Moco Pat
Moco Pat
Macapat
REFANO PRADANA BAHASA
Ing pamulangan pawiyatan SD nganti tekan SMP sing lumrah diwulangake tumrap para
siswa yaitu Tembang macapat, dibaca tembang mocopat, pengertian tembang macapat ini
sendiri yaitu tembang yang menceritakan tahap-tahap kehidupan manusia. Tembang
macapat sendiri biasa disebut duwe sebutan liya yaitu tembang cilik.
Kegunaan Tembang macapat:
Sebagai suara vokal dalam karawitan
Tembang macapat disebut juga tembang cilik. Tembang sendiri dalam bahasa Indonesia
berarti lagu. Setiap jenis tembang macapat punya cirinya masing-masing, ciri-ciri tersebut
yaitu Guru Gatra, Guru Lagu, Guru Bilangan.
Guru wilangan yaitu cacahe wanda (kata) saben sagatra -- banyak kata dalam satu
larik. contoh -- pitutur bener iku -- mempunyai 7 guru wilangan, pi/tu/tur/be/ner/i/ku
Guru lagu yaiku dhong-dhinge swara ing pungkasane gatra (a,i,u,e,o)
Arane Tembang
Gatra Tembang
NO.
Nama Tembang
Pucung
12u
6a
8i
12a
Maskumambang
12i
6a
8i
8a
Megatruh
12u
8i
8u
8i
8o
Gambuh
7u
10u
12i
8u
80
Mijil
10i
6o
10e
10i
6i
6u
Kinanthi
8u
8i
8a
8i
8a
8i
Asmaradana
8i
8a
8e/o
8a
7a
8u
8a
Durma
12a
7i
6a
7a
8i
5a
7i
Pangkur
8a
11i
8u
7a
12u
8a
8i
10
Sinom
8a
8i
8a
8i
7i
8u
7a
8i
12a
11
Dhandhanggula
10i
10a
8e
7u
9i
7a
6u
8a
12i
10
7a
Cara Cepat menghafal nama-nama 11 tembang macapat: Mas CungKi karo SiDurGami lewat
MeDhan PangkAs
Mas = Maskumambang
Cung = puCung
Ki
= Kinanthi
Si
= Sinom
Dur = Durma
Gam = Gambuh
Me = Megatruh
Dhan = Dhandhanggula
Pang = Pangkur
As
= asmaradhana
Berikut ini perbedaan antara tiap tembang macapat 1 dengan tembang macapat lain.
NO
.
Arane Tembang
Sasmitane
Watake
maskumambang,kampul, mas
kentir, kambang, kentir
Megatruh
dudukwuluh,
truh, megatruh, pegat, duduk,
wuluh, luh
watake
sedhih lan kentekan
pangarep-arep, mula
lumrah kanggo nelakake
crita kang
nggrantesake ati
Gambuh
Gambuh,
buh, jumbuh, tambuh
watake
grapyak, sumanak, mula
cocok kanggo nyritakake
pitutur
Mijil
mijil,
pamjil, wijil, wiyos, raras, medal,
sulastri
watake
tinarbuka, mula pantes
kanggo nelakake pitutur,
nasehat, lan uga crrita
katresnan utawa asmara
Kinanthi
Pucung
Maskumamban
g
Kinanthi,
kanthi, gandheng, kanthil
watake
seneng, tresna asih,
mitutura, nuladani, mula
Asmaradana
Asmaradana
Asmaradana,
asmara, brangta, kingkin,
yungyun ---- watake tresna
asih lan sdhih, mula
pantes kanggo nelakake
katresnan
Durma
durma,
dur, undur,sirna, galak
Pangkur
Sinom
Dhandhanggula
Sarkara, hartati,,dhandhang,
madu, manis, sari, bremana,
guladrawa, gagak, kaga, tresna
10
11
Selain bisa mempelajari (sinau) tembang Macapat, seharusnya kita juga bisa membuat
tembang macapat yang ada di atas. Cara mengarang juga tidak boleh lepas dari syarat
tembang macapat, yaitu terikat dalam berbagai ciri tembang macapat, misalnya guru gatra,
guru wilangan dan guru lagu. Seperti puisi lama yang harus terikat syarat, geguritan lawas /
gagrak lawas.
Jadi Tembang Macapat itu termasuk gagrak lawas karena dalam mengarangnya harus terikat
berbagai syarat.
Cara Mengarang / Membuat tembang Macapat
1. Temtokna lan tulisen ngenani gagasan apa sing arep kogawe tembang, saengga bisa
mangerteni wewatakane
2. Temtokno tembang apa sing arep kogawe
3. Tulisen guru gatra, guru wilangan, lan guru lagune
4.
5. Titinen maneh tembung-tembunge, lan ukara-ukara kang kogawe mau kudu cocok karro
paugerane tembang sing kokgawe
Tuladhane:
(1) Aku kepingin mituturi marang anak lan putuku supaya padha sregep sinau, ngurmati
bapak lan ibu uga tansah nindakake ibadah supaya dadi generasi kang utama
(2) Tembang kang arep dakgawe tembang macapat Kinanthi
8-u
8-i
8-a
8-i
8-a
8-i
Contoh liya:
Contoh tembang macapat kehidupan sehari-hari
(1)
6-a
6-i
12-a