NOTA PADAT HBAE2103 MEMBUAT CORAK DAN REKAAN_____________________________________________________
Bab1: TEORI MEMBUAT CORAK DAN REKAAN
Coopes (1988) berpendapat guru seni perlu :
·Menguasai pengetahuan dan teori pembelajaran dan
psikologi manusia.
·Menunjukkan sikap jujur yang dapat menggalakkan
pembelajaran serta mewujudkan interaksi yang positif
dalam pelbagai hala.
· Mempunyai ilmu pengetahuan yang lengkap dalam
mata pelajaran yang diajar.
· Menggunakan kaedah dan teknik mengajar yang
membolehkan pelajar menjalankan aktiviti
pembelajaran mereka dengan kaedah dan teknik yang
betul.
1.1 Teori Membuat Corak Dan Rekaan
Corak - susunan motif sama ada secara teratur,
terancang atau secara bebas.
2 jenis corak - Corak Terancang dan Corak Tidak
Terancang.
Juga bole terbentuk drpd bukan motif secara bebas /
Corak x Terancang.
Motif - sama ada rupa/bentuk asas dalam
rekaan/gubahan.
-Ia drpd motif,flora,fauna,geometrical & organik.
Corak Tradisi - corak yg mempunyai motifnya
tersendiri dan mempunyai nama2 tertentu yg
berunsur tradisi. Cth:Corak bunga buluh , Corak pucuk
rebung, Corak bunga kiambang.
-2 cara mendapatkan corak:-
1. Corak Terancang
2. Corak Tidak Terancang atau bebas
1.2 Penghasilan Corak
Corak Terancang - guna motif yg disusun dgn
teratur & dlm susunan tertentu.
- motif menghasilkan corak yg ada pelbagai jenis
susunan, termasuk penggunaan garisan grid dlm
penghasilan corak.
Cth: Corak teknik resis,Corak teknik anyaman, Corak
menggunakan garisan grid.
Corak Tidak Terancang - dihasilkan secara bebas
tanpa mpunyai motif tertentu.
-dihasilkan dgn cara, merenjis, meniup, mengayak,
menggolek......
Cth: C. teknik cerminan , C. teknik pualaman, C.
cetakan tali, Cetakan daun, C. tiupan, C. Stensilan.
1.3 JENIS-JENIS SUSUNAN DALAM CORAK
DAN REKAAN
(a)Susunan ulang sekata-Motif diulang berurutan dlm
baris & lajur yg sama- mhasilkan corak yg menarik.
Ia mgunakan garisan grid sbgai panduan.
(b)Susunan berselang seli - Motif disusun berselang-
seli antara motif ruangan kosong. Garisan grid
membantu mhasilkan corak yg menarik & teratur.
(c)Susunan batu-bata - Moti disusun berurutan pada
baris/lajur yg sama. Motif seterusnya disusun antara
pertemuan dua motif yang sebelumnya
(d)Susunan bertimbal - Motif diwujudkan secara
cerminan. Motif kelihatan dlm posisi yang
bertentangan.
(e)Susunan bertindih - Motif yg sama disusun
bertindih/bertindan sehingga mbentuk corak yg
menarik.
(f)Susunan beralun - Motif kelihatan berombak dlm
bentuk garisan yg sekata/tidak. Motif terdiri drpd
motif yg sama/berbeza.
(g)Susunan berpusat - Motif berpunca drpd satu
titik tengah yg dikembangkan. Motif dihasilkan dlm
btk bulatan, segi4, hexagon, octagon dll
1.4 JENIS-JENIS MOTIF DALAM MEMBUAT
CORAK DAN REKAAN
Motif boleh didapati drpd:-
i. Rupa atau bentuk daripada alam ciptaan Ilahi
Cth: Buah mangga ,Daun Siti Fatimah, Bunga teratai,
Bunga mawar
ii. Bentuk asas spt persegi, bulat,bujur, segitiga &
geometri.
iii. Bentuk dari bahan buatan manusia
iv. Rupa atau bentuk angka dan huruf
v. Rupa atau bentuk kraf tradisional spt corak pd wau,
batik.
1.5 TUJUAN MEMBUAT CORAK DAN REKAAN
1.5.1 Perlakuan
1. Memilih serta menyesuaikan warna untuk tujuan
tertentu.
2. Mengenal & mbezakan pelbagai bentuk asas.
3. Msuaikan jenis garisan dlm mhasilkan ciptaan.
4. Memilih & mdapatkan benda2 utk dijadikan bhn
mhasilkan gubahan seni.
5. Mlukis mikut sifat semulaja sesuatu benda
6. Mmilih jenis bhn yg diperlukan dlm kegiatan
pdidikan seni.
7. M’olah, mubahsuai &mgunakan bahan.
8. Mgenal unsur corak yg tdapat di persekitaran.
9. Mbezakan jenis corak tertentu.
10. Mggunakan baneka jenis bhn & alat utk mbuat
corak.
11. Mengatur corak.
12. Mencipta sesuatu karya seni yg digemari.
13. Mbuat penerokaan & ekperimentasi motif & warna
dlm mcorak.
14. Mpunyai pengamatan yg tajam & meningkatkan
daya koordinasi Mata & tangan yg baik utk
mhasilkan karya seni.
1
NOTA PADAT HBAE2103 MEMBUAT CORAK DAN REKAAN_____________________________________________________
15. Mlatih kebiasaan utk mcipta dgn teratur & mberi
phatian terperinci ciptaan tersebut.
1.5.2 Persepsi
1. Myedari prinsip seni reka spt imbangan, harmoni,
kadar banding penegasan, kepelbagaian,
kesatuan, kontras dlm pghasilan corak
2. Mtingkatkan daya kreativiti dlm aktiviti mbuat
corak & rekaan.
3. Mmahami & myedari corak alam sekitar
4. Mmahami konsep penyusunan motif dlm mcorak
5. Myedari adanya corak dlm palatan kegunaan harian
6. Myedari adanya pkaitan antara warna &corak
7. Mperkukuhkan cita rasa terhadap unsur2 seni dlm
rekaan yg baik
8. Menyedari adanya corak tertentu pada sesuatu
bahan
9. Myedari adanya pelbagai jalinan dlm mbuat corak
10. Myedari adanya perkaitan warna & rekaan corak
11. Mrujuk alam semulajadi sebagai sumber idea.
12. Myedari & mhargai keadaan psekitaran dlm
suasana seni & kaitannya dgn kehidupan mereka.
13. Myedari ptalian ciri2 seni yg tdpt dlm a/sekitar
& mhasilkan karya yg bharmoni & bmakna.
14. Mberikan pertimbangan estetika terhadap karya
seni.
1.5.3 Pengetahuan Budaya
1. Mgenal & mbuatcorak2 tradisional yg mudah
2. Mgenal, molah, mubahsuai & mgunakan unsur2 corak
kraf tradisional
3. Mgenal & mbuat corak2 yg mpunyai unsur
tradisional pd alat kgunaan harian
4. Mgenal & mbuat pelbagai corak yg bunsurkan
pelbagai corak kraf tradisional
5. Mhargai, mgembangkan & mgekalkan unsur2
kebudayaan kebangsaan.
KEPENTINGAN MEMBUAT CORAK &REKAAN
1. Mencantikkan bahagian atau permukaan luar sesuatu
objek
2. Corak sebagai elemen hiasan
3. Corak sebagai nilai estetik
RUMUSAN
1. Reka corak didefinisikan sebagai suatu bentuk
kreativiti artistik yg dapat mmenuhi kperluan
domain kognitif, psikomotor & afektif
2. Reka corak terancang & tidak terancang
mewujudkan kesan tampak yg berbeza tetapi
memerlukan kemahiran, kesedaran & pengetahuan
seni utk menghasilkannya.
3. Mcipta reka corak melibatkan proses latihan bfikir
yg berhbg dgn asas rekaan & prinsip rekaan.
4. Reka corak terdapat dlm seni bina, hiasan dalaman,
lanskap, kraf dll
BAB2 : CETAKAN
DEFINISI CETAKAN
-Cetakan ialah proses terapan blok/plat. Proses
melibatkan penciptaan plat mhasilkan pelbagai imej.
Kesan permukaan yg dicetakdilakukan ke atas bahan2
spt:- linoleum, styrofoam, logam, kadbod dll.
-Blok/plat cetakan disediakan dgn memotong,
mengguris, etching & melukis.
-Dakwat diletakkan ke atas blok/plat tersebut dgn
pelbagai teknik.
-Kertas dicetak dgn cara menekap keatas blok melalui
gosokan tangan / mgunakan mesin􀈱 cetak. -Cetakan
mempunyai keistimewaan keana dapat menghasilkan
beberapa keping hasilan yg sama disebut edisi.
2.1 Sejarah Cetakan
Bermula pada 3000 SM apabila cetakan timbul telah
dihasilkan oleh org Sumeria dgn salinan imej kulit
kerang di atas tanah liat yg bbtk 4 segi. Teknik
cetakan kayu paling awal muncul di Negara China pd
kurun ke 8. Cetakan bkembang di Eropah thn 1418 utk
mencetak rekaan pd kain. Cetakan dikembangkan utk
kegunaan pendidikan, keagamaan,propaganda & tekstil
utk pakaian. Cetakan berwarna diperkenalkan pda
kurun ke-15 Masihi Di Malaysia, cetakan bermula dgn
mencetak kain batik sarung.
Umumnya, cetakan dibahagikan kpd :-
cetakan timbulan, benaman, cetakan planograf dan
cetakan stensil, saringrafi/Sutera Saring. Cetakan
blok kayu buatan tangan muncul pada abad ke7 Masihi
Industri cetakan mono blok kayu buatan tgn
berkembang di Barat abad-14 Di Malaysia, cetakan
kayu diguna utk mencetak kain sarung (kain terap
hitam) sebelum kaedah lilin dari Jawa diperkenalkan.
Kini, Industri cetakan yg mgabungkan teknik canggih
melalui pembantuan perisian komputer .
2.2 TOKOH CETAKAN
Edvard Munch (1863 – 1944)
Edvard Munch dilahirkan di Loten, Norway pada 1863.
Beliau pelukis catan aliran ekspresionisme. Karyanya
lebih berfokus kpd figura manusia. Hasil karya beliau,
The Kiss (1902), The SickChild’ (1886), The Frieze
of Life’(1892), The Blue Raider.
Redza Piyadasa (1939)
Dilahirkan Kuantan, Pahang 1939. Tahun 1958 mdapat
pendidikan seni d Maktab Perguruan Brinsford Lodge,
England. Tahun 1962 di MPerguruan Ilmu Khas,
KualaLumpur. Pd 1963 – 1967 melanjutkan pengajian
Hornesy College of Art,London. Pd 1975–1977
Menuntut University of Hawaii, Amerika Syarikat.
Pensyarah seni Universiti Sains Malaysia, Pulau Pinang.
“Keluarga Baba” merupakan salah satu karyanya yg
agung.
2
NOTA PADAT HBAE2103 MEMBUAT CORAK DAN REKAAN_____________________________________________________
Juhari Muhammad Said (Gopeng, Perak)
2.3 JENIS-JENIS CETAKAN
(a)Cetakan Timbulan (Relief)-Proses mbuat cetakan
dgn meletakkan dakwat atau warna pada permukaan
tapak cetakan yg biasanya terdiri drpd blok kayu/lino.
-Hasil permukaan acuan mrupakan imej yg terhasil di
permukaan kertas. Contoh cetakan ialah:
a) Cetakan Kayu , b) Cetakan Lino, c) Cetakan Kolograf
d. Cetakan Kolaj
(b)Cetakan Stensil atau Skrin-Cetakan memerlukan
kain sutera yg direnggangkan diatas pemidang kayu.
Cetakan Sutera Saring/Stensil ada beberapa kaedah
iaitu:-
a) Kaedah Potongan Kertas Pendua, b) Kaedah Filem
Leker
c) Kaedah Skrin Foto
(c)Cetakan Lithografi / Planograf / Cetakan datar
-Cetakan ini mgunakan blok batu kapur sebagai blok
persembahan imej. Teknik yg digunakan ialah teknik
penolakkan minyak dgn air.
-Kekalisan antara air & minyak mhasilkan cetakan
seakan lukisan pensil. Cetakan dibuat mgunakan mesen
cetak.
(d)Cetakan Benaman ( Intaglio )-Cetakan benaman
dakwat atau warnanya didalam ukiran turisan yg akan
menjadi imej. Merupakan proses membuat cetakan
melalui cara mengukir pd plat Logam/kayu &
meletakkan dakwat/warna ke dlm hasil turisan. Contoh
ialah:-
a) Kaedah Turisan, b) Kaedah Gurisan Asid , c) Kaedah
Akuantin, d) Kaedah Mesotin
(e)Cetakan Gurisan Asid
Cetakan asid pertama kali awal kurun 16 . Selepas asid
diketahui boleh digunakan utk mengguris imej ke dlm
kepingan logam. Rembrandt Van Rijn, Francisco Goya
dan Pablo Picasso adalah antara artis yg menggunakan
teknik ini. Corak gurisan yg dihasilkan diatas
permukaan logam yg telah disapu dgn sejenis bahan yg
kalis asid. Gurisan dibuat dgn jarum etching diatas
permukaan logam. Mesin digunakan utk menghasilkan
cetakan jenis ini.
(f)Cetakan Kayu
-Kaedah yg paling awal. Muncul d China kurun ke8.
Berkembang ke Eropah 1418 Masihi, utk mencetak
rekaan pd kain. Kemudian, dikembangkan utk kegunaan
pendidikan, keagamaan, propaganda & tekstil utk
pakaian. Cetakan berwarna diperkenalkan kurun15M.
Manakala kurun16, cetakan muncul & mencapai status
sebagai satu bentuk seni yg penting dgn pghasilan
karya Albrecht Durer &karyawan Eropah.
-Di Malaysia,cetakan bermula dgn mencetak kain
sarung mudah & murah. Cara & teknik sama dgn
cetakan lino. Perbezaannya hanya cetakan Kayu
mgunakan kayu yg kesan cetakannya berair manakala
cetakan lino mgunakan lino kesannya yg licin.
Permukaan kayu yg berira ini membawa kesan yg
tersendiri yg menarik.
(g)Cetakan Lino
Kaedah & proses sama dgn cetakan kayu iaitu kaedah
cetakan timbul. Bezanya hanya imej yg hendak dicetak
diukir dgn pahat pengukir di atas lino manakala kaedah
cetakan kayu ukiran dibuat diatas blok kayu.
(h)Cetakan Lithografi
Cetakan dicipta pd 1798 oleh Aloys Senefelder. Pada
1890an,cetakan ini telah muncul dlm karya yg penuh
artistik, iaitu dlm btk warna oleh Piere Bonnard &
Henri de Toulouse Leutrec. Juga dikenali sebagai
cetakan􀈱Plonografi Cetakan datar mgunakan blok batu
kapur sbgi blok persembahan imej. Teknik yg
digunakan teknik penolakan minyak dgn air. Kekalisan
antara air & minyak dpt mhasilkancetakanseakan
lukisan pensil. Cetakan dibuat mgunakan mesin cetak.
(i)Cetakan Sutera Saring
Juga dikenali sebagai cetakan stensil & sarigrafi. Ia
memerlukan kain sutera (organdi) yg diregangkan
pada pemidang. Imejnya dihasilkan melalui keratan
kertas pendua, filem leker/skrin foto. Ia mgunakan
sekuji utk menyapu dakwat/warna diatas pmukaan
kertas. Beberapa kaedah ialah:
a) Kaedah potongan kertas pendua, b) Kaedah Filem
leker, c) Kaedah Lilin, d) Kaedah Sutera Saring
3
NOTA PADAT HBAE2103 MEMBUAT CORAK DAN REKAAN_____________________________________________________
(j)Cetakan Stensil Kaedah Potongan Kertas Pendua
-Kaedah yg paling ringkas & mudah. Sediakan sebuah
pemidang skrin. Lukis & gunting imej atas kertas
pendua. Semasa mencetak, letakkan imej yg telah
dipotong diatas kertas permukaan dasar yg hendak
dicetak. Pemidang skrin diletakkan diatasnya sebelum
dituangkan dakwat/warna.
-Gunakan sekuji utk mratakan warna diatas pemidang
skrin. Angkat perlahan pemidang skrin.
-Biasanya imej yg dipotong terlekat pada belakang
pemidang skrin.
-Cetakan tidak boleh mhasilkan edisi yg banyak kerana
kertas pendua yg dipotong itu akan lembap &
menyebabkan dakwat/warna terkeluar.
(k)Cetakan Stensil Kaedah Filem Laker
Langkah1 : Sediakan lakaran imej. Kemudian lukis
imej pd muka belakang filem leker
Langkah2 : Potong & keluarkan bhgn2 yg hendak
didakwatkan /diwarnakan dgn pisau pemotong NT.
Filem leker ini mpunyai dua lapisan. Satu lapisan
berlilin & satu lapisan kertas biasa. Bahagian yg
dipotong ialah bahagian yg berlilin.
Langkah3 : Setelah selesai mgeluarkan bhgian yg
ditembusi dakwat/warna, kertas filem leker itu
diletakkan dibawah pemidang yg telah tersedia dgn
kain sutera. Kemudian, digosok dgn seterika elektrik
yg sederhana panas. Semasa mggosok, bhgian yg
berlilin (leker) akan melekat pada pemidang,
sementara kertas biasa(lutsinar) bolehlah ditarik
keluar. Kerja ini hendaklah dilakukan dgn berhati2
hati.
Langkah4 : Kemudian,gamkan bhagian tepi leker dgn
pepenjuru kertas.Setelah selesai, pemidang filem
leker boleh digunakan utk mencetak.
2.4 PROSES MENCETAK CETAKAN LINO
ALAT & BAHAN UNTUK CETAKAN KAYU & LINO
a) Warna lino, b) Kertas, c) Sudu, d) Berus, e)
Blok Kayu, f) Lino, g) Penahan, h) Pahat, i) Penggelek
Kertas keras, papan lapis, pisau pemotong, pembaris,
gam digunakan untuk membuat alasuntuk cetakan.
Bahan ini sangat penting dalam proses mencetak
kerana ia dapat Mbantu & memudahkan kita membuat
tindihan warna yg kedua.
LANGKAH1 : Membuat lakaran & mengukir diatas lino.
Pastikan bahagian yg dibuang tidak akan menerima
warna
LANGKAH2 : Blok lino disapu dgn dakwat lino.
Pastikan sapuan warna rata utk mdapatkan kualiti
cetakan yg bmutu & kemas. Warna cerah digunakan
utk lapisan pertama.
LANGKAH3 : Blok lino diletakan di atas penahan
kemudian letakkan kertas diatasnya. Pastikan arah &
kedudukan yg betul mengikut sukatan yg ditelah
dibuat pada penahan. Ini ntuk memudahkan proses
tindihan warna yg seterusnya disamping menjaga mutu
&kekemasan hasil cetakan. Dengan mgunakan sudu
gosok berhati2 hati diatas kertas tadi. Gosokan
hendaklah rata dan tidak terlalu kuat.
LANGKAH4(TINDIHAN WARNA KEDUA) : Blok
Lino dicuci kemudian diukir semula Ulang langkah dua,
& tiga. Pastikan kedudukan kertas diatas blok lino
sama dgn corak pertama. Warna yg lebih gelap
digunakan utk tindihan kedua.
LANGKAH5 : Hasil cetakan digantung utk
mengeringkannya
2.6 CETAKAN MGUNAKAN BAHAN ALAM
(CETAKAN KENTANG)
Bahan:Kentang, warna air dan kertas
Alatan:Gunting,pisau,berus dan span
1 : Potong kentang kepada dua bhgian.
2 : Bentuk permukaannya dgn mgunakan pisau.
3&4 : Sapukan warna dipermukaan kentang yg telah
siap dibentuk coraknya.
5&6 : Bentukkan aliran corak yg sesuai dgn mencetak
dipermukaan kertas.
7 : Corak yg telah siap digunakan sebagai penghias
baling dan sebagainya
Bab 3 Resis
Definisi resis
Resis ialah teknik menghasilkan lukisan atau reka
corak dengan mgunakan bahan2 yg tidak bercampur
antara satu sama lain seperti cat air dan cat minyak,
cat air dan lilin & sebagainya yg boleh dikatakan
sebagai proses penolakan warna.
3.1 SEJARAH AWAL BATIK
-Sejarah munculnya industri batik tidak dpt dipastikan
dgn tepat. Ia mrupakan hasil seni yang telah lama
wujud. Sebagai buktinya artifak batik berusia lebih
2000 tahun pernah ditemui di beberapa tempat diAsia
dan Timur Tengah. Penggunaan batik didapati telah
tersebar dgn meluas dikepulauan Jawa, Indonesia sbg
hobi kaum wanita. Perkataan batik (sebutan bateek)
dikatakan terbit dari perkataan Jawa
-Di Malaysia batek dipercayai bermula pada abad ke
15 Masihi.Lukisan batik di klagan masyarakat Melayu
dikatakan bermula dgn penggunaan ubi kentang sebagai
alat pengecap.
-Pada tahun 1920an, penggunaan lilin telah
diperkenalkan oleh pengusaha- pengusaha batik di
Kelantan dan Terengganu
-Ianya merupakan perintis kpd sejarahperkembangan
batik negara.
3.2 Tokoh2 Batik
Chuah Thean Teng berasal dari Fukien, China
&berhijrah ke Malaya pd tahun 1932 &menetap di
Pulau Pinang sejak 1936. Kecenderungan beliau thadap
4
NOTA PADAT HBAE2103 MEMBUAT CORAK DAN REKAAN_____________________________________________________
batik lukis merupakan satu proses asimilasi seni
budaya yg dialaminya. eliau merupakan generasi
pertama & pelopor catan batik di Malaysia Contoh
karya beliau, Malaysia Life Batik dan Two Women
And The Cow.
3.3 RESIS MENGGUNAKAN BATIK TULIS
Kaedah membatik ini mggunakan alat canting yg
diisikan dgn lilin cair utk melukis atau mcanting di atas
kain. Cara mewarnanya mggunakan berus spti kaedah
melukis cat air. Batik ini biasanya digunakan utk
membuat pakaian,catan, alat2 hiasan & sebagainya.
3.4 ALAT DAN BAHAN
1.Lilin 2.Resin 3.Pewarna
4.Soda Ash 5.Sodium Silikat 6.Canting
1. Canting mempunyai pelbagai rupa & bentuk samada
mpunyai satu corong atau banyak corong. Perbezaan
saiz adalah untuk fungsi2 tertentu. Corong halus
untuk melilinkan isen, sementara corong besar utk
mbentuk pola asas corak.
2. Pemidang kayu untuk meregangkan kain.
3. Berus Pelbagai saiz utk menyapu warna, sodium
silikat atau lilin.
4.Periuk / kuali digunakan utk memasak lilin.
5. Dapur
6. Tempat mencelup kain & merebus kain.
7. Jemuran
8. Bahan Campuran Lilin: lemak binatang digunakan utk
melembutkan lilin supaya aliran lilin tidak tersekat &
tidak pecah.
9. Pewarna reaktif & campuran remazol/primazin
(pewarna reaktif) Urea/soda ash.
10. Bahan pemati warna –sodium silikat.
11. Bahan pencuci–sodaasli,serbuk sabun/soda ash.
12.Kain–jenis kain yg sesuai kain
kapas,poplin,rayon,drill,lawan Cotton shirting, lawan
Unitika danvoile.
3.4.1 Bentuk2 Canting
3.5 PROSES MENGHASILKAN RESIS
MENGGUNAKAN CANTING
L.1 : Kain putih direbus dgn serbuk sabun sehingga
hilang kanji dan seterusnya dijemur hingga kering.
L.2 : Proses melakar motif atau corak ke atas kain.
Kemudian kain yg telah dilakarkan dgn motif,
diregangkan pada pemidang utk menyenangkan proses
mencanting.
L.3 : Corak batik dilakar terlebih dahulu dgn ‘water
colour pencil’ utk menghasilkan byk (mass production)
di atas meja surih (tracing table).
L. 4 : Panaskan campuran lilin hingga cair. Ceduk
campuran lilin menggunakan canting. Sapukan muncung
canting dgn kain perca utk mengelakkan lilin cair
menitik. Seterusnya proses mencanting mengikut
motif yg dilakarkan.
L. 5 : setelah siap mencanting, proses mewarna
dilakukan dgn menggunakan berus halus utk mewarna
motif dahulu. Latarbelakang kain diwarnakan
menggunakan berus yg besar. Tunggu hingga kering.
L. 6:Setelah kering, kain tersebut handaklah disapu
atau dicelup dgn pemati warna (sodium silikat) selama
8-12 jam utk memastikan warna tidak luntur.
L. 7 : Setelah cukup masa, kain dibasuh dgn air panas
yg dicampur dgn sedikit soda ash utk menghilangkan
kesan lilin dan soda ash.
Langkah 8 : Setelah bersih, jemur kain sehingga
kering.
Kemasan :
1. Garisan lili kemas dan tidak putus-putus.
2.Aliran corak yg dihasilkan berharmoni.
3.Sambungan garisan tidak ketara.
4.Tidak ada kesan lilin
5.Motif bersesuaian dgn warna tanah yg bertelau-
telau
3.6 RESIS MENGGUNAKAN KRAYON
Alat dan bahan:
1. Berus warna 4. Kertas lukisan
2.Span 5. Air
3.Krayon
Langkah- langkah mghasilkan krayon resis:
Langkah 1: Lukis rupa bentuk mengikut kreativiti
sendiri, mggunakan krayon.
Langkah 2: Sapukan warna yg muda terlebih dahulu.
Langkah 3:Lukiskan lagi bentuk di atas pemukaan
berwarna, mggunakan krayon.
Langkah 4: Sapukan warna seterusnya dan ulang
langkah 3 & 4 mengikut jumlah warna yg
dikehendaki sehingga memperolehi corak yg
dikehendaki.
Langkah 5 : Corak yang terhasil mengikut teknik resis.
5
NOTA PADAT HBAE2103 MEMBUAT CORAK DAN REKAAN_____________________________________________________
BAB 4 : IKATAN DAN CELUPAN
Proses mencorak kain dengan mengikat bahagian
tertentu dan dicelupkan di dlm pewarna. Jenis ikatan
yg selalu digunakan ialah cara simpulan, ikatan, lipatan
dan jahitan. Celupan terlalu dlm, corak yg terhasil
adalah besar. Celupan cetek, corak yg terhasil adalah
kecil.
4.1 SEJARAH CORAK IKATAN DAN CELUPAN.
Corak ikatan & celupan dlm bentuk primitif diketahui
sejak 2000 tahun yg lalu di Parsi dan Mesir. Di negara
China dan Jepun, kain bercorak begini mula digunakan
sejak abad ke 7 & ke 8. Di Tanah Melayu, kain
bercorak begini mula diperkenalkan sejak abad ke 15
Masihi iaitu zaman pemerintahan Parameswara di
Melaka. Pd tahun 1770-an batik pelangi telah
diperkenalkan di kepulauan Melayu. Sejarah tekstil
Malaysia mula diketahui pd abad ke 18, apabila Batik
Minah Pelangi memulakan perusahaan batik di
terengganu. Dlm tahun 1911, Hj, Che Su bin Hj, Ishak
memulakan perusahaan kain batik di kg. Lorong Gajah
Mati, Kota Bharu, Kelantan. Pd masa itu, teknik
pembuatan batik hanyalah menggunakan teknik ikat
dan celup dan dikenali sbg ‘batik pelangi’. Pd masa itu
kain diimport dari Thailand jenis ‘kain Pereir’.
Sementara itu warna dibuat sendiri menggunakan
pewarna buah dan kulit kayu. Warna kain batik pelangi
hanya warna biru dan hitam shj.
4.2 Tokoh Batik Malaysia
Hj, Che Su bin Hj, Ishak adalah tokoh batik negeri
Kelantan. Dilahirkan pd tahun 1817. Belaiu membuka
perusahaan batik pd tahun 1911 di Kg. Lorong Gajah
Mati, Kota Bharu Kelantan. Beliau pengasas batik dan
bermula dgn batik pelangi dan batik blok yg
menggunakan umbut pisang dan blok kayu.
4.3 Teknik corak ikatan dan celupan
Dikenali sbg batik pelangi. Teknik ini hanya membuat
ikatan pada kain mengikut kreativiti sendiri dan
dicelup ke dlm pewarna. Corak yg dihasilkan menarik
dan kos penghasilan adalah rendah.
(a)Jenis ikatan – jahitan, ikatan yg diisikan dgn
pelbagai objek, lipatan dan ikatan, simpulan.
(b)Bahan dan alatan –
1. Kain sebaiknya kain kapas
2.Tali, benang, gelang getah,
3.Batu, guli, duit syiling, kayu dn sbgnya utk
mendapatkan corak yg beraneka
4. warna / dye
5. Garam
6. Sudu, kayu pengacau
7. Apron, sarung tgn, kain lap, bekas utk pewrnaan.
8. Sodium silikat
4.4 Penghasilan Corak Ikatan dan Celupan.
Langkah 1 : Penyediaan kain
1. Sediakan beberapa helai kain putih yg menyerap
warna dgn baik.
2.Ikat kain tersebut dgn kemas mengikut kreativiti
utk mendapatkan corak yg menarik.
3.Gunakan tali/ benang atau gelang getah utk
mengikat.
4.Gunakan objek spt batu, duit syiling dan sbgnya yg
diletakkan di bhgian dlm kain bg mendapatkan corak
yg pelbagai.
5.Lipatan dan simpulan juga boleh digunakan utk
mendapatkan corak yg menarik.
Langkah 2 : Penyediaan warna
1. Bancuh serbuk warna dgn air panas.
2.Masukkan sesudu garam utk membantu proses
penyerapan.
3.Tuangkan warna dlm bekas tertentu dan tambah air
sejuk.
4.Kacau cermat dgn pengacau
5.Pastikan tidak terlalu cair.
Langkah 3 : Proses Memcelup Kain.
1. Kain yg siap diikat harus dilembabkan dahulu bg
membantu memudahkan proses penyerapan warna.
2.Celup kain ke dlm pewarna
3.Keringkan kain
4.Ulangi mencelup dgn warna yg lebih gelap
Langkah 4 : Membuka ikatan kain
1. Setelah kering, buka ikatan kain tersebut
2.Keluarkan semua objek yg digunakan
3.Cuci kain tadi dgn ‘washing soda’ dan pemati warna
4.Jemur kain hingga kering.
4.5 Jenis Ikatan dan Celupan
(a)Jahitan
L. 1 : Sedia alat dan bahan spt penutup botol, bola
pingpong, benang, jarum, pensel, gelang getah, kain
serta pewarna.
L. 2 : Kain yg menyerap warna spt kain kapas, sutera
atau organza.
L. 3 : bola pingpong diikat di bhgian tgh kain dan kain
dijahit secara bulatan seberapa baris yg dikehendaki.
L. 4 : Benang ditarik dgn kemas dan dikat dgn kuat
L. 5 : Kain dicelup dgn pewarna yg lembut spt kuning
dan di jemur sehingga kering. Kemudian dicelup dgn
warna yg lebih gelap
(b)Ikatan yg diisikan dgn objek tertentu
L. 1 : Sedia alat dan bahan spt biji getah, duit syiling,
kain, getah dan pewarna
L. 2 : Biji getah dimasukkan ke dlm kain dan diikat
dengan kemas menggunakan gelang getah
L. 3 : Duit syiling diikat berselang dgn biji getah
mengikut susunan berbaris
L. 4 : Hasilan dicelup ke dlm pewarna lembut dahulu
spt warna kuning. Keringkan dan diulang celup ke dlm
warna yg lebih gelap secara bergilir-gilir.
6
NOTA PADAT HBAE2103 MEMBUAT CORAK DAN REKAAN_____________________________________________________
(c)Simpulan
L. 1 : Sedia alat dan bahan spt gunting, beneng, tali,
kain dan pewarna
L. 2 : Ikat kain dgn tali sehingga ketat dan kemas
L. 3 : Celup ke dlm pewarna yg cerah, keringkan, dan
celup ke dlm warna yg gelap.
(d) Beberapa contoh corak yg terhasil rujuk modul ms
61-62
BAB 5 – LUKISAN
Proses melukis dgn mggunakan teknik lorekan ton,
melakar garisan dan gosokan mggunakan alat tulis yg
kering ke atas sesuatu permukaan. Alat spt pensel,
arang, pen, pensel warna, kertas dan kanvas. Lukisan
terhasil melalui 2 cara :
 Lukisan tanpa warna
 Lukisan berwarna
Lukisan tanpa warna mggunakan pensel, arang, pen dan
dakwat, pen teknikal dsbgnya. Lukisan berwarna
mggunakan pensel warna, krayon, pastel dsbgnya.
Lukisan mggunakan arang, pensel, pastel dan krayon
disapu atau di sembur dgn pemati (fixative) spy kesan
lukisan tidak akan hilang apabila disentuh. Salah satu
jenis pemati – ‘spray clear’
5.1 SEJARAH SENI LUKIS
Sej seni lukis dunia bermula dan berkembang sejak
zaman pra sejarah. Terdpt 3 peringkat
perkembangan :
 Zaman Paleolitik
 Zaman Mesolitik
 Zaman Neolitik
5.1.1 Zaman Paleolitik – bermula pd tahun 2500 SM
hingga 1500 SM. Pd zaman ini org Paleolitik tinggal di
dlm gua-gua batu pd musim sejuk. Mrk menghabiskan
masa dgn meniru cakaran yg dibuat oleh beruang pd
dinding gua semasa menajamkan kuku. Mrk melukis
garisan2 selari dan berbelok-belok dgn menekankan
jari dan alat2 yg tajam di bhgian dinding yg lembut.
Cetakan berwarna dibuat dgn mggunakan tapak tgn
atau melukis garisan luar tgn mrk dgn warna merah
dan hitam.
Lukisan yg dibuat pd zaman batu byk meggunakan imej
binatang spt rusa, beruang, seladang, babi hutan, &
kuda. Setiap gambaran mencerminkan semangat
binatang yg luar biasa. Binatang itu digambarkan dgn
pelbagai gerak laku spt lemah-lembut, kegagahan,
kedamaian dan keikhlasan.
Lukisan ada juga menunjukkan figura org memburu
atau berlawan. Figura dilukis spt org lidi atau ‘ stick
figures’
5.1.2 Zaman Mesolitik – bermula pd tahun 15000 SM
hingga 10000 SM. Pd zaman Paleolitik telah mengalami
glasier, manusia primitif telah meninggalkan gua2 yg
mrk diami dan berpindah utk mencari tanah-tanih yg
subur utk bercucuk tanam. Peralatan batu dihalusi,
Beberapa lukisan yg ditemui wujud kebudayaan di
Utara Afrika dan Timur Sepanyol.
-Lukisan pd zaman ini kelihatan lebih detail drpd
zaman Paleolitik. Pd zaman ini lukisan lebih berbentuk
manusia drpd bentuk binatang. Lukisan diliukis
menggambarkan kehidupan masy samada sewaktu
berburu, berlawan dan upacara istiadat. Lukisan
mementingkan gerakan drpd bentuk.
-Lukisan menunjukkan pergerakan rentak binatang dan
manusia. Tumpuan pd pergerakan utk menunjukkan
bentuk semulajadi binatang. Terdpt jg bentuk yg
digayakan melambangkan perasaan mrk. Mesej yg
disampaikan adalah tentang pemburuan dan
pengumpulan binatang di samping adat dan kehidupan
kaum mrk.
-Lukisan jg dibuat agar mendapat satu kuasa ghaib
atau luar biasa dlm pemburuan mrk. Karya2 mula
memperlihatkan corak2 utk menambah lagi kesan2
kuasa ghaib. Pd zaman ini mrk mggunakan pelbagai
bahan semulajadi di sekitar mrk utk mghasilkan bahan
catan. Utk mendapat warna merah, mrk menggunakan
darah, warna hitam diperolehi drpd biji-bijian yg
dihancurkan, warna hijau, tumbuh-tumbuhan dan lemak
haiwan telah digunakan.
5.1.3 Zaman Neolitik – bermula sekitar tahun 7000
SM hingga 1500 SM. Tumpuan penduduk di kawasan yg
subur. Terdpt sistem buruh dan sistem perdagangan.
Akt. Kehidupan mengikut peredaran musim. Mrk
berfahaman animisma. Pd masa ini, wujud
perkampungan dan perbandaran dan kehidupan
berpindah randah mula berkurangan.
-Binatang2 menjadi objek lukisan mrk ialah lembu,
rusa, seladang, dan singa. Lukisan pd zaman ini ada yg
digayakan dan ada dlm bentuk simbolik. Senirupa
Neolitik adalah karya yg dibuat secara realisma yg
semulajadi. Mrk mggunakan tgn utk membentuk
garisan tebal dan nipis, manakala lorekan hitam
digunakan di bhgian2 yg terdapat nilai ton. Karya yg
dibuat bertujuan persembahan kpd semangat dan roh
datuk nenek moyang mrk, menunjukkan ilmu sihir
ketika memburu binatang, mendapat semangat haiwan
spt keberanian, kepantasan, dan ketangkasan.
-Mrk menganggap karya yg dihasilkan dpt menentukan
nasib pemburu dan menyakitkan musuh, memperolehi
kesaktian ketika memburu, menggambarkan corak
hidup dan nilai budaya kaum mrk.
-Pd zaman ini, mrk mggunakan darah utk menghasilkan
warna merah manakala warna hitam diperolehi drpd
manganam oksid, jelaga lemak atau arang. Warna
coklat dan jingga diperolehi drpd biji-bijian yg
7
NOTA PADAT HBAE2103 MEMBUAT CORAK DAN REKAAN_____________________________________________________
dihancurkan dgn batu dan dicampur dgn darah haiwan,
madu tumbuh-tumbuhan dan lemak haiwan.
-Warna2 yg dgunakan dikategori sbg ‘earth colour’
spt perang, kuning, merah, hitam, dsbgnya yg dicampur
dgn lemak haiwan. Warna ungu hitam diperolehi drpd
oksid manganam yg terdpt dlm tanah liat. Warna putih
diperolehi drpd batu kapur. Lukisan Neolitik byk
ditemui di gua2 di Perancis dan sepanyol. Gua2 yg
terkenal terdpt kesan2 spt ini ialah gua Altamira dan
Lascaux.
5.2 TOKOH-TOKOH SENI LUKIS
(a) Leornado da Vinci – merupakan simbol unggul bg
zaman Renaissance di Itali. Beliau bukan shj seorg
saintis tetapi jg pelukis agung yg meninggalkan ribuan
lukisan dan buku2 catatan yg mengandungi idea2 dan
pelan2 rekaannya. Antaranya sebuah helikopter dan
kapal selam. -Beliau jg mempelajari anatomi, kaedah
penerbangan, menyelam di lautan dlm dan
kejuruteraan. Lukisannya yg terkenal ialah Monalisa
dan The Last Supper. Krn minat dan kemahirannnya yg
luas, Leornado menjadi simbol bg zaman keagungan
kesenian dan pengetahuan di Itali yg dikenali sbg
Zaman Renaissance. Beliau seorg saintis dan pelukis yg
percaya bahawa utk melukis sesuatu, setiap pelukis
mesti tahu bagaimana ia berfungsi.
-Dilahirkan pd tahun 1452 di Vinci, Tuscany, Itali.
Semasa kecil, beliau suka kpd binatang, pakaian dan
gemar mempersendakan org. Semasa berusia 15
tahun, beliau bekerja dgn seorg pelukis, Andrea del
Verrocchio di Florence. Di bengkel Verrocchio,
Leornado sibuk melukis potret, membuat ukiran, brg
kemas, dan pakaian. Beliau mengkaji karya2 yg telah
menjadi permulaan zaman baru bg kesenian Itali spt
pintu tembaga yg dibuat oleh Ghiberti utk gereja
Baptistry dan patung David oleh Donatello. Leornado
menjadi pelukis yg sangat mahir. Menurut kisahnya,
Verrocchio tidak lagi melukis apabila melihat
pelajarnya yg masih muda melukis bidadari dgn baik
di sebelah kiri lukisan yg dilukis bersama iaitu
Baptistry of Christ.
-Tahun 1472, Leornado menjadi guru di Painters’
Guild, St Luke. Karya awalnya potret Ginevra de’
Benci (1474) dan Adoration of the Kings yg dijadikan
sbg lukisan gereja St Donato di Florence. Pd Tahun
1482, beliau bekerja dgn Ludivico Sforza, iaitu Duke
of Milan dan memperkenalkan dirinya sbg pakar dan
pencipta peralatan perang. Beliau menyiapkan
karyanya yg terkenal, The Last Supper di biara
(b) Vincent Van Gogh - dilahirkan di Holland pd
tahun 1853, anak seorg paderi. Semasa berumur 16
tahun, beliau bekerja dgn syarikat pengedar lukisan
milik keluarga Goupil, yg berpusat di The Hague. Spjg
tahun 1870-an, beliau bekerja dgn syarikat itu di
London dan Paris. Berpeluang melawat muzium dan
pameran seni.
-Tahun 1876, beliau mengikut jejak langkah ayahnya
dan menjalani latihan utk menjadi paderi. Van Gogh
dihantar sbg mubaligh pelatih ke kaw lombong d
daerah Borinage, Belgium. Beliau membuat lakaran
landskap Borinage dan kehidupan para pelombang yg
hidup susah. Karyanya “Potato Eaters” mgambarkan
pekerja2 itu.
-Tahun 1886, Van Gogh mngikut abangnya Theo
mjual lukisan d Paris. Beliau mlihat lukisan
impressionis dan bertemu dgn pelukis spt Degas,
Pisarro, Toulouse-Lautrec, Paul Gaugin dsbgnya.Thn
1888, beliau berpindah ke Arles Selatan Perancis.
Beliau mnyertai Paul Gaugin. Pertentangan pdpt
mnyebabkan Van Gogh mmotong telinga kirinya.
-Tahun 1889, beliau mngalami gangguan mental &
dtempatkan d hospital Arles. Beliau dipindahkan ke
St Remy. Beliau terus melukis dgn lukisan cara ganas
dgn gerakan berus yg kuat mgunakan warna2 yg
terang. 1890, beliau dipindahkan ke Auvers di Utara
& dlletakkan dibawah jagaan Dr, Gachet. Ketika
berusia 37 tahun, beliau menembak diri sendiri &
meninggal 3 hari kemudian.Lukisannya yg agung ialah
Sun Flowers dan Irises.
5.3 Teknik Melukis :
1. Teknik Garisan silang – himpunan garisan yang
bersilang menghasilkan kesan ton.
2. Teknik titik – hanya titik shj yg dgunakan utk
mhasilkan bentuk & ton
3. Teknik lorekan – teknik yg biasa dgunakan dgn
melorek kaw objek yg gelap utk menunjukkan ton.
4. Teknik gosokan – meletakkan kertas lukisan d
atas permukaan yg mpunyai jalinan yg diingini &
mgosokannya mgunakan alat melukis
5. Teknik campuran – lukisan dhasilkan dgn
mgunakan campuran alat/ media melukis & teknik2
yg berlainan.
5.4 Media dan Teknik Melukis :
1. Pensel - dicipta oleh Nicolas Jacques Conte pd
thn 1795, Dperbuat drp arang & tanah liat. Pensel
jenis keras, H sesuai dgunakan utk melakar garisan
yg tajam. Pensel jenis lembut, B sesuai dgunakan utk
membuat lorekan / ton.
 Pensel jenis keras (H – 8H) semakin besar nilai H,
semakin keras kesan pensel, garisan yg dilakar
tajam dan kurang gelap.
 Pensel jenis lembut (B – 9B), semakin besar nilai
B, semakin lembut kesan pensel iaitu lorekan yg
dhasilkan semakin lembut & gelap. Garisan pensel
dpengaruhi oleh 3 Faktor : gred pensel (keras /
lembut), tekanan pensel dan kelajuan pensel
semasa melukis. Dlm lukisan pensel, ton merupakan
8
NOTA PADAT HBAE2103 MEMBUAT CORAK DAN REKAAN_____________________________________________________
kegelapan secara beransur2, Kgelapan pensel
bertambah beransur2 dr pensel jenis H ke jenis B.
2. Arang – (charcoal) sangat popular dgunakan
oleh pelukis pd abad ke 17 & ke 18. Pdmulanya, arang
dgunakan oleh org gua utk melukis haiwan & pemburu
pd dinding gua. Keistimewaan arang ialah
 Mpunyai kupayaan utk menunjukkan kesan tekstur
permukaan yg dilukis.
 Menunjukkan jalinan dan ton yg baik
 Dpt menimbulkan kesan kelembutan yg tinggi.
 Kesan kegelapan yg tinggi
 Kesan tekstur yg amat menarik
 Dpt mhasilkan garisan yg tajam dan tepat.
 Berupaya melukis kaw yg luas dlm masa yg singkat
 Dpt dihalusi dgn menyapu air ke atasnya mgunakan
berus.
Arang masa kini dbuat dlm bentuk rod yg panjang
atau dlm bentuk pensel. Sama spt pensel arang
berbeza kekerasannya. Bahan yg dgunaka utk
mmadam arang ialah sekeping roti segar / pemadam
pensel jenis lembut.
5.5 Langkah-langkah Penghasilan Corak Teknik
Lukisan:
1 : Lakarkan bentuk geometri terlebih dahulu.
2 : Melakar bentuk harimau berdasarkan bentuk
geometri
3 : Gelapkan kawasan tertentu mgunakan arang
4 : Mgosok arang utk mnampakkan ton
5 : Corak kulit harimau yg terhasil mgunakan arang.
BAB 6 : ANYAMAN
Anyaman - satu proses menjalin helaian atau jaluran
daun, lidi,rotan,akar,buluh dan beberapa jenis
tumbuhan lain dengan cara menyusun dan
menyusupkannya antara satu sama lain.
6.1 Sejarah Anyaman
Anyaman yang berasal daripada tumbuhan jenis
Pandanus (pandan dan mengkuang) boleh didapati
dengan banyak di kawasan Asia. Tumbuhan jenis ini
didapati bermula dari kawasan Mauritius di Lautan
India, India Selatan, Siam,Indo-China, Malaysia hingga
sepanjang Kepulauan Pasifik. Berbagai jenis
rupabentuk kraftangan boleh dihasilkan melalui proses
dan teknik anyaman daripada jenis tumbuhan pandanus
ini. Bentuk-bentuk anyaman dibuat berdasarkan
kepada fungsinya. Misalnya bagi petani atau nelayan,
kerja anyaman dibentuk menjadi bakul, topi, tudung
saji, tikar dan aneka rupa bentuk seharian.
Daripada semua jenis tumbuhan ini, pandanus
merupakan bahan paling terkenal terutama untuk
anyaman bakul dan tikar. Di Kelantan, pada zaman
pemerintahan Long Yunus (1756-1794) telah terdapat
penggunaan  tikar RajaÊ yang diperbuat daripada
rotan tawar dan bemban. Daun pandan dan
mengkuang digunakan lebih terkemudian. Tulisan
mengenai seni anyaman daripada jenis tumbuhan
pandan ini adalah berdasarkan kegiatan yang dilakukan
di Rusila, Kuala Terengganu. Terdapat satu bengkel
yang dikelolakan oleh PKKM. Pusat seni anyaman
Terengganu terletak di daerah dan kampung-kampung
berhampiran. Bermula dari Dungun, Marang, naik ke
utara di sepanjang pantai menuju ke Kuala Terengganu
iaitu Kampung Rusila, Rhu Renggeh, Kijing, Chendering
dan Kuala Ibai.
6.2 Bahan Asas Menganyam
Bahan asas tradisional ialah pandan dan mengkuang.
Bahan yang lain seperti rotan, tali, buluh dll.
Masyarakat Melayu menggolongkan pandanus kepada
dua jenis iaitu pandan dan mengkuang.
Menurut Burkill, (lima jenis pandan di Malaysia):
Pandan duri ( pandanus octracapus )
Pandan bunga/pandan perah/pandan ikan ( pandanus
aurantiacus )
Pandan hutan ( pandanus haoulitti )
Pandan laut ( pandanus tectorius )
Pandan tikus/selangseng/sendayan ( pandan oratus )
6.3 Alatan Menganyam
(a) Parang : utk. Memotong @ menetak daun;
membelah daun drpd. Empulur & bhg. pinggir yg.
Berduri.
(b) Jangka : dlm. proses menjangka utk. membelah
helaian daun menjadi jalur2 halus.
(c) Pelurut : utk melembutkan bilah @ helaian daun yg
telah dijangka.
(d) Penyisip : utk mengelakkan ayaman dr terburai.
(e) Tempayan : utk merendam bilah @ helaian pandan.
(f) Besen/baldi : utk pewarnaan.
(g) Periuk : proses pewarnaan utk memasak bilah
pandan.
(h) Dapur : proses pewarnaan / utk melayurkan daun
(i) Ampaian : utk mengampai bilah pandan yg telah siap
diwarnakan.
6.4 Proses Penyediaan Daun
(a) Pemilihan dan pemotongan daun: berusia 2 tahun,
potong bhg pangkalnya, pd waktu pagi @ petang,
disusun berlapis-lapis, buang duri.
(b) Melayur daun: dilayur di atas api hingga kekuning-
kuningan, lembut & tahan lama & mudah menjangka.
(c) Menjangka daun: membelah @ mengoyak @
mencarikkan daun menjadi helaian daun kecil
(d) Melurut: dilakukan berulang kali spy bilah
daunmenjadi lembut & X bergulung.
(e) Merendam: diikat utk redam 2 hari(air ditukar
2kali sehari), lepas itu dicuci & dijemur.
9
NOTA PADAT HBAE2103 MEMBUAT CORAK DAN REKAAN_____________________________________________________
6.5 Pewarnaan
6.5.1 Proses Pewarnaan Tradisi: tertumpu kepada
penggunaan bahan tempatan spt kunyit, buah kesumba
India dan daun mengkudu. Warna-warna yang
dihasilkan ialah kuning, merah dan biru kehitaman.
6.5.2 Pewarnaan Cara Moden
Pewarnaan secara moden pula menggunakan bahan
pencelup ÂdyestuffÊ (semasa basic) serta beberapa
bahan kimia sebagai bahan pembantu. Bahan pewarna
ini berbentuk hablur atau serbuk. 1. air dipanaskan
hingga mendidih dan dicampurkan dengan
bahan pewarna. 2. dibancuh dan dikacau. 3. Bilah-bilah
pandan/mengkuang yang telah ditongkolkan, dicelup ke
dalam bancuhan pewarna tersebut. 4. dicelup selama
antara 15 hingga 20 minit. 5. diangkat dan dibiarkan
seketika untuk sejuk. 6. Tongkol2 ini kemudian
dibasuh. 7. dibuka dan dijemur hingga kering di
tempat yang redup mengelakan warna daripada pudar.
6.6 Proses anyaman
a. Lagang – Lagang merupakan ‘tulang’ kepada sesuatu
penciptaan dan rupa bentuk anyaman. Ukuran
panjang sesuatu tikar bergantung kepada ukuran
lagang yang dibuat.Tiap tiap satu bilah
pandan/mengkuang dibuat bentuk ’v’ di bahagian
tengah di tempat sesuatu anyaman bermula.
b. Anyaman – Ketika ini anyaman tikar dalam bentuk
empat persegi. Untuk mendapatkan berbagai warna
dan corak, anyaman jenis sulaman digunakan.
c. Lepih – Dikenali juga sebgai ‘anyaman mati’ pada tepi
tikar sebagai mengakhiri kerja anyaman.
d. Sisip - Guna alat ‘penyisip’ bagi merenggangkan
bahagian anyaman untuk memudahkan lebihan daun
bilah atau lebihan helaian daun yang telah
direncungkan (ditajamkan) masuk. Tujuannya untuk
Menghindarkan anyaman dari terburai.
e. Kerat - Lebihan atau baki bilah anyaman dipotong
menggunakan pisau supaya anyaman nampak kemas
dan menarik.
6.7 Tokoh Anyaman
Puan Siti Mariam Binti Hussin dilahirkan pada tahun
1948 berasal daripada Rusila, Terengganu. Tempat ia
dilahirkan merupakan tempat penghasilan
kraftangan terbesar di Malaysia. Puan Siti Mariam
pernah terpilih sebagai tokoh kraftangan anyaman
oleh Lembaga Kraftangan Malaysia pada tahun 2001.
Pernah melawat ke Jepun, Jerman, United Kingdom
dan Amerika Syarikat bagi memperkenal dan
mempromosikan kraftangan anyaman Malaysia.
6.8 RUPA BENTUK ANYAMAN
2 dimensi – ialah tikar, yg paling besar ialah berukuran
4X4 meter berfungsi sbg tikar tamu. Diletakkan
dibhgian depan rumah dan dibentangkan ketika tamu
datang. Saiz tikar tamu berbeza bergantung kpd
jumlah tetamu yg hadir. Ada jg tikar dianyam utk
kegunaan lain spt sejadah, alas almari, alas dulang, alas
pinggan dll. Anyaman kipas berbentuk bulat, bujur
sesuai utk kegunaannya.
3 Dimensi – ialah bekas simpanan barang spt bakul,
kampit, tudung saji, kembal (bakul pakaian) dll.
6.9 Kelarai
Kelarai – gubahan bentuk yg dijalin utk mghasilkan
sesuatu gaya atau ragamhias yg menarik sbg motif
utama. Kelarai digubah samada disusun tunggal atau
disusun dlm ruang tertentu sehingga mghasilkan gaya
atau ragamhias yg tertentu.
(a)Kelarai bentuk bunga - pecah lapan, berembang,
bunga cina, bunga durian, bunga cempaka, bunga
tanjung, bunga cengkih, bunga cengkih beranak, bunga
melur, bunga mempelas, bunga ator, bunga gedung,
bunga kundur, bunga rumput.
(b)Kelarai bermotifkan tumbuh-tumbuhan - Tampuk
pinang, Tampuk pinang berantai, Tampuk jantung,
Tampuk manggis, Pucuk rebung, Pucuk di dalam,
Berakar
(c)Kelarai motif haiwan – jari kedidi, mata ketitir,
mata pinai, anak ikan, tulang ikan, sisik kelah, pusat
beranak, kepala lalat, belalang cucuk, kepala gajah,
tapak anjing, tapak harimau, buntut siput, mata
berkait, berhati.
(d)Kelarai dgn nama pereka dan tempat - Cik Kedah,
Cik Ku Daud, Makmek, Sambas, Sambas di dalam.
(e)Kelarai Bentuk Bebas - Belah ketupat, kisar
mengiri, beras patah, swastika, tumbu gila, madu
manis,
6.10 CORAK ANYAMAN – corak lebih menekankan
kpd pggunaan susunan warna pd sesuatu anyaman biasa
atau ghadas. Corak terjalin secara selang seli hingga
meninggalkan kesan geometri asli. 13 corak anyaman
iaitu :
1. Corak tapak catur – dianyam dlm 2 atau 3 warna
dgn mncantum warna cerah dan gelap.
2. Corak mata bilis – Dua warna dipilih iaitu terang &
gelap. Kedua2 warna timbul spt mata bilis.
3. Corak beras patah – Hampir sama dgn mata bilis.
Warna cerah dianyam tiga mata diselangi dgn satu
mata gelap. Gambarannya seakan beras patah.
4. Corak Palembang – asal dr Palembang. Petak 4 segi
biru atau biji kundang dianyam dgn warna hijau dan
dikelilingi dgn jalur2 warna merah & putih.
5. Corak Bugis – Asal dr Bugis. Pggunaan 2 warna
berdekatan iaitu hijau dan putih, petak-petaknya
lebih kecil dr corak muar. dlm bentuk berdiri atau
serong.
6. Corak Muar –
7. Corak selang seli
8. Corak Berdiri
9. Corak Serong
10
NOTA PADAT HBAE2103 MEMBUAT CORAK DAN REKAAN_____________________________________________________
10. Corak Ketapang Gilir Kacang
11. Corak Malaysia
6.11 SULAMAN ANYAMAN /bunga sulaman –
merupakan satu lagi teknik yang terdapat dalam
ragamhias anyaman. Terdapat pada bekas serbaguna
atau rombong. Teknik membuat ragamhias bunga
sulaman - menjahit. Satu jarum bermata lebar
diperlukan untuk memasukkan bilah atau helaian daun.
Jarum disusupkan ke atas permukaan anyaman
sehingga menembusi bahagian bawah anyaman sambil
meninggalkan kesan susupan di permukaan sebelah
anyaman. Bunga sulam akan kelihatan menarik
sekiranya bilah atau helaian daun yang digunakan untuk
susupan berlainan warna dengan permukaan dasar.
Bentuk bunga yg dihasilkan o bunga sulam: Bunga
pecah empat, bunga pecah lapan, bunga pecah 12,
potong wajik, susun pucuk rebung, susun empat
persegi.
6.12 Anyaman Dimensi Baru
Bidang kraf anyaman bukan sahaja tertumpu kepada
proses pembuatan kraf tradisianal seperti tikar malah
hasil anyaman telah diubahsuai mengikut keperluan dan
kehendak semasa seperti pengadang ruang (screen),
hiasan lampu, hiasan dinding, tudung saji, beg, kasut
dan sebagainya. Cara ini dapat mempromosikan semula
anyaman tradisi ini dengan ciri-ciri moden.
6.13Membuat Corak dgn Teknik Anyaman
Alatan : gunting, pisau, pembaris, pen,
Bahan : 2 jenis kertas warna yg kontras
1 : Lukiskan garisan lurus pd kertas warna yg dijadikan
sebagai tapak
2 : Potong garisan tadi tetapi jgn sampai putus.
3 : Pd kertas yg lain potong garisan memanjang
4 : Potong garisan tadi menjadi jalur2
5 : Jalinkan jalur2 kertas tadi mengikut selang yg
sesuai.
6 : Kemahiran menjalin akan mghasilkan corak anyaman
yg menarik dipanggil kelarai.
6.14 Kesimpulan
Keunikan dan keindahan sesuatu bentuk anyaman itu
dapat dilihat daripada pelbagai sudut. Antaranya ialah
kehalusan anyaman, keharmonian warna, penciptaan
dan penggunaan pelbagai ragamhias (kelarai, bunga
sulaman dan kerawang) dan kecekapan penganyam
menghasilkan anyaman mereka. Walau bagaimanapun
keistimewaan anyaman itu sendiri telah dapat
menghidupkan kesan keharmonian pada keseluruhan
terutama apabila bahan pandan digunakan.
Keahlian para penganyam dapat dilihat daripada segi
kecekapan menghasilkan warna-warna daun, pemilihan
motif, penggabungan ragamhias dan penciptaan
bentuk anyaman. Walaupun teknik menganyam masih
serupa iaitu teknik anyaman ghadas tetapi kecekapan
setiap penganyam juga dapat dilihat melalui setiap
rupabentuk yang telah dihasilkan. Anyaman mereka
dikatakan baik kerana mata atau langkah yang dibuat
adalah lurus, rata dan ketat tanpa meninggalkan
kesan-kesan pecah pada tiap helaian daun, tidak rata
atau renggang. Seni anyaman ini dilihat kini penuh
dengan keghairahan warna, tegas dan meriah
sementara kepada yang masih mengamalkan cara
tradisi ianya dipenuhi dengan kelembutan, keharmonian
dan keindahan . Namun begitu, kedua-duanya masih
mengekalkan unsur-unsur tradisi dan mempunyai
keunikannya yang tersendiri.
BAB 7 : PUALAMAN
Pualaman adalah satu penghasilan corak teknik cetakan
mono di mana warna dimendapkan dr cairan yg
bergelatin dan melekit. Pualaman dlm PSV sek rendah
sbg pualaman yg dihasilkan di atas kertas serta
kaedah yg melibatkan teknik mgunakan air ke atas
permukaan sesuatu reka bentuk.
7.1 Sejarah pualaman di China dan Jepun.
-Pualaman terawal dijumpai di negeri China dalam
bentuk kompilasi yang bertajuk Wen Fang Si Puor.
Kompilasi ini mengandungi maklumat tentang batang
dakwat, batu dakwat, berus dakwat dan kertas di
China. Ia menjelaskan maklumat tentang jenis kertas
dekoratif yang dipanggil sha jian yang bermakna
drifting-sand . Kertas ini dihasilkan melalui tindakan
menarik kertas di dalam tepung yang telah melalui
proses penapaian yang dicampur dengan pelbagai
warna. Ia menghasilkan corak yang bebas mempunyai
corak kemarmaran.
7.2 TEKNIK DAN KAEDAH PENGHASILAN
Reka bentuk yang paling mudah dan tertua pernah
dihasilkan di Jepun dan dikenali sebagai suminagashi;
iaitu sebuah bekas yang diisi dengan air dan
dicampurkan dengan dakwat sumi sebagai dye magenta
dan beni iaitu warna yang dihasilkan daripada
Safflower. Ia kemudian digunakan dengan teliti
menggunakan berus dakwat. Pelbagai bahan kimia
digunakan untuk membantu mengapungkan dakwat.
Beberapa titisan air dijatuhkan ke atas permukaan
campuran tadi yang akan membentuk warna seperti
cincin. Proses ini diulang sehingga semua permukaan air
dipenuhi oleh warna-warna cincin ini. Warna yang
terapung ini kemudiannya dimanipulasikan dengan
berhati-hati dengan menggunakan teknik tiupan secara
terus atau menggunakan straw dan boleh juga
menggunakan rambut bagi ,membentuk corak yang
menarik. Pada abad ke-19, Tokutaro Yagi seorang guru
di Kyoto telah mencipta kaedah penggunaan bilah-bilah
buluh bagi membentuk warna dan hasilnya
11
NOTA PADAT HBAE2103 MEMBUAT CORAK DAN REKAAN_____________________________________________________
terbentuklah corak lingkaran yang sangat indah. Akhir
sekali sehelai kertas washi dimasukkan ke dalam bekas
tadi untuk memerangkap corak yang terapung.
Suatu kaedah lain yang biasa digunakan di Eropah dan
Amerika adalah diperbuat ke atas permukaan gam yang
dihasilkan daripada tumbuh-tumbuhan yang dikenali
sebagai size atau sizing. Pualaman dihasilkan
dengan menggunakan carrageenan iaitu sejenis serbuk
daripada ekstrak chondrus crispus. Selain daripada itu
gam daripada tumbuh-tumbuhan boleh juga didapati
daripada sodium alginate. Sintetik size yang diperbuat
daripada hydroxypropyl methylcellulose merupakan
campuran yang mempercepatkan dalam penciptaan
wallpaper untuk mengapungkan akrilik dan warna
minyak. Kaedah pualaman yang berasaskan ÂsizeÊ,
warna adalah diperbuat daripada pigmen yang
dicampur dengan bahan pengapung yang terdiri
daripada organ dalaman binatang. Ini kemudiannya
akan dititiskan ke dalam larutan yang mengandungi
ÂsizeÊsatu warna demi satu warna hingga
menghasilkan warna yang pelbagai. Penyedut daripada
bulu jagung digunakan sebagai pemutar bagi
menghasilkan corak berputar yang menarik. Bulu kuda
dan pelbagai peralatan lain juga boleh digunakan bagi
menghasilkan corak yang pelbagai.
Apabila warna diletakkan, pelbagai peralatan boleh
digunakan seperti sikat untuk menggerakkan warna
bagi membentuk corak yang pelbagai dan menarik
Aluminium sulfate diletakkan di atas warna yang
terapung. Ini membolehkan warna dipindahkan ke atas
permukaan kertas atau kain yang digunakan. Dalam
teknik pualaman yang lebih kontemporari, pelbagai
material digunakan dengan kombinasi pelbagai warna.
Pelbagai cara digunakan untuk meletakkan warna
seperti dengan menggunakan bilah buluh, paip plastik
dan straw.
7.3 PROSES PENGHASILAN PUALAMAN
1. Dulang
2. Alat utk mencorak (Berus kecil, berus warna,
Pencorak warna, suratkhabar, bekas warna, span)
3. Bahan (air,serbuk Carrageenan,warna,hempedu
lembu,Alum, kertas)
7.4 PENYEDIAAN PUALAMAN RINGKAS
Alat:
10x15x6 baldi atau besen
Sudu makan
6 sudu makan lumut Carragheen
3 gelen air
7 batang berus halus
Hempedu lembu dan penitis mata
Pemangkin dan span
Bekas bertutup untuk pemangkin
lidi, sikat atau pencakar.
Bahan:
100% kertas kapas (dicadangkan 5.5x8)
25% kertas kapas
Kertas photostat
100% kain kapas putih atau warna krim.
50% cotton/50% kain polyster putih atau krim
Mentol kecil
Gelas atau cawan
Warna: Cat air gouache
Penyediaan:
Lumut Carragheen mengambil masa selama dua belas
jam untuk menjadi kental. Adunkan Carragheen dalam
bekas besar atau tempat mandi. Campurkan 2 sudu
makan bahan ini dalam setiap 1 gelen air. Taburkan
adunan ini di atas air dan kacau Selepas dibiarkan
selama 12 jam dalam keadaan suhu bilik aktiviti
membuat pualaman sudah dapat dijalankan. Penyediaan
carragheen mentah adalah berbeza. Dalam penyediaan
ini, serbuk carragheen yang telah siap diproses
digunakan.
Penyediaan pemangkin ialah mcampurkan aluminium
sulphate, potassium aluminium suphate atau ammonium
aluminium sulphate dlm kuantiti 50 gram dlm satu per
lapan gelen air, kemudiannya di panaskan hingga
mendidih dan dibiarkan sejuk. Ia harus disimpan dlm
jar yg bertutup. Jika dibiarkan dlm beberapa hari ia
akan bertukar menjadi kristal.
Hasilan2 Pualaman:
1. Hasilan m’gunakan cat minyak
2. Hasilan cat guache
3. Hasilan cat air
4. Hasilan di atas kain kapas
BAB 8 : CATAN
-Catan ialah hasil bahantara pigmen warna pd
permukaan rata spt kertas, kanvas, dinding, plat,
papan board dll.
-Catan merupakan suatu medium yg membolehkan
pelukis meluahkan perasaannya, membuat interpretasi
pandangannya atau merakam gambaran yg dirasai atau
dilihat dlm bentuk imej visual.
8.1 Sejarah Catan
Sejarah seni catan bermula sejak zaman Yunani Purba.
Media yg digunakan pd masa itu adalah fresco dan
mozek. Subjek catan kebanyakannya menggambarkan
peristiwa berkaitan dgn adat istiadat dan agama.
Pelukis Yunani yg terkenal ialah Polyguotos, Zeuxis,
Protogenis dan Apelles.
Zaman Renaisance dikenali sbg zaman kelahiran semula
merupakan zaman kemuncak seni lukis di Eropah.
Zaman ini Dibhagi kpd 3 pringkat iaitu:
1. Renaisance Peringkat awal – (1378 – 1500 TM)
2.Renaisance Peringkat kemuncak – (1500 TM – 1530
TM)
12
NOTA PADAT HBAE2103 MEMBUAT CORAK DAN REKAAN_____________________________________________________
3.Renaisance Peringkat akhir – (1530 TM – 1600 TM)
Media catan yg popular pd masa itu ialah fresko, cat
minyak, cat tempera dan cat air. Subjek catan
kebanyakannya mggambarkan peristiwa kitab suci
agama kristian, potret dan peperangan. Gaya catan pd
zaman itu semuanya dlm bentuk realistik.
Pelukis yg termasyhur ialah Tammaso di Giovanni
Masaccio (1401 – 1428), Leornardo Da Vinci (Itali
1452 – 1513), Albrecht Durer (Jerman 1471 – 1538),
Vincent Van Gogh (Belanda 1853 – 1890).
8.2 TOKOH CATAN
1. Yong Mun Sen – dilahirkan pd 10 Januari 1896 di
Kuching, Sarawak. Menerima pend formal di Tai-Pu,
Kwangtung di China. Pd 1922, Beliau membuka
sebuah studio seni Tai Koon di Singapura. Peringkat
awal menceburi bidang fotografi dan arca. Pd tahun
1930, beliau berpindah ke Pulau Pinang dan membuka
studio Mun Sen di Penang Road. Beliau telah
mengasaskan Kelab Seni Lukis Pulau Pinang pd tahun
1936 – 1937. Kebanyakan karyanya adalah
menggunakan media cat air. Contoh karya yg penting
ialah ’Rumah Atap di Tepi Pantai’, media cat air
1960, Tema: Mgambarkan suasana rumah Melayu yg
terletak di tepi pantai. Gaya: teknik ’wash’ dan lut
sinar gaya ’victoria’ dgn kem mgunakn bahan. Nilai:
mgambarkn suasana tempatan yg damai.
2.Tokoh Cat Minyak - Vincent Van Gogh (rujuk ms 6)
3.Leornardo Da Vinci (rujuk ms 5)
8.3 TEKNIK DAN MEDIA
8.3.1 Teknik-teknik Cat Minyak
a. Titik (Pointilisme) - Dihasilkan dengan menggunakan
berus dengan sapuan secara menegak dan
bersistematik di atas kanvas putih. Proses yang rumit
dan memerlukan kesabaran dan ketekunan serta
disiplin yang tinggi untuk menyiapkannya.
b. Glazing - Teknik ini digunakan untuk menampakkan
kilauan dan menggunakan teknik Sapuan berus yang
bersahaja tanpa tekanan yang kuat. Dibentuk dengan
sapuan Berus lapis demi lapis untuk menimbulkan kesan
yang lembut dan licin seolah Olah menampakkan
kilauan. Teknik catan rumit kerana warna disapu
selapisan Dan dibiarkan kering, kemudian disapu pula
lapisan kedua dan seterusnya Hingga menampakkan
suatu filem warna yang lutsinar.
c. Impasto - Teknik ini menggunakan warna terus
daripada tiub dan disapu dengan pisau palet. Biasanya
hasil catan ini mempunyai warna yang tebal dan legap.
Tidak banyak menggunakan warna linsid. Menimbulkan
kesan jalinan tampak yang menarik
d. Scambling - Penggunaan berus yang terkawal dan
secara lembut penggunaan satu lapisan nipis warna
legap secara kasar di atas warna latar. Ia menimbulkan
kesan lutsinar pada warna latar dan kelihatan seolah-
olah menerusi sehelai kain halus. Teknik ini diguna
untuk mendapatkan kesan yang kusam dan bertekstur.
e. Alla Prima - Teknik ini dilakukan dengan menyapu
cat minyak hanya sekali iaitu terus dari tiub dan
melukis. Banyak tempelan cat perlu disapu hingga
warna yang dikehendaki diperolehi.
f. Hard Edged - Catan yang kelihatan terpotong-
potong kerana pengkarya menggunakan “masking tape”.
Ia menghalang warna daripada bercantum. Mempunyai
rupa bentuk yang jelas dan berbatasan tepat. Gubahan
biasanya ringkas, tepat danteratur. Menggunakan pita
litup untuk memisahkan warna. Teknik yang digunakan
paling popular di kalangan pelukis seni “op”.
8.3.2 Teknik2 cat air
1. Basah atas basah - Teknik yg melbatkan sapuan
warna yg cair keatas permukaan yg basah. Ia
menghasilkan kesan lutsinar. Teknik basah atas basah
merupakan teknik paling dramatic bagi media cat air
dan yg paling sukar dikawal sapuannya.Pelukis harus
membiarkan warna terdahulu masih lembab dan sapuan
warna berikutnya lebih air dan pewarna. Jika tidak
warna kan berbau dan hasilnya nampak kotor.
2. Basah atas kering. - Melibatkan sapuan warna
basah atas permukaan kering untuk menghasilkan
kesan legap.Teknik ini banyak digunakan kerana sesuai
dgn beberapa jenis media dan agak senang dikawal
sapuan warna. Teknik ini juga boleh menggunakan
warna yang basah dan disapukan keatas lapisan warna
yang telah kering bagi mendapatkan kesan lut sinar.
3. Kering atas basah - Teknik yg melibatkan sapuan
warna daripada tiub teus disapu ke atas lapisan warna
yang cair atas permukaan kertas yang telah
dibasahkan.
4. Renjisan - Teknik yang menggunakan berus,
semburan atau berus gigi yang melibatkan renjisan
warna cair ke atas permukaan untuk menghasilkan
kesan yang menarik.
5. Kering atas kering serta tindihan - Teknik yang
melibatkan sapuan warna yang pekat ke atas lapisan
warna yang telah kering untuk menghasilkan kesan
jalinan. Ia akan member kesan kering berlegap.
6. Kering Bertindih - Teknik yang menggunakan titik-
titik warna untuk membentuk objek atau corak yang
menarik (kesan jalinan).
8.4 Langkah2 Penghasilan Corak Teknik Catan
Langkah 1: Tekankan span dlm warna
Langkah 2: Sapukan warna yg muda terlebih dahulu
Langkah 3: Kemudian warna yg lebih gelap ditambah
Langkah 4: Langkah yg sama diteruskan.
Langlah 5: Corak yg terhasil mempunyai pelbagai warna
yg menarik.
13
NOTA PADAT HBAE2103 MEMBUAT CORAK DAN REKAAN_____________________________________________________
BAB 9 : MOZEK
Mozek dari segi konsep seni hiasan .
-Mozek adalah seni hiasan dengan menggunakan
kepingan kecil kaca, batu dan Pelbagai bahan yang
berwarna. Ia merupakan salah satu teknik membuat
dekorasi dalam reka bentuk hiasan dalaman yang ada
hubungkaitnya dengan kebudayaan dan kepercayaan
seperti yang banyak dilihat terdapat di dewan – dewan
sembahyang di dalam gereja. Jubin atau kepingan
seramik yang dikenali sebagai “tesserae” atau kaca
berwarna atau lut sinar dengan bersalutkan besi
digunakan bagi menghasilkan corak pada gambar.
-Mozek dalam pendidikan seni sekolah rendah pula
didefinisikan sebagai susunan bahan kutipan yang
ditampal di atas sesuatu permukaan kertas, kad atau
permukaan lain secara sebelah – menyebelah dan tidak
bertindihan antara satu sama lain.
9.1 SEJARAH AWAL MOZEK
-Sejarah penggunaan mozek dikatakan bermula seawal
4,000 tahun atau lebih dengan penggunaan bata merah
bagi menghiasi latar belakang sesuatu kawasan.  Pada
abad ke lapan sebelum mesehi, terdapat batu-batu
kerikil digunakan disusun di lorong-lorong dengan
menggunakan pelbagai saiz dan warna.  Rakyat Greece
telah mengubah keadaan ini dengan memperkenalkan
satu bentuk seni baru dengan menghasilkan bentuk-
bentuk geometri yang lebih tersusun dan teratur
-Pada zaman kuno mozek telah digunakan untus hiasan
dalam rumah, sebelum abad 4 masihi mozek dijumpai
diistana Macedonisdi bandar Aegeen. Mozek Villa
Romana del Casale di bandar di bandar Sicily
merupakan koleksi terbesar  mozek zaman akhir roman
dan telah diwrtakan sebagai tapak warisan dunia oleh
UNESCO.
i. Zaman Byzantine
- Mozek merupakan budaya masyarakat Byzantine
yang paling menonjol
•Mozek Byzantine
•Hiasan dalaman gereja
•Rom-seni mozek-lebih realistik
• bermotifkan bunga2an Basilica
•Itali- Pengaruh ketimuran di Sicily dan Venise
•Teknik pembuatan mozek-masih dipengaruhi gaya
zaman pertengahan
ii. Zaman Pertengahan Itali
•Zaman pertengahan Itali
•di Florence-terdapat dalam hiasan di 'dome'
Battistero-mozek terawal -dibina oleh pandai tukang
Venetina yang tidak dikenali
•bermula pada tahun 1225
•Dome tidak dapat disiapkan hingga abad ke 14
•mozek juga digunakan sebagai perhiasan di bahagian
hadapan sesuatu bangunan cth : banguanan St.
Mark's di Venice,Cathedral Orvieto dgan mozek
keemasan & Basilica San Frediano 
iii. Zaman Renaissance dan Baroque
 Artis terkenal Renaissance masih meneruskan teknik
lama mgunakn mozek sbg bahan dlm karya seni spt yg
dlakukn oleh Raffaello pd ’dome’ Chigi Chapel di
Santa Maria.
 Dlm abad ke 17, St. Peter’s Basilica dihiasi dgn
mozek. Bahan Fresceos atau kanvas digunakan dlm
gua Basilica.
Seni Mozek Islam
Arkitektur Islam mgunakn teknik mozek dalam konsep
reka bentuk geometrik dan matematik yang rumit.  Ia
dikenali sebagai ’zillij’ dan ’qashani’ di Afrika Utara.
Contoh yang terbaik dalam seni mozek islam telah
dihasilkan di Moorish, Sepanyol dan masih wujud di
istana Alhambra. Contoh2 lain boleh dilihat di Masjid
Besar di Cordoba. Di negara2 Arab satu gaya berhias
yang tersendiri bernama zillij yang dibuat dengan
membentuk seramik serentak dengan mozek untuk
meliputi satu permukaan digunakan.
9.2 Tokoh Mozek – Sonia King
Sonia King terkenal dgn ciptaan mozek. Beliau
menerima Ijazah Sarjana Muda Seni Halus (BFA) drp
California College Arts dan Sarjana Pengurusan
Perniagaan (MBA) drp Southern Methodist University.
Beliau mgusahakan ciptaan mozek hasil drp satu
tafsiran semasa kebudayaan lama. Mozek mjadi sbg
satu ciptaan seni halus yg sederhana. Mozek
Kontemporari hasi ciptaan Sonia terdapat di galeri, pd
seni bina dan rumah-rumah. Mozek seni halus mgunakn
bahan2 paling halus spt emas, marmar, kaca, seramik
dsbgnya. Beliau menyiapkan 4 mozek dinding yg besar
utk ’Children Medical Centre’ di Dallas. Hasil karya ini
memenangi anugerah spectrum Antarabangsa yg
menjadi hiasan dlm majalah ‘Healthcare Design’ Sonia
menerima anugerah dan menang dlm pameran di
peringkat kebangsaan dan antarabangsa.
Langkah2 mghasilkan Mozek kertas.
Alatan dan bahan: gunting, berus, kertas, kertas
warna, pen dan gam.
Langkah 1: Buat lakaran di atas kertas
Langkah 2: Gunting kertas warna mengikut bentuk yg
disukai
Langkah 3:Tampal kertas guntingan pada lakaran yg
telah dibuat. Pastikan tampalan tidak
bertindihan antara satu sama lain.
Langkah 4: Contoh mozek yg telah siap.
14
NOTA PADAT HBAE2103 MEMBUAT CORAK DAN REKAAN_____________________________________________________
BAB 10 : RENJISAN DAN PERCIKAN
Definasi Renjisan dan percikan- Teknik yang
menggunakan berus, semburan atau berus gigi yang
melibatkan renjisan dan percikan secara sengaja
menggunakan warna cair, cat atau cairan yang dapat
meninggalkan kesan ke atas permukaan sesuatu bahan
seperti kertas dan kain utk mghasilkan kesan yg
spontan dan menarik
10.1 Sejarah Awal Renjisan dan Percikan
Teknik dan gaya hasilan dr karya ini bermula selepas
perang dunia ke 2 dan sgt terkenal di Amerika
Syarikat. Karya dr teknik ini mgambarkn luahan
perasaan yg sebenar melalui pgunaan berus, warna,
renjisan serta percikan warna dgn gaya artis yg bebas
dikenali sbg Aliran Abstrak Ekspressionisme. Pelbagai
alatan digunakan dlm penghasilan karya ini spt alat
semburan. Artis hanya mementingkan kespontanan,
intuitif dan pemikiran bebas drp perancangan dlm
berkarya. Karya Jackson Pollock bertajuk ’Autumn
Rhythm’ dihasilkan dgn cara mencurah, merenjis serta
menyapu cat dgn pergerakan keseluruhan anggota
badan hingga memenuhi keseluruhan kanvas. Karya ini
memperlihatkan warna yg dimanipulasikn bg
penghasilan garisan dan jalinan yg mgambarkn
pergerakan yg dinamik.
Karya yg bertajuk ’Women 1’ oleh Wiliam de Kooning
mgunakn sapuan berus yg pantas dan laju bg mghasilkn
garisan dan rupa yg bertindih. Oleh sebab karya ini
memerlukan pergerakan badan dan aksi utk
mghasilkannya, maka de Kooning mengistilahkan
karyanya sbg aliran ’action painting’
10.2 Tokoh Seni Renjisan dan Percikan
-Paul Jackson Pollock dilahirkan di Cody, Wyoming
di28 Januari 1912. Dia adalah anak kelima dan
merupakan anak bongsu kpd pasangan McCoy Pollock
dan Stella MCClure Pollock. Ketika berusia setahun
beliau telah dibawa berpindah ke Arizona dan
California kerana masalah perniagaan pertanian
bapanya yang telah gagal. Bapanya menjadi seorang
juruukur jalan di Grand Canyon dan di tempat lain
dalam wilayah Southwest. Pollock, yang kadangkala
mengikut bapanya bekerja mengaitkan panorama
menarik pemandangan yang dilihatnya sebagai satu
idea estetik yang membentuk beliau menjadi artis.
-Dalam 1930 Pollock pergi ke timur dan didaftarkan
oleh pelukis Regionalist Thomas Hart Benton di Art
Students League. Di bawah tunjuk ajar Benton, Pollock
belajar menganalisa lukisan-lukisan lama dan ilmu
mengenai asas-asas lukisan dan komposisi. Dia juga
belajar melukis lukisan dinding bersama Benton.
Pengalaman Pollock yang pertama menghasilkan lukisan
dinding yang kontemporari telah menyemarakkan lagi
semangat beliau bagi menghasilkan lukisan yang
berskala besar. Albert Pinkham Ryder merupakan
tokoh yang amat dikagumi oleh Pollock. Karya-karya
Polock juga dipengaruhi oleh kebudayaan masyarakat
asli Amerika.
10.3 Corak Renjisan dan Percikan pd langsir
(Splatter Curtains)
Bahan:
1.Langsir ( jenis kain kosong tanpa corak)
2.Berus cat 3.Plastik pengalas
4.Jarum menjahit 5.Pin
6. Beberapa tin cat
Nota: Cat yang digunakan ialah Âlatex water based
paintÊ. Warna akrilik juga boleh digunakan dan boleh
diperolehi di kedai alatan seni. Dye juga boleh
digunakan supaya tidak pudar apabila dicuci.
Langkah 1 - Ukur tingkap yang akan digunakan bagi
memasangkan langsir tadi. Ukuran tersebut mestilah
ditambahkan 12 inci bagi membolehkan pemasangan
rod bagi menggantung langsir tersebut. Potong langsir
supaya sama panjangnya.
Langkah 2 - Pastikan langsir tersebut dipotong dan
dijahit mengikut ukuran yang telah dibuat tadi.
Langkah 3 - Ukur 4 inci di bawah langsir dan pinkan.
Bahagian ini akan digunakan bagi memasukkan rod bagi
tujuan penggantungan langsir.
Langkah 4 - Bentangkan langsir yang akan mengadap
ke dalam bilik di bahagian atas. Cat akan disapukan di
bahagian ini kerana ianya akan dilihat. Bahagian luar
dibiarkan begitu sahaja.
Langkah 5 - Celup berus ke dalam cat dan mulakan
merenjis. Renjisan adalah bebas dan biarkan ianya
meleleh dan berderaian jatuh ke bahagian bawah. Ia
akan membentuk satu corak yang bebas dan menarik.
Langkah 6 - Setelah langsir siap dicorak, keringkan
kemudian gantunglah langsir tersebut di dalam bilik
anda.
10.4 CORAK RENJISAN PADA KERTAS
Bahan yang diperlukan : warna air, kertas warna,
berus lukisan,span, sikat dan berus gigi
Langkah 1 - Bancuhkan warna yang dikehendaki
Langkah 2 - Celup berus gigi ke dalam warna dan gosok
pada sikat. Percikan warna akan terhasil memenuhi
ruangan kertas lukisan.
Langkah 3 - Tukarkan warna lain dengan menggunakan
aktiviti yang sama. Warna akan bertindih dan
membentuk corak menarik. Ulang dengan seberapa
banyak warna yang disukai.
15