dan “Sentrik-Eropah”

dalam Pensejarahan
Malaysia
6.2 Hasil karya Syed
Muhammad Naquib Al-
Attas
Disediakan oleh Khaw Kai Xin dan Ong
Pei Yin
 Pengenalan
 Syed Muhammad Naquib Al-Attas merupakan seorang tokoh pemikir
dan sejarawan tempatan yang ulung di Malaysia.

 Sepanjang karier akademiknya, beliau pernah mengetuai Bahagian

Kesusasteraan di Jabatan Pengajian Melayu Universiti Malaya dan
Dekan Fakulti Kesenian Universiti Kebangsaan Malaysia sebelum
mengasaskan dan menjadi pengarah Institut Antarabangsa Pemikiran
Islam dan Tamadun (INSTAC).

 Sebagai pemikir Muslim, beliau menghabiskan kudrat dan waktunya

demi membangunkan keagungan Islam serta membina landasan
kesusasteraan Melayu moden.
 Latar Belakang Keluarga Syed
Muhammad Naquib Al-Attas
 Nenek Al-Attas, Ruqayyah Hanum merupakan seorang bangsawan Turki.
 Datuknya, Syed Abdullah bin Muhdin al-Attas, adalah seorang kiyai terkenal di
Jawa.
 Ibunya, Sharifah Raguan al-Aydarus berasal dari Bogor, Jawa dan berketurunan
raden-raden kerabat Diraja Sunda dari Sukapura.
 Ayahnya, Syed Ali bin Abdullah al-Attas, berasal dari Johor Bahru, yang bergaris
dengan Ungku Abdul Majid, adinda Sultan Abu Bakr, Sultan Johor yang ke-21.
 Syed Muhammad Naquib Al-Attas adalah anak kedua daripada tiga adik
beradik.
 Abangnya adalah Syed Hussien al-Attas yang kemudian terkenal sebagai
mantan Naib Canselor Universiti Malaya (UM) dan politikus (pengasas Parti
Gerakan, teori bebalisme and penulis The Myth of Lazy Natives.
 Adiknya, Syed Zaid al-Attas, yang juga seorang akademia di Universiti
Teknologi Mara (UiTM).
 Latar belakang Syed Muhammad
Naquib Al-Attas
Sewaktu berumur 5 tahun, Al-Attas
dibawa ke Johor, Tanah Melayu untuk Apabila Perang Kedua ke-2 berakhir
memulakan pendidikan rendahnya di pada tahun 1946, Al-Attas kembali ke
Sekolah Ngee Hen. Namun begitu, Johor untuk melengkapkan pendidikan
pendidikannya terhenti seketika ekoran menengahnya.
pendudukan Jepun di Tanah Melayu.

Al-Attas kembali semula ke Indonesia

dan belajar di Madrasah Al-Urwatu’I-
Ketika belajar di Bukit Zahrah School
Wuthqa, di Sukabumi, Jawa. Di sana,
dan English College, Al-Attas mula
persekitaran madrasah menuntutnya
menampakkan minat yang mendalam
menguasai bahasa Arab bagi
terhadap kesusasteraan Melayu.
memastikan kitab-kitab tradisi Islam
ditelaah dari sumber dan bahasa
pertamanya.
 Latar belakang Syed Muhammad
Naquib Al-Attas
Setelah tamat persekolahan
menengah, Al-Attas mendaftar untuk
memasuki Rejimen Askar Melayu
Diraja sebagai pegawai kadet.
Ketika berada di Britain sepanjang
tahun 1952-1955, Al-Attas menempuh
pendidikan ketenteraannya di Eton
Hall, Chester, England dan seterusnya
di Royal Military Academy, Sandhurt,
UK.
Sewaktu terlibat dalam ketenteraan,
beliau menghadapi massalah
pendengaran ekoran kesan letupan
yang dialaminya.——memberikan
hikmah kepada dirinya.
Dalam menghadapi perbezaan antara
budaya, Al-Attas terangsang untuk
menyelami sosiobudaya masyarakat
Eropah yang menurut pandangannya
sudah ditelan sekularisme. Beliau juga
mula bertafakur merungkai jawapan-
jawapan kefalsafahan dari sudut
kerohanian masyarakat.
 Latar belakang Syed Muhammad
Naquib Al-Attas
Beliau mendapati bahawa memahami
budaya Britain sahaja tidak
memuaskan keyakinannya. Beliau
mengambil kesempatan untuk
berkunjung ke Sepanyol——mendapati
tinggalan seni bina Islam yang menarik
hati beliau
Setelah kembali ke tanah air, Al-Attas
memulakan ijazah sarjana pertamanya
di Universiti Malaya (UM). Cinta dan
kehendak Al-Attas terhadap ilmu-ilmu
Islam memang tiada batasnya. Beliau
aktif menulis dan berkarya.

Andalusia dalam sejarah Islam

memang tercatat sebagai sebuah kota
yang seiring dengan kebangkitan ilmu Karya Ruba’iyyat (1959) merupakan
Eropah. Sebagai contoh, fikiran Ibn karya kesusasteraan yang paling awal
Rushd telah berjaya membawa diterbitkan Dewan Bahasa dan Pusaka.
perubahan besar dalam mencerahkan
pemikiran masyarakatnya.
 Latar belakang Syed Muhammad
Naquib Al-Attas
Sekitar tahun 1957-1959, Al-Attas turut
menulis buku Some Aspects of Sufism
as Understood and Practised among
the Malays (1963). Buku ini dibiayai
penyelidikannya oleh Malaysian
Sociological Research Institute (MSRI)
Buku ini menjadi klasik berkesan
memaparkan panorama tasawuf sama
ada ilmunya atau amalannya di alam
Melayu, khususnya di Semenanjung
Tanah Melayu.
Beliau juga bersusah payah berkongsi
pengalaman berkaitan kebangkitan
Islam di Aceh yang akhirnya telah
membangkitkan banyak golongan
cendekiawan muslim di alam Melayu.
Antara mereka yang terkenal
termasuklah Hamzah Fansuri (Ibn’
Arabinya Alam Melayu), Nuruddin Al-
Raniri (Perdana Menteri Aceh),
Shamsu’I-Din al-Sumatrani (ajaran
Junayd al-Baghdadi) dan Abdul Rauf
Singkel serta seorang sufi yang dekat
dengan ajaran Shattariyyah.
 Latar belakang Syed Muhammad
Naquib Al-Attas
Al-Attas percaya bahawa ajaran sufi
berkemampuan untuk mengatasi
kemelut perkauman menerusi sikap
tolak ansurnya.
Beliau turut mementingkan aspek-
aspek metafizik. Bagi beliau, keilmuan
sufi bukanlah kepada kemiskinan
semata-mata, sebaliknya berpotensi
menawarkan pencerahan terhadap
kekeringan jiwa seseorang individu dan
sesebuah masyarakat.
Semasa berada di UM, beliau tidak
terbatas kepada alam intelektual
semata-mata, sebaliknya memainkan
peranan dalam mengasaskan
Persatuan Mahasiswa Islam UM
(PMIUM)
Tujuan:
 Menggerakkan fahaman Islam
 Memupuk citra mahasiswa yang
teguh pemikiran kepada aspek
keagamaannya.
 Latar belakang Syed Muhammad
Naquib Al-Attas
Beliau ditawarkan Canada Council
Fellowship dan beliau menamatkan
pengajiannya menerusi tesisnya, iaitu
Raniri and the Wujudiyyah of 17th
Century Acheh (1966) selama lebih
kurang dua tahun melanjutkan
pelajaran di Kanada.
Beliau mencungkil, menyusun dan
membongkar secara terancang tradisi
Islam yang terdapat di negeri Iskandar
Muda. Tesis tersebut dimonografkan
dan diterbitkan oleh Malaysian Branch
Royal Asiatic Society (MBRAS).
Dalam tesis tersebut, beliau
menganalisis secara kritis tema-tema
perdebatan antara Raniri dan Hamzah
secara tidak langsung melibatkan
Shamsu’I-Din al-Sumatrani dan Abdul
Rauf Singkel.
Melalui teks Hujjatu’l-Siddiq li daf i-
Zindiq dan Tibyan fi Ma’rifati’l-Adyan,
Raniri mengkritik fahaman Wehdatul
Wujud serta falsafah mistik lain yang
disebarkan oleh Hamzah. Dua buah
karya Hamzah yang menerima kritikan
Raniri ialah Asraru’l-Ariffin dan
Sharabu’l-Ashiqin.
 Latar belakang Syed Muhammad
Naquib
Al-Attas sempat menulis sejarah Islam
Al-Attas
di alam Melayu, khususnya di Aceh.
(lahir di rantau sendiri, maka Pada waktu yang sama, Al-Ataas
penyelidikan suatu pengukuhan berkahwin dengan Maureen dan
dalaman bangsa dan meletakkannya mempunyai empat orang anak.
sebaris dalam kalangan orientalis lain
dalam membahaskan tentang alam
Melayu.)
Tesisnys mendapat penilaian dan
pandangan yang baik daripada Richard Kemudian al-Attas mendaftar
Winstedt. Pergaulan dan perbincangan pengajian doktoral di bawah
bersama tokoh besar dalam kajian bimbingan A.J. Arberry dan Martin
keislaman sejagat seperti Fazlur Lings di School of Oriental And African
Rahman, Seyyed Hossein Nasr, Mukhti Studies, University of London.
Ali membolehkan mereka meningkatkan
pengetahuan masing-masing.
 Latar belakang Syed Muhammad
Naquib
Arberry adalah penulis yang
Al-Attas
mempopularkan Rumi di mata Tahun berikutnya beliau menerbitkan
masyarakat Barat manakala Martin Lings pula Preliminary Statement on a
adalah penulis buku Muhammad: His General Theory of the Islamization of
Life Based on the Earliest Sources yang the Malay-Indonesian Archipelago
memberi pengaruh yang besar kepada (1969)
Shaykh Hamza Yusuf dalam
pencariannya.
Usai pengajiannya di London pada 1965,
Al-Attas pulang dan bekerja sebagai
akademia di Bahagian Kesusateraan, Disebabkan dua buku inilah Hamzah
Jabatan Pengajian Melayu, Universiti Fansuri telah diangkat sebagai Bapa
Malaya. Pada 1968, beliau dinaikkan Kesusasteraan Melayu berbanding
menjadi Dekan Fakulti Sastera,UM Pada Munshi Abdullah sebelum ini.
tahun sama beliau menerbitkan The
Origin of the Malay Sha’ir (1968)
 Latar belakang Syed Muhammad
Naquib Al-Attas
Pada 1970, Al-Attas berhijrah ke Setahun kemudian, tulisannya iaitu
Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM), Concluding Postscript to the Origin of
di mana kemudiannya dilantik sebagai the Malay Sha’ir (1971) diterbitkan
ketua Jabatan Bahasa Melayu dan DBP sebagai penekanan tambahan
Kesustateraan, dan seterusnya menjadi daripada bukunya sebelum itu, The
Dekan Fakulti Sastera. Origin of the Malay Sha’ir (1968) yang
mempertahankan Hamzah Fansuri
Pada tahun 1970 jugalah, al-Attas sebagai pelopor syair Melayu Institut
menerusi Jabatan Muzium Negara Alam dan Tamadun Melayu (ATMA)
menyiasat dan menulis mengenai pada tahun 1992.
prasasti Terengganu. Hasil daripada
siasatan yang berdasarkan kepada
kemahiran Jawi klasiknya dan hitungan
falak, terbitlah buku The Correct Date of
the Terengganu Inscription (1970).
 Latar belakang Syed Muhammad
Naquib Al-Attas
Pada 1973, Al-Attas mula melisankan
Pada 1972, Al-Attas menjadi akademia
pandangannya mengenai umat Islam. Asal
pertama menyampaikan syarahan
kepada monograf ini adalah kata-katanya di
perdana di UKM, juga dalam Bahasa
IBKKM, yang ditranskrip dan disunting
Melayu. Menerusi tajuk, “Islam dalam
kembali olehnya, sebelum diterbitkan lama
Sejarah dan Kebudayaan Melayu
setelah itu, iaitu oleh International Institute
(1972)” yang kemudian diterbitkan
of Islamic Thought and Civilization (ISTAC)
sebagai buku.
pada 2001.

Ketika 1 Disember 1972, UKM melantik

Al-Attas sebagai pengasas-pengarah
bagi Institut Bahasa, Kesusasteraan dan
Monograf tersebut kemudian dikenali Risalah
Kebudayaan Melayu (IBKKM) yang
Kaum Muslimin (2001)
kemudian bertukar nama menjadi
Institut Alam dan Tamadun Melayu
(ATMA) pada tahun 1992.
 Latar belakang Syed Muhammad
Naquib Al-Attas
Al-Attas turut berhujah dengan
golongan orientalis yang mengkritik
bukunya dalam Comments on the Re-
Examination of Al-Raniri’s Hujjatu’l-
Siddiq: A Refutation (1975)
Dalam buku hangat tersebut, al-Attas
memberi reaksi kritis kepada makalah
G.W.J. Drewes, Nur al-Din Al-Raniri’s
Hujjat al-Siddiq li-daf’ al-Zindiq, Re-
examined (1974) yang termuat dalam
Journal of the Malaysian Branch of the
Royal Asiatic Society.
Beliau terus menelusuri tema ini dengan
buku berikutnya A Commentary on the
Hujjat al-Siddiq of Nur al-Din al-Raniri
(1985), diterbitkan menerusi Kementerian
Kebudayaan, Malaysia.
Pada 1976, al-Attas menyampaikan syarahan
pada Muktamar Islam Antarabangsa anjuran
Majlis Islam Eropah di London tentang
pandangan mengenai Islam melalui
perspektif Islam dan akhlak.
 Latar belakang Syed Muhammad
Naquib Al-Attas
Revolusi Islam di Iran pada 1970an telah
Syarahan yang berjudul Islam: The
memarakkan kebangkitan Islam haraki.
Concept of Religion and the Foundation
Dalam kemengkalan kebangkitan Islam
of Ethics and Morality (1976) itu
tersebut, sama ada dari pengaruh Abul A’la
kemudiannya diterjemahkan Al-Attas
Mawdudi, mahupun dari jalur Hassan al-
sendiri dalam Bahasa Melayu dengan
Banna ataupun Syed Qutb—Al-Attas
tajuk, Islam: Faham Agama dan Asas
menyambutnya dengan Islam and Secularism
Akhlak (1977).
(1977) yang diterbitkan oleh ABIM.

Beberapa tahun kemudian, Al-Attas

memantapkan lagi pandangannya mengenai
hal yang sama dalam Islam, Secularism and
The Philosophy of the Future (1985)
 Latar belakang Syed Muhammad
Pada tahun 1977 juga,Naquib
Al-Attas diminta Al-Attas
menyampaikan pandangannya di Makkah
al-Mukarramah sewaktu persidangan
anjuran King Abdulaziz University
berkenaan pendidikan Islam yang
kemudian disusuli dengan makalahnya
yang berjudul Preliminary Thoughts on
the Nature of Knowledge and the
Definition and Aims of Education.
Beliau membicarakan kepentingan adab
dan universiti yang ditubukan oleh
saintis-saintis Malaysia yang ingin
mencapai visi al-Attas Islam.
Antara hasil buku lainnya dalam bidang
pendidikan adalah The Concept of Education
in Islam (1980), yang asalnya adalah
prosiding Second World Conference on
Muslim Education pada 1980. Tidak dilupakan
juga penubuhan Akademi Sains Islam
Malaysia (ASASI).
Pada 1988, Al-Attas melengkap kajian
mengenai kajian ‘Aqaid an-Nasafi, sebuah
manuskrip yang dipercayainya tertua di Alam
Melayu. Kitab kepunyaan Ungku Aziz itu telah
dikaji oleh Al-Attas apabila diminta oleh
sepupunya.
 Latar belakang Syed Muhammad
Naquib Al-Attas
Di ISTAC beliau dibantu oleh Prof Wan Mohd
Nor Wan Daud yang merupakan anak murid
Hasil penyelidikannya ini dimuatkan Al-
dan rakan akrabnya. Di ISTAC juga Prof Wan
Attas dalam, The Oldest Known Malay
menerbitkan Educational Philosophy and
Manuscript: A 16th Century Malay
Practice of Syed Muhammad Naquib Al-Atas:
Translation of the ‘Aqa’id of al-Nasafi
an expositions of the original concept of
(1988).
Islamizations (1998) dan Budaya Ilmu: Suatu
Penjelasan (2007)

Pada 1987 hingga 2002, Al-Attas diberi

amanah menggalas sebuah institut
Al-Attas telah dianugerahkan kursi sepanjang-
antarabangsa yang menekankan
hayat Imam Al-Ghazzali di ISTAC oleh
pemikiran Islam. Justeru, pada 1987,
pengerusi ISTAC pada ketika itu iaitu Anwar
lahirlah International Institute of Islamic
Ibrahim.
Thought and Civilization atau
akronimnya ISTAC.
 Latar belakang Syed Muhammad
Naquib Al-Attas
Kebanyakkan syarahannya telah
diterbitkan sebagai makalah seperti Kesemua makalah ini dihimpunkan ke dalam
 Islam and the Philosophy of Science buku Prolegomena to the Metaphysics of
(1989), Islam: An Exposition of the Fundamental
 The Nature of Man and the Elements of the Worldview of Islam (1995)
Psychology of the Human Soul
(1990),
 On Quiddity and Essence (1990),
 The Intuition of Existence (1990),
 Islam: The Concept of Religion and
the Foundation of Ethics and Pada tahun 2002 beliau telah disingkirkan
Morality (1992), daripada ISTAC akibat reformasi 1998 apatah
 The Meaning and Experience of lagi beliau agak akrab dengan Anwar Ibrahim.
Happiness in Islam (1993),
 The Degrees of Existence (1994).
 Latar belakang Syed Muhammad
Naquib Al-Attas
Fasa selepas ISTAC Al-Attas tidak
Antara buku terkemudian yang diterbit
berhenti daripada menyumbang kepada
adalah Historical Fact And Fiction (2011)
masyarakat dengan terbitan Tinjauan
yang menangkis hujah orientalis Barat dan
Ringkas Peri Ilmu dan Pandangan Alam
mengukuhkan hujah asal usul kedatangan
(2007) yang diterbitkan Universiti Sains
Islam ke Tanah Melayu
Malaysia (USM).

Beliau juga menghasilkan sebuah buku
hasil bersama Prof Wan Mohd Nor, The
ICLIF Leadership Competency Model:
An Islamic Perspective (2007) terbitan
International Center for Leadership and
Finance (ICLIF)
Beliau juga mengeluarkan buku On Justice
and the Nature of Man: A Commentary on
Surah Al-Nisa' (4):58 and Surah Al-Mu'minun
(23):12-14 (2015) yang diterbitkan oleh IBFIM
untuk membicarakan perihal kekeliruan
Muslim dalam perkisaran asal usul kejadian.
Latar belakang Syed Muhammad
Naquib Al-Attas
Pada tahun 2015 juga, sebelum pelancaran buku On Justice and the
Nature of Man; buku-buku beliau yang terdahulu termasuklah
 Risalah untuk Kaum Muslimin,
 Islam: Faham Agama & Asas Akhlak,
 Tinjauan Ringkas Peri Ilmu & Pandangan Alam Islam ,
 Islam dalam Sejarah
 Kebudayaan Melayu telah dihimpunkan menjadi Himpunan Risalah
(2015).
 Senarai Buku dan makalah
● (1963) Some Aspects of Sufism as Understood and Practised among
the Malays (Singapore: Malaysian Sociological Research Institute).
● (1969) Raniri and the Wujudiyyah of the 17th Century Acheh (Kuala
Lumpur: Monographs of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic
Society).
● (1970) The Mysticism of Hamzah Fansuri (Kuala Lumpur: University of
Malaya Press).
● (1970) The Correct Date of the Terengganu Inscription (Kuala
Lumpur: Museum Department).
● (1972) Islam dalam Sejarah dan Kebudayaan Melayu (Kuala Lumpur:
Dewan Bahasa dan Pustaka).
 Senarai Buku dan makalah
● (1975) Comments on the Re-Examination of Al-Raniri’s Hujjatu’l Siddiq: A
Refutation (Kuala Lumpur: Museum Department).
● (1978) Islam and Secularism (Kuala Lumpur: Muslim Youth Movement of
Malaysia (ABIM); reprint, Kuala Lumpur: International Institute of Islamic
Thought and Civilization (ISTAC), 1993).
● (1980) The Concept of Education in Islam (Kuala Lumpur: Muslim Youth
Movement of Malaysia (ABIM); reprint, Kuala Lumpur: International Institute
of Islamic Thought and Civilization (ISTAC)).
● (1986) A Commentary on the Hujjat al-Siddiq of Nur al-Din al-Raniri: Being
an Exposition the Salient Points of Distinction between the Positions of the
Theologians, the Philosophers, the Sufis and the Pseudo-Sufis on the
Ontological Relationship between God and the World and Related Questions
(Kuala Lumpur: Malaysian Ministry of Culture).
● (1988) The Oldest Known Malay Manuscript: A 16th Century Malay
Translation of the `Aqa’id of al-Nasafi (Kuala Lumpur: University of Malaya).
 Senarai Buku dan makalah
● (1989) Islam and the Philosophy of Science (Kuala Lumpur:
International Institute of Islamic Thought and Civilization (ISTAC)) (tr.
into German by Christoph Marcinkowski as Islam und die Grundlagen
von Wissenschaft, Kuala Lumpur: ISTAC, 2001)
● (1990) The Nature of Man and the Psychology of the Human Soul
(Kuala Lumpur: International Institute of Islamic Thought and
Civilization (ISTAC)).
● (1990) On Quiddity and Essence (Kuala Lumpur: International
Institute of Islamic Thought and Civilization (ISTAC)).
● (1990) The Intuition of Existence (Kuala Lumpur: International
Institute of Islamic Thought and Civilization (ISTAC)).
● (1992) Islam: The Concept of Religion and the Foundation of Ethics
and Morality (Kuala Lumpur: International Institute of Islamic Thought
and Civilization (ISTAC)).
 Senarai Buku dan makalah
● (1993) The Meaning and Experience of Happiness in Islam (tr. into
Malay by Muhammad Zainiy 'Uthman as Ma'na Kebahagiaan dan
Pengalamannya dalam Islam, Kuala Lumpur: ISTAC; and into German by
Christoph Marcinkowski as Die Bedeutung und das Erleben von
Glückseligkeit im Islam, Kuala Lumpur: ISTAC, 1998)
● (1994) The Degrees of Existence
● (1995) Prolegomena to the Metaphysics of Islam: An Exposition of
the Fundamental Elements of the Worldview of Islam (Kuala Lumpur:
International Institute of Islamic Thought and Civilization (ISTAC).
● (2001) Risalah untuk Kaum Muslimin (Kuala Lumpur: International
Institute of Islamic Thought and Civilization (ISTAC).
● (2007) Tinjauan Ringkas Peri Ilmu dan Pandangan Alam (Penang,
Malaysia: Universiti Sains Malaysia).
 Sumbangan Syed Muhammad Naquib
Al-Attas
1. Memperkenalkan teori asli mengenai kedatangan Islam ke alam Melayu
iaitu daripada Tanah Arab dan disebarkan oleh golongan mubaligh,
bukannya pedagang.
 Teori ini kemudiannya telah membangkitkan kesedaran untuk menilai
semula sejarah Islam di Asia Tenggara. Malah melalui karya terbarunya,
Historical Fact and Fiction, beliau telah membuktikan lagi kebenaran teori
tersebut.
 Begitu juga dengan pendekatan beliau yang berasaskan kepada peranan
Islam dalam sejarah dan kebudayaan Melayu juga telah membawa kepada
idea mengenai pembahagian zaman iaitu zaman pra-Islam dan selepas
Islam, dan pengaruh tasawwur Islam ke atas bahasa dan pemikiran Melayu
yang mana dapat dilihat melalui khazanah persuratan Melayu Islam.
 Encyclopedia of Islam telah memuatkan penulisan beliau berkenaan
sejarah Islam di Indonesia.
 Sumbangan Syed Muhammad Naquib
Al-Attas
2. Usahanya dalam memartabatkan pengkajian dan pentafsiran sejarah Islam
di rantau ini.
 Polemik bersama dengan A. Teeuw dalam The Origin of the Malay Shā’ir
(1968)
 P. Voorhoeve dalam Concluding Postscript to the Origin of the Malay Shā’ir
(1971)
 G. W. J. Drewes dalam Comments on the Re-Examination of al-Rānīrī’s
Hujjatu’l Siddiq : A Refutation (1975)
 C. O. Blagden dan H. S. Paterson dalam The Correct Date of the
Terengganu Inscription (1984)
 R. O. Winstedt, Tome Pires, dan lain-lain dalam Historical Fact and Fiction
(2011).
 Dalam konteks ini, di samping memberikan kritikan-kritikan tertentu, beliau
juga turut memberikan kaedah dan variasi baru dalam kajian dan penulisan
sejarah yang seterusnya membuka cabang-cabang baru dalam bidang
tersebut.
 Sumbangan Syed Muhammad Naquib
Al-Attas
3. Menubuhkan Institut Bahasa, Kesusasteraan, dan Kebudayaan Melayu
(IBKKM) di UKM pada tahun 1973 yang mana kemudiannya telah ditukar
menjadi Akademi Alam dan Tamadun Melayu (ATMA) pada tahun 1993.

4. Beliau juga turut membantu institusi tersebut dalam mengembangkan

perpustakaannya dengan mendapatkan rujukan utama iaitu sebanyak 15,000
jilid terutamanya dalam bidang pengajian Islam, falsafah dan kebudayaan,
serta sejarah Melayu.41
 Beliau menerajui ISTAC yang mana lebih 110,000 jilid buku dan jurnal
dalam pelbagai bahasa dan bidang pengajian telah berjaya dikumpulkan.
 Ini termasuklah manuskrip daripada pelbagai negara seperti Arab, Parsi,
Urdu, Turki dan Melayu yang juga mempunyai pelbagai subjek keagamaan,
falsafah, hukum, sains, sastera, dan lain-lain.
 Bahkan pada Mei 2011 yang lalu, bagi memperingati jasa tersebut, nama
beliau telah diabadikan pada perpustakaan ISTAC sebagai Perpustakaan
Syed Muhammad Naquib Ali Al-Attas.
Sumbangan Syed Muhammad Naquib
Al-Attas
5. Merupakan sarjana pertama yang menemukan dan menghitung
tarikh yang tepat yang terpahat pada Batu Bersurat Terengganu.

 Beliau telah berjaya mengemukakan dan menyangkal hujah-hujah

orientalis dan seterusnya menjawab persoalan yang selama ini
membingungkan mereka.
 Beliau juga berjaya dalam memecahkan teka-teki penyusunan period
kalendar Melayu-Islam dengan betul melalui kajiannya terhadap
manuskrip ‘Aqaid al-Nasafi.
 Bahkan melalui penelitian terhadap kajian tersebut, maka dengan
tegasnya beliau telah menetapkan bahawa karya tersebut merupakan
manuskrip Melayu-Islam yang tertua yang ditemui pada masa itu.
 Sumbangan Syed Muhammad Naquib
6. Karya-karya al-Attas dalamAl-Attas
bahasa Melayu yang membicarakan tentang
Islam memiliki bentuk prosa yang unik dan dapat dijadikan ikutan para
golongan belia di Malaysia yang memberati pemikiran ilmiah yang
berorientasikan Islam.
 Penulisan beliau juga boleh dianggap sebagai aplikasi pertama penggunaan
bahasa Melayu moden dalam wacana intelektual dan falsafah, dan gaya
bahasa yang baru.
 Misalnya yang terdapat pada kata pengantar dalam Rangkaian Ruba’iyyat
oleh Syed Nasir Ismail,

“Satu perkara yang patut diterangkan di sini ialah berkenaan dengan ejaan
yang digunakan dalam buku ini. Dasar ejaan yang dipakai sekarang ialah
ejaan yang maseh rasmi diajarkan di sekolah-sekolah. Ejaan inilah yang
dipakai dalam keselurohan buku ini. Tetapi untok rangkap-rangkap ruba’inya
sengaja dipakai ejaan yang hampir menyerupai ka’edah ejaan baharu
chadangan Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu III.”
 Sumbangan Syed Muhammad Naquib
Al-Attas
7. Setiap hasil ciptaan beliau lazimnya mempunyai makna yang
tersendiri, seperti mana yang dinyatakan oleh beliau dalam salah satu
bukunya iaitu,

“The Basmalah in the form of a chanticleer first appeared in 1972 in my

book on Islam in the history and culture of the Malays. The chanticleer
is a bird of dawn whose clarion call heralds the arrival of day. It is a
symbol of the sun that casts light on things hidden in darkness by
means of which the seeing eye knows their proper places. It is an
emblem of wakefulness, of vigilance and activity tending towards
awareness of affairs of the spirit in the sense of illumination.”
 Rumusan
 Usaha Al-Attas dalam mengislamisasikan ilmu pengetahuan dapat
dilihat melalui hasil karya beliau. Al-Attas dikenal dengan pandangan-
pandangan kritis beliau untuk memperbetulkan pemahaman umat
Islam terhadap konsep-konsep penting dalam Islam. Beliau menolak
penterjemahan sekularisme kepada ‘ilmaniyyah atau ‘almaniyyah
dalam bahasa Arab.
 Rujukan
Meor Aris Meor Hamzah, Syed Ismail Syed Mustapa. (2016). Pensejarahan
Malaysia. Kuala Lumpur, Malaysia: Sasbadi Sdn.Bhd.