[FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU]

[BML 3043]

NAMA : RAJA NUR AIN BINTI RAJA MANSOR

NO. MATRIKS: D20171077843

PROGRAM : ISMP BAHASA MELAYU DENGAN KEPUJIAN

KUMPULAN KULIAH : F

SEMESTER : 2 2017/2018

NAMA PENSYARAH : DR HUSNA FAREDZA BINTI

MOHAMED REDZWAN
Rajah Alat artikulasi

Nama-nama alat artikulasi

1
Bil. Nama Alat Artikulasi

1) Paru-paru (lungs)

2) Batang tenggorok (trachea)

3) Pangkal tenggorok (larynx)

4) Pita suara (vocal cords)

5) Krikoid (cricoid)

6) Tiroid (thyroid) atau halkum

7) Aritenoid (arythenoids)

8) Dinding rongga kerongkongan (wall of pharynx)

9) Epiglotis (epiglottis)

10) Akar lidah (root of tongue)

11) Akar lidah, lidah belakang, pangkal lidah (hump, back of

tongue, dorsum)

12) Tengah lidah (middle of the tongue, medium)

13) Daun lidah (blade of tongue, laminal)

14) Hujung lidah (tip of the tongue, apex)

15) Anak tekak (uvula)

16) Langit-langit lembut (soft palate, velum)

17) Langit-langit keras (hard palate, palatum)

18) Gusi dalam, gusi belakang, ceruk gigi, lengkung kaki gigi
(alveola, alveolum)

19) Gigi atas (upper teeth, denia)

20) Gigi bawah (lower teeth, denta)

2
 21) Bibir atas (upper lip, labia)

22) Bibir bawah (lower lip, labia)

23) Mulut (mouth)

24) Rongga mulut (oral cavity, mouth cavity)

25) Rongga hidung (nose cavity, nasal cavity)

Fonem-fonem yang dihasilkan oleh alat artikulasi beserta dengan contoh

perkataan.

3
Bil. Alat Artikulasi Huruf Fonem Contoh
Perkataan

4
1. Bibir p /p/ pisang

b /b/ bunga

w /w/ wilayah

m /m/ mati

2. Bibir-gigi f /f/ fakir

v /v/ variasi

3. Gigi th /Ө/ miӨali / mithali

4. Gusi t /t/ tahun

d /d/ daki

n /n/ nasi

s /s/ susu

r /r/ roti

l /l/ lelah

5. Gusi lelangit keras j/y /j/ jatim

6. Lelangit keras č /č/ čuba

ǰ /ǰ/ ǰuga

ny /ɲ/ ɲaɲi

7. Lelangit lembut k /k/ kereta

g /g/ gusi

ng /ŋ/ ŋaŋa

8. Pita suara Ɂ /Ɂ/ anaɁ

h /h/ hodoh

5
 9. Lidah a /a/ amal

e /e/ ejek

ə /ə/ əmak

i /i/ istighfar

o /o/ ombak

u /u/ unggul

ɛ /ɛ/ ɛǰɛɁ

Fonem

Menurut Abdul Hamid Mahmood (2018). Fonem ialah unit bunyi yang
terkecil yang dapat membezakan makna. Ayat merupakan unit yang paling besar

6
manakala fonem merupakan unit yang paling kecil. Oleh sebab sifat fonem yang
boleh di pisah-pisahkan antara satu sama dalam suatu perkataan. Oleh itu, perkataan
seperti petang untuk menjadikan fonem, maka perkataan tersebut akan dipenggal
kepada unit-unit yang terkecil. Misalnya, /p/, /e/, /t/, /a/ dan /ŋ/.

Jika diletakkan secara berasingan unit-unit terkecil ini tidak mempunyai

makna. Jika salah satu unit terkecil ini dibuang. Sebagai contoh, fonem konsonan /ŋ/
iaitu huruf [ng], maka fonem yang tinggal hanyalah /p/, /e/, /t/, dan /a/. Apabila unit
ini disatukan maka akan membentuk perkataan /peta/. Jika fonem vokal /a/ pula
ditukar kepada fonem vokal /i/, maka jika di satukan akan membentuk perkataan
/peti/. Keadaan ini menunjukkan bahawa fonem mempunyai fungsi distingtif, iaitu
fonem berperanan dalam membezakan dan mengubah makna perkataan. Fonem-
fonem ini wujud dalam susunan tertentu dan susunan tersebut berbeza daripada satu
bahasa kepada bahasa yang lain.

Fonem vokal

Bunyi-bunyi vokal bahasa melayu terbahagi kepada tiga jenis utama, iaitu vokal
hadapan, vokal tengah dan vokal belakang yang masing terdiri daripada vokal [a], [e],
[i], [o], [u] dan [ə]. Bunyi vokal ialah bunyi yang dihasilkan yang tidak melibatkan
sebarang sekatan udara. Dan kita ketahui bahawa bunyi vokal juga adalah bunyi
bersuara dan disiklasifikasi oleh kedudukan lidah dan bentuk bibir. Jelaslah di sini
bahawa ia perlu melibatkan rongga mulut ketika ingin melafazkannya. Bentuk bibir
dan saiz rongga mulut ini menentukan sama ada bunyi vokal yang dilafazkan itu
dalam keadaan terbuka, separuh terbuka, separuh sempit ataupun luas.

Kedudukan lidah juga adalah salah satu perkara yang penting dalam penghasilan
fonem vokal. Kedudukan lidah semasa melafaz dan pembukaan bibir menetukan sama
ada bunyi vokal yang dilafazkan tersebut adalah vokal depan,tengah dan juga
belakang. Maksudnya di sini, apabila ia melibatkan hadapan lidah, maka bunyi yang
dihasilkan adalah vokal depan, apabila bahagian lidah dalam keadaan rileks /
bersahaja sahaja, iaitu lidah terletak dilantai rongga mulut dan dan berada dalam
keadaan tegang maka vokal yang dihasilkan dipanggil vokal tengah , apabila bahagian
lidah yang terlibat adalah belakang lidah, maka vokal yang dihasilkan adalah vokal

7
belakang. Kesimpulannya, untuk menentukan nama vokal ini, ia ditentukan oleh
kedudukan iaitu depan, tengah dan belakang lidah. Dalam jadual dibawah jelas
menunjukkan fonem vokal serta contoh perkataan berdasarkan pada artikel Dewan
Bahasa dan Pustaka tahun November 2012.

Fonem vokal Awal kata Tengah kata Akhir kata

[a] [agenda] [baŋsa] [dua]

[ ə pepet] - [rəntas] -

[e taling] [ekonɔmi] [ʔobǰektif] -

[i] [isu] [sifat] [fuŋsi]

[o] [ʔoraŋ] [komunikasi] [sosio]

[u] [undaŋ] [tuǰuan] [Mǝlayu]

Fonem konsonan

Fonem konsonan ialah bunyi bahasa selain daripada bunyi vokal. Sekiranya
bunyi vokal itu adalah bunyi yang dihasilkan oleh alat artikulasi dengan udara keluar
terus menerus tanpa sekatan atau gangguan oleh alat artikulasi, maka bunyi konsonan
ialah bunyi yang semasa menghasilkannya terdapat gangguan atau halangan oleh alat
artikulasi. Konsonan boleh terdiri daripada konsonan bersuara dan konsonan tidak
bersuara. Konsonan bersuara ialah konsonan yang semasa penghasilannya, pita suara
digetarkan oleh arus udara yang keluar dari paru-paru,contohnya [b], [d] dan [g].
konsonan tidak bersuara pula adalah konsonan yang dihasilkan tanpa mengalami
getaran pita suara seperti [p], [t] dan [k]. Berikut merupakan fonem konsonan dan
contoh perkataan berdasarkan artikel di awal kata, tengah kata dan akhir kata.’

Jenis konsonan Awal kata Tengah kata Akhir kata

8
 [b] [bičara] [pǝlbagai] [adab]
[č] [čontohɲa] [tǝrčapai] -
[d] [daripada] [ sudut] -
[f] [fikeran] [tafsir] [obǰektif]
[g] [globalisasi] [agenda] [sǝimbaŋ]
[h] [harmonis] [khusus] [tumbuh]
[ǰ] [ǰelas] [seǰarah] -
[k] [kǝsantunan] [berkaitan] [pragmatiʔ]
[l] [lama] [oleh] [mǝɳambil]
[m] [manakala] [zaman] [islam]
[n] [nilai] [bentoʔ] [kǝpatuhan]
[ŋ] - [ǰaŋka] [ǰaŋ]
[ɲ] - [mǝɲǝbut] [khususɲa]
[p] [pǝniŋkatan] [kǝpada] [tahap]
[r] [rasional] [pǝmikiran] [pǝlaǰar]
[s] [sǝsuai] [asas] [maǰlis]
[t] [tatabahasa] [sǝbutan] [surat]
[ v] - - -
[w] [wuǰud] [dewan]
[y] [ǰaʔni] [aǰat] -
[z] [zaman] - -

(-) Tidak terdapat dalam artikel

9
Sistem Ejaan Baharu Bahasa Melayu

Sistem ejaan bahasa Melayu yang baharu ini bermaksud Sistem Ejaan Rumi Bahasa
Melayu yang digubal dengan mengambil kira sistem keselarasan huruf vokal. Dengan
Sistem Keselarasan Huruf Vokal bererti sistem atau aturan mengikut kesesuaian dua
huruf vokal yang membentuk dua suku kata pada kata dasar, iaitu pasangan antara
huruf vokal ini mengikut syarat seperti keselarasan antara dua huruf vokal pada kata
dasar, kata dasar hendaklah berakhiran suku kata tertutup, bagi kata yang
mengandungi lebih daripada dua suku kata, yang terlibat dengan sistem keselarasan
vokal hanyalah dua suku kata terakhir.

Dalam Sistem Ejaan Baharu Bahasa Melayu, terdapat sebanyak 18 pola

keselarasan huruf vokal seperti yang berikut:

Pola Keselarasan Vokal

Bil. Suku kata Suku kata akhir Contoh perkataan

praakhir tertutup

1 a a pelajar

2 a i apabila

3 a u langsung

4 ǝ pepet a berdikari

5 ǝ pepet i pendidik

6 ǝ pepet u pengguna

7 e taling a pelat

8 e taling e taling leher

9 e taling o -

10 i a komunikasi

11 i i titik

10
12 i u itu

13 o a orang

14 o e taling Indonesia

15 o o historiografi

16 u a ulamaʔ

17 u i -

18 u u wujud

11
Lampiran

12
13
14
15
Rujukan

Abdul Hamid Mahmood. 2018. Fonetik dan Fonologi Bahasa Melayu untuk
Pengajian Jarak Jauh. Tanjung Malim, Perak. Persatuan Penulis Budiman
Malaysia (BUDIMAN).

Asmah Haji Omar (2008). Susur Galur Bahasa Melayu (edisi Kedua). Kuala
Lumpur:Dewan Bahasa dan Pustaka.

Dewan Bahasa November 2012, Bahasa Melayu Tinggi dalam Bidang Pendidikan,
disediakan oleh Awang Sariyan.

Hajah Noresah Baharom. 2016. Kamus Dewan Edisi Keempat. Kuala Lumpur. Dewan
Bahasa dan Pustaka.

Indirawati Zahid dan Mardian Shah Omar. 2006. Fonetik dan Fonologi. Kuala
Lumpur: PTS Professional Publishing Sdn. Bhd.

16