KECELAKAAN KERJA
Oleh
Anas Zaini Z. IKsan
anaszaini.iksan@Gmail.com
SIFAT DASAR
DARI INVESTIGASI KECELAKAAN
2. MENGINTERPRETASI/MENAFSIR –
BAGAIMANA DAN KENAPA KECELAKAAN
TERJADI.
2. PERHATIKAN PERATURAN
PEMERINTAH
DIMANA
DILAKUKAN PENYELIDIKAN ?
1. MENGIDENTIFIKASI FAKTOR
PENYEBAB :
a. Mencari fakta atas unsur berikut :
i. Peralatan/mesin
ii. Manusia
iii. Lingkungan
iv. Manajemen
b. Mengumpulkan data kecelakaan individual
c. Analisis kecelakaan serupa lainnya.
APA
YANG DISELIDIKI ?
2. MENGIDENTIFIKASI KEMUNGKINAN
TINDAKAN KOREKSI UNTUK MENCEGAH
TERULANGNYA KECELAKAAN :
a. Mendapatkan tindakan koreksi sebanyak
mungkin.
b. Meminta saran dari karyawan.
c. Mengevaluasi tindakan koreksi sebelum
merekomendasikannya.
BUKTI-BUKTI FISIK
Posisi pekerja/korban Kerusakan thd
yg cidera peralatan
Peralatan yg Area lingkungan kerja/
digunakan pada saat house keeping
kejadian Kondisi cuaca
Bahan kimia yg Tingkat pencahayaan/
digunakan penerangan
Alat pengaman yg Intensitas suara/
digunakan kebisingan
Posisi alat pengaman Waktu kejadiaan
yg layak (bulan, tgl, hari,
Posisi pengendali pagi/siang/ malam,
mesin jam)
BAGAIMANA
MELAKUKAN PENYELIDIKAN ?
1. MENYEDIAKAN TANGGAP KEADAAN DARURAT
2. MENGAMANKAN TEMPAT KEJADIAAN
3. MENGIDENTIFIKASI SAKSI POTENSIAL
4. MENGGUNAKAN PERANGKAT PENYELIDIKAN :
KAMERA
CAMCORDER/VIDEO CAMERA
FORMULIR
KUNCI PENGAMAN (LOCKOUT)
LABEL PERINGATAN (TAGOUT)
5. MENDAPATKAN BARANG BUKTI/FOTO/DATA
TERCATAT
6. MELAKUKAN WAWANCARA
BAGAIMANA
MELAKUKAN PENYELIDIKAN ?
Mengintimidasi saksi
Menginterupsi (menyela/memotong)
Cepat dan tergesa-gesa
Menanyakan pertanyaan dalam
bentuk arahan, bimbingan, nasihat;
Melompat kepada penetapan
konklusi
KUNCI PERTANYAAN ?
Dapatkan nama setiap orang yang terlibat, dekat,
Who ? berada pada saat kejadian atau tahu faktor yang
memberikan kontribusi.
Uraikan perincian bahan dan peralatan yang
What ? digunakan, periksa kerusakan dan dapat MSDS bahan
kimia yang digunakan.
Uraikan lokasi kejadian yang pasti, catat semua
Where ? faktor- factor yang relevant seperti : petir, cuaca,
kondisi lantai dsb
Catat waktu kejadian yg tepat dan pasti, tanggal,
When ? hari, jam dan faktor lain seperti : pertukaran shift,
siklus kerja, periode istirahat dsb.
Uraikan rangkaian kejadian yang biasa atau
How ? rangkaian kejadian actual/sesungguhnya sebelum,
selama dan setelah kejadian
Tetapkan semua kemungkinan penyebab langsung
Why ? maupun tidak langsung (direct and indirect causes)
FAKTOR-FAKTOR
MEMPENGARUHI INTERVIEW
Hambatan berkomunikasi, seperti :
bahasa, pengetahuan tehnis dll
Budaya tempat kerja
Pekerja yang beraneka ragam
(pendidikan, pelatihan, skill, budaya,
dll)
Struktur organisasi seperti : kerja
shift, pengaturan tentang supervisi
ANALISIS
KECELAKAAN KERJA
1. MELIHAT POLA/KECENDERUNGAN
UNTUK MEMBEDAKAN ANTARA :
a. INSIDEN TERPISAH
b. KEJADIAAN BERULANG
TERDIRI DARI :
2. KOMPENSASI KECELAKAAN
KERJA
BIAYA
TIDAK DITANGGUNG ASURANSI
1. HILANGNYA WAKTU KERJA PEKERJA YANG
TIDAK CIDERA
2. BIAYA KERUSAKAN MATERIAL/
PERALATAN/MESIN/INSTALASI
3. HILANGNYA WAKTU KERJA PEKERJA YANG
CIDERA
4. BIAYA LEMBUR YANG BERKAITAN DENGAN
KECELAKAAN
5. WAKTU YANG DIGUNAKAN UNTUK
PENYELIDIKAN, PENYUSUNAN LAPORAN DAN
TINDAK LANJUT
BIAYA
TIDAK DITANGGUNG ASURANSI
6. MENURUNNYA KEMAMPUAN KERJA KORBAN
KECELAKAAN
7. SETELAH KEMBALI BEKERJA BIAYA PELATIHAN
KARYAWAN BARU/PENGGANTI SEMENTARA
TIDAK MAMPU MELAKSANAKAN PEKERJAAN
8. BIAYA PENGOBATAN YANG TIDAK
DIASURANSIKAN
9. BIAYA LAIN SEPERTI :
SEWA PERALATAN
KEHILANGAN KONTRAK
KEHILANGAN BONUS
BIAYA YANG BERKAITAN DENGAN TUNTUTAN
HUKUM
MANFAAT YG DIPEROLEH
DARI HASIL PENYELIDIKAN KECELAKAAN
1. BELAJAR DAN MENGAMBIL SEBANYAK
MUNGKIN MANFAAT DARI KASUS
KECELAKAAN;
Melalui :
• Penetapan methode dan standar
• Penetapan sistem pelaporan kecelakaan.
2. MENCEGAH BERULANGNYA KECELAKAAN
DENGAN PENYEBAB SAMA;
Melalui :
• Segera laporkan, apabila kecelakaan terjadi
• Segera lakukan investigasi
• Komunikasikan rekomendasi hasil investigasi
MANFAAT YG DIPEROLEH
DARI HASIL PENYELIDIKAN KECELAKAAN
3. MEMPERBAIKI DAN MENINGKATKAN
PELAKSANAAN K3;
Melalui :
• Penegasan K3 pada area tertentu
• Modifikasi prosedur, penerapan dan pelatihan
• Peningkatan kinerja K3.
Integration
Initiation
Findings
Fact
Analysis Report
Findings
Phase of an ACCIDENT INVESTIGATION PROCESS
1. KLASIK
(Classical Industrial Safety Approach)
2. SISTEM K3
(System Safety Approach)
PENDEKATAN KLASIK
DILAKUKAN DGN MENGIDENTIFIKASI :
1. PERBUATAN BERBAHAYA (unsafe act)
Menggunakan tangga rusak
Causes Effect
Problem
Secondary
Cause Primary Cause