Anda di halaman 1dari 18

_BAHASA LATIN_

Penggunaan bahasa latin tidak berubah, tetap


Nama obat dan sediaan obat
Nama bahan kimia
Nama tanaman, hewan, organ dan jaringan tubuh
Semua istilah farmasi dan kedokteran menggunakan bahasa latin
Bahasa latin sebagai bahasa ilmiah
Tiap kalimat dalam bahasa latin hanya memiliki 1 arti

Bahasa Latin : bahasa sudah mati (tidak untuk percakapan sehari-hari)


Berasal dari yunani kuno
Tidak mengalami perubahan secara tata bahasa (arti dan tulisannya
tetap)
Penggolongan kata dalam bahasa latin

Kata Benda (Substantiva)


Kata Sifat (Adiectiva)
Kata Kerja (Verba)
Kata Keterangan (Adverbia)
Kata Bilangan (Numeralia)
Kata Ganti (Pronomia)
Kata Depan (Prepositiones)
Kata Penghubung (Coniunctiones)

_KATA BENDA_
Kata benda dikenal ada 3 jenis kelamin:
Masculinum

= jantan (m)

Femininum

= betina (f)

Neutrum

= banci (n)

Kata benda dapat berubah bentuk (akhirannya) sesuai dengan jabatannya


dalam kalimat, yang dikenal dengan CASUS (Casus I, II, III, IV, V, VI) dalam
bentuk singularis dan pluralis.
Atas dasar bentuk perubahannya, kata benda dibagi dalam 5 DEKLINASI
(Deklinasi I, II, III, IV, V)

_CASUS KATA BENDA_


CASUS I

NOMINATIVUS (N)
Jika sebagai subjek/pelaku (pokok kalimat)

CASUS II

GENETIVUS (G)
Jika berfungsi sebagai pemilik
Misalnya : dua kata berdampingan
Tablet asetosal
g

CASUS III DATIVUS


Objek penyerta didahului kata pada (terjemahan)
Tandailah pada mata kanan dan kiri
dat
dat
CASUS IV

ACCUSATIVUS
Objek pemilik terkait dengan kata kerja bentuk pemilik
Misalnya : ambillah 200 mg parasetamol
Acc
g
Memiliki kata depan:
o

ad

: sampai

ante

: sebelum

durante

: saat makan

post

: sesudah/ setelah

per

: melalui

contra

: anti/ melawan

: in manus medici
acc g
o in (dalam) : da in lagena
abl
VOCATIVUS
o

CASUS V

in (ke)

Bentuk seruan jarang digunakan


Misalnya : mamanggil orang
Voc
CASUS VI ABLATIVUS
Alat, tempat, waktu
Misalnya : waktu page mane
Abl
Buatlah massa pil dengan PGA
Acc g
abl
Mempunyai kata depan:
o

cum (dengan)

sine (tanpa)

e (berasal dari)

pro (untuk)

in (dalam)

Keenam CASUS tersebut dapat dijumpai dalam bentuk singularis dan pluralis.
Contoh:
Nom
Gen
Dat

Singularis
Tabula
Tabulae
Tabulae

Pluralis
Tabulae
Tabularum
Tabulis

Acc
Voc
Abl

Tabulam
Tabula
Tabula

Tabulas
Tabulae
Tabulis

_DEKLINASI_
Bentuk perubahan kata benda digolongkan menjadi 5 golongan:

DEKLINASI I

DEKLINASI II

: berakhiran a
(dengan jenis kelamin betina = feminia)

a. berakhiran us, -er


keduanya berjenis kelamin jantan = maskulina
b. berakhiran um (banci = neutrum)

DEKLINASI III

DEKLINASI IV

: akhiran tidak menentu (m, f, n)

a. berakhiran us (m)
b. berakhiran u (f)

DEKLINASI V

: berakhiran ies (f), kecuali dies (m) = hari

Dalam bahasa latin sebagian besar I, II, III

KESIMPULAN
1. Kata yang diturunkan menurut DEKLINASI I adalah kata benda yang
berakhiran a
2. Menurut DEKLINASI II yang berakhiran
-us, -er (m)
-um (n)
3. Menurut DEKLINASI III yang berakhiran selain a, -us, -er, dan um
(f, m, n)

CATATAN

Ada yang a (n) >> termasuk DEKLINASI III


Ini sedikit

_DEKLINASI I_
Tanda :
1. Casus nominativus singularis berakhiran a dengan jenis kelamin (f)
2. Casus genetivus singularis berakhiran ae
Contoh: pilula = pil

Nom
Gen
Dat
Acc
Voc
Abl

Singularis
Pilul-a
Pilul-ae
Pilul-ae
Pilul-am
Pilul-a
Pilul-a

Pluralis
Pilul-ae
Pilul-arum
Pilul-is
Pilul-as
Pilul-ae
Pilul-is

CONTOH KATA DEKLINASI I


Aqua, ae = air

Pasta, ae = pasta

Cera, ae = malam/ lilin

Lagena, ae = botol

Charta, ae = kertas

Mixture, ae = campuran

Forma, ae = bentuk

Olivia, ae = zaitun

Formula, ae = resep

Pulpa, ae = daging buah

Gutta, ae = tetes

Lana, ae = bulu domba

Hora, ae = jam, saat

Terra, ae = tanah

Farina, ae = tepung

Vesica, ae = gelembung

Pilula, ae = pil

Arteria, ae = pembuluh arteri

_DEKLINASI II A_
Akhiran us (m)

Gen sing : -i

Tanda :
1. Casus nominativus singularis berakhiran:
us dan er dengan jenis kelamin jantan (m)
2. Casus genetivus singularis berakhiran i
Berakhiran us (m)
Nom
Gen
Dat
Acc
Voc
Abl

Singularis
Sirup-us
Sirup-i
Sirup-o
Sirup-um
Sirup-e
Sirup-o

Pluralis
Sirup-i
Sirup-orum
Sirup-is
Sirup-os
Sirup-i
Sirup-is

Singularis
cancer
Cancr-i
Cancr-o
Cancr-um
Cancer
Cancr-o

Pluralis
Cancr-i
Cancr-orum
Cancr-is
Cancr-os
Cancr-i
Cancr-is

Berakhiran er (m)
Nom
Gen
Dat
Acc
Voc
Abl
Contoh:
Anuus, i = tahun

Locus = tempat

Nervus, i = syaraf

Modus = cara

Succus, i = getah

Numerus = bilangan

Arillus = kulit biji

Oculus = mata

Bulbus = umbi

Modus = cara

Capillus = rambut

Numerus = bilangan/ jumlah

Digitus = jari

Oculus = mata

Globulus = butiran

Trochiscus = kue

Cervus = rusa

Digitus = jari

Bulbus = umbi batang

Globulus = pil besar

Locus = tempat

Sirupus = sirup

Modus = cara

Stilus = batang

Mucus = mukosa

Trochiscus = kue

Numerus = bilangan

Discus = cakram

_DEKLINASI II B_
Akhiran : -um (n)
Gen sing : -i

Nom
Gen
Dat
Acc
Voc
Abl

Singularis
Suppositorium
Suppositori-i
Suppositori-o
Suppositori-um
Suppositori-um
Suppositori-o

Contoh:
Emplastrum = plester
Ovum = telur
Infusum = rebusan
Infundibulum = infusi
Acidum = asam
Amylum = pati
Antidotum = penawar racun
Balneum = penangas
Cavum = cekungan
Centrum = pusat
Dorsum = punggung
Exemplum = contoh
Oleum = minyak
Bihorium = waktu antara 2 jam

Pluralis
Suppositori-a
Suppositori-orum
Suppositori-is
Suppositori-a
Suppositori-a
Suppositori-is

Biduum = waktu antara 2 hari


Butyrum = mentega
Epistomium = sumbat, tutup
Filtrum = saringan
Fragmentum = potongan
Involucrum = balut
Lignum = kayu
Linimentum = obat gosok
Bacillum = batang
Sedimentum = endapan
Signum = tanda
Unguentum = salep
Vitrum = wadah dari kaca

_DEKLINASI III A_

Akhiran : ? (m, f)
Gen sing : -is

Nom
Gen
Dat
Acc
Voc
Abl

Singularis
Pulvis
Pulver-is
Pulver-i
Pulver-em
Pulvis
Pulver-e

Contoh:
Auris (f) = telinga

Pluralis
Pulver-es
Pulver-um
Pulver-ibus
Pulver-es
Pulver-es
Pulver-ibus

Sulfas (m), nitras (m),


carbonas (m), phosphas (m)
?
Compositio (f) = susunan

Aer (m) = udara


Calor (m) = panas
Color (m) = warna

Destillatio (f) = sulingan

Liquor (m) = cairan

Dilatatio (f) = pelebaran

Sapor (m) = rasa

Emulsio (f) = emulsi

Dosis, eos (f) = dosis

Refrigeratio (f) = pendinginan

Venter (m) = perut

Maceratio (f) = perendaman

Dens (m) = gigi

Solutio (f) = larutan

Infans (m, f) = anak

Lotio (f) = obat pencuci

Mensis (m) = bulan

Praescriptio (f) = resep

Tussis (f) = batuk

Pulvis (m) = serbuk

Pars (f) = bagian

Radix (m) = akar


Cortex (m) = kulit batang
Quantitas (m) = jumlah

_DEKLINASI III B_
akhiran: ?
Gen sing : -is

Nom
Gen
Dat
Acc
Voc

Singularis
Cochlear
Cochlear-is
Cochlear-i
Cochlear
Cochlear

Pluralis
Cochlear-ia
Cochlear-ium
Cochlear-ibus
Cochlear-ia
Cochlear-ia

Abl

Cochlear-i

Cochlear-ibus

c = cochlear cibarium 1 sendok makan = 15 mL


cp = cochlear puitis 1 sendok bubur = 8 mL
cth = cochlear theae 1 sendok teh = 3 mL
Contoh lain:

Nom
Gen
Dat
Acc
Voc
Abl

Singularis
Corpus
Corpor-is
Corpor-i
Corpus
Corpus
Corpor-e

Nom
Gen
Dat
Acc
Voc
Abl

Singularis
Gramma
Grammat-is
Grammat-i
Gramma
Gramma
Grammat-e

Pluralis
Corpor-a
Corpor-um
Corpor-ibus
Corpor-a
Corpor-a
Corpor-ibus

Kekecualian
Pluralis
Grammat-a
Grammat-um
Grammat-is
Grammat-a
Grammat-a
Grammat-is

Kata yang termasuk DEKLINASI III B


Nomen, inis = nama

Elixir, iris = cairan beralkohol

Caput, it is = kepala

Pollen, inis = tepung sari

Lac, lactis = susu

Gargarisma, atis = obat cuci


tenggorokan
Mel, mellis = madu

Semen, inis = biji


Epithema, atis = obat
kompres
Rhizoma, atis = akar tinggal
Albumen, inis = putih telur
Sulfur sublimatum = dengan sublimasi
Sulfur depuratum = asli
Sulfur precipitatum = pengendapan

Hepar, atis = hati


Sulfur, uris = belerang

_DEKLINASI IV A_
akhiran : -us (m)
Gen sing : -us

Nom
Gen
Dat
Acc
Voc
Abl

Singularis
Spiritus
Spirit-us
Spirit-ui
Spirit-um
Spiritus
Spirit-u

Pluralis
Spirit-us
Spirit-uum
Spirit-ibus
Spirit-us
Spirit-us
Spirit-ibus

Spiritus dilutus = encer, alkohol 70%


Spiritus fortior = mengandung alkohol 90%
Spiritus = 90% alkohol
Kata DEKLINASI IV A
Mannus = tangan
Apparatus = alat
Usus = pemakaian
Fruktus = buah
Gradus = derajat

_DEKLINASI IV B_

Nom
Gen
Dat
Acc
Voc
Abl

akhiran : -u
Gen sing : -us
Singularis
Pluralis
Cornu
Corn-ua
Corn-us
Corn-uum
Corn-ui
Corn-ibus
Cornu
Corn-ua
Cornu
Corn-ua
Corn-u
Corn-ibus
* cornu = tanduk

_DEKLINASI V_
akhiran : -es, -ies
Gen sing : -ei

Nom
Gen
Dat
Acc
Voc
Abl

Singularis
Dies
Di-ei
Di-ei
Di-em
Dies
Di-e

Pluralis
Di-es
Di-erum
Di-ebus
Di-es
Di-e
Di-ebus

Kata yang termasuk DEKLINASI V


Dies (m) = hari
Facies (f) = muka
Scabies (f) = kudis
Species (f) = jenis, bangsa atau rempah

_ADIECTIVA_
Adiectiva/ kata sifat/ kata keadaan adalah kata yang menerangkan
kata benda
Kata ini : casus, jenis kelamin dan singularis/pluralisnya sama atau
sesuai dengan kata benda yang diterangkan.
Adiectiva dapat dikelompokkan dalam 2 golongan:
I. Kata sifat : 3 akhiran >> -us, -a, -um dan er, -a, -um
II. Kata sifat : kurang dari 3 akhiran
a. dengan 2 akhiran : -is, -e, dan ior, -ius
b. dengan 1 akhiran : -ex dan ns

_ADIECTIVA KELOMPOK I_
3 akhiran
(-us, -a, -um, dan er, -a, -um)
( DEKLINASI I dan II )
S

Masculinum

Femininum

Neutrum

I
N
G
U
L
A
R
I
S

P
L
U
R
A
L
I
S

Nom

Albus

Alba

Album

Gen

Alb-i

Alb-ae

Alb-i

Dat

Alb-o

Alb-ae

Alb-o

Acc

Alb-um

Alb-am

Alb-um

Voc

Alb-e

Alba

Album

Abl

Alb-o

Alb-a

Alb-o

Masculinum

Femininum

Neutrum

Nom

Alb-i

Alb-ae

Alb-a

Gen

Alb-orum

Alb-arum

Alb-orum

Dat

Alb-is

Alb-is

Alb-is

Acc

Alb-os

Alb-as

Alb-a

Voc

Alb-i

Alb-ae

Alb-a

Abl

Alb-is

Alb-is

Alb-is

Kata sifat yang golongan I


Albus, a, um = putih
Amarus, a, um = pahit
Crasus, a, um = tebal
Crudus, a, um = kasar
Durus, a, um = keras
Externus, a, um = luar
Fervidus, a, um = panas
Frigidus, a, um = dingin
Limpidus, a, um = jernih
Longus, a, um = panjang
Parvus, a, um = kecil
Proprius, a, um = sendiri
Solidus, a, um = padat
Tepidus, a, um = hangat

Calidus, a, um = panas
Continuus, a, um = terusmenerus
Dimidius, a, um = separo,
setengah
Dilutus, a, um = encer
Internus, a, um = dalam
Flavus, a, um = kuning
Fuscus, a, um = coklat
Liquidus, a, um = cair
Magnus, a, um = besar
Ponderosus, a, um = berat
Siccus, a, um = kering
Spissus, a, um = kental

Alternus, a, um = bergantiganti

Turbidus, a, um = keruh

Niger, a, um = hitam

Ruber, a, um = merah

Dexter, a, um = kanan

Liber, a, um = bebas

Sinister, a, um = kiri

_ADIECTIVA KELOMPOK II_


(kurang dari 3 akhiran)
DEKLINASI III A (2 akhiran)
Akhiran is (m, f) dan e (n)

Nom
Gen
Dat
Acc
Voc
Abl

Singularis
Masc/ Fem
Neutrum
Fortis
Forte
Fort-is
Fort-is
Fort-i
Fort-i
Fort-em
Forte
Fortis
Forte
Fort-i
Fort-i

Pluralis
Masc/ Fem
Neutrum
Fortes
Fort-ia
Fort-ium
Fort-ium
Fort-ibus
Fort-ibus
Fort-es
Fort-ia
Fort-es
Fort-ia
Fort-ibus
Fort-ibus

_ADIECTIVA GOLONGAN II_


DEKLINASI III A (2 akhiran)
Akhiran ior (m, f) dan ius (n)

Nom
Gen
Dat
Acc
Voc
Abl

Singularis
Masc/ Fem
Neutrum
Fortior
Fortius
Fortior-is
Fortior-is
Fortior-i
Fortior-i
Fortior-em
Fortius
Fortior
Fortius
Fortior-e
Fortior-e

Pluralis
Masc/ Fem
Neutrum
Fortior-es
Fortior-a
Fortior-um
Fortior-um
Fortior-ibus
Fortior-ibus
Fortior-es
Fortior-a
Fortior-es
Fortior-a
Fortior-ibus
Fortior-ibus

ADIECTIVA DENGAN SATU AKHIRAN


DEKLINASI III B
Akhiran : -ex (m, f, n) dan ns (m, f, n)
Akhiran : -ns

Nom
Gen
Dat
Acc
Voc
Abl

Singularis
Masc/ Fem
Neutrum
Recens
Recens
Recent-is
Recent-is
Recent-i
Recent-i
Recent-em
Recens
Recens
Recens
Recent-ia
Recent-i

Pluralis
Masc/ Fem
Neutrum
Recent-es
Recent-ia
Recent-ium
Recent-ium
Recent-ibus
Recent-ibus
Recent-es
Recent-ia
Recent-es
Recent-ia
Recent-ibus
Recent-ibus

Akhiran : -ex (m, f, n)

Nom
Gen
Dat
Acc
Voc
Abl

Singularis
Masc/ Fem
Neutrum
Simplex
Simplex
Simplic-is
Simplic-is
Simplic-i
Simplic-i
Simplic-em
Simplex
Simplex
Simplex
Simplic-i
Simplic-i

Pluralis
Masc/ Fem
Neutrum
Simplic-es
Simplic-ia
Simplic-ium
Simplic-ium
Simplic-ibus Simplic-ibus
Simplic-es
Simplic-ia
Simplic-es
Simplic-ia
Simplic-ibus Simplic-ibus

ADIECTIVA GOLONGAN II
Sterilis, e = steril

Fortis, e = kuat

Aequalis, e = sama

Fragilis, e = mudah patah

Dulcis, e = manis

Fortior, ius = kuat

Solubilis, e = dapat larut

Simplex = sederhana

Subtilis, e = halus

Recens = segar

Vulgaris, e = biasa

Fragrans = berbau harum

_NUMERALIA_
(KATA BILANGAN)

Kata bilangan ada yang termasuk kata sifat (adiectiva numeralia) dan
kata keterangan (adverbia numeralia)

ADIECTIVA NUMERALIA
1. Cardinal = kata bilangan utama, mis: 1, 2, 3
2. Ordinalia = kata bilangan yang tingkat, mis: ke-1, ke-2, ke-3

3. Distributiva = kata bilangan pembagian


Mis : tiap satu, tiap dua, tiap tiga
ADVERBIA NUMERALIA
Kata ini menerangkan kata kerja, mis 1x, 2x, 3x
Cardinalia
Ordinalia
Distributiva
1
2

Unus, a, um
Duo, ae, o

3
4

Tres, tres,
tria
Quattuor

Quinque

6
7

Sex
Septem

Octo

9
1
0
1
1
1
2

Novem
Decem

Primus, a, um
Secundus, a,
um
Tertius, a, um

Singuli, ae, a
Bini, ae, a

Adverbia
Numeralia
Semel
Bis

Terni, ae, a

Ter

Quartus, a,
um
Quintus, a,
um
Sextus, a, um
Septimus, a,
um
Octavus, a,
um
Nonus, a, um
Decimus, a,
um

Quaterni, ae,
a
Quini, ae, a

Quarter
Quinquies

Undecim
Duodecim
13
14
15
16
17
18
19
20
30
40
50

Tredecim
Quattuordeci
m
Quindecim
Sedecim
Septemdeci
m
Duodeviginti
Undeviginti
Viginti
Triginta
Quadraginta
Quiinquagint

60
70
80
90
100
200
300
400
500
600
700
800

a
Sexaginta
Septuaginta
Octoginta
Nonaginta
Centum
Ducenta
Trecenta
Quadringent
a
Quingenta
Sescenta
Septingenta
Octingenta

900
100
0

Nongenta
Mille

_PRAESCRIPTIO_
(RESEP)
= permintaan tertulis dari dokter ke apoteker untuk menyediakan/
membuat obat bagi pasiennya
Bagian pokok dari resep, selain nama dokter, nama S.I.P. , alamat,
tempat dan tanggal penulisan, paraf dokter
Contoh:
R/ Theophyllin mg 100
HCl Ephedrin mg 15
Prednison mg 3
m. f. l. a. pulv. d. t. d. No. XLV
da in caps
S. t. d. d. caps. l.
Bagian resep:
1. Superscriptio: tanda R/ singkatan dari recipe, artinya ambillah
2. Inscriptio: bagian ini merupakan tubuh dari resep yang terdiri dari
bahan yang harus diambil serta jumlahnya.
3. Subscriptio: bagian ini merupakan perintah petunjuk peracikan.
Pada contoh di atas adalah
m. f. la. pulv. d. t. d. No. XLV
da in caps
4. Signature: bagian ini menjelaskan aturan pemakaian obat tersebut.
Pada contoh di atas adalah
s. t. d. d. caps. l
Kelengkapan singkatan resep di atas
Recipe
Theophyllini milligrammata centum
Gen
acc
Hydrochloratis Ephedrini milligrammata quindecim
Gen
acc
Prednisoni milligrammata tria

Gen
Acc
Misce fac lege artis pulverem
Abl Gen Acc sing
da tales doses numero quadraginta quinque
acc pl
abl
da in capsulis
abl pl
Signater de die capsulam unam
Abl
acc
Artinya:
Ambillah
100 mg Theophyllin
15 mg HCl Ephedrin
3 mg Prednisoni
Campur, buatlah sesuai aturan, serbuk bagi, serahkan sebesar sekian
takaran dengan jumlah 45, berikan dalam kapsul
Tandailah: 3x sehari 1 kapsul

Anda mungkin juga menyukai