irector of Institute of Southeast 'sian
%aritime States Studies< Prince o% Songhkla University< Pattani menyatakan baha*a antara tahun
tersebut meru'akan masa dirancang oleh gerakan 'emisah untuk bertindak# Menurut beliau lagi
tahun "88& meru'akan era kebangkitan gerakan 'emisah yang selama ini berlatih dan menyusun
9
strategi untuk mela*an kerajaan -hailand
""
# -ambahan 'ula< 'endekatan kerajaan -hailand
khususnya -haksin Shina*atra yang menggunakan 'endekatan kekerasan sehingga
menimbulkan keadaan yang rumit untuk diselesaikan#
,i sini akan dibincangkan insiden1insiden utama antara tahun "88& hingga "8$8 yang
melibatkan jumlah kematian yang ramai dan menda'at 'erhatian 'ihak luar# -ahun "88&
meru'akan detik 'ermulaan kon%lik terbaru a'abila 'ada & ;anuari "88& berlaku 'enyerangan ke
atas Kem -entera di Kg# Pileng< ,aerah Pecah Airong dalam *ilayah 2arathi*at oleh
sekum'ulan militan yang tidak dikenali# ,alam serangan tersebut< em'at anggota tentera telah
terbunuh dan !44 laras senjata jenis M$4< "& laras 7un< ( laras 0P7 >M(+? dan " laras M48
telah di rom'ak# ,alam masa yang sama $B buah sekolah dalam $8 daerah di 2arathi*at turut
dibakar
"!
# Sebelum memasuki Kem tersebut< kum'ulan ini bertindak menabur 'aku1'aku di
setia' jalan keluar masuk serta menebang 'okok1'okok su'aya da'at menyekat dari'ada 'ihak
berkuasa# Menurut ke'ercayaan kerajaan -hailand melalui uca'an 7eneral -hammarat )srakul
2a Ayuthaya< ini meru'akan tindakan kum'ulan gerakan 'emisah yang melancarkan o'erasi
mengikut strategi $888 hari meram'as 2arathi*at
"&
# Kerajaan 'ercaya tindakan se'erti ini
memerlukan 'erancangan dan latihan yang cuku' terancang dan ra'i# -erda'at juga tuduhan
yang mengatakan baha*a kum'ulan ini menda'at latihan dan arahan dari'ada luar#
Selang tiga bulan kemudiaannya< Selatan -hailand digem'arkan dengan insiden yang
kedua iaitu 'ertembungan bersenjata antara kum'ulan 'emuda Melayu )slam yang dikenali
sebagai EKum'ulan Serban MerahF dengan 'ihak berkuasa 'ada "B A'ril "88&
":
# Serangan
melibatkan *ilayah Patani< Yala dan Songkhla secara serentak dan modus o'erandinya adalah
berjihad dan mati syahid dengan menyerang 'os1'os ka*alan tentera dan 'olis# Serangan
dilakukan dengan bersenjatakan 'arang< 'isau dan bebera'a laras sena'ang
"4
# )nsiden ini berakhir
di Masjid Kerisik a'abila 'ihak berkuasa menembak !" individu yang berlindung di dalamnya#
22
-emubual dijalankan sebelum beliau di'ilih menjadi Senator bagi negara -hailand# -emubual dijalankan 'ada +
Ogos "884 bertem'at di Prince o% Songhkla University sem'ena 'enulis melaksanakan kerja la'angan untuk
menyia' tesis sarjana yang bertajuk Konflik "emisah di Selatan ThailandD Isu( 'ktor dan "enyelesaian#
23
"enyerang bakar 79 sekolah( empat askar terbunuh >"88&? C$nlineD#CAkses & 2ovember "8$8D# 3oleh di'erolehi
melalui laman =eb htt'55***#utusan#com#my
24
,anial< M# >"88&? Konflik Selatan Thailand dan Transformasi Sosial. Pembentangan Kertas Kerja Sem'ena
Minggu Perdamaian Universiti Sains Malaysia Ke1!# Pada $& ,isember "88&# Universiti Sains Malaysia# Pulau
Pinang# A# !#
25
Ayub< -#S# >"88&? Insiden "embunuhan Amat Islam di Selatan Thailand# ,lm# Persidangan Parlimen Malaysia
Kesebelas< Penggal Pertama< Mesyuarat Ketiga# C$nlineD#CAkses $( Mei "8$8D# 3oleh di'erolehi melalui laman
=eb htt'55***#'arlimen#gov#my5hindeM5'd%5,0"!$$"88&#'d%
26
3akar< I# >"88&? 0asa tidak tenang -ok Ayah terja*ab sele'as subuh1 masjid bersejarah catat kisah sedih#
C$nlineD#CAkses & 2ovember "8$8D# 3oleh di'erolehi melalui laman =eb htt'55***#utusan#com#my
10
;umlah keseluruhan yang terkorban seramai $$" orang yang mana $8( orang di kalangan orang
Melayu dan : orang di 'ihak berkuasa# )nsiden ini menjadi tum'uan ramai termasuk 'ihak1'ihak
luar yang mengecam tindakan kerajaan -hailand yang diangga' melanggar hak asasi manusia
dan tidak ber'erikemanusiaan
"(
# Kematian boleh diangga' sebagai 'erkara biasa di tiga *ilayah
kerana boleh dikatakan tia'1tia' hari berlaku insiden yang kecil1kecil se'erti tembak curi dan
'engeboman#
Pada ": Oktober "88&< sekali lagi Selatan -hailand digegarkan dengan tragedi -ak 3ai
yang melibatkan kematian dalam jumlah yang ramai# )nsiden berlaku ketika orang1orang Melayu
di tiga *ilayah mengadakan demonstrasi beramai1ramai di hada'an 3alai Polis -ak 3ai bagi
membebaskan 4 sukarela*an keselamatan yang ditangka' atas tuduhan memberi senjata ke'ada
gerakan 'emisah
"B
# ,emonstrasi ini berakhir dengan tragedi a'abila 'asukan keselamatan
menggunakan 'endekatan kekerasan dalam menyuraikan 'erhim'unan tersebut# Pasukan
keselamatan mele'askan tembakan 'eluru hidu' mengorbankan 4 orang di tem'at kejadian
manakala (+ lagi terkorban dalam 'erjalanan ke kem tahanan# Pihak berkuasa bertindak dengan
mengikat kedua belah tangan kesemua tahanan dan memuatkan mereka didalam trak tentera
dengan kedudukan secara berla'is1la'is dan bertindih1tindih# Akibat kesesakan tersebut< ramai di
kalangan tahanan terkorban akibat sesak na%as semasa dalam 'erjalanan ke kem tahanan -elaga
3akong< Patani yang lebih kurang $48 kilometer dari'ada daerah -ak 3ai
"+
#
-ragedi seterusnya iaitu 'ada B ;un "88+ a'abila *ilayah 2arathi*at digem'arkan
dengan serangan ke atas masjid di kam'ung Air -em'ayang< daerah Pecah Airong# Penyerangan
ini melibatkan sekum'ulan 'engganas yang memakai seragam hitam serta berto'eng dan
bersenjata 0ai%el M$4 dan Pum' 7un mele'askan tembakan ke arah jemaah yang sedang
menunaikan solat )syak# Kejadian 'ada jam B#!8 malam ini telah mengorbankan $$ orang
manakala yang cedera 'arah seramai $" orang dan " orang lagi terselamat tidak terkena a'a1a'a
tembakan
!8
#
27
Selatan Thai berdarah ; 708 militan( : askar terbunuh dalam pertempuran di tiga ilayah >"88&? C$nlineD#
CAkses & 2ovember "8$8D# 3oleh di'erolehi melalui laman =eb htt'55***#utusan#com#my
28
Kae*ti'ayanate< 3# >"88B? "eace Journalism and the Tak -ai Incident3 the case of the -angkok "ost and the
)ation@s co/erage on the Southern 0onflict in Thailand# M# A -esis< Orebro University# A# $"#
29
Iulki%lee< 3# >"88&? "enduduk daka 700 maut ; Thailand akui 94 terbunuh dalam tragedi berdarah di selatan
Thai C$nlineD# CAkses "( Oktober "88&D# 3oleh di'erolehi melalui laman =eb
htt'55***#utusan#com#my5utusan5archive#as'J
yK"88&NdtK$8"(N'ubKUtusanOMalaysiaNsecKMukaOAada'anN'gKmhO8$#htm
30
0ahim< A#G# >"88+? +itembak dalam masjid C$nlineD#CAkses $: Mei "8$8D# 3oleh di'erolehi melalui laman =eb
htt'55***#utusan#com#my5utusan5in%o#as'J
dtK84$8N'gKmhO8$#htmN'ubKUtusanOMalaysiaNsecKMukaOAada'anNyK"88+
11
)nsiden1insiden se'erti yang dibincangkan ini boleh saja berlaku 'ada bila1bila masa
kerana keadaan kon%lik masih belum da'at dika*al se'enuhnya# =alau'un kerajaan -hailand
menghantar 'asukan keselamatan dalam jumlah yang ramai namun insiden1insiden masih lagi
berlaku saban hari yang melibatkan kematian dan kecederaan# -iga *ilayah ini masih belum
reda dengan kejadian1kejadian se'erti tembak curi dan 'engeboman< 'embakaran sekolah<
'emenggalan ke'ala< 'enculikan< sabotaj< ugutan< demonstrasi< rogol dan lain1lain lagi#
#
". Kerangka Teoritikal dan Pembolehubah
".1. $efinisi Transformasi Konflik
;ohn Paul .ederach dalam bukunya menyatakan EKonflik transformation merupakan
tindakan melihat&memahami&memasang impian untuk bertindak balas terhadap pasang surut
konflik sosial melalui pemberian peluang dalam kehidupan untuk menghasilkan proses
perubahan yang membina iaitu mengurangkan keganasan dan meningkatkan keadilan dalam
perhubungan dan struktur sosial( dan bertindak balas terhadap permasalahan dalam
perhubungan manusiaF
G7
.
Manakala Augh Miall 'ula ber'enda'at -rans%ormasi meru'akan 'roses tindakbalas
dengan kon%lik dan membuat 'erubahan membina ke atas hubungan< ke'entingan< 'erbualan dan
yang 'aling mustahak adalah undang1undang atau sistem dalam masyarakat yang selama ini
menyokong tindakan keganasan
!"
# 3eliau menghasilkan de%inisi ini berdasarkan ke'ada
hujahannya untuk membezakan 'endekatan 'enyelesaian kon%lik< 'engurusan kon%lik dengan
trans%ormasi kon%lik# 3erdasarkan 'enulisannya< bebera'a 'andangan dan 'enda'at ahli bidang
kon%lik dan 'erdamaian yang diambil se'erti ,avid 3loom%ield dan 3en 0eilly yang menulis
tentang 'erubahan1'erubahan semulajadi yang berlaku dalam kon%lik dan 'engurusan kon%lik#
3egitu juga dengan 'enda'at /d*ard Azar dan ;ohn =# 3urton yang menulis tentang
'enyelesaian kon%lik antarabangsa#
".2. ima 0lemen dalam Transformasi konflik
31
.ederach< ;# P# >"88!? The =ittle -ook of 0onflict Transformation# United States o% Amerika< 7ood 3ook<
)ntercourse# A# $&#
32
Miall< A# >"88$? 0onflict Transformation3 ' %ulty&+emensional Task# C$nlineD#CAkses "B 2ovember "88+D#
3oleh di'erolehi melalui laman =eb htt'55***#ingle*hite#net5'%'5'd%'a'ers5'"1miallOhandbook#'d%# A# &#
12
0aimo @ayrynen meneta'kan : elemen trans%ormasi yang boleh digunakan untuk
menstruktur semula sesuatu 'erhubungan yang berkon%lik# /lemen1elemen ini terdiri dari'ada
konteks< struktur< aktor< isu dan 'ersonal#
-rans%ormasi konteks merujuk ke'ada 'erubahan dalam konteks kon%lik sama ada di
'eringkat dalaman kon%lik mahu'un luar kon%lik# 3agi dalaman kon%lik< -rans%ormasi konteks
merujuk ke'ada 'erubahan 'erse'si dan motivasi aktor1aktor dalam sesuatu situasi kon%lik#
Aktor1aktor kon%lik yang mengubahsuai 'erse'si dan motivasi terhada' kon%lik akan
menyebabkan 'ersekitaran kon%lik akan berubah dan membuka 'eluang 'enyusunan kembali
terhada' corak 'erhubungan di antara kedua belah 'ihak
!!
# Sebagai contoh< kon%lik dalaman
sesebuah negara yang melibatkan kelom'ok minoriti dengan kerajaan akan menyebabkan
mereka diabaikan dari segi 'olitik< budaya< ekonomi< 'endidikan dan lain1lain lagi# Situasi ini
secara tidak langsung akan mengubah 'erse'si 'emim'in kelom'ok tersebut dan mengurangkan
motivasi untuk berkon%lik dan lebih menum'ukan ke'ada untuk bekerjasama dengan kerajaan
bagi membangunkan kelom'ok mereka# ;usteru< trans%ormasi dalam kontek aktor akan da'at
dibentuk khususnya dalam menyusun kembali corak hubungan ke arah yang 'ositi% antara
kelom'ok minoriti dengan kerajaan#
Manakala di 'eringkat luar kon%lik< ia merujuk ke'ada konteks antarabangsa yang mana
kon%lik yang berlaku di 'eringkat tem'atan boleh ditrans%ormkan ke 'eringkat antarabangsa dan
ini secara tidak langsung akan mengubah dan mem'engaruhi 'erse'si dan motivasi setia' aktor1
aktor kon%lik disam'ing membuka ruang1ruang untuk 'roses 'enyelesaian kon%lik
!&
# Sebagai
contoh< kon%lik dalaman sesebuah negara a'abila diba*a ke 'eringkat antarabangsa akan
menda'at 'erhatian negara1negara dan 'ertubuhan1'ertubuhan luar yang boleh membantu
menyelesaikan kon%lik yang dihada'i# 2egara1negara luar khususnya negara jiran yang terkena
tem'ias kon%lik dan juga 'ertubuhan antarabangsa akan memberi tekanan ke'ada kerajaan
sesebuah negara yang mengalami kon%lik berbentuk asimetrik# Sekiranya kerajaan negara
tersebut melakukan 'enindasan atau kezaliman yang memba*a ke'ada 'engcabulan hak asasi
manusia terhada' golongan minoriti 'astinya akan mengundang ancaman atau tekanan
khususnya dari segi hubungan di'lomatik dan 'ergantungan ekonomi negara tersebut dengan
negara1negara luar yang lain#
33
@ayrynen< 0# >$++$? )e +irection in 0onflict Theory3 0onflict ?esolution and 0onflict Transformation.
.ondon< SA7/ Publication .td# A# :#
34
Ibid(. A# (B#
13
-rans%ormasi struktur 'ula merujuk ke'ada 'erubahan yang berlaku dalam elemen1
elemen se'erti aktor1aktor< kedudukan< ke'entingan< isu1isu< 'erhubungan< nilai1nilai dan
ke'erluan dalam kon%lik# )a juga melibatkan struktur sosial se'erti ekonomi< 'olitik< 'endidikan<
'ersem'adanan geogra%i< mahkamah< jaringan komunikasi< kaedah membuat ke'utusan dan lain1
lain lagi# =alau bagaimana'un< Augh Miall menegaskan baha*a kon%lik yang berbentuk
asimetrik sukar ditrans%orm kerana ia melibatkan ketidakseimbangan kuasa di 'eringkat akar
kon%lik# 2amun< ia boleh dilakukan secara beransur1ansur mengikut 'erubahan 'ersekitaran yang
mungkin boleh dibantu oleh aktor1aktor dalam dan luar *ilayah kon%lik# Augh Miall
mengemukan cadangan ini berdasarkan kajian kes di 3enua A%rika# 3eliau mengemukakan
contoh 'ergerakan Ste/e -iko@s >-lack 0onsciousness@ yang bertujuan meningkatkan kesedaran
'enduduk tem'atan di bandar1bandar tentang 'enindasan kulit 'utih ke atas kulit hitam# 3egitu
juga dengan 'ergerakan anti A'artheid yang mana berjaya menekan 'elabur1'elabur dari luar
keluar dari A%rika Selatan sebelum tamatnya regim A'arthied# =alau'un begitu< banyak
demonstrasi dilakukan untuk menekan 'ihak kerajaan kulit 'utih teta'i tidak berjaya kerana
kekuasaan dan ke'entingan ekonomi dimiliki oleh orang kulit 'utih
!:
#
-rans%ormasi aktor1aktor kon%lik yang mana salah satu kaedah yang membolehkan
'roses1'roses 'enyelesaian kon%lik dilaksanakan# 3anyak kon%lik akan senang diselesaikan
a'abila 'emim'in kedua1dua 'ihak berkon%lik bertukar# Pemim'in1'emim'in yang baru 'astinya
akan memba*a 'endekatan baru terutamanya dalam mengatur kembali saluran komunikasi<
mengubahsuai matlamat dan mengubah 'ers'ekti% terhada' 'erjuangan radikal# Selain dari'ada
'emim'in untuk diubah< terda'at 'erkara lain yang boleh diubah se'erti 'eraturan1'eraturan
'ertubuhan< matlamat baru< nilai dan ke'ercayaan# Secara umumnya< 'erubahan terhada'
'ersekitaran dan ke'entingan yang terda'at dalam 'eraturan setia' 'arti juga me*akili ke'ada
trans%ormasi kon%lik *alau'un ia berlaku secara beransur1ansur dan tidak menjadi tum'uan
utama# Selalunya matlamat atau ke'entingan 'ihak1'ihak berkon%lik sukar diubah teta'i ianya
boleh berubah bergantung ke'ada 'erubahan 'ersekitaran dalam masa yang 'anjang#
-rans%ormasi isu boleh berlaku bergantung ke'ada takri%an dibuat oleh aktor1aktor
terhada' isu1isu yang dimainkan dalam kon%lik# -rans%ormasi ini berlaku a'abila mereka
mengubah kedudukan dan ke'utusan sehingga isu1isu sebelum ini telah tenggelam serta
meningkatkan isu1isu baru# Proses untuk mengubah kedudukan dan ke'utusan aktor1aktor
35
Miall< A# >"88$?.( op.cit(. A#((#
14
kon%lik adalah merujuk ke'ada isu1isu yang susah diselesaikan terutamanya yang melibatkan
nilai1nilai hidu'# ;ika melibatkan isu agama< identiti< budaya dan sejarah maka ia boleh diubah
ke'ada isu1isu yang boleh dirunding se'erti tanah< ekonomi< 'endidikan dan lain1lain lagi#
Perundingan yang dijalankan akan boleh melahirkan kom'romi di antara kedua belah 'ihak
khususnya 'erkara1'erkara yang boleh dibahagikan sama rata# Selain itu< boleh juga melihat
ke'ada isu1isu yang dikongsikan bersama yang mana kedua belah 'ihak akan da'at bersatu
bersama1sama membangunkan isu1isu tersebut# Sebagai contoh< kon%lik Acheh sele'as tsunami
da'at ditrans%ormkan isu kon%lik a'abila me*ujudkan isu bersama iaitu kerajaan )ndonesia dan
juga 7erakan Aceh Merdeka >7AM? bersama1sama membangunkan semula Acheh#
-rans%ormasi 'ersonal atau kum'ulan merujuk ke'ada 'erubahan terhada' 'erasaan< hati
dan emosi 'ihak1'ihak yang berkon%lik# Aati atau niat yang baik akan da'at membentuk suasana
yang baik# ;usteru< aktor1aktor kon%lik khususnya di kalangan 'emim'in akan da'at diubah
hatinya untuk ikhlas dan menerima 'erdamaian mengikut saluran yang 'ositi%# A'abila
berlakunya 'erubahan hati maka ia akan memberi kesan 'ositi% ke'ada organisasi dan cara
bertindak# Aasrat dan keinginan 'ihak yang berkon%lik juga akan turut berubah# -rans%ormasi ini
boleh dibuat melalui 'endedahan tentang nilai1nilai 'ositi% yang berteraskan ajaran agama yang
sebenar bagi menyucikan hati setia' aktor kon%lik# ;usteru< kon%lik yang *ujud adalah berasal
dari hati dan 'emikiran setia' manusia# Si%at yang berkeinginan dan berkehendak terbitnya dari
hati dan seterusnya dinilai oleh kemam'uan akal untuk menda'atkannya# Keadaan ini boleh
berlaku ke'ada semua orang termasuk di'eringkat individu< kum'ulan mahu'un negara# Oleh
itu< jika hati da'at diasuh dan diubah 'astinya kon%lik yang dihada'i da'at diselesaikan dengan
mudah# Aati yang ikhlas dan 'emikiran yang 'ositi% di kalangan aktor kon%lik akan da'at
membantu ke'ada 'roses1'roses 'erdamaian
!4
#
36
Age< .# >"88:? -sunami and Con%lict -rans%ormation in Aceh in The SB'0S) -ulletin# 0esearch and /ducation
%or Peace Unit< USM# Penang# A# B1$8#
15
#. $asar dan Pendekatan Kera%aan Thailand
#.1. .athani+om: $asar Sosio-buda+a 1asionalisme Siam dan !uddha
,asar 0athaniyom dilaksanakan 'ada tahun $+!B oleh Phibul Songkhram
!(
# Melalui
dasar ini hanya ciri1ciri kebudayaan -hai dan agama 3uddha sahaja yang dibenarkan
berkembang di -hailand# Semua rakyat -hai tidak kira kelom'ok yang mem'unyai identiti dan
budaya yang berbeza di*ajibkan mematuhi dasar ini# ,asar ini bertujuan untuk menyatukan
rakyat dalam memajukan kemajuan negara# ,ari segi 'erlaksanaan< 'ada tahun $+&8< Phibul
menubuhkan ,e*an Kebudayaan -hai atau Sepa Catana Tam bagi mem'erluaskankan %ahaman
>)asionalism Kesiaman@ ke'ada rakyat di seluruh negara# Melalui institusi ini< Phibul
mengumumkan tujuh dikri yang berbentuk arahan 'erundangan bagi memaksa rakyat mengikut
akta1akta yang terda'at dalam dasar ini# ,i Selatan -hailand< dikri yang diumumkan bertindak
mengha'uskan bahasa< bangsa dan budaya Melayu dan ditukar ke'ada budaya -hai< hukum
'erkah*inan dan %araid dikete'ikan dan diadili oleh mahkamah sivil< 'akaian Melayu
diharamkan< nama individu dan tem'at ditukar ke nama Siam
!B
# ,ari segi 'emakaian< mereka
di*ajibkan memakai 'akaian 'otongan 3arat se'erti berseluar dan berto'i bagi lelaki dan
bergaun serta >skirt@ bagi *anita# Manakala amalan harian< mereka di*ajibkan makan dengan
sudu dan menggunakan meja
!+
# Phibul 'ercaya baha*a kejayaan akan da'at dica'ai melalui
rancangan sosio1budaya yang berasaskan konse' nasionalisme< kebudayaan Siam dan agama
3uddha# 0akyat 'asti akan bekerjasama untuk memajukan negara setelah mem'unyai satu
'egangan satu bangsa dan satu negara dan saling bertoleransi untuk membangunkan sosio1
budaya< ekonomi dan 'olitik#
#.2. Intergrasi nasional dan sekolah Pondok
,asar intergrasi nasional dimulakan oleh Sarit -hanarat 'ada $+:( setelah berjaya
menggulingkan 'emerintahan Phibul Songkhram# 3eliau ber'enda'at 'rogram intergrasi yang
37
Phibul Songkhram meru'akan seorang yang bersi%at ultra1nasional dan mementingkan nasionalisme kesiaman
dalam 'emerintahannya# 3eliau ber'enda'at baha*a semua *arga negara Siam 'erlu menjadi satu bangsa untuk
bersama1sama bekerja memajukan negara# 3agi menca'ai hasrat ini< 'ada ;un $+!+ beliau secara rasminya menukar
nama Siam ke'ada -hailand yang bermaksud tanah yang aman dan subur#
38
-elitan sejarah >"888? C$nlineD#CAkses $! Mac "88&D# 3oleh di'erolehi melalui .aman =eb
htt'55***#geocities#com5'uloO++O"8885sejarah#html
39
Al1Gatani< A#G# >$++&?<# $p.cit. A# B$#
16
dilakukan sebelum ini 'erlu di'ertingkatkan lagi agar keamanan di selatan da'at dica'ai
se'enuhnya# Keamanan yang dimaksudkan merujuk ke'ada usaha menangka' ketua gerakan
'emberontak dan mengintergrasikan budaya -hai dalam sekolah agama dan 'ondok# .antaran
itu< beliau telah mengadakan 'ertemuan dengan (8 'emim'in Melayu Patani dari'ada 'elbagai
'ertubuhan untuk membincangkan 'embaharuan yang ingin diba*a di *ilayah selatan# Aasil
dari'ada 'ertemuan ini< beliau berjaya menda'at kerjasama dari'ada bebera'a rakyat tem'atan
untuk mematahkan 'ertubuhan1'ertubuhan gerakan 'emisah
&8
# Selain itu< bagi melemahkan
'ertubuhan gerakan 'emisah< beliau menubuh 'asukan risikan secara sulit untuk menda'atkan
maklumat1maklumat disam'ing menimbulkan hasutan1hasutan yang boleh memba*a 'erbalahan
di kalangan ahli kum'ulan gerakan 'emisah# Strategi beliau berkesan a'abila berjaya mengaitkan
'enangka'an Aaji Muhamad Amin dan Aaji =an Salleh Abas selaku bekas *akil 'arlimen Yala
atas tuduhan menderhaka ke'ada kerajaan dan bersubahat dengan komunis# 3agi
mem'erkemaskan lagi intergrasi nasional ini< Sarit -hanarat telah mengarahkan sesia'a yang
tidak menyokong dasar1dasar kerajaan *alau dalam keadaan mana sekali 'un akan di'isahkan
dari'ada majoriti masyarakat -hai
&$
#
,asar1dasar ini bertujuan untuk mengatasi 'ergolakan di Selatan -hailand melalui
'embentukan masyarakat -hai yang mengamalkan satu budaya< satu bahasa< satu agama dan satu
negara# Antara saluran yang digunakan adalah melalui sekolah agama dan 'ondok# 3eliau
melihat sekolah 'ondok meru'akan nadi ke'ada 'ertumbuhan gerakan 'emisah dan 'enghalang
ke'ada dasar intergrasi yang ingin diba*a ke tiga *ilayah ini# Oleh itu< beliau mem'erbaharui
sistem 'endidikan di sekolah1sekolah 'ondok milik orang Melayu# Antaranya sekolah 'ondok
di*ajibkan menggunakan kurikulum selaras dengan sekolah1sekolah kerajaan# Mana1mana
sekolah 'ondok yang tidak mengikut arahan tersebut tidak akan menda'at bantuan dari'ada
kerajaan dan diancam 'enutu'an# 7uru1guru sekolah 'ondok juga turut diba*a mela*at sekolah1
sekolah agama di 3angkok untuk mendedahkan dengan sistem 'engajaran yang selaras dengan
40
Sekitar a*al 481an< telah *ujud bebera'a gerakan 'emisah yang mem'erjuangakan kemerdekaan Patani# Antara<
3arisan 0evolusi 2asional Patani >302?< 3arisan 2asional Perjuangan Patani ?32PP? dan Pattani United .iberation
Organisation >PU.O?# -indakan yang dilakukan ialah melaksanakan kem'en berdasarkan isu 'endidikan agama
)slam< isu bahasa dan keagungan Kesultanan Melayu Patani untuk menda'at sokongan dari'ada rakyat Melayu#
Strategi yang digunakan dengan mengedar risalah1risalah dalam bahasa Melayu< ;a*i< -hai dan )nggeris di seluruh
*ilayah selatan mahu'un di sem'adan luar#
&$
0ahimmula< C#>"88$? "eace ?esolution 3 ' 0ase Study of Separatism and Terrorist %o/ement in Southern
-order "ro/inces of Thailand# C$nlineD#CAkses " Ogos "88:D# 3oleh di'erolehi melalui .aman =eb
htt'55***#geocities#com5bluesing"88$5media5'eaceresolution#htm
17
sistem 'endidikan kerajaan# -ujuan utama arahan dibuat adalah menga*al kegiatan sekolah1
sekolah 'ondok yang dilihat mengancam kestabilan negara
&"
#
#.". Peraturan ,,)2"( Akta Penghapusan Pengaruh Komunis dan 'erakan Pemisah
;eneral Prem -inasulanond selaku Perdana Menteri -hailand 'ada tahun $+4!# 3eliau
telah mem'erkenalkan PPeraturan 445"!Q yang bertujuan untuk menamatkan revolusi komunis di
-hailand sekaligus mengha'uskan 'engaruh gerakan 'emisah# 3eliau menjadikan Komunisme
sebagai mekanisme untuk meningkat kerjasama antara orang Melayu dengan 'asukan
keselamatan dalam membentuk 'erdamaian dan menamatkan o'erasi gerakan 'emisah# 3eliau
antara lainnya meminta agar 'erbezaan ideologi dilu'akan seketika dan menum'ukan ke'ada
'engha'usan 'engaruh komunis di -hailand# ,isam'ing itu< beliau mena*arkan 'engam'unan
ke'ada gerakan 'emisah selain membaiki ketidakadilan yang *ujud dalam 'entadbiran kerajaan#
,iba*ah PPeraturan 445"!Q< kerajaan -hailand menubuhkan >4G
rd
0i/il&"olice&%ilitary
Joint ,ead@ >CPM &!? sebagai saluran kerjasama antara OM)P dengan 'asukan keselamatan#
)nstitusi ini ber%ungsi untuk memberi 'eluang ke'ada orang a*am< gerakan 'emisah dan
kerajaan untuk berkerjasama membenteras 'engaruh Komunis# 3eserta dengan CPM &! ini<
kerajaan -hailand menubuhkan 'dministrati/e 0enter for the 'dministration of Southern -order
"ro/inces >ACAS3P? bertujuan untuk menyelesaikan jurang 'erbezaan dan stereotai' antara
OM)P dengan 'entadbir1'entadbir a*am dan membentuk kerjasama untuk mengha'uskan
'engaruh gerakan 'emisah# Perbezaan antara 'enja*at a*am dengan OM)P telah lama *ujud
akibat dari'ada dasar 0athaniyom yang memisahkan antara orang -hai dengan orang Melayu#
Keadaan ini menyebabkan timbul stereotai' antara dua kelom'ok ini dan menjadi 'unca utama
ke'ada 'enindasan ke atas 'enduduk tem'atan# Oleh itu< ACAS3P bertindak menjadi saluran
untuk OM)P meluahkan 'ermasalahan ekonomi< 'endidikan dan sebagai tem'at untuk
mela'orkan kesalahan1kesalahan yang dilakukan oleh 'ega*ai1'ega*ai a*am yang bertugas di
tiga *ilayah# ,asar ini telah menda'at kerjasama yang baik di kalangan OM)P dan berjaya
mengekang 'engaruh gerakan 'emisah seterusnya memba*a keamanan di tiga *ilayah# 3agi
'ihak gerakan 'emisah< keadaan ini memberi tekanan ke'ada mereka a'abila 'enduduk tem'atan
mula menyokong kerajaan# 3ekalan se'erti makanan< 'akaian< duit dan maklumat yang diterima
42
Aarish< S#P#>"884? Bthnic or ?eligious 0lea/age. In/estigating the )ature of the 0onflict in Southern Thailand#
Contem'orary Southeast Asia# C$nlineD# @ol#"B<)ss#$ 'g#&B<""'gs# CAkses $& 2ovember "884D# 3oleh di'erolehi
melalui .aman =eb htt'55'roRuest#umi#com5'Rd*ebJ
didK$8(::8&+4$NsidK$NGmtK!Nclient)dK"(+8:N0L-K!8+N@2ameKPL,
18
dari'ada orang a*am khususnya orang1orang kam'ung mula berkurangan# Malahan orang1orang
a*am telah menjadi agen 'emberi maklumat mereka ke'ada kerajaan# Oleh itu< dilihat sekitar
tahun $+B8an< ramai anggota gerakan 'emisah yang terdiri dari'ada 302 dan PU.O menyerah
diri# ;usteru itu< dasar ini meru'akan 'encarian titik 'ersamaan antara OM)P dengan kerajaan
-hailand dan boleh dikatakan sebagai seram'ang dua mata# ,isam'ing bekerjasama menentang
Komunis CPM&!< ia juga akan da'at menimbulkan ke'ercayaan 'enduduk tem'atan dengan
'ihak berkuasa#
#.#. Pendekatan Kekerasan Thaksin Shina/atra tahun 222# 3 222,
-haksin Shina*atra yang memegang tam'uk 'emerintahan negara -hailand 'ada "88$
memba*a 'erubahan yang besar dan drastik dalam menangani isu1isu dalaman negara# ,i a*al
'emerintahan< beliau melaksanakan dasar memerangi 'enagihan dan 'engedaran dadah di
seluruh negara# ,i Selatan -hailand< dasar ini sedikit sebanyak memberi tem'ias ke'ada
kum'ulan kongsi gela'
&!
yang selama ini menjalankan kegiatan 'engedaran dadah<
'enyeludu'an dan lain1lain lagi# Ke*ujudan kembali kon%lik 'ada "88& dilihat oleh sebagai
masalah dalaman negara dan 'erlu diuruskan berdasarkan undang1undang sivil# Oleh itu<
-haksin menggunakan akta1akta kekerasan se'erti mengisytiharkan darurat kententeraan dengan
menghantar lebih $"888 tentera dan 'olis bagi menga*al keselamatan orang a*am dan
mengesan 'ihak1'ihak yang terlibat dalam menimbulkan huru1hara# Akta darurat yang
disambung tiga bulan sekali ini di'inda bagi memudahkan 'ihak berkuasa menjalankan tugas#
Salah satu 'indaan yang 'aling ketara a'abila 'ersidangan 'arlimen 3angkok bersetuju sebulat
suara memberi kuasa mengurus kon%lik di Selatan -hailand adalah terletak di ba*ah Perdana
Menteri tan'a gangguan mana1mana 'ihak# ,engan kuasa yang dimiliki< -haksin menubuhkan
0ommittee on Southern Thailand "ro/inces "eace&-uilding "olicy >CSPPP? yang bertindak
untuk mencari 'enyelesaian ke'ada kon%lik yang terbaru ini# ,iba*ah badan ini< ditubuhkan 'ula
Southern "ro/inces 'dministrati/e 0ommittee >SPAC?# Segala kajian dan kelulusan bagi
43
Keterlibatan kongsi gela' dalam kon%lik di tiga *ilayah di'erakui oleh Chalida -ajaroensuk< aktivii dari Gorum
Asia# 3eliau ketika ditemubual 'ada 4 ;anuari "88( yang menyatakan keadaan kon%lik semakin keliru dengan
kehadiran 'elbagai aktor yang ber'eranan menimbulkan kon%lik# Salah satunya adalah kongsi gela' atau mafia yang
mana cuba menghuru1harakan keadaan su'aya aktiviti yang dijalankan da'at mengelak dari'ada 'ihak berkuasa#
A'abila berlakunya kejadian atau insiden< 'ihak berkuasa selalunya akan menuduh kejadian tersebut dilakukan oleh
gerakan 'emisah *alau'un ia berlaku disebabkan urusan 'eribadi# Kelemahan 'asukan berkuasa untuk
mengenal'asti sesuatu kejadian menyebabkan kum'ulan kongsi gela' megambil 'eluang untuk meneruskan aktiviti
mereka#
19
'rogram 'erdamaian di *ilayah selatan -hailand adalah melalui badan1badan ini# Salah satu
%ungsinya ialah meminda Akta ,arurat dan kelulusan 'enghantaran tentera dan 'olis# 3adan ini
'ernah membuat 'indaan dengan menambah jumlah bilangan tentera dan 'olis dari $"888
ke'ada &8888 orang# Kedua1dua badan yang ber'usat di 3angkok in< turut dibantu oleh Southern
-order "ro/inces "eacebuilding 0ommand >S3PPC? bagi melaksanakan 'indaan1'indaan yang
dibentuk# Antara 'indaan lain yang dibuat ialah memberi kuasa ke'ada 'ihak keselamatan untuk
menahan atau menangka' sesia'a sahaja yang disyaki sebagai militan# Mereka yang ditahan
tidak memerlukan *aran tangka' dari mahkamah dan jangka masa selama !8 hari tan'a bicara#
,isam'ing itu juga< 'ihak berkuasa boleh meram'as harta benda sus'ek tan'a *aran# Pihak
berkuasa juga boleh melaksanakan 'ena'isan berita tentang sesuatu kejadian yang berlaku serta
boleh mengharam 'enerbitan tertentu# Semua orang di*ajibkan menda%tar talian tele%on bimbit
serta 'ihak berkuasa dibenarkan mencuri dengar 'erbualan tele%on sesia'a sahaja# Pendekatan
ketenteraan yang diba*a oleh -haksin ini telah menimbulkan 'elbagai insiden yang memba*a
ke'ada 'eningkatan intensiti kon%lik# Antara tindakan kerajaan yang ketara dan melam'au ialah
ketika -ragedi -ak 3ai a'abila melibat kematian orang a*am yang tragis# Mereka diikat tangan<
di'ukul dan disusun secara berla'is1la'is dalam truk tentera sehingga menyebabkan sesak na%as
dan kematian#
#.&. Pengurusan Krisis 4eneral Sura+ud 5hulanond
Pendekatan -haksin *alau bagaimana'un tidak bertahan lama kerana 'emerintahannya
telah digulingkan melalui ram'asan kuasa yang diketuai oleh ;eneral Sonthi 3oonrayatglink
'ada $+ Se'tember "884# Sejurus sele'as itu< ;eneral Surayud Chulanond telah dilantik sebagai
Perdana Menteri sementara untuk menguruskan kekecohan 'olitik negara dan juga kon%lik di tiga
*ilayah selatan -hailand# Surayud di a*al 'erlantikannya menegaskan baha*a tugas utama
kerajaan beliau ialah mengembalikan 'er'aduan masyarakat -hailand dan menyelesaikan
kon%lik di Selatan -hailand
&&
# Pendekatan beliau di selatan untuk mententeramkan kembali
keadaan di mana yang dihuru1harakan semasa 'emerintahan -haksin dan menggunakan dasar
berbaik1baik dengan OM)P
&:
# ,asar yang ingin berbaik1baik ini diterjemahkan melalui
44
Junta Tentera Thailand dan )asib -angsa %elayu "ataniH. Artikel dari'ada laman =eb Pattani United .iberation
Organization >PU.O?# C$nlineD#CAkses : 2ovember "8$8D# 3oleh di'erolehi melalui laman =eb
htt'55***#'uloin%o#net5JSho*K0eadArticlesN),K&4
45
"erubahan dasar Surayud di selatan Thai tepat >"884?# COnlineD#CAkses : 2ovember "8$8D# 3oleh di'erolehi
melalui laman =eb ***#utusan#com#my
20
'ermohonan maa% secara terbuka ke'ada OM)P ekoran 'endekatan -haksin sebelum ini banyak
memberi tekanan ke'ada masyarakat di tiga *ilayah# Sebagai tanda keikhlasan beliau< melalui
Pejabat Peguam 2egara< kerajaan telah menggugurkan dak*aan ke atas +" 'enduduk )slam yang
terbabit dalam demontrasi antikerajaan di -ak 3ai# 3eliau kemudiaannya menghidu'kan kembali
S3PAC atau So $ -o To yang satu ketika dahulu berjaya mengurangkan keganasan 'ada $+(8an
teta'i badan ini dibubarkan oleh -haksin 'ada "88" kerana diangga' tidak memberi sebarang
%aedah
&4
# Selain itu< Surayud turut meminta sokongan dan bekerjasama dengan Malaysia selaku
jiran terdekat untuk menyelesaikan 'ergolakan yang berlaku##Usulan ini diterima oleh Malaysia
dengan menubuhkan -ask Gorce "8$8 >Malaysia? dan -ask Gorce +48 >-hailand?# Penubuhan
kedua institusi ini bertujuan untuk mengurus dan menyelaraskan 'rogram1'rogram yang diberi
oleh kerajaan Malaysia untuk memba*a keamanan di tiga *ilayah# =alau bagaimana'un res'on
dari'ada OM)P majoritinya menunjukkan masih berbelah bagi menerima hasrat kerajaan
-hailand untuk membentuk 'erdamaian di tiga *ilayah# Mereka kebanyakannya mengambil
'endekatan tunggu dan lihat kerana kebiasaannya uca'an 'emim'in atau dasar kerajaan -hailand
adalah berbeza dengan a'a yang dilaksanakan
&(
#
&. Isu-isu konflik dan Kebangkitan 'erakan Pemisah( Kemerdekaan ) Politik* Se%arah*
Identiti dan !uda+a
Perkembangan 'olitik di tiga *ilayah Selatan -hailand dibelenggu oleh tindakan se'erti
'enindasan< diskriminasi< 'embunuhan dan rasuah# Anand Panyarachun bekas Perdana Menteri
-hailand dan juga 'engarah )ational ?econciliation 0ommission >20C? ketika ditemubual
menyatakan<E%asalah utama di Selatan Thailand adalah politik( manakala sosial( ekonomi(
identiti adalah suatu yang kecil sahaja. Jadi( politik perlu ditukar dengan politik untuk
menyelesaikan masalahF
49
. )su 'olitik dalam kon%lik ini adalah menjurus ke'ada 'olitik
'emisahan# OM)P melalui kum'ulan gerakan 'emisah berjuang menggunakan senjata untuk
memerdekakan *ilayah mereka dari'ada kerajaan -hailand dan membentuk 'emerintahan
sendiri yang berdaulat# )su ini timbul sejak a*al lagi di mana sele'as 'enjajahan kerajaan Siam
46
Aasan< A#I# >"884? -ersama mencari keamanan. C$nlineD#CAkses : 2ovember "8$8D# 3oleh di'erolehi melalui
laman =eb ***#utusan#com#my
47
-emubual dengan -uan Suri 3in -uan =ae< Pengarah Pentadbiran Kerajaan -em'atan< 3andaran -anjung< 'ada +
Ogos "884# 3ertem'at di 'ejabat Pentadbir Kerajaan -em'atan< 3andaran -anjung# Pattani< -hailand
48
-emubual dengan Anand Panyarachun< Ketua )ational ?econciliation 0ommission >20C?< 'ada ( Se'tember
"884# 3ertem'at di .obi hotel C#S Patani# Patani< -hailand#
21
ke atas negeri Patani 'ada tahun $(B4# Keadaan ini berterusan dari generasi ke satu generasi di
kalangan OM)P untuk menuntut kemerdekaan dari'ada kerajaan -hailand# 3anyak buku yang
mema'arkan 'enulisan tentang 'ergolakan 'olitik Patani dan kesusahan yang dihada'i oleh
OM)P setelah kuasa 'olitik mereka diram'as oleh kerajaan -hai
&+
# Antaranya mema'arkan
'erjuangan 'olitik oleh OM)P melibatkan 'elbagai adegan keganasan dengan jumlah kematian
dan kemusnahan meningkat saban hari# Kes1kes orang hilang dan mati di kalangan 'emim'in
'olitik menjadi lumrah dalam kon%lik ini dan sering kali menimbulkan ketegangan yang
memuncak melibatkan jumlah kematian yang ramai dalam satu1satu kejadian
:8
# Perjuangan
menuntut kemerdekaan ini adalah bermula dengan semangat nasionalisme yang tinggi di
kalangan OM)P# Kemerdekaan yang dimaksudkan bukan sahaja berkenaan dengan merebut
kuasa 'olitik ke atas tiga *ilayah teta'i merangkumi kebebasan 'engamalan identiti< budaya<
sosial< ekonomi dan 'endidikan sebagai kum'ulan minoriti# Surin Pitsu*an dalam bukunya
menyatakan dari segi budaya< Melayu muslim di Selatan -hailand adalah hak ke'unyaan dunia
Melayu< cuma dari segi 'olitik< mereka sebahagian dari'ada bangsa -hai yang berteraskan
ke'ada agama 3uddha
:$
#-untutan ini timbul akibat dari'ada ke'utusan kerajaan -hailand yang
mena%ikan hak OM)P terhada' *ilayah mereka# Pena%ian ini dibuat berasaskan ke'ada
'erlembagaan negara -hailand yang tidak membenarkan mana1mana *ilayah di dalam
kedualatan negara -hailand dibelah bahagikan# ;adi< 'ena%ian ini dijelmakan melalui dasar1dasar
dan 'endekatan1'endekatan yang bersi%at menyekat tuntutan tersebut# ,asar1dasar ini secara
tidak langsung membentuk satu halangan dan jurang antara rakyat dengan kerajaan# Akhirnya<
jurang antara kedua kelom'ok ini telah memba*a ke'ada kon%lik yang ber'anjangan setelah
'endekatan ketenteraan digunakan sebagai alat untuk menekan menca'ai 'erdamaian yang
negati%#
49
Penulis1'enulis yang melakarkan kesengsaraan 'erjuangan 'olitik Patani ialah 2ik Anuar 3in 2ik Mahmud dalam
bukunya yang berjudul Sejarah "erjuangan %elayu "atani 789:&7<:4< )brahim Syukri dalam bukunya yang
berjudul Sejarah Kerajaan "atani< Abddurahman 3in ,aud dalam bukunya yang berjudul "atani dalam Kenangan
Amat( Sejarah dan "olitik untuk Carga %asyarakat "atani +arulsalam >-eks ;a*i?< Mohd Iamberi A# Malek
dalam bukunya yang berjudul Amat Islam "atani3 Sejarah dan "olitik< Ahmad Gathy Al1Gatani dalam bukunya yang
berjudul "engantar Sejarah "atani< A# 3angnara dalam bukunya yang berjudul "atani3 +ahulu dan Sekarang >-eks
;a*i? dan =an Abdul Kadir Che Man dalam bukunya yang berjudul E%uslim Separatism3 The %oros of Southern
"hilippine and The %alays of Southern Thailand@.
50
-emubual dengan )samaili Alikkuntor< 'elajar Aat Yai University< 'ada "" Mac "88(# 3ertem'at di Pulau ;erejak<
Pulau Pinang# Malaysia# 0es'onden bukan nama sebenar kerana atas dasar keselamatan#
51
Pitsu*an< S# >$+B"? Islam and %alay )ationalism3 ' 0ase Study of the %alay&%uslim of Southern Thailand#
Ph#, -esis< Aarvard University# A# "B#
22
Sejarah< identiti dan budaya OM)P mengalami 'roses asimilasi a'abila kerajaan -hailand
mem'erkenalkan dasar kebudayaan -hai13uddha yang me*ajibkan semua rakyatnya
mengamalkannya# ,asar yang memaksa mengamal identiti dan budaya -hai13uddha ini
mendatangkan masalah besar ke'ada OM)P a'abila ia secara jelas bertelagah dengan ajaran
)slam dan budaya Melayu# Mereka tidak boleh berkom'romi dalam hal ini kerana agama )slam
telah menggariskan amalan1amalan untuk umatnya yang *ajib di'atuhi# -indakan kerajaan
-hailand ini dilihat tidak menghormati nilai1nilai hidu' kelom'ok mereka dan menyebabkan
OM)P bangkit mem'ertahankan hak1hak mereka sebagai orang Melayu muslim# ,ari sudut
sejarah< asimilasi ini bermula semasa 'emerintahan Phibul Songkhram a'abila beliau
mem'erkenalkan ?athaniyom dan diteruskan oleh 'emim'in1'emim'in sele'asnya# ,alam dasar
ini< bahasa dan budaya Melayu cuba diha'uskan< hukum 'erkah*inan dan %araid dikete'ikan<
'akaian Melayu diharamkan manakala 'akaian barat di*ajibkan< nama individu dan tem'at
ditukar ke nama Siam
:"
# Contohnya< Senggora ke'ada Songkhla< .igor ke'ada 2akhorn Sri
-hamarat< 3ecah Aerong ke'ada Cho Ai 0ong< -eluk Aala ke'ada -a.oAa.O< 3endang Setar
ke'ada 3an 2ang Sata< 3injai .ima ke'ada Yarang< ;ambu ke'ada Yaring< -eluban ke'ada
Saiburi dan banyak lagi# ;usteru itu< dasar ini memberi kesan yang ketara sehingga ke hari ini
a'abila ramai anak1anak muda Melayu tidak lagi gemar bertutur dalam bahasa Melayu dan
berasa bangga menggunakan bahasa -hai
:!
# =alau'un begitu< 'egangan OM)P terhada' budaya<
agama dan bangsa masih lagi utuh# Contohnya dari sudut agama< *alau'un semasa 'emerintahan
Phibul memberi tekanan yang cuku' hebat ke'ada agama )slam se'erti menukar undang1undang
syariat ke'ada udang1undang sivil
:&
teta'i hingga ke hari ini dida'ati masih lagi kedengaran
azan1azan dicorong1corong masjid dan surau# 3egitu juga dengan anak1anak 'erem'uan Melayu
yang masih memakai tudung dan menutu' aurat#
,. Konflik di Selatan Thailand: Satu penganalisaan terhadap isu-isu konflik dan dasar-
dasar kera%aan Thailand
52
3elitan sejarah >"888? C$nlineD<CAkses $! Mac "88&D# 3oleh di'erolehi melalui .aman .ayar
htt'55***#geocities#com5'uloO++O"8885sejarah#html
53
-emubual dengan Salhi A*ae< 'ega*ai 'enyelidik ?esearch 0enter for "eace -uilding( %ahidol Ani/ersity< 'ada
: ,isember "884# 3ertem'at di @istana Aotel< Pulau Pinang# 0es'onden bukan nama sebenar kerana atas dasar
keselamatan#
:&
2ik Mahmud< 2# A# >"888? Sejarah "erjuangan %elayu "atani 789:&7<:4 C$nlineD#CAkses "! ;anuari "88&D#
3oleh di'erolehi melalui laman =eb
htt'55%anzalika#tri'od#com5malay5'atani5ke'alaOH"8 sejarah#html#
23
Kon%lik di Selatan -hailand mengalami 'ergolakan yang begitu lama# ,alam usia yang
melebihi dua dekad< 'astinya kon%lik ini mengalami 'elbagai 'roses trans%ormasi yang
disebabkan oleh 'ersekitaran kon%lik dan tekanan atau 'engaruh dari dalam dan luar# /lemen1
elemen trans%ormasi yang melibatkan kontek< struktur< aktor dan isu dilihat *ujud dalam kon%lik
ini dan saling berkait antara satu sama lain# ;usteru< 'enganalisaan ini akan menghuraikan
elemen1elemen trans%ormasi ini yang berlaku dalam kon%lik di Selatan -hailand#
,ari segi trans%ormasi kontek< kon%lik ini telah lama berlaku khususnya yang berkaitan
dengan kontek dalaman kon%lik# Kontek dalaman ini merujuk ke'ada OM)P sendiri yang
mengalami 'erubahan 'erse'si dan motivasi terhada' matlamat 'erjuangan dan isu kon%lik# Pada
a*alnya< OM)P berjuang atas dasar memerdekakan negeri Patani teta'i telah berubah ke'ada
'erjuangan untuk mem'ertahankan identiti dan budaya# Mereka merasakan identiti dan budaya
meru'akan nilai hidu' yang amat 'enting untuk di'ertahankan berbanding *ilayah yang
diduduki# Oleh itu< dasar 0athaniyom yang bertindak mengasimilasikan identiti dan budaya
mereka ke dalam budaya -hai13uddha telah menukar 'erse'si dan motivasi OM)P untuk lebih
menum'ukan 'erjuangan mereka ke'ada membebaskan 'engamalan identiti dan budaya serta
menda'at 'engiktira%an dari'ada kerajaan -hailand berbanding 'erjuangan kemerdekaan
*ilayah# Sebagai contoh< kejadian se'erti 'embakaran sekolah dan tembak guru di Selatan
-hailand meru'akan salah satu tindak balas OM)P melalui 0unda Kum'ulan Kecil >0KK? untuk
menunjukkan baha*a sekolah dan guru meru'akan agen ke'ada asimilasi budaya -hai13uddha
ke atas anak1anak orang Melayu di Selatan -hailand# Mereka bertindak sedemikian adalah
kerana ter'aksa dalam mem'ertahankan identiti dan budaya Melayu yang dilihat semakin 'u'us
akibat asimilasi kerajaan -hailand
::
# Selain itu< kon%lik ini juga mengalami trans%ormasi dari segi
kontek luaran yang melibatkan 'eralihan dari 'eringkat tem'atan ke'ada antarabangsa#
-rans%ormasi ini boleh dikatakan sebagai trans%ormasi yang konstrukti% kerana ia sedikit
sebanyak da'at mengurangkan intensiti kon%lik# 3ermula dari'ada tragedi Masjid Kerisik dan
-ak 3ai< ramai 'ihak1'ihak luar khususnya O)C dan negara1negara ahli anggota AS/A2 mulai
memberi 'erhatian ke'ada kon%lik ini# Kematian umat )slam dalam jumlah yang ramai dan
bentuk kezaliman yang dilakukan oleh 'asukan keselamatan -hailand menjadi %aktor ke'ada
ke'erihatinan dan sim'ati 'ertubuhan ini untuk membantu menyelesaikan 'ermasalahan yang
55
-emubual dengan Abu ,aud Alikontor< ahli 0unda Kum'ulan Kecil >0KK?< 'ada $8 ;ulai "884# bertem'at di
Patani< -hailand# 0es'onden bukan nama sebenar kerana atas dasar keselamatan#
24
timbul# O)C selaku 'ertubuhan antarabangsa melalui setiausahanya Pro%# /kmeleddin )hsanoglu
bersama deligasi yang lain 'ernah mela*at tiga *ilayah dan mengadakan 'erbincangan dengan
kerajaan -hailand bagi meraih komitmen untuk bersama1sama mencari solusi kon%lik# Pertemuan
antara O)C dengan kerajaan -hailand diadakan 'ada $ ;ulai "88( dan berjaya menda'at
'ersetujuan dari'ada Panich @ikitsreth< Menteri .uar -hailand untuk bekerjasama dengan O)C
untuk mem'erkuatkan kerja1kerja 'erdamaian dan 'embangunan OM)P di tiga *ilayah# Melihat
ke'ada situasi ini< da'at dijelaskan baha*a kon%lik ini mengalami trans%ormasi kontek ke
'eringkat antarabangsa dan sedikit sebanyak memberi tekanan ke'ada kerajaan -hailand yang
selama ini melakukan 'enindasan terhada' OM)P a'abila segala gerak geri mereka di'erhatikan
oleh 'ihak luar# Selain itu< tekanan yang diterima oleh 'ihak luar membuatkan kerajaan -hailand
lebih serius dalam menyelesaikan 'ermasalah di Selatan -hailand dengan kadar segera#
Secara keseluruhannya< trans%ormasi kontek ini turut melibatkan 'roses trans%ormasi
struktur khususnya elemen aktor kon%lik dan 'endekatan hubungan# -rans%ormasi struktur yang
berlaku dalam kon%lik di Selatan -hailand memang banyak< namun 'erbincangan ini hanya
menum'ukan ke'ada dua elemen ini sahaja# ,ari segi aktor< kon%lik ini mengalami 'enambahan
bilangan aktor utama mahu'un sam'ingan# Kon%lik dilihat semakin rumit untuk diselesaikan
a'abila kehadiran aktor1aktor baru se'erti kongsi1kongsi gela' atau 'enjenayah yang mengambil
'eluang dari'ada kon%lik ini untuk menjayakan aktiviti mereka# Se'erti yang dihuraikan sebelum
ini yang mana kongsi gela' sengaja melakukan 'embunuhan untuk memastikan intensiti kon%lik
meningkat# -ujuan tindakan ini dibuat su'aya tum'uan 'asukan keselamatan ke'ada gerakan
'emisah dan mengurangkan ke'ada aktiviti 'encegahan jenayah yang dilakukan oleh mereka#
Aal ini kerana 'asukan keselamatan tidak da'at membezakan antara kejadian jenayah dan
serangan gerakan 'emisah< malahan semua kejadian ini dirangkum sebagai 'erbuatan gerakan
'emisah# Selain itu< 'eranan 'ihak luar se'erti yang dibincangkan di atas turut mengubah
struktur kon%lik dan juga mem'engaruhi ke'utusan dan 'endekatan 'ihak1'ihak yang berkon%lik#
Aal ini da'at dilihat dalam struktur hubungan antara kerajaan -hailand dengan OM)P yang mana
Surayud Chulanond mengubah 'endekatan secara lembut# Pendekatan ini adalah sedikit
sebanyak ter'engaruh dengan tekanan 'ihak luar untuk kerajaan -hailand bertindak lebih adil
dan menghormati hak asasi manusia# Surayud mengakui kesila'an 'endekatan -haksin dan
secara terbuka memohon maa% ke'ada OM)P dan berjanji menggunakan 'endekatan lembut
untuk menyelesaikan masalah di Selatan -hailand# Pendekatan ini kemudiannya disambung oleh
25
Abhisit @ijjajeva yang mahu kon%lik ini diselesaikan dengan baik# Abhisit juga turut
mengundang mana1mana 'emim'in negara luar untuk memberi 'andangan dan bantuan dalam
menyelesaikan kon%lik ini dan turut mengadakan 'rogram 'embangunan ekonomi di tiga
*ilayah# Antara 'rogram yang dijalankan turut melibatkan kerajaan Malaysia khususnya dalam
memberi kemahiran dan 'endidikan ke'ada OM)P di tiga *ilayah melalui 'enubuhan Task&
2orce 2070 >Malaysia? dan Task&2orce <I0 >-hailand?# ;usteru< hubungan antara kerajaan
-hailand dengan OM)P mengalami trans%ormasi yang konstrukti% dan ini da'at dibuktikan
a'abila sele'as tragedi -ak 3ai< tiada lagi berlaku 'eristi*a1'eristi*a besar yang menarik
'erhatian semua 'ihak#
-ragedi -ak 3ai juga boleh dikatakan sebagai satu 'roses tekanan dalaman untuk
menghasilkan trans%ormasi struktur 'erhubungan antara kerajaan -hailand dengan OM)P#
=alau'un kon%lik ini berbentuk asimetrik namun setia' ke'utusan kerajaan -hailand tidak boleh
dibuat se*enang1*enangnya untuk memihak ke'ada mereka# Oleh itu< ,emonstrasi yang
berlaku sebelum tragedi -ak 3ai dan demonstrasi1demonstrasi lain meru'akan tekanan OM)P
ke'ada kerajaan -hailand untuk mengubah 'endekatan yang selama ini menekan< menakut1
nakutkan< menindas dan menzalimi 'enduduk Melayu di tiga *ilayah#
-rans%ormasi struktur dalam kon%lik ini turut melibatkan 'erubahan isu1isu kon%lik#
-rans%ormasi isu secara konstrukti% se'erti yang dibincangkan sebelum ini adalah mengubah isu1
isu yang susah diselesaikan ke'ada isu1isu yang senang dirunding dan menca'ai kom'romi#
Selain itu juga 'emim'in negara boleh membentuk isu1isu yang boleh menyatukan aktor1aktor
kon%lik dan menyelesaikan isu tersebut secara bersama# Secara umumnya< trans%ormasi isu yang
melibatkan 'engubahan ke'ada isu1isu yang senang diselesaikan masih belum berlaku di Selatan
-hailand# Malahan< 'erubahan isu ini berlaku sebaliknya iaitu isu yang senang diselesaikan telah
berubah ke'ada isu yang susah diselesaikan# Sebagai contoh< kemerdekaan selaku isu utama
dalam kon%lik ini adalah melibatkan *ilayah yang mungkin senang menca'ai diselesaikan
kerana senang diagihkan# 2amun< setelah ?athaniyom dilaksanakan maka timbul isu1isu se'erti
identiti dan budaya yang sememangnya sukar diselesaikan kerana ia melibatkan nilai1nilai hidu'
OM)P yang tidak mungkin menca'ai kom'romi# Oleh itu< trans%ormasi isu di Selatan -hailand
mengalami 'roses yang destrukti% dan mungkin menjadi salah satu %aktor yang menyebabkan
kon%lik ini semakin rumit dan ber'anjangan# 2amun begitu< terda'at juga usaha kerajaan
-hailand melalui Prem -inasulanonde yang menjadikan 'endekatan trans%ormasi isu sebagai
26
langkah 'erdamaian di Selatan -hailand# Pendekatan yang digunakan ialah dengan membentuk
isu bersama yang melibatkan OM)P dengan 'asukan keselamatan dalam memerangi 'engaruh
komunis di tiga *ilayah# )su komunis ini meru'akan isu bersama yang 'erlu di'erangi oleh
OM)P dan juga 'asukan keselamatan# Penyatuan ini dibentuk melalui 'enubuhan CPM1&! dan
ACAS3P yang dikenali sebagai S3PAC 'ada hari ini# Sekitar tahun B8an< 'endekatan ini
menda'at maklumbalas yang 'ositi% di kalangan OM)P dan mereka mulai bekerjasama dengan
kerajaan -hailand amnya dan mula mengurangkan komitmen untuk menyokong gerakan
'emisah# Pengaruh gerakan 'emisah semakin berkurang menyebabkan mereka kurang akti%
sekitar tahun B8an hingga +8an< sehinggalah muncul kembali 'ada tahun "88&#
Perubahan terhada' isu adalah disebabkan oleh 'erubahan dalam aktor1aktor kon%lik#
Setia' ke'utusan yang dibuat oleh aktor1aktor kon%lik akan mem'engaruhi situasi kon%lik# Oleh
itu< aktor kon%lik di Selatan -hailand sele'as tahun "88& mengalami trans%ormasi yang cuku'
ketara< sama ada dari segi 'emim'in mahu'un strategi yang digunakan# -um'uan 'erbincangan
adalah ke'ada PU.O dan 302 yang dilihat akti% 'ada masa ini# PU.O hari ini turut mengalami
'roses trans%ormasi a'abila mengalami 'er'ecahan dalam 'ertubuhan# Per'ecahan ini berlaku
'ada tahun $++: akibat 'erbezaan ideologi< matlamat dan 'endekatan yang memba*a ke'ada
kum'ulan ser'ihan yang dikenali sebagai 2e*PU.O# =alau bagaimana'un masih belum jelas
'eranan yang dimainkan oleh kedua kum'ulan ini kerana mereka tidak menghebahkan organisasi
dan aktiviti yang dijalankan# Kemungkinan ini meru'akan salah satu trans%ormasi dalam strategi
mereka kerana 'enggunaan 'endekatan sebelum ini tidak mendatangkan kesan dalam menca'ai
matlamat mereka# 3egitu juga dengan 302 yang mana *ujudnya 0KK yang ber'eranan
menyerang 'asukan keselamatan dan tem'at1tem'at a*am# Setia' serangan yang dilakukan
dilihat menggunakan 'erancangan yang cuku' ra'i sehingga menyukarkan 'asukan keselamatan
mengesan mereka# Strategi yang digunakan juga mengalami trans%ormasi a'abila mereka tidak
lagi tinggal di hutan atau bukit dan bersembunyi dalam masyarakat a*am# Selain itu< setia'
serangan yang dilakukan tidak disusuli dengan kenyataan 'engakuan oleh 'ihak mereka# ,ari
segi sasaran 'ula< selain dari'ada 'asukan keselamatan mereka juga menyerang orang a*am
yang terdiri dari'ada 'ega*ai kerajaan< sami1sami 3uddha< Ustaz atau )mam< orang
'erseorangan dan lain1lain lagi# Perubahan ini kemungkinan disebabkan berlaku trans%ormasi
dalam ke'im'inan setia' 'ertubuhan# Pemim'in 'ertubuhan telah bertukar tangan< maka
'endekatan dan 'eraturan 'ertubuhan akan turut bertukar mengikut 'erse'si dan 'ers'ekti%
27
'emim'in yang baru# 3agi mengenal'asti 'erubahan 'emim'in ini agak sukar kerana kedua1dua
'ertubuhan ini menggunakan 'endekatan bersembunyi dan belum mengisytiharkan 'ergerakan
mereka secara rasmi#
-ambahan 'ula< kerajaan -hailand yang belum mengiktira% 'ertubuhan ini sebagai
'ertubuhan gerakan 'emisah# -rans%ormasi aktor juga berlaku dalam kerajaan -hailand yang
mana sekitar tahun (8an< kerajaan -hailand di ba*ah Prem -inasulanond mengiktira%
'ertubuhan gerakan 'emisah ini dan 'ernah berlaku 'erundingan antara 302 dengan -entera
3ahagian Keem'at di Selatan -hailand# 2amun< 'ertukaran 'emim'in kerajaan -hailand telah
menyebabkan berlaku 'erubahan 'endekatan khususnya semasa 'emerintahan -haksin
Shina*atra yang tidak mengiktira% 'ertubuhan gerakan 'emisah dan mengangga' 'ergolakan
yang berlaku adalah masalah jenayah domestik dan meru'akan masalah dalaman -hailand#
Pendekatan ini masih diteruskan oleh Abhisit @ijjajeva sehingga ke hari ini< dan ini meru'akan
salah satu %aktor yang menyebabkan kon%lik sukar diselesaikan kerana 'erundingan secara rasmi
tidak da'at dijalankan#
;usteru< elemen1elemen trans%ormasi yang dibincangkan di atas meru'akan 'erubahan
yang saling berkait ra'at antara satu sama lain# -rans%ormasi kon%lik di Selatan -hailand
mengalami kedua1dua si%atnya iaitu konstrukti% dan destrukti%# Secara umumnya< kon%lik ini
masih belum menca'ai 'enyelesaian yang terbaik kerana trans%ormasi kon%lik yang berlaku tidak
disokong oleh usaha1usaha 'embinaan 'erdamaian# =alau'un begitu< dalam kon%lik yang
bersi%at asimetrik yang berlaku di Selatan -hailand ini< usaha 'embinaan 'erdamaian ini turut
bergantung ke'ada ke'utusan 'ihak kerajaan -hailand# Selagi mereka menyatakan ini kon%lik di
Selatan -hailand sebagai masalah dalaman negara -hailand< selagi itulah usaha 'embinaan
'erdamaian sukar dilaksanakan di *ilayah kon%lik# ,engan ini< 'erlu ada mekanisme tertentu
untuk mem'engaruhi ke'utusan kerajaan -hailand untuk menjadikan kon%lik ini terbuka dan
memberi ruang ke'ada 'ihak luar untuk cam'urtangan#
-. Kesimpulan
Kon%lik di Selatan -hailand bukan 'erkara baru untuk di'erkatakan< malahan usianya
yang begitu lama menyebabkan 'elbagai 'erubahan yang berlaku# Kon%lik yang bersi%at dinamik
telah memba*a tiga *ilayah ke kancah yang lebih rumit sehingga mengorbankan ribuan nya*a
dan kemusnahan harta benda# Usia yang begitu lama menunjukkan kon%lik ini belum berjaya
28
diselesaikan se'enuhnya *alau'un sekitar tahun B8an kon%lik ini dilihat reda# 2amun< menjelang
tahun "88& ia muncul kembali a'abila berlaku 'erubahan 'endekatan 'emim'in kerajaan
-hailand dalam mengurus kon%lik ini# )su utama dalam kon%lik ini adalah kemerdekaan ke atas
*ilayah Patani yang dituntut oleh OM)P dan berkembang ke'ada isu1isu identiti dan budaya#
Perkembangan isu ini selain si%at kon%lik yang dinamik teta'i juga disebabkan kelemahan
kerajaan -hailand yang ber%ikiran sem'it terhada' 'engamalan identiti dan budaya kelom'ok
lain# Pemim'in yang berbangsa -hai melihat identiti dan budaya Melayu melalui kacamata
budaya sendiri sehingga bertindak secara salah dengan mena%ikan hak orang lain# Kemungkinan
'emim'in -hai mengangga' identiti -hai meru'akan yang terbaik dan sesuai untuk semua
kelom'ok dalam negara -hailand# 3uktinya< mereka mem'unyai semangat nasionalisme identiti
yang tinggi a'abila bertindak membentuk ideologi E,unia -haiF yang merangkumi kelom'ok
mereka sahaja# ;usteru< timbul elemen ethnocentrisme terhada' kelom'ok mereka dan sanggu'
mengha'uskan identiti dan budaya Melayu#
Gahaman inilah yang memba*a ke'ada 'ermasalahan di Selatan -hailand a'abila bahasa
Melayu< tulisan ja*i< agama )slam dan bangsa Melayu yang dimiliki oleh OM)P di Selatan
-hailand telah disekat dan di'aksa mengamalkan budaya -hai13uddha# Aari ini< 'ermasalahan
identiti dan budaya ini dilihat sudah menjadi 'enyebab utama ke'ada tuntutan kemerdekaan ke
atas negeri Patani# ;usteru< 'ada 'andangan saya< bagi mencari 'enyelesaian kon%lik di Selatan
-hailand adalah menum'ukan ke'ada usaha1usaha 'embinaan 'erdamaian yang bertujuan untuk
mem'engaruhi kerajaan -hailand bagi mengiktira%kan identiti dan budaya Melayu1)slam di
Selatan -hailand# Aal ini kerana kedua isu ini meru'akan nilai1nilai hidu' yang sukar untuk
dibahagi1bahagikan# -ambahan 'ula< kon%lik yang berlaku adalah 'ertembungan antara dua
kelom'ok berbeza yang mungkin berlaku 'ertelagahan 'emahaman terhada' budaya antara satu
sama lain# ;usteru< usaha yang 'erlu dijalankan ialah meningkat keu'ayaan OM)P selaku
kelom'ok minoriti untuk sama level dengan kerajaan -hailand bagi memudahkan 'erundingan#
Peningkatan keu'ayaan ini termasuk sokongan 'ihak luar se'erti 'emim'in negara< 'ertubuhan
antarabangsa <27Os dan institusi1institusi kerajaan se'erti universiti< 'usat1'usat 'enyelidikan<
jaringan kerjasama dan lain1lain lagi# Setia' 'ihak 'erlu memainkan 'eranan mengikut level dan
keu'ayaan masing1masing sama ada dari 'eringkat ba*ahan > masyarakat lokal? sehinggalah
atasan >'emim'in negara dan P33< AS/A2 dan O)C?# -ekanan dan 'engaruh meru'akan
elemen 'enting untuk melobi kerajaan -hailand bagi membuka kon%lik ini ke kontek
29
antarabangsa bagi membolehkan 'ihak luar cam'urtangan# ,engan ini< usaha yang 'enting 'erlu
dilakukan oleh semua 'ihak sama ada dari dalam mahu'un luar adalah meningkatkan keu'ayaan
OM)P dan ruang cam'urtangan 'ihak luar< kerana kon%lik ini berbentuk asimetrik yang mana
kekuasaan dan keistime*aannya adalah memihak ke'ada kerajaan -hailand#
Senarai .u%ukan
1. !uku
Age< .# >"88:? -sunami and Con%lict -rans%ormation in Aceh in The SB'0S) -ulletin# 0esearch
and /ducation %or Peace Unit< USM# Penang#
A# Malek< M<I# >$++!? Amat Islam "atani3 sejarah dan "olitik# Shah Alam< Aizbi#
Gathy< A# >$++&? "engantar Sejarah "atani# Alor Setar< Pustaka ,arussalam#
.ederach< ;# P# >"88!? The =ittle -ook of 0onflict Transformation# United States o% Amerika<
7ood 3ook< )ntercourse#
Mahmood< S#S# >$++8? +e&?adicali6ation of %inority +issent3 ' 0ase Study of the %alay&
%uslim %o/ement in Southern Thailand( 7<90 ; 7<<4# Phili''ines< Luezon City $$8$#
Syukri< )# >"88"? Sejarah Kerajaan %elayu "atani. 3angi< Penerbit Universiti Kebangsaan
Malaysia#
30
2ik Mahmud< 2#A# >"888? Sejarah "erjuangan %elayu "atani 789: ; 7<:4# >@ersi ;a*i?#
3angi< Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia#
@ayrynen< 0# >$++$? )e +irection in 0onflict Theory3 0onflict ?esolution and 0onflict
Transformation. .ondon< SA7/ Publication .td#
2. Tesis
Pitsu*an< S# Pitsu*an< S# >$+B"? Islam and %alay )ationalism3 ' 0ase Study of the %alay&
%uslim of Southern Thailand# Ph#, -esis< Aarvard University#
Kae*ti'ayanate< 3# >"88B? "eace Journalism and the Tak -ai Incident3 the case of the -angkok
"ost and the )ation@s co/erage on the Southern 0onflict in Thailand# M# A -esis< Orebro
University#
Yaacob< C< M< A# >"88+? Konflik "emisah di Selatan Thailand3 Isu( 'ktor dan "enyelesaian# MA
-esis# Universiti Sains Malaysia
". Kertas Persidangan dan Seminar
,anial< M# >"88&? Konflik Selatan Thailand dan Transformasi Sosial. Pembentangan Kertas
Kerja Sem'ena Minggu Perdamaian Universiti Sains Malaysia Ke1!# Pada $& ,isember
"88&# Universiti Sains Malaysia# Pulau Pinang#
#. aman 6eb dengan 1ama Penulis
Ayub< -#S# >"88&? Insiden "embunuhan Amat Islam di Selatan Thailand# ,lm# Persidangan
Parlimen Malaysia Kesebelas< Penggal Pertama< Mesyuarat Ketiga# C$nlineD#CAkses $(
Mei "8$8D# 3oleh di'erolehi melalui laman =eb
htt'55***#'arlimen#gov#my5hindeM5'd%5,0"!$$"88&#'d%
3akar< I# >"88&? 0asa tidak tenang -ok Ayah terja*ab sele'as subuh1 masjid bersejarah catat
kisah sedih#C$nlineD#CAkses & 2ovember "8$8D# 3oleh di'erolehi melalui laman =eb
htt'55***#utusan#com#my
Aarish< S#P#>"884? Bthnic or ?eligious 0lea/age. In/estigating the )ature of the 0onflict in
Southern Thailand# Contem'orary Southeast Asia# C$nlineD# @ol#"B<)ss#$ 'g#&B<""'gs#
CAkses $& 2ovember "884D# 3oleh di'erolehi melalui .aman =eb
htt'55'roRuest#umi#com5'Rd*ebJ
didK$8(::8&+4$NsidK$NGmtK!Nclient)dK"(+8:N0L-K!8+N@2ameKPL,
31
Aasan< A#I# >"884? -ersama mencari keamanan. C$nlineD#CAkses : 2ovember "8$8D# 3oleh
di'erolehi melalui laman =eb ***#utusan#com#my
;it'iromsri< S# >"8$8? Si1th year of the Southern 2i/e3 +ynamics of Insurgency and 2ormation of
the )e Imagined 4iolence. C$nlineD#CAkses " 2ovember "8$8D# 3oleh di'erolehi
melalui laman =eb htt'55***#dee'south*atch#org5node5(!8
Miall< A# >"88$? 0onflict Transformation3 ' %ulty&+emensional Task# C$nlineD#CAkses "B
2ovember "88+D# 3oleh di'erolehi melalui laman =eb
htt'55***#ingle*hite#net5'%'5'd%'a'ers5'"1miallOhandbook#'d%
2ik Mahmud< 2# A# >"888? Sejarah "erjuangan %elayu "atani 789:&7<:4 C$nlineD#CAkses "!
;anuari "88&D# 3oleh di'erolehi melalui laman =eb
htt'55%anzalika#tri'od#com5malay5'atani5ke'alaOH"8 sejarah#html#
Pitsu*an< S# >$+B"? Islam and %alay )ationalism3 ' 0ase Study of the %alay&%uslim of
Southern Thailand# Ph#, -esis< Aarvard University#
0ahim< A#G# >"88+? +itembak dalam masjid C$nlineD#CAkses $: Mei "8$8D# 3oleh di'erolehi
melalui laman =eb htt'55***#utusan#com#my
0ahimmula< C#>"88$? "eace ?esolution 3 ' 0ase Study of Separatism and Terrorist %o/ement
in Southern -order "ro/inces of Thailand# C$nlineD#CAkses " Ogos "88:D# 3oleh
di'erolehi melalui .aman =eb
htt'55***#geocities#com5bluesing"88$5media5'eaceresolution#htm
Iulki%lee< 3# >"88&? "enduduk daka 700 maut ; Thailand akui 94 terbunuh dalam tragedi
berdarah di selatan Thai C$nlineD# CAkses "( Oktober "88&D# 3oleh di'erolehi melalui
laman =eb htt'55***#utusan#com#my5utusan5archive#as'J
yK"88&NdtK$8"(N'ubKUtusanOMalaysiaNsecKMukaOAada'anN'gKmhO8$#htm
&. aman 6eb tanpa 1ama Penulis
'n inter/ie on the ongoing southern conflict ith 'bhisit 5 Tha/orn#>"88+?#C$nlineD#CAkses !
2ovember "8$8D# 3oleh di'erolehi melalui laman =eb
htt'55***#dee'south*atch#org5node5!($
3elitan sejarah >"888? C$nlineD<CAkses $! Mac "88&D# 3oleh di'erolehi melalui .aman .ayar
htt'55***#geocities#com5'uloO++O"8885sejarah#html
Junta Tentera Thailand dan )asib -angsa %elayu "ataniH. Artikel dari'ada laman =eb Pattani
United .iberation Organization >PU.O?# C$nlineD#CAkses : 2ovember "8$8D# 3oleh
di'erolehi melalui laman =eb htt'55***#'uloin%o#net5JSho*K0eadArticlesN),K&4
Patani Malay Auman 0ights Organization >PMA0O?# C$nlineD#CAkses ! 2ovember "8$8D#
3oleh di'erolehi melalui laman *eb htt'55***#'mhro#net5JSK7eogra'h
32
"enyerang bakar 79 sekolah( empat askar terbunuh >"88&? C$nlineD#CAkses & 2ovember "8$8D#
3oleh di'erolehi melalui laman =eb htt'55***#utusan#com#my
"erubahan dasar Surayud di selatan Thai tepat >"884?# COnlineD#CAkses : 2ovember "8$8D#
3oleh di'erolehi melalui laman =eb ***#utusan#com#my
Selatan Thai berdarah ; 708 militan( : askar terbunuh dalam pertempuran di tiga ilayah
>"88&? C$nlineD#CAkses & 2ovember "8$8D# 3oleh di'erolehi melalui laman =eb
htt'55***#utusan#com#my
Thailand ,uman +e/elopment ?eport 20083 Sufficiency Bconomy and ,uman +e/elopment.
>"88(? C$nlineD#CAkses 4 Mei "8$8D# 3oleh di'erolehi melalui laman =eb
htt'55***#und'#or#th5do*nload52A,0"88(book/27#'d%
33