4/6/2015

Artikel17KesahandanKebolehpercayaanIntrumenKajian|CORETANPEMIKIRAN

29thJuly2013 Artikel17KesahandanKebolehpercayaanIntrumen
Kajian

KESAHANDANKEBOLEHPERCAYAANINSTRUMENKAJIAN
KamaruzamanMoidunny,PhD
JabatanPembangunanPengurus,PemimpindanEksekutifPendidikan
InstitutAminuddinBaki,GentingHighlands
Pengenalan
Kertas penulisan ini akan membincangkan konsep kesahan dan kebolehpercayaan
sebagaimana yang dialami oleh penulis dalam menyiapkan kajian dengan judul Keberkesanan
Program Kelayakan Profesional Kepengetuaan Kebangsaan (NPQH) (Kamaruzaman, 2009) yang
melibatkan soal selidik, ujian pencapaian, Program Sandaran dan temu bual. Definisi kesahan dan
kebolehpercayaan sebagaimana yang dikemukakan oleh pakarpakar penyelidikan diutarakan oleh
penulis dengan memberikan contoh yang relevan, agar mudah difahami oleh pembaca. Adalah
diharapkan dengan penulisan ini, dapat memberikan gambaran yang lebih jelas kepada pembaca
tentang bagaimana usaha dijalankan untuk menentukan kesahan dan kebolehpercayaan sesuatu
instrumen.
KesahanSoalSelidik
Kesahansesuatuinstrumenmerujukkepadasejauhmanakahsesuatuinstrumenmengukurapayang
sepatutnyadiukur(Alias1992Creswell2002,2005,2010Pallant2001SitiRahayah2003Tuckman
1999). Sesuatu instrumen tersebut dikatakan mempunyai kesahan yang tinggi jika darjah
kebolehannyamengukurapayangsepatutnyadiukuradalahtinggi(MohdMajid1990).
Soal selidik dan soalan temu bual yang dibina oleh seseorang pengkaji perlu diuji kesahan
muka dan kesahan kandungannya. Sebagai contoh, seramai lima orang pensyarah kanan Institut
Aminuddin Baki (IAB) dirujuk untuk mendapatkan pengesahan tentang kesahan muka dan kesahan
kandungan bagi soal selidik dan temu bual. Soal selidik dan temu bual ini terdapat dalam kajian
dengan judul, Keberkesanan Program Kelayakan Profesional Kepengetuaan Kebangsaan (NPQH)
(Kamaruzaman,2009).
Kesahan konstruk sesuatu soal selidik pula boleh diukur dengan menggunakan nilai korelasi
antaraskorsetiapitemdenganjumlahskorberkenaan.Halinidapatdilakukandenganmenggunakan
analisis korelasi Pearson antara skor setiap item dengan jumlah skor mengikut konstruk yang
berkenaan. Kaedah ini adalah bersesuaian dengan teori yang dikemukakan oleh Abu Bakar (1987)
danNunnally(1967).Menurut Abu Bakar (1995) pula, nilai pekali korelasi yang minimum dan boleh
diterima pakai adalah 0.30. Manakala Nunally (1967, 1978) serta Nunally dan Bernstein (1994)
menyatakanbahawanilaikorelasiantaraitemdenganjumlahskoryangmelebihi0.25adalahdianggap
tinggi.
Bagi Cohen (1988), nilai pekali korelasi antara 0.10 hingga 0.29 dianggap kecil, nilai pekali
korelasi antara 0.30 hingga 0.49 dianggap sederhana dan nilai pekali korelasi antara 0.50 hingga
1.00dianggapsebagaitinggi.BagiNorusis(1977)pula,kesahansesuatuinstrumenbolehdilihatpada
nilai korelasi item yang diperbetulkan dengan jumlah skor (Corrected ItemTotal Correlation) iaitu
http://kamaruzamanmoidunny.blogspot.com/2013/07/artikel17kesahandankebolehpercayaan.html

1/13

4/6/2015

Artikel17KesahandanKebolehpercayaanIntrumenKajian|CORETANPEMIKIRAN

pekalikorelasiPearsonantaraskorsetiapitemdenganjumlahskortanpaitemberkenaan.
Dalam konteks kajian tersebut, penulis telah menggunakan dua kaedah untuk menentukan
kesahan konstruk soal selidik iaitu (1) Menggunakan nilai korelasi antara skor setiap item dengan
jumlah skor, dan (2) Menggunakan nilai korelasi item yang diperbetulkan dengan jumlah skor
(Corrected ItemTotal Correlation). Penulis juga akan merujuk kepada kurikulum Program Latihan
NPQHuntukmenentukankesahankonstruk.
Bagi itemitem ujian pencapaian dan skima permarkahan Program Sandaran penulis
menggunakan khidmat tiga orang pakar dalam bidang pengurusan dan kepimpinan. Komen dan
teguranyangditerimadaripadapakarpakarinidiambilkiradandigunapakaibagimemantapkanlagi
maksud,bahasadankandungansoalselidikdansoalantemubualyangakandigunakan.Disamping
itu, komen dan teguran digunakan dalam menilai itemitem yang digunakan dalam ujian dan skima
permarkahanProgramSandaran.
KebolehpercayaanSoalSelidik
Kebolehpercayaan pula seringkali dirujuk untuk menggambarkan kestabilan dan ketekalan dalaman
(Creswell2002,2005,2010Pallant2001Sekaran1992).NilaiCronbachAlphapulaseringkalidirujuk
semasa pengukuran ketekalan dalaman sesuatu konstruk (Cronbach 1946 Norusis 1977). Nilai
CronbachAlphayangmelebihi0.60seringkalidigunapakaisebagaiindekskebolehpercayaansesuatu
instrumen (Mohd Majid 1990 Pallant 2001 Siti Rahayah 2003). Bagi Sekaran (1992) pula, nilai
kebolehpercayaanyangkurangdaripada0.60adalahdianggaprendahdantidakbolehditerima,nilai
Alfaantara0.60hingga0.80adalahditerimamanakalanilaiAlfayangmelebihi0.80adalahdianggap
baik. Berdasarkan penerangan di atas, penulis telah menggunakan nilai Cronbach Alpha bagi
menentukankebolehpercayaansoalselidik.
KesahandanKebolehpercayaanUjian
BagikesdiIAB,ujianpencapaian(UjianAkhirKursusUAK)yangberbentukitemberbentukobjektif
seringkali digunakan. Itemitem ini berbentuk aneka pilihan atau aneka penlengkap dengan empat
pilihan jawapan iaitu A, B C atau D. Manakala dalam Program Sandaran, memfokuskan kepada (1)
Pengenalpastian masalah, (2) Perancangan strategik, (3) Pelaksanaan dan penilaian strategik, serta
(4) Kualiti peribadi. Skorskor diberikan oleh pensyarahpensyarah apabila mereka menyemak hasil
kerja peserta Program Sandaran. Kesahan itemitem yang digunakan dalam ujian pencapaian dan
Program Sandaran ditentukan dengan membuat analisis item. Analisis item akan dilakukan untuk
membezakan item yang baik dengan item yang lemah. Dalam konteks kajian tersebut, semua item
ujianpencapaiandanProgramSandarantelahpundibinaolehIAB.
Analisis item bagi setiap ujian dan Program Sandaran dilaksanakan dengan menentukan
Indeks Kesukaran (Facility Index, F) dan Indeks Pembezaan (Discrimination Index, D) seperti yang
disarankan oleh Macintosh dan Morrison (1969). Wood (1961) menyatakan bahawa kesukaran item
merujukkepadapecahanyangmendapatjawapanyangbetul.Semakinbesarindekskesukaran,item
itu semakin senang. Bagi aras kesukaran yang baik, nilai F berada di antara 40 peratus hingga 60
peratus iaitu 0.4 hingga 0.6. Nilai F yang tinggi menunjukkan item mempunyai aras kesukaran yang
rendah iaitu soalansoalan adalah senang. Nilai F yang rendah menunjukkan item mempunyai aras
kesukaranyangtinggiiaitusoalansoalanyangdikemukakankepadapesertaadalahsukar.Macintosh
danMorrisson(1969),menyatakanbahawaitemdengannilaiFyangrendahbolehdibaiki.Jadual1di
bawah ini menjelaskan aras kesukaran (F) dan indeks pembezaan (D) sebagaimana yang
dikemukakanolehMacintoshdanMorrisson(1969).

http://kamaruzamanmoidunny.blogspot.com/2013/07/artikel17kesahandankebolehpercayaan.html

2/13

4/6/2015

Artikel17KesahandanKebolehpercayaanIntrumenKajian|CORETANPEMIKIRAN

Jadual1:ArasKesukarandanIndeksPembezaan

IndeksPembezaan
(D)

Kurang
daripada
40%

Lebihdaripada0.40
0.300.39
0.200.29
Kurangdaripada0.20

Sukar
Sukar
Sukar
Dibuang

ArasKesukaran(F)
40%
hingga
60%
Diterima
Perludibaiki
Marginal
Dibuang

Lebih
daripada
60%
Senang
Senang
Senang
Dibuang

Sumber:MacintoshdanMorrisson(1969):67
Indeks Pembezaan, D, pula digunakan untuk membezakan antara kumpulan peserta yang
memperolehi skor tinggi dengan kumpulan peserta yang memperolehi skor rendah. Indeks
Pembezaan,D,mempunyainilaiantara1.00hingga+1.00.NilaiDyangnegatifmenunjukkanitem
tersebut gagal membezakan kumpulan peserta yang memperolehi skor tinggi dengan yang
memperolehi skor rendah. Jika nilai D bersamaan dengan 1.00, ini menunjukkan bahawa 27 peratus
daripada kumpulan yang memperolehi skor tinggi berjaya memberi jawapan betul dan 27 peratus
daripada kumpulan yang memperolehi skor rendah memberi jawapan salah. Manakala jika nilai D
bersamaan dengan sifar, menunjukkan keduadua kumpulan peserta memberi jawapan yang serupa
bagi item berkenaan. Ini bermaksud bahawa item tersebut gagal membezakan antara kumpulan
pesertayangmemperolehiskortinggidenganmemperolehiskorrendah.BagiSaxdanNewton(1997),
nilaiDantara0.10hingga1.00menggambarkanbahawaitemtersebutbolehdigunapakai.Sementara
Ebel(1979)pulamenyatakanbahawanilaiDyangbersamaanataulebihbesardaripada0.20adalah
sesuaibagiitemujian.
Bagi konteks kajian tersebut, penulis telah menggunakan item yang mempunyai nilai D yang
bersamaanataulebihbesardaripada0.20sepertiyangdisarankanolehEbel(1979).Sementarabagi
nilai F pula, penulis telah menggunakan semua item yang dianalisis untuk mengelakkan kekurangan
itembagisetiapkonstrukyangdikaji.Dengankatalain,itemyangdipilihakanmelibatkanitemsukar,
marginal dan senang seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 1. Dalam hal ini, penulis menghadapi
kesukaran untuk memilih item yang mempunyai nilai F antara 0.40 dengan 0.60 (Nunally 1978). Ini
adalahkerananilaiFtidakmampudikawalolehpenuliskeranasemuaitemdibinaolehpihakIABdan
telah ditadbirkan kepada peserta Program Latihan NPQH. Oleh itu penulis berpendapat, pemilihan
semua item yang mempunyai nilai D bersamaan atau lebih besar daripada 0.20 merupakan langkah
palingbaikbagikajiantersebut.
Selepas menentukan nilainilai F dan D, kebolehpercayaan ujian pencapaian dan Program
Sandaran dihitung dengan menggunakan rumus KuderRichardson 20 (KR20). Bagi Siti Rahayah
(2003)danYapetal.(1985),rumusKuderRichardsondigunakanuntukmengelakkanmemberiujian
sebanyak dua kali dan mengelakkan masalah membahagi ujian kepada dua bahagian. Rumus ini
bolehdigunakanbagiujianyanghomogeniaitusetiapitemujianmengukurfaktorfaktorkebolehanam
atau personaliti yang sama. Bagi Yap et al. (1985), rumus KuderRichardson ini bergantung kepada
konsistensiprestasiindividudaripadasatuitemkesatuitemiaituberdasarkansisihanpiawaiujian.
NilaiKR20adalahantarasifar(0)hingga1.00,walaupunnilainegatifadalahmungkin.NilaiK
R20 yang tinggi menunjukkan ujian mempunyai ketekalan dalaman. Bagi Carey (1994), nilai yang
melebihi 0.90 menunjukkan kebolehpercayaan yang sangat tinggi. Nilai yang hampir dengan 0.80
http://kamaruzamanmoidunny.blogspot.com/2013/07/artikel17kesahandankebolehpercayaan.html

3/13

4/6/2015

Artikel17KesahandanKebolehpercayaanIntrumenKajian|CORETANPEMIKIRAN

adalahbiasadidapatiuntukujianbilikdarjahkepadapesertaheterogen.Manakalanilaiserendah0.50
biasadidapatibagikumpulanpesertapesertahomogen.SementarabagiEbel(1979),nilaiKR200.50
ataukurangadalahnilaiyangbiasadidapatibagiujianpencapaiandisekolahrendah,menengahatau
universiti.BagiCarey(1994),nilaiKR20bergantungkepadakehomogenankumpulan,kehomogenan
kandungan,panjangujiandankesukaranitem.SeterusnyaEbel(1979)pulamenambahbahawauntuk
menjadikan kebolehpercayaan ujian meningkat daripada 0.50 ke 0.90, ujian perlu lebih panjang
sebanyaksembilankalidaripadapanjangasal.
KesahandanKebolehpercayaanSoalSelidik
Satu contoh hasil analisis yang telah dibuat untuk menentukan kesahan dan kebolehpercayaan soal
selidik dipaparkan dalam Jadual 2 seperti yang ditunjukkan di bawah ini. Kesahan item soal selidik
menggunakan nilai (1) Korelasi antara skor setiap item dengan jumlah skor, dan (2) Korelasi item
yang diperbetulkan dengan jumlah skor (Corrected ItemTotal Correlation). Manakala nilai Cronbach
Alphadigunakanbagimendapatkanindekskebolehpercayaansetiapaspekataukonstrukberkenaan.
Jadual 2 menunjukkan bahawa konstruk penyampaian pensyarah mempunyai nilai korelasi skor item
denganjumlahskorantara0.73hingga0.88.Manakalanilaikorelasiitemyangdiperbetulkandengan
jumlahskor(CorrectedItemTotalCorrelation) adalah antara 0.65 hingga 0.85. Nilai Cronbach Alpha
pulaadalah0.92.
Jadual2:NilaikorelasidanAlfabagikonstrukPenyampaianPensyarah

Konstruk

Item

Korelasi
SkorItem
dengan
JumlahSkor

Penyampaian
Pensyarah

28
29
30
31
32
33
34
35

0.84
0.79
0.80
0.88
0.73
0.84
0.77
0.82

KorelasiItem
yang
Diperbetulkan
dengan
JumlahSkor
0.78
0.72
0.74
0.85
0.65
0.80
0.69
0.75

NilaiAlfajika
item
digugurkan

NilaiAlfa
Keseluruhan

0.91
0.92
0.92
0.91
0.92
0.91
0.92
0.91

0.92

Jadual2menunjukkan(1)Nilaikorelasiskoritemdenganjumlahskordan(2)Nilaikorelasiitem
yangdiperbetulkandenganjumlahskor(CorrectedItemTotalCorrelation)adalahmelebihi0.30.Halini
memberikan kesimpulan bahawa item mempunyai nilai kesahan yang tinggi sebagaimana yang
disarankanolehAbuBakar(1987),Cohen(1988),Norusis(1977)danNunally(1987).Sementaraitu,
nilai Cronbach Alpha adalah melebihi 0.60 yang memberikan kesimpulan bahawa item mempunyai
kestabilandanketekalandalamanyangbaik(Cresswell2005,2010Pallant2001Sekaran1992).Nilai
Cronbach Alpha ini merumuskan bahawa item mempunyai kebolehpercayaan yang baik dan boleh
digunapakaisepertiyangdinyatakanolehMohdMajid(1990),Pallant(2001),Sekaran(1992)danSiti
Rahayah(2003).
KesahandanKebolehpercayaanUjianPencapaian
Sebanyak 450 item ditadbirkan oleh IAB kepada semua peserta program latihan NPQH daripada
ambilan pertama hinggalah ambilan kesepuluh. Item ini ditadbirkan melalui empat fasa kursus yang
mengandungilimakertasujian.TerdapatduakertasujiandalamFasaAsasdansatukertasujianbagi
http://kamaruzamanmoidunny.blogspot.com/2013/07/artikel17kesahandankebolehpercayaan.html

4/13

4/6/2015

Artikel17KesahandanKebolehpercayaanIntrumenKajian|CORETANPEMIKIRAN

tiga fasa kursus berikutnya. Dan bagi memilih item yang sesuai dalam kajian tersebut, penulis telah
melaksanakanprosesyangdinamakansebagaianalisisitem.
Analisisitemtelahdibuatterhadap450itemiaitubagiujianFasaAsasKertas1(75item),Fasa
Asas Kertas 2 (75 item), Fasa Pertengahan (100 item), Fasa Khas (100 item) dan Fasa Berterusan
(100 item). Analisis item dilaksanakan untuk menentukan Indeks Kesukaran (Facility Index, F) dan
IndeksPembezaan(DiscriminationIndex,D)dalamusahamenentukankesahankonstruksetiapitem.
RumusyangdigunakandalamanalisisiniditunjukkandalamLampiranJdanK.Sehubungandengan
itu,cumaitemyangmempunyainilaiDbersamaanataumelebihi0.20sertaitemyangmempunyainilai
F bersamaan atau melebihi 40 peratus sahaja dipilih oleh penulis untuk analisis seterusnya seperti
yangdisarankanolehMacintoshdanMorrisson(1969).Manakalabagimenentukankebolehpercayaan
setiap item, nilai KuderRichardson 20 (KR20) bagi setiap konstruk dihitung seperti yang disarankan
olehCarey(1994).
Oleh kerana semua ujian pencapaian dalam Program Latihan NPQH ini dilaksanakan secara
tertutup, IAB tidak membenarkan sebarang item dipaparkan untuk tatapan umum. Oleh itu penulis
telah menggunakan kod bagi setiap item yang dipilih. Sebagai contoh, Jadual 3 di bawah ini akan
memaparkanhasilanalisisitemyangtelahdilaksanakanbagiitemujianpencapaian.
Jadual 3 di bawah menunjukkan konstruk Pengurusan dan Kepimpinan Organisasi yang
mempunyainilaiFantara41peratushingga79peratus,nilaiDantara0.21hingga0.54dannilaiKR20
adalah0.65.Bagikonstrukini,terdapat25itemyangterdiridaripadaitemyangdikemukakandalam
FasaAsasKertas1(lapanitem),FasaBerterusan(14item)danFasaPertengahan(tigaitem).
Jadual3:NilaiF,DdanKR20bagikonstrukPengurusandanKepimpinanOrganisasi

Konstruk

Pengurusan
Kepimpinan
Organisasi

Bil

dan

Kod

AS04

Aras
Kesukaran
(F)/%
76

2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21

AS20
AS25
AS33
AS35
AS46
AS47
AS53
BT07
BT10
BT11
BT16
BT17
BT18
BT19
BT20
BT22
BT23
BT24
BT25
BT26

53
53
77
59
54
59
73
60
79
74
59
47
57
75
42
41
66
43
45
49

Indeks
Pembezaan
(D)
0.21
0.33
0.37
0.30
0.49
0.25
0.21
0.21
0.44
0.26
0.30
0.21
0.23
0.23
0.33
0.25
0.21
0.28
0.54
0.30
0.32

http://kamaruzamanmoidunny.blogspot.com/2013/07/artikel17kesahandankebolehpercayaan.html

NilaiKR20
(r)
0.65

5/13

4/6/2015

Artikel17KesahandanKebolehpercayaanIntrumenKajian|CORETANPEMIKIRAN

22
23
24
25

BT27
PT02
PT07
PT09

64
53
51
76

0.25
0.31
0.22
0.27

Jumlahitem=25
ASFasaAsasKertas1BTFasaBerterusanPTFasaPertengahan
Berdasarkan nilai yang terdapat dalam Jadual 3, nilai D adalah melebihi 0.20 serta nilai F
adalahbersamaanataumelebihi40peratus.HaliniadalahselarassepertidinyatakanolehMacintosh
danMorrisson(1969).ManakalaKR20yangdihitungmempunyainilaidiantara0.62hingga0.70.Nilai
KR20 melebihi0.60yangmemberikankesimpulanbahawaitemmempunyaikestabilandanketekalan
dalaman (Cresswell 2005 Sekaran 1992). Nilai KR20 ini merumuskan bahawa item mempunyai
kebolehpercayaanyangbaikdanbolehdigunapakaisepertiyangdinyatakanolehMohdMajid(1990),
Pallant(2001),Sekaran(1992)danSitiRahayah(2003).Olehitu,itemobjektifbagiujianpencapaian
yang telah dipilih oleh penulis boleh diguna pakai untuk analisis seterusnya kerana mempunyai
kesahandankebolehpercayaansepertiyangdikehendaki.
Semuaitemujianpencapaianyangdigunakandalamkajiantersebuttelahditentukandengan
kesahan muka dan kesahan kandungannya oleh tiga orang pakar. Pendapat semua pakar telah
diambilkiradalammenentukanpemilihanitemujianpencapaianini.Disampingitu,kesahankonstruk
pula ditentukan dengan melaksanakan analisis item. Dalam konteks kajian tersebut, nilai (1) Indeks
Kesukaran (Facility Index) dan (2) Indeks Pembezaan (Discrimination Index) digunakan untuk
menentukan kesahan konstruk item ujian pencapaian. Semua nilai indeks menunjukkan item
mempunyai kesahan yang boleh diguna pakai. Sementara itu, nilai KR20 pula ditentukan yang
memberikan kesimpulan bahawa item mempunyai kestabilan dan ketekalan dalaman yang baik. Nilai
KR20 inimerumuskanbahawaitemmempunyaikebolehpercayaanyangbaikdanbolehdigunapakai
dalamkajiantersebut.
KesahandanKebolehpercayaanProgramSandaran
AnalisisitemjugadilaksanakanbagiempatitemProgramSandaraniaitu(1)Pengenalpastianmasalah,
(2) Perancangan strategik, (3) Pelaksanaan dan penilaian strategik, serta (4) Kualiti peribadi. Rumus
yangdigunakanbagitujuananalisisditunjukkandalamLampiranA.Jadual4dibawahinimenunjukkan
nilaiyangdiperolehdaripadaanalisistersebut.
Jadual4:NilaiF,DdanKR20bagiProgramSandaran
Konstruk

ProgramSandaran

Aspek

Aras
Kesukaran
(F)/%

Indeks
Pembezaan
(D)

Nilai
KR20

PengenalpastianMasalah
PerancanganStrategik
Pelaksanaan dan Penilaian
Strategik
KualitiPeribadi

83
82
81

0.22
0.25
0.25

0.84

88

0.23

DaripadaJadual4,didapatibahawaaspekPengenalpastianMasalahmempunyainilaiF=83
peratus dan D = 0.22, aspek Perancangan Strategik mempunyai nilai F = 82 peratus dan D = 0.25,
aspekPelaksanaandanPenilaianStrategikmempunyainilaiF=81peratusdanD=0.23,sertaaspek
http://kamaruzamanmoidunny.blogspot.com/2013/07/artikel17kesahandankebolehpercayaan.html

6/13

4/6/2015

Artikel17KesahandanKebolehpercayaanIntrumenKajian|CORETANPEMIKIRAN

KualitiPeribadimempunyainilaiF=88peratusdanD=0.23.NilaiFyangtinggimenunjukkanpeserta
mampumelaksanakantugasanyangdiberikandenganbaik.ManakalanilaiDyangmelebihi0.20pula
menunjukkan bahawa item mempunyai tahap kesahan yang boleh diguna pakai seperti yang
disarankanolehMacintoshdanMorrisson(1969).Seterusnya,nilaiKR20adalah0.84yangdianggap
tinggi(Cohen1988)danmerupakannilaibiasayangdidapatibagiUjianRujukanKriteriasepertiyang
ditegaskanolehEbel(1979).NilaiKR20yangtinggiinidihasilkanolehkorelasiantaraitemyangtinggi
keranamengukurobjektifataukriteriayangsama.
Bagi menentukan kebolehpercayaan antara penilai (interrater reliability) untuk Program
Sandaran, penulis menghitung nilai indeks kebolehpercayaan seperti yang disarankan oleh Black
(1999). Oleh kerana Program Sandaran merupakan Ujian Rujukan Kriteria maka apa yang
dipentingkan adalah markah lulus yang mempunyai nilai sebanyak 40 markah. Rumus yang terdapat
dalam Lampiran A digunakan oleh penulis untuk menghitung nilai indeks ini. Berdasarkan rumus ini
nilaiindekskebolehpercayaan(k2)yangdidapatiadalahbersamaandengan0.85.Nilaiinimerupakan
satunilaikebolehpercayaanyangsangatbaikberdasarkanpendapatLandisdanKosh(1977)(dalam
Zamri dan Noriah, 2003) seperti yang terdapat dalam Jadual 5. Dengan kata lain, itemitem yang
digunakan dalam menentukan skor bagi Program Sandaran mempunyai kebolehpercayaan yang
tinggi. Ini juga menunjukkan bahawa instrumen Program Sandaran adalah sesuai digunakan untuk
menilaipesertaProgramLatihanNPQH.
SemuaitemujianpencapaianProgramSandaranyangdigunakandalamkajiantersebuttelah
ditentukan dengan kesahan muka dan kesahan kandungannya oleh tiga orang pakar. Pendapat
semuapakartelahdiambilkiradalammenentukanpemilihanitemujianpencapaianProgramSandaran
ini. Di samping itu, kesahan konstruk pula ditentukan dengan melaksanakan analisis item. Dalam
konteks kajian tersebut, nilai (1) Indeks Kesukaran (Facility Index) dan (2) Indeks Pembezaan
(DiscriminationIndex)digunakanuntukmenentukankesahankonstrukitemujianpencapaian.Semua
nilai indeks menunjukkan item mempunyai kesahan yang boleh diguna pakai. Sementara itu, nilai K
R20puladitentukanyangmemberikankesimpulanbahawaitemmempunyaikestabilandanketekalan
dalamanyangbaik.NilaiKR20inimerumuskanbahawaitemmempunyaikebolehpercayaanyangbaik
danbolehdigunapakaidalamkajiantersebut.Sehubungandenganitu,nilaikebolehpercayaanantara
penilai(interraterreliability)sebanyak0.85jugamenunjukkanbahawaitemdalamProgramSandaran
boleh diguna pakai dalam kajian tersebut . Dan dapat disimpulkan di sini bahawa empat item ujian
pencapaian Program Sandaran ini sesuai digunakan dalam usaha penulis menentukan pencapaian
objektifkajianketigadankelima.
KesahandanKebolehpercayaanTemuBual
Protokol temu bual dibina oleh penulis menyentuh isuisu yang terdapat dalam penilaian reaksi,
penilaianpembelajarandanpenilaiantingkahlaku(Kamaruzaman,2009).Isusepertireaksiresponden
terhadap Program Latihan NPQH, pengetahuan dan kemahiran yang diperoleh, pemindahan
pengetahuandankemahiransemasaProgramSandaran,masalahyangdihadapidancadanganuntuk
meningkatkan kualiti program ini dimasukkan dalam protokol temu bual. Ini merupakan satu usaha
untuk menguatkan bukti daripada data yang didapati melalui soal selidik, skor ujian pencapaian dan
skor Program Sandaran. Tegasnya, temu bual ini merupakan satu triangulasi iaitu satu proses untuk
menguatkanbuktidaripadasumberyangberlainan.
Semuaitemdalamprotokoltemubualyangdigunakandalamkajiantersebuttelah ditentukan
dengan kesahan muka dan kesahan kandungannya oleh lima orang pakar. Pendapat semua pakar
telah diambil kira dalam menentukan pemilihan item temu bual ini. Bagi tujuan menentukan
kebolehpercayaan temu bual, analisis Indeks Cohen Kappa digunakan bertujuan untuk menentukan
http://kamaruzamanmoidunny.blogspot.com/2013/07/artikel17kesahandankebolehpercayaan.html

7/13